BỆNH LAO

Translation by Tâm Danh Phan – Osmosis English Class

Ước tính rằng khoảng 2.000.000.000 người trên toàn thế giới bị nhiễm vi
khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis) thường chỉ ghi ngắn là
tuberculosis hay đơn giản là TB. 2.000.000.000 là nhiều người phải
không? Nhưng ngay cả khi họ bị nhiễm bệnh, điều đó không có nghĩa là tất
cả những người này đều có triệu chứng.

Phần lớn, khoảng 90% đến 95% thậm chí không biết rằng họ đã bị nhiễm
bệnh. Và điều này là do hệ thống miễn dịch thường có thể ngăn chặn khiến
nó không thể nhân lên, và thường nó vẫn tiềm ẩn hoặc bị bất hoạt, trái
ngược với hoạt động, thường gây ra các triệu chứng và có nghĩa là nó có
thể lây lan cho những người khác.

Nếu hệ thống miễn dịch của ký chủ trở nên suy yếu vào một thời điểm nào
đó, như với bệnh AIDS hoặc một số bệnh khác, hoặc khi một người già đi,
nó có thể được phép tái hoạt hoặc thức dậy và trở nên rất nghiêm trọng,
đặc biệt nếu nó lây lan khắp cơ thể.

Mycobacteria là một nhóm thú vị. Nó thon, hình que và cần oxy để tồn tại.
Nói cách khác, chúng là những vi sinh vật hiếu khí bắt buộc. Chúng có một
thành tế bào giống sáp khác thường, chủ yếu là kết quả của việc sản xuất
axit mycolic.

Do thành tế bào như sáp này, chúng có tính kháng axit, có nghĩa là nó có
thể bắt giữ thuốc nhuộm kể cả việc tiếp xúc với rượu, để lại màu đỏ tươi
khi nhuộm Ziehl Neelsen. Thành tế bào cũng làm cho chúng cực kỳ cứng
và cho phép chúng chống lại các chất khử trùng yếu và tồn tại trên bề mặt
khô trong nhiều tháng.
Vi khuẩn lao Mycobacterium thường lây truyền qua đường hô hấp, đó là
cách thức xâm nhập vào phổi. Chúng ta luôn hít thở đủ loại vi rút và vi
khuẩn, nhưng chúng ta có các biện pháp phòng ngự để xử lý hầu hết
chúng. Thứ nhất, không khí mà chúng ta hít vào sẽ hỗn loạn trong đường
hô hấp trên và khiến hầu hết vi khuẩn dính vào chất nhầy, sau đó được
loại bỏ khá nhanh chóng.

Tuy nhiên, cuối cùng thì TB có thể tránh được các bẫy chất nhầy và tìm
đường đến các đường hô hấp sâu, phế nang, nơi chúng ta có đại thực
bào, chúng thực bào các tế bào lạ, tiêu hóa và phá hủy chúng. Với TB,
chúng nhận ra các protein lạ trên bề mặt tế bào và thực bào chúng hoặc
đóng gói chúng vào một không gian gọi là phagosome. Với hầu hết các
trường hợp, đại thực bào sau đó hợp nhất phagosome với một lysosome,
nơi có các enzym thủy phân có thể phá vỡ khá nhiều phân tử sinh hóa.

Tuy nhiên, vi khuẩn lao rất phức tạp và khi ở bên trong đại thực bào, chúng
tạo ra một loại protein ức chế sự hợp nhất này, cho phép Mycobacterium
tồn tại. Tuy nhiên, nó không chỉ tồn tại. Nó tăng sinh và tạo ra một ổ nhiễm
trùng tại chỗ. Tại thời điểm này, người đó đã phát bệnh lao nguyên phát,
nghĩa là họ có dấu hiệu của nhiễm trùng ngay sau khi tiếp xúc với vi khuẩn
lao.

Mặc dù nghe có vẻ tồi tệ, nhưng hầu hết mọi người ở giai đoạn này thực
sự không có triệu chứng hoặc có thể bị bệnh giống cúm nhẹ. Khoảng 3
tuần sau khi nhiễm trùng ban đầu, miễn dịch qua trung gian tế bào bắt đầu
hoạt động và các tế bào miễn dịch bao quanh vị trí nhiễm lao, tạo ra u hạt,
về cơ bản là một nỗ lực để khoanh vùng vi khuẩn và ngăn vi khuẩn lây lan.
Kết quả là mô bên trong trung tâm chết đi, một quá trình được gọi là hoại
tử bã đậu, có nghĩa là hoại tử giống như bã đậu vì mô chết mềm, màu
trắng và trông hơi giống bã đậu, khu vực này được gọi là trung tâm Ghon.

Vi khuẩn lao cũng đi đến rốn các hạch bạch huyết, hoặc do các tế bào
miễn dịch di chuyển qua hệ bạch huyết hoặc do sự mở rộng trực tiếp của
sự nhiễm trùng trung tâm Ghon và cũng gây ra hoại tử bã đậu. Và cùng với
mô bã đậu này, một hạch bạch huyết liên quan, tạo nên một phức hợp
Ghon. Phức hợp Ghon thường ở dưới màng phổi và xảy ra ở các thùy
dưới của phổi.

Mô được bao bọc bởi u hạt trải qua quá trình xơ hóa và thường bị vôi hóa,
tạo ra mô sẹo có thể nhìn thấy trên X-quang. Phức hợp Ghon bị vôi hóa
này được gọi là phức hợp Ranke.

Trong một số trường hợp, mặc dù vết sẹo vẫn còn sót lại, nhưng vi khuẩn
đã bị hệ thống miễn dịch tiêu diệt và là dấu chấm hết cho điều đó. Trong
các trường hợp khác, mặc dù chúng đã bị bao vây, chúng vẫn tồn tại và do
đó vẫn còn sống, nhưng chúng chỉ ở trạng thái ngủ đông.

Ngay khi hệ thống miễn dịch của một người bị tổn hại, chẳng hạn như
bệnh AIDS hoặc lão hóa, trung tâm Ghon có thể được tái kích hoạt và
nhiễm trùng có thể lây lan đến một hoặc cả hai thùy trên của phổi.

Người ta cho rằng điều này là do sự oxy hóa là nhiều nhất ở những khu vực
này, và lao là một vi sinh vật hiếu khí, ưa những khu vực có nhiều oxy hơn,
phải không? Vì chúng đã được tiếp xúc trước đó, các tế bào T nhớ của hệ
thống miễn dịch nhanh chóng giải phóng các cytokine để cố gắng và kiểm
soát đợt bệnh mới, điều này hình thành nhiều vùng hoại tử bã đậu hơn.
Tuy nhiên, lần này, nó có xu hướng mở rộng các hang hoặc tạo hang, có
thể cho phép vi khuẩn phát tán hoặc lây lan qua đường thở và kênh bạch
huyết đến các bộ phận khác của phổi, có thể gây ra viêm phế quản phổi.
Nhưng nó cũng có thể lây lan qua hệ thống mạch máu và thực tế, hầu hết
các mô khác trong cơ thể được gọi là lao kê.

Khi bệnh lao lây lan đến các mô khác, nó sẽ gây ra các biến chứng liên
quan đến các cơ quan bị ảnh hưởng, thận thường bị ảnh hưởng, dẫn đến
tiểu mủ vô khuẩn hoặc số lượng bạch cầu niệu cao. Nó cũng có thể lan
đến màng não, gây viêm màng não, đốt sống thắt lưng gây bệnh pott,
tuyến thượng thận gây bệnh Addison, gan gây viêm gan và các hạch cổ
gây viêm hạch ở cổ, còn được gọi là lao hạch.

Xét nghiệm lao thường bắt đầu bằng một dẫn xuất protein tinh khiết hoặc
xét nghiệm PPD trong da, đôi khi được gọi là xét nghiệm lao qua da, text
Mantoux, hay đơn giản là xét nghiệm lao. Với xét nghiệm này, tuberculin
được tiêm vào giữa các lớp của hạ bì. Tuberculin là một thành phần của vi
khuẩn, và nếu một người trước đó đã tiếp xúc với vi khuẩn lao, hệ thống
miễn dịch sẽ phản ứng với tuberculin và tạo ra một phản ứng nhỏ, cục bộ
trong vòng 48 đến 72 giờ.

Nếu phản ứng tạo ra một vùng chai đủ lớn thay vì chỉ đỏ, nó được coi là
xét nghiệm dương tính. Xét nghiệm tuberculin dương tính chỉ đơn giản có
nghĩa là bệnh nhân đã tiếp xúc với vi khuẩn lao tại một thời điểm nào đó.
Nó không phân biệt giữa bệnh hoạt động và bệnh tiềm ẩn. Để thay thế cho
xét nghiệm lao qua da, cũng có xét nghiệm phóng thích inteferon gamma
hay IGRA, tìm kiếm bằng chứng trong máu về việc tiếp xúc với protein lao
trước đó.
Vì đây là xét nghiệm máu, bạn không cần tái khám lại để được đọc kết quả
xét nghiệm như khi làm với PPD. Ngoài ra, IGRA đặc hiệu hơn đối với vi
khuẩn lao hơn là các loại nhiễm trùng vi khuẩn mycobacteria khác và
không có khả năng dương tính do đã tiêm vắc-xin BCG trước đây - một
loại vắc-xin bảo vệ chống lại vi khuẩn lao. Và đây là một đặc điểm khá hữu
ích của IGRA vì vắc xin BCG đã được tiêm cho rất nhiều trẻ em trên thế
giới để ngăn ngừa gieo rắc vi khuẩn lao.

Sau khi thực hiện xét nghiệm sàng lọc với PPD hoặc IGRA, bất kỳ ai có kết
quả dương tính thường được chụp Xquang ngực để tìm các dấu hiệu của
bệnh lao đang hoạt động.

Ở những bệnh nhân có các triệu chứng như sốt, đổ mồ hôi ban đêm, sụt
cân và ho ra máu, điều quan trọng là phải lấy mẫu đờm hoặc dịch rửa phế
quản phế nang, là nơi đưa ống soi phế quản qua miệng hoặc mũi vào phổi.
Dịch được phun rửa và sau đó dịch được thu thập lại. Những mẫu này có
thể được gửi đến phòng xét nghiệm để nhuộm, nuôi cấy và PCR để tìm
kiếm bằng chứng của vi khuẩn lao.

Điều trị nhiễm lao tiềm ẩn thường liên quan đến việc sử dụng một loại
thuốc duy nhất trong một thời gian dài. Cách tiếp cận phổ biến nhất là
isoniazid trong 9 tháng.

Điều trị bệnh lao hoạt động thường là sự kết hợp của nhiều thuốc kháng
sinh, khiến bệnh nhân không lây nhiễm sang người khác, thường là trong
vòng vài tuần. Tuy nhiên, cho đến thời điểm đó, bệnh nhân có thể lây
truyền bệnh lao cho người khác, và người lớn thường mắc bệnh lao tái
hoạt là đối tượng dễ lây nhiễm nhất.
Do đó, bệnh nhân thường được giữ trong các phòng áp lực âm và những
người đến thăm được yêu cầu đeo khẩu trang bảo vệ N95 không thể lọc ra
các hạt khí dung mỡ (N for “not resistant to oil” không có khả năng kháng
mỡ), nhưng có thể lọc ra ít nhất 95% các hạt khí dung khác, trong trường
hợp này, TB.

Ngay cả sau khi bệnh nhân không còn nhiễm nữa, họ thường được sử
dụng nhiều loại thuốc trong nhiều tháng để đảm bảo rằng vi khuẩn bị tiêu
diệt, thường là bằng liệu pháp quan sát trực tiếp hay DOT, nơi ai đó theo
dõi và xác nhận rằng bạn đang dùng thuốc.

Ngoài ra, có rất nhiều lo lắng về các chủng vi khuẩn lao kháng thuốc mới
đang gây nhiễm ở nhiều nơi trên thế giới. Bạn có thể nghe nói đến MDR-
TB (lao đa kháng thuốc) hoặc thậm chí là XDR-TB (lao siêu kháng thuốc)
loại này cực kỳ khó điều trị vì chúng không chết khi sử dụng các loại thuốc
kháng sinh thông thường của chúng ta

Điểm mấu chốt là để có được một phương pháp điều trị hiệu quả, điều cực
kỳ quan trọng là phải đảm bảo rằng các loại thuốc đang được sử dụng sẽ
hoạt động chống lại một chủng vi khuẩn lao cụ thể khi đó nhiều loại thuốc
được sử dụng cùng nhau để ngăn ngừa sự phát triển kháng thuốc và
thuốc được sử dụng cho toàn bộ liệu pháp để tất cả vi khuẩn lao bị tiêu
diệt.