Kitaaba koo Isan

SEENAA MACAAFA QULQULLUU

SEENAA
MACAAFA
QULQULLUU
ITTIIN BARADHU

my-OA
KITAABNI KUN KAN
TI
 Kitaaba Koo Isan
SEENAA
MACAAFA
QULQULLUU
ITTIIN BARADHU
 ˘ 1978, 2004
WATCH TOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY
OF PENNSYLVANIA
My Book of Bible Stories
Mirgi Abbummaa Seeraan Eegamaadha

˘ 2005
Wachtturm Bibel- und Traktat-Gesellschaft
der Zeugen Jehovas, e. V., Selters/Taunus
Kitaaba Koo Isan Seenaa Macaafa Qulqulluu Ittiin Baradhu
Alle Rechte vorbehalten

Caqasiwwan Macaafa Qulqulluu ki-

taaba kana keessatti argaman, kal-
lattiidhaan kan fudhataman miti.
Ijoollee xixiqqoon karaa salphaa ta’-
een yaadasaa hubachuu akka danda’-
anitti kan qophaa’anidha. Boqonnaa-
niifi lakkoofsiwwan tokkoon tokkoon
dhuma seenichaarratti argaman,
yaadiwwan kun Macaafa Qulqulluur-
raa eessatti akka argaman argisiisu.

Bara 2012tti Maxxanfame

Barreeffamni kun kan hin gurguramneefi

barreeffamoota addunyaa maratti Macaafa Qulqulluu
barsiisuuf qophaa’an keessaa tokkodha. Hojiin kunis
buusii qarshii namoonni fedhiidhaan
kennaniin deggerama.

My Book of Bible Stories

Oromo (my-OA)

Made in Germany Jarmanitti Maxxanfame

Druck und Verlag: Wachtturm-Gesellschaft, Selters/Taunus
 KITAABA KOO ISAN SEENAA MACAAFA
QULQULLUU ITTIIN BARADHU

K ITAABNI kun seenaa dhugaa kan qabatedha. Seenaawwan

kun kan fudhataman, addunyaa kanarratti hangafa
kitaabotaa kan ta’e Macaafa Qulqulluurraatti. Seenaawwan kun,
seenaa biyya lafaa Waaqayyo erga uumuu jalqabee kaasee,
hamma yeroo keessa jirruu kanaa kan dubbatanidha. Waaqayyo
gara fulduraatti maal gochuuf abdii akka kennes ni ibsu.
Kitaabni kun, walumaa galatti yaadiwwan Macaafa Qulqulluu
keessatti argaman maal akka ta’an isinitti hima. Waa’ee
namoota Macaafa Qulqulluu keessatti ibsamaniifi waan isaan
hojjetan dubbata. Abdii guddaa namoonni lafa jannata taatu
keessa bara baraaf akka jiraatan ilaalchisee Waaqayyo kennes
ni ibsa.
Kitaaba kana keessatti seenaawwan 116 ta’antu argama.
Seenaawwan kunis, kutaawwan saddeetitti hiramaniiru.
Kutaawwan jalqaba tokkoon tokkoon fuulichaarratti argaman,
seenaawwan kuticha keessatti argaman gabaabaadhumatti ibsa.
Seenaawwan kun, duraa duuba seenichi itti raawwatameen
kan dhihaatedha. Kunis, haalli tokko yoom akka raawwate,
akkasumas haala seenaa keessatti raawwatame garabiraa wajjin
walitti dhufeenya maalii akka qaban hubachuuf isin gargaara.
Seenaawwan kun akka namaaf galuu danda’anitti kan
dhihaatanidha. Ijoollee xixiqqoo kan taatan, baay’een keessan,
ofii keessanii dubbisuu dandeessu. Isin warra kan taatanis,
seenaawwan kana ijoollee keessan warra xixinnoodhaaf irra
deddeebitanii utuu dubbistaniifii baay’ee akka gammadan
hubachuu dandeessu. Kitaabni kun, ijoollees ta’e nama guddaa
kan gammachiisu ta’ee argattu.
Tokkoon tokkoon dhuma seenichaarratti, caqasawwan
Macaafa Qulqulluu kennamaniiru. Caqasawwan Macaafa
Qulqulluu seenaawwan kun irratti hundaa’an akka dubbistan
isin jajjabeessina. Seenaa tokko erga dubbistanii booda,
gaaffiiwwan seenaa sanaaf qophaaaniifi Seenaa 116 booda jiran
ilaalaatii deebiisaanii yaadachuuf yaalii godhaa.
 QABIYYEE

KUTAA 1 UUMAMAA HANGA BISHAAN BADIISAATTI

1 Waaqayyo Wantoota Adda Addaa
Uumuu Jalqabe
2 Jannata Bareedduu
3 Dhiiraafi Dubartii Jalqabaa
4 Iddoo Jireenyaasaaniitii kan
Baafaman Maaliifi?
5 Jireenya Ulfaataa Ta’e
Jiraachuutu Jalqabame
6 Mucaa Gaarii Ta’e Tokkoofi
Mucaa Hamaa Ta’e Tokko
7 Nama Ija Jabeessa Ta’e
8 Namoota Dhedheeroofi Humna
Guddaa Qaban
9 Nohi Markaba Hojjete
10 Bishaan Badiisaa Isa Guddaa

KUTAA 2 BISHAAN BADIISAATII HANGA GIBXII BA’ANITTI

11 Sabbata Jalqabaa 22 Yoseef Mana Hidhaa Gale
12 Namoonni Gamoo Guddaa Ijaaran 23 Abjuu Fara’oon
13 Michuu Waaqayyoo Kan Ture 24 Yoseef Obbolootasaa Qore
Abrahaam
25 Maatichi Gibxiitti Gale
14 Waaqayyo Amantii Abrahaam 26 Iyoob Waaqayyoof Amanamaa
Qore Ture
15 Haati Manaa Loox Gara Duubaa 27 Mootii Hamaan Tokko Biyya
Ilaalte Gibxii Bulchuu Jalqabe
16 Yisihaq Haadha Manaa Gaarii 28 Akkaataa Museen Itti Oole
Argate
29 Museen Kan Baqate Maaliifi
17 Lakkuu Wal Hin Fakkaanne
30 Huuxxii Boba’u
18 Yaaqoob Gara Kaaraan Dhaqe
31 Museefi Aaron Fara’oon Duratti
19 Yaaqoob Maatii Guddaa Qaba Dhihaatan
20 Dhineen Rakkoorra Buute 32 Dha’ichawwan Kurnan
21 Obboloonni Yoseef Isa Jibban 33 Galaana Diimaa Ce’uu

KUTAA 3 GIBXII ERGA BA’ANII KAASEE,

HANGA MOOTII ISRAA’EL ISA DURAATTI
34 Nyaata Haaraa 37 Dunkaana Waaqeffannaadhaaf
Tajaajilu
35 Yihowaan Seerasaa Kenne 38 Gaaddota Kudha Lamaan
36 Dibicha Warqeerraa Tolfame 39 Uleen Aaron Abaaboo Baaste
40 Museen Katticha Rukute 49 Biiftuun Bakka Jirtutti Dhaabatte
41 Bofa Sibiila Diimaarraa Hojjetame 50 Dubartoota Ija Jabeeyyii Ta’an
42 Harreen Tokko Ni Dubbatte Lamaan

43 Iyaasuun Geggeessaa Ta’e 51 Ruutiifi Naa’omii

44 Rahaab Gaaddota Dhoksite 52 Giidewoniifi Namoota 300
45 Laga Yordaanos Ce’uu 53 Wareega Yiftaan Wareege
46 Masaraa Yerikoo 54 Nama Humna Guddaa Qabu
47 Hattuu Israa’el Keessa Ture
55 Mucaa Xinnoo Waaqayyoon
48 Giibe’onota Gamnoota Turan Tajaajile

KUTAA 4 MOOTII ISRAA’EL ISA JALQABAARRAA HANGA

BOOJUU BAABILONITTI
56 Mootii Israa’el Isa Jalqabaa Kan 67 Yoshaafaax Yihowaatti Amaname
Ta’e Saa’ol
68 Ijoollee Dhiiraa Du’aa Ka’an Lama
57 Waaqayyo Daawitiin Filate
58 Daawitiifi Goliyaad 69 Intalli Tokko Nama Jabaa Tokko
Gargaarte
59 Daawit Baqachuu kan Qabu
Maaliifi 70 Yoonaasiifi Qurxummii Guddicha
60 Abigaayiliifi Daawit 71 Waaqayyo Jannata Akka Fidu
Abdii Kenneera
61 Daawit Mootii Ta’e
62 Rakkoo Maatii Daawitirra Ga’e 72 Waaqayyo Hisqiyaas Mooticha
Gargaare
63 Mootii Ogeessa kan
Ta’e Solomoon 73 Mootii Gaarii Isa Dhumaa
64 Solomoon Mana Qulqullummaa 74 Nama Ija Jabeessa Ta’e
Ijaare
65 Mootummichi Ni Qoqqoodame 75 Ijoollee Dhiiraa Arfan Baabilon
Keessa Turan
66 Mootii Hamtuu Kan Taate
Iizaabel 76 Yerusaalem Ni Balleeffamte

KUTAA 5 BOOJUU BAABILONII HANGA

IJAARSA MASARAAWWAN YERUSAALEMITTI
77 Fakkichaaf Hin Sagadne 81 Gargaarsa Waaqayyootti
Amanamuu
78 Barreeffama Keenyanirratti
Harkaan Barreeffame 82 Mordekaayiifi Asteer
79 Daani’el Boolla Leencaa Keessatti 83 Masaraawwan Yerusaalem
80 Sabni Waaqayyoo Baabilonii Ba’e
KUTAA 6 DHALOOTA YESUSII KAASEE HANGA DU’ASAATTI
84 Ergamaan Tokko Maariyaamiin 93 Yesus Namoota Baay’ee
Haasofsiise Nyaachise
85 Yesus Moonaa Keessatti Dhalate 94 Yesus Ijoollee Xixinnoo Ni
86 Namoota Urjiidhaan Jaallata
Geggeeffaman 95 Akkaataa Yesus Itti Barsiise
87 Yesus Mana Qulqullummaa 96 Yesus Warra Dhukkubsatan
Keessatti Fayyise
88 Yohannis Yesusiin Cuuphe 97 Yesus Mootii Ta’ee Dhufe
89 Yesus Namoota Gadhee Mana
Qulqullummaa Keessaa Ari’e 98 Gaara Ejersaarratti
90 Dubartii Tokkoo Wajjin Boolla 99 Kutaa Fooqii Tokko Keessatti
Bishaanii Biratti 100 Yesus Dhaaba Ashaakiltii
91 Yesus Gaara Tokkorratti Barsiise Keessatti
92 Yesus Namoota Du’an Kaase 101 Yesus Ni Ajjeefame

KUTAA 7 YESUS ERGA DU’AA KA’EE KAASEE HANGA

PHAAWULOS HIDHAMETTI
102 Yesus Du’aa Ka’e 109 Phexros Gara Mana Qorneelewos
Dhaqe
103 Mana Cufame Keessatti
104 Yesus Gara Samiitti Deebi’e 110 Gargaaraa Phaawulos Isa Haaraa
kan Ta’e Ximotewos
105 Yerusaalem Taa’anii Eeggachuu
111 Mucaa Muge
106 Mana Hidhaatii Gadhiifamuu
112 Markabni Tokko Biyya Bishaan
107 Isxifaanos Dhagaadhaan Gidduu Jirtu Tokko Biratti Cabe
Rukutame
108 Karaa Gara Damaasqoo 113 Phaawulos Roomaa Keessatti
Geessurratti

KUTAA 8 WANTI MACAAFNI QULQULLUUN RAAJESSE NI

RAAWWATAMA
114 Dhuma Hammeenya Hundaa 116 Bara Baraaf Jiraachuu kan
Dandeenyu Akkamitti?
115 Jannata Haaraa Lafarratti
Dhaabamtu

Kitaaba Koo Isan Seenaa Macaafa Qulqulluu Ittiin Baradhu

kitaaba jedhamuuf Gaaffiiwwan qayyabannaadhaaf Qophaa’an
Tokkoon tokkoon seenaawwan 116 armaan olitti argamaniif gaaffiiwwan
dhihaatan, Seenaa 116ffaatti aananii argamu.
 KUTAA 1

Uumamaa Hanga Bishaan

Badiisaatti
Laftiifi samiin eessaa dhufani? Aduun, addeessiifi
urjiin, akkasumas wantoonni lafarratti argaman hundi
eessaa dhufani? Macaafni Qulqulluun, Waaqayootu
isaan uume jechuudhaan deebii sirrii ta’e kenna.
Kanaafuu, kitaabni keenya seenaa Macaafa Qulqulluu
waa’ee uumamaa dubbatanirraa jalqaba.
Amma waa’ee uumamawwan Waaqayyo jalqaba
uumeefi qaamota hafuuraa isa fakkaatanii baranna.
Isaanis ergamoota jedhamu. Haata’u malee, lafti kan
uumamte namoota akka keenyaatiifidha. Kanaafuu,
Waaqayyo dhiira Addaam jedhamuufi dubartii
Hewwaan jedhamtu uumee, iddoo dhaaba ashaakiltii
bareedaa ta’e keessa isaan kaa’e. Haata’u malee,
Waaqayyoof abboomamuu diduusaaniitiin mirga bara
baraan jiraachuuf qaban dhabaniiru.
Walumatti qabaatti, uumamuu Addaamii jalqabee
hanga bishaan badiisaa isa guddaatti, waggoonni
1,656 darbaniiru. Waggoottan kana keessatti namoonni
hamoo ta’an baay’een jiraataniiru. Samii keessas
qaamonni ijaan hin argamne, jechuunis Seexanniifi
ergamoonnisaa warri hamoo ta’an jiru turan.
Lafarrammoo, Qaayiniifi namoota hamoo ta’an hedduu
dabalatee, namoota humna adda ta’e qabantu jira
ture. Haata’u malee, namoonni gaariin akka Abeel,
Henokiifi Nohi lafarra jiru turan. Kutaa TOKKOFFAA
keessatti, waa’ee namoota kanaafi wantoota yeroo
sanatti raawwataman hundaa dubbisna.
 WAAQAYYO WANTOOTA ADDA 1
ADDAA UUMUU JALQABE

W ANTOONNI gaggaariin qabnu hundinuu, Waaqayyo biraa kan

argamanidha. Guyyaa akka ifa argannuuf aduu, galgalammoo ifa
xiqqoo akka argannutti, addeessaafi urjii uume. Akkasumas, Waaqayyo akka
irra jiraannuuf lafa nuu uume.
Haata’u malee, wantoonni Waaqayyo jalqaba uume aduu, addeessa, urjiifi
lafa miti. Wantoonni inni jalqaba uumame maal akka ta’an beektaa?
Waaqayyo jalqaba qaamota hafuuraa isa fakkaatan uume. Akkuma
Waaqayyoon arguu hin dandeenye, qaamota hafuuraa kanas arguu hin
dandeenyu. Macaafni Qulqulluun qaamota hafuuraa kana ergamoota jedhee
waama. Waaqayyo, ergamoota kan uume, samii keessa akka isaa wajjin
jiraataniifidha.
Ergamaan Waaqayyo jalqaba uume, baay’ee adda ture. Ergamaan kunis,
Ilma Waaqayyoo isa hangafa yeroo ta’u, Abbaasaa wajjinis hojjeteera.
Yeroo Waaqayyo wantoota garabiraa hunda uumettis isa gargaareera. Yeroo
Waaqayyo aduu, addeessa, urjiiwwaniifi lafa uumutti isa gargaaraa ture.
Yeroo sanatti lafti maal fakkaatti turte? Jalqabarratti, eenyuyyuu lafarra
jiraachuu hin danda’u ture. Garba guddaa guutummaa lafaarra ciisee
jiruun alatti wanti garabiraan hin jiru ture. Amma garuu, Waaqayyo
namoonni lafarra akka jiraatan barbaade. Kanaafuu, wantoota addaddaa nuu
qopheessuu jalqabe. Maalfaa godhe?
Jalqaba lafti ifa argachuu ishee barbaachisa ture. Kanaafuu, Waaqayyo
ifni aduu lafarratti akka ba’u godhe. Karaa kanaanis, halkaniifi guyyaan
akka jiraatu godhe. Itti aansees, Waaqayyo lafti bishaanicha keessaa akka ol
ba’u godhe.
Jalqaba lafarra homtinuu hin jiru ture. Lafti wantuma fakkii kanarratti
argitu fakkaatti turte. Abaaboon,
mukti ykn bineensi irra hin turre.
Bishaan keessas qurxummiin hin jiru
ture. Waaqayyo lafa kana namootaafi
bineensaaf mijeessuuf, hojii
baay’eetu isa eega ture.
Ermiyaas 10:12; Qolosaayis 1:15-17;
Uumama 1:1-10.
 JANNATA 2
BAREEDDUU
SIRRATTI lafti maal akka fakkaattu mee
A ilaali! Wanti hundinuu baay’ee bareeda!
Mee marga, mukoota, abaaboofi bineensota
hunda ilaali. Arbaafi leenca adda baastee argi-
siisuu dandeessaa?
Bakki ashaakiltii bareedaa ta’e
kun eessaa dhufe? Waaqayyo la-
fattii kana akkamitti akka nuu
qopheesse mee haa ilaallu.
Jalqabarratti, Waaqayyo marga
biqilchuudhaan lafa uwwise.
Achiis, akaakuu biqiltuuw-
wan xixiqqoo adda addaa,
huxxii ykn mukoota bi-
qilche. Biqiltuuwwan kun,
lafti bareedduu akka taatu
godhu. Haata’u malee, biqiltuuwwan kun faayidaa garabiraas qabu. Isaan
keessaa baay’eensaanii, nyaata mi’aawu nuuf argamsiisu.
Booddees, Waaqayyo qurxummiiwwan bishaan keessa jiraatan, simbir-
roowwan samii keessa balali’an uume. Kana malees, Waaqayyo saroota,
adurroota, fardeeniifi bineensota gurguddaafi xixiqqoo uume. Naannoo mana
keessaniitti bineensota akkamiitu argama? Waaqayyo wantoota kana hundaa
waan nuu uumeef gammaduu hin qabnuu?
Dhumarrattis, Waaqayyo kutaa lafaa keessaa bakka tokko erga filatee boo-
da, iddoo kana bakka addaa godhee qopheesse. Iddoo kanas, iddoo dhaaba
ashaakiltii Eeden jedhee waame. Iddoon kun iddoo
baay’ee gaarii ture. Wanti achitti argamu hundinuu
baay’ee kan miidhagu ture. Waaqayyos, guutum-
maan biyya lafaa akka iddoo dhaaba ashaakiltii
kanaa akka ta’u barbaadee ture.
Mee amma fakkii dhaaba ashaakil-
tii kana irra deebi’ii ilaali. Waaqayyo
wanti tokko akka hir’ate hubatee ture.
Wanti hir’ate kun maal akka ta’e beek-
taa? Maal akka ta’e mee haa ilaallu.
Uumama 1:11-25; 2:8, 9.
 DHIIRAAFI DUBARTII JALQABAA 3

F AKKII kanarratti wanta adda ta’e maalii argita? Eeyyee, fakkii ka-
narratti namoonni ni argamu. Namoonni kun dhiiraafi dubartii
jalqabaati. Eenyutu isaan uumee? Waaqayyodha. Maqaansaa eenyu akka
ta’e beektaa? Maqaansaa Yihowaa jedhama. Maqaan namichaa Addaam
kan dubartittiimmoo, Hewwaan jedhama.
Yihowaan Addaamiin yeroo uume, lafarraa biyyoo fuudhee qaama gon-
kummaa qabu godhee uume. Itti aansees, funyaansaatti hafuura baafate;
Addaamis jiraataa ta’e.
Yihowaan Addaamiif hojii tokko kenneef. Gosa bineensota hundaaf ma-
qaa akka baasu itti hime. Addaam bineensota kanaa wajjin yeroo dheeraa
waan jiraateef hundasaaniitiif maqaa
gaarii moggaasuu ni danda’a. Addaam
bineensota kanaaf yeroo maqaa mog-
gaasutti, waan tokko hubachuu jalqabe.
Wanti kun maal akka ta’e beektaa?
Bineensonni hundinuu cimdii cimdii
turan. Arba kormaafi dhaltuu, akkasu-
mas leenca kormaafi dhaltuutu
jira. Haata’u malee, Addaam
dubartii haadha manaa isaaf taatu hin qabu ture. Kanaafuu, Yihowaan
Addaam hirriba cimaa akka rafu gochuudhaan, cinaachasaarraa lafee fu-
dhate. Yihowaan, lafee kanaan gargaaramuudhaanis, Addaamiif dubartii
uume; isheenis haadha manaasaa taate.
Addaam amma baay’ee utuu hin gammadin hin hafne. Hewwaanis id-
doo ashaakiltii gammachiisaa ta’e kana keessa jiraachuu danda’uusheetti
baay’ee gammadee ta’uu qaba! Amma ijoollee godhatanii gammachuu-
dhaan jiraachuu danda’u.
Yihowaan, Addaamiifi Hewwaan bara baraaf akka jiraatan barbaada
ture. Guutummaa lafattiis, akka iddoo dhaaba ashaakiltii Eeden ishee
bareedduu sanaa akka godhan barbaadee ture. Addaamiifi Hewwaan
hojii kana akka hojjetan yeroo itti himametti baay’ee akka gammadan
beekamaadha! Atoo lafattii kana iddoo dhaaba ashaakiltii bareedduu
gochuurratti utuu hirmaattee ni gammaddaa? Haata’u malee, gam-
machuun Addaamiifi Hewwaan itti hin
fufne. Maaliif akka ta’e mee haa ilaallu.
Faarfannaa 83:18 [NW ]; Uumama 1:26-31; 2:7-25.
 IDDOO JIREENYAASAANIITII KAN 4
BAAFAMAN MAALIIFI?
MMA maaltu akka raawwatamaa jiru mee ilaali. Addaamiifi Hewwaan
A iddoo ashaakiltii Eeden ishee bareedduu keessaa ari’amaa jiru. Maaliif
akka ta’e beektaa?
Balleessaa guddaa waan hojjetaniifi. Kanaaf, Yihowaan isaan adabaa jira.
Balleessaa guddaan Addaamiifi Hewwaan raawwatan maal akka ta’e beektaa?
Wanta Waaqayyo hin godhinaa jedhe isaan dhowwe hojjetan. Waaqayyo, ija
mukoota iddoo dhaaba ashaakiltii keessa jiran nyaachuu akka danda’an itti
hime. Haata’u malee, ija muka tokkoo akka hin nyaanne, yoo nyaatan garuu
akka du’an itti hime. Mukti kun qabeenyasaa ture. Waan qabeenyaa ofii hin
taane fudhachuunimmoo sirrii akka hin taane beekna. mitii ree? Egaa maaltu
ta’eree?
Gaaf tokko Hewwaan iddoo dhaaba ashaakiltii keessa utuu kophaashee
jirtuu, bofti ishee haasofsiise. Mee yaadi! Muka Waaqayyo ijasaa akka hin
nyaanne isaan dhowwe akka nyaattu itti hime. Yihowaan yommuu bofa uume,
dubbachuu akka danda’u godhee hin uumne. Kanaafuu, qaamni akka bofti kun
dubbatu kan godhe jira jechuudha. Qaamni kun eenyu ture?
Addaam hin turre. Kanaafuu, qaamota, Yihowaan utuu lafa hin uuminiin
yeroo dheeraa dura uume keessaa tokko ta’uu qaba. Qaamiwwan kun,
ergamoota yeroo ta’an, isaan arguu hin dandeenyu. Ergamoota kana keessaa
inni tokko baay’ee kan of tuulu ta’e. Akka Waaqayyootti bulchaa ta’uun
qaba jedhee yaaduu jalqabe. Akkasumas, namoonni Yihowaadhaaf ajajamuurra
akka isaaf ajajaman barbaade. Bofichi akka dubbatu kan godhe ergamaa kana
ture.
Ergamaan kun Hewwaaniin gowwoomsuu danda’eera. Yeroo inni ija
mukichaarraa yoo nyaatte akka Waaqayyoo taata jedhee itti himu ni
amanteen. Kanaafuu, ija mukichaa ni nyaatte; Addaamis akkasuma ni nyaate.
Addaamiif Hewwaan Waaqayyoof utuu hin ajajamin hafan; sababii isaan iddoo
jireenyaasaanii ishee bareedduu keessaa baafamanis kanuma.
Haata’u malee, Waaqayyo gaaf tokko guutummaa biyya lafaa akka iddoo
dhaaba ashaakiltii Eeden ishee bareedduu ni godha. Lafa kana iddoo
dhaabaa bareedduu gochuurratti akkamitti akka hirmaachuu dandeessu gara
fuulduraatti baranna. Amma garuu, Addaamiifi Hewwaanirra maaltu akka
ga’e haa ilaallu. Uumama 2:16, 17; 3:1-13, 24; Mul’ata 12:9.
 JIREENYA ULFAATAA TA’E 5
JIRAACHUUTU JALQABAME
DDAAMIIFI Hewwaan iddoo dhaaba ashaakiltii Eedenii erga ba’anii
A booda, rakkoowwan baay’eetu isaanirra ga’e. Waan nyaatan argachuuf
baay’ee dadhabanii hojjechuu qabu turan. Naannoosaaniitti mukoota
miidhagoo ija gaggaarii biqilchanii mannaa, qoraattiiwwan baay’eetu biqiluu
jalqabe. Wanti kun hundi Addaamiifi Hewwaanirra ga’uu kan danda’e,
Waaqayyoof abboomamuu diduusaaniifi walitti dhufeenyi isaan Waaqayyoo
wajjin qaban gargar cituusaatiin kan ka’edha.
Kana malees, Addaamiifi Hewwaanirra wanti kana
caalu jechuunis, duunis irra ga’eera. Waaqayyo, ija muka

dhowwame sana yoo nyaatan akka du’an isaan

akeekkachiisuusaa yaadadhu. Kanaafuu, guyyaa
ija mukaa dhowwame sanattii nyaatanii jalqabee,
du’atu isaan eeggata ture. Wanta Waaqayyo
isaaniin jedhe dhaggeeffachuu diduunsaanii
gowwummaa guddaa ture!
Ijoolleen Addaamiifi Hewwaan hundi kan
dhalatan, erga Waaqayyo warrasaanii dhaaba
Eeden keessaa baasee booda ture. Kanaafuu, ijoolleesaaniis du’aafi dullumatu
eeggata jechuudha.
Addaamiifi Hewwaan utuu Yihowaadhaaf ajajamaniiru ta’ee, isaanis ta’an
ijoolleensaanii gammachuudhaan jiraatu turan. Hundisaanii bara baraaf
gammachuudhaan lafarra jiraachuu danda’u turan. Silaa namni tokkoyyuu
hin dulloomu, hin dhukkubsatu, akkasumas hin du’u ture.
Waaqayyo, namoonni bara baraaf gammachuudhaan akka jiraatan
barbaada; yeroon akkasii akka dhufus waadaa galeera. Yeroo sanatti
kan bareedu guutummaa lafaa qofa utuu hin ta’in, namoonni hundis
guutummaatti fayyaa kan qabaatan ta’u. Namoonni hundinuu waliisaaniis
ta’e, Waaqayyoo wajjin michummaa gaarii qabaatu.
Haata’u malee, Hewwaan michuu Waaqayyoo taatee itti hin fufne.
Kanaafuu, yeroo ijoollee deessetti ciniinsuunshee salphaa hin turre. Baay’ee
rakkatti turte. Dhugumaaniyyuu, Yihowaadhaaf ajajamuu diduunshee, gadda
guddaa irraan ga’eera. Sitti hin fakkaatuu?
Addaamiifi Hewwaan ijoollee dhiiraafi durbaa hedduu qabu turan.
Ilmisaanii inni angafni yeroo dhalatetti, Qaayin jedhanii maqaa baasaniif.
Isa quxisuudhaafimmoo, Abeel jedhanii maqaa moggaasaniif. Ijoollee kanarra
maaltu akka ga’e beektaa? Uumama 3:16-23; 4:1, 2; Mul’ata 21:3, 4.
 MUCAA GAARII TA’E TOKKOOFI 6
MUCAA HAMAA TA’E TOKKO

M EE Qaayiniifi Abeeliin ilaali. Lamaansaaniiyyuu gurguddataniiru. Qaa-

yin qotee bulaa ta’e. Kuduraafi fudura oomisha ture.
Abeel tiksee hoolotaa ta’e. Ilmoolee hoolotaa kunuunsuu ni jaallata ture. Il-
mooleen hoolotaa kunis, gurguddatanii hoolota gurguddoo waan ta’aniif hoo-
lonni Abel eegu ni baay’atan.
Gaaf tokko Qaayiniifi Abeel Waaqayyoof kennaa fidan. Qaayin waan qon-
naarraa galfate keessaa Waaqayyoof kennaa dhiheesse. Abeelis hoolota qabu
keessaa isa hunda caalu dhiheesse. Yihowaanis Abeeliifi kennaasaatti gamma-
de. Qaayiniifi kennaasaatti garuu hin gammdne. Maaliif akka ta’e beektaa?
Kennaan Abeel dhiheesse, kennaa Qaayinirra waan caaleef qofa miti. Abeel
nama gaarii waan ta’eefi.
Yihowaafi obboleessasaa ni
jaallata ture. Qaayin garuu nama hamaa ture; obboleessasaa hin jaallatu ture.
Kanaafuu Waaqayyo, Qaayin yaadasaa akka jijjiiru itti hime. Qaayin ga-
ruu gorsa kana hin dhaggeeffanne. Waaqayyo Abeeliin caalaatti waan jaal-
lateef Qaayin baay’ee aare. Kanaafuu, Qaayin Abeelii wajjin dubbate; ‘erga
gara bakkeetti ba’anii’ booda, yom-
muu kophaasaanii ta’anitti, Qaayin
obboleessasaa Abeeliin rukute. baa-
y’ee waan isa rukuteefis Abeel ni
du’e. Wanti Qaayin godhe kun ga-
dhee mitii?
Abeel kan du’e ta’uyyuu, Waa-
qayyo ammayyuu isa yaadata.
Abeel nama gaarii ture; Yihowaa-
nimmoo, tasumaa nama akkasii
hin irraanfatu. Kanaafuu, Yiho-
waan gaaf tokko Abeeliin gara
jireenyaatti ni deebisa. Yeroo sa-
natti Abeel matumaa deebi’ee hin
du’u. Lafa kanarra bara baraaf ji-
raachuu ni danda’a. Yeroo sanat-
ti namoota akka Abeelii wajjin wal
baruun nama hin gammachiisuu?
Haata’u malee, Waaqayyo na-
moota akka Qaayinitti hin gamma-
du. Kanaafuu, Waaqayyo, Qaayin
obboleessasaa erga ajjeesee booda, maatiisaa warra kaanirraa fagaatee akka
deemu gochuudhaan isa adabeera. Qaayin yommuu naannoo ture gadhiisee
adeemetti, obbolootasaa warra durbaa keessaa ishee tokko fudhatee sokke;
isheenis haadha manaasaa taate.
Yeroo boodas, Qaayiniifi haati manaasaa ijoollee godhachuu jalqaban. Ijool-
leen Addaamiifi Hewwaan warri kaanis wal fuudhuudhaan ijoollee godhatan.
Baay’ees utuu hin turin, namoonni lafarratti baay’achuu jalqaban. Isaan kana
keessaa, mee waa’ee warra tokko tokkoo haa ilaallu.
Uumama 4:2-26; 1 Yohannis 3:11, 12; Yohannis 11:25.
 NAMA IJA JABEESSA TA’E 7

L AKKOOFSI namootaa yommuu la-

farratti baay’achaa adeemetti,
baay’eensaanii akkuma Qaayin waan
gadhee hojjetu turan. Haata’u malee,
namni tokko garuu isaanirraa adda
ture. Namichi kun maqaansaa Henok
jedhama. Henok nama ija jabeessa
ture. Namoonni naannoosaatti arga-
man hundi wantoota baay’ee gadhee
ta’an raawwatu turan; inni garuu
Waaqayyoon tajaajiluusaa itti fufe.
Namoonni bara sana turan wantoo-
ta gadhee ta’an baay’ee kan raawwa-
tan maaliif akka ta’e beektaa? Mee
yaadi, Addaamiifi Hewwaan, Waa-
qayyoof akka hin ajajam-
neefi ija mukaa Waaqayyo
hin nyaatinaa jedhee isaan
dhowwe akka nyaatan kan
godhe eenyudha? Eeyyee,
ergamaa hamaa tokko ture.
Macaafni Qulqulluun ergamaa
hamaa kana Seexana jedhee waa-
ma. Ergamaan kun, namoonni
hundinuu hamoo akka ta’an go-
chuuf carraaqaa jira.
Yihowaan gaaf tokko, wanta
isaan dhaga’uu hin barbaanne
akka itti himuuf Henokiin gara
namootaatti erge. Ergaansaas,
‘gaaf tokko Waaqayyo namoota
hamoo hundumaa akka ballees-
su’ kan dubbatu ture. Namoon-
ni sun yeroo kana dhaga’anitti
 utuu hin aarin hin haf-
ne. Tarii, Henokiin ajjee-
suu yaalanii ta’uu danda’a.
Kanaafuu, Henok wanta
Waaqayyo gochuuf jedhu
namoota sanatti himuuf, ija
jabeessa ta’uu isa barbaa-
chisa ture.
Waaqayyo, Henok na-
moota hamoo sana gidduu
yeroo dheeraadhaaf akka ji-
raatu hin heyyamne. Henok
kan jiraate waggoota 365
qofa ture. “Waggoota 365
qofa” kan jennu maaliifi?
Sababiinsaas, namoonni bara sana turan namoota bara keenya jiran caalaa ja-
bina waan qabaniifi waggoota dheeraa jiraachuu danda’u turan. Kanaafuu,
ilma Henok kan ta’e Matusaalaan waggoota 969 jiraateera!
Erga Henok du’ee boodas, namoonni caalaatti hamoo ta’ani. Macaafni Qul-
qulluun, ‘wanti namoonni guyyaa hundumaa garaasaaniitti yaadanii qo-
pheessan hundinuus jal’ina
duwwaa’ akka ta’eefi ‘lafti
humnaan walirratti ka’uu-
dhaan akka guutamte’ dub-
bata.
Bara sanatti lafti rak-
kina akkasiitiin kan guu-
tamte maaliif akka ta’e
beektaa? Seexanni, na-
moonni wanta gadhee ta’e
akka raawwatan gochuuf
mala haaraa waan baafatee
tureefidha. Kanatti aansi-
nee waa’ee kanaa baranna.
Uumama 5:21-24, 27; 6:5, 11-13;
Ibroota 11:5; Yihudaa 14, 15.
 NAMOOTA DHEDHEEROOFI HUMNA 8
GUDDAA QABAN

N AMNI hojjaansaa hamma baaxii mana keessanii ga’u fuuldura keetii

utuu sitti dhufee maaltu sitti dhaga’ama? Namni akkasii kun dheeraafi
humna guddaa kan qabu ta’uu qaba! Bara duriitti, namoonni baay’ee
dhedheeroofi humna guddaa qaban lafarra turaniiru. Macaafni Qulqulluun,
abbootiinsaanii ergamoota samiirraa gara lafaa dhufan akka turan ibsa.
Haata’u malee, wanti kun attamitti ta’uu danda’a?
Ergamaa hamaa kan ta’e Seexanni, rakkina uumuuf oliif gad akka fiigaa
ture yaadadhu. Ergamoonni Waaqayyoollee utuu hin hafin hamoo akka ta’an
gochuu yaalaa ture. Ergamoota kana keessaa warri tokko tokko yeroo booda
Seexana dhaggeeffachuu jalqaban. Hojii Waaqayyo samiirratti akka hojjetan
kenneef hojjechuu ni dhaaban. Achiis, gara lafaa dhufanii qaama namaa
uffatan. Maaliif akka ta’e beektaa?
Macaafni Qulqulluun, Ijoolleen Waaqayyoo dubartoota mimmiidhagoo
lafarratti akka arganiifi isaanii wajjin jiraachuuf jechas akka akkas godhan
dubbata. Kanaaf, gara lafaa dhufuudhaan durboota kana fuudhan. Waaqayyo
ergamoota kan uume samiirra akka jiraataniif waan ta’eef, Macaafni
Qulqulluun gochisaanii kun akka dogoggora ta’e dubbata.
Ergamoonni kuniifi haati manaasaanii ijoollee kan godhatan yeroo ta’u,
ijoolleensaanii kunis adda turani. Jalqabarratti baay’ee adda hin turre ta’a.
Haata’u malee, guddachaafi jabaachaa adeemuudhaan, baay’ee dhedheeroofi
humna guddaa kan qaban ta’ani.
Namoonnii dhedheeroofi humna guddaa qaban kun hamoota turani.
Namoonni dhedheeroofi humna guddaa qaban kun hamoota waan ta’aniif,
namootarra miidhaa geessisu turani. Namni hundinuu akkumasaanii hamaa
akka ta’u ni dirqisiisu turan.
Henok yoo du’eyyuu, namni gaariin tokko lafarra jira ture. Namichi kun
Nohi jedhama. Yeroo hundumaa, wanta Waaqayyo isa ajaje raawwata ture.
Gaaf tokko Waaqayyo, yeroo Inni itti namoota hamoo ta’an hundumaa
balleessu ga’uusaa Nohitti hime. Haata’u malee, Waaqayyo, Nohi,
maatiisaafi bineensota baay’ee oolchuuf yaadeera. Waaqayyo wanta kana
attamitti akka godhu mee haa ilaallu. Uumama 6:1-8; Yihudaa 6.
 NOHI MARKABA HOJJETE 9

N OHI haadha manaa tokkoofi ijoollee sadii qaba ture. Maqaan ijoolleesaa,
Seem, Kaamiifi Yaafet ture. Tokkoon tokkoosaaniis haadha manaa qabu
turan. Kanaafuu, maatii Nohi keessa namoota saddeettu jira ture.
Amma, Waaqayyo Nohi wanta adda ta’e tokko akka hojjetu isa ajaje.
Markaba guddaa tokko akka hojjetu itti hime. Markabni kun, guddaafi
saanduqa dheeraa fakkaata ture. Waaqayyo Nohitti, ‘Irraan oleesaa iddoo
saditti kuti!,’ ‘keessasaatti kutaa kutaa baasi!’ jedhee itti hime. Kutaawwan
kun, Nohiifi maatiisaatiif, bineensotaaf, akkasumas nyaata hundasaaniitiif
barbaachisu keessatti kuusuuf gargaaru turani.
Kana malees, markabichi akka bishaan hin galchine godhee akka ijaaru
Waaqayyo, Nohitti himee ture. Waaqayyo: ‘Ani uumama hundumaa
balleessuuf bishaan badiisaa lafarratti nan fida; markaba keessa kan hin
lixne hundinuu ni du’a’ jedhee dubbate.
Nohifi ijoolleensaa Yihowaadhaaf ajajamuudhaan markabicha hojjechuu
jalqaban. Warri kaan garuu itti kolfu turan. Wanta hamaa hojjechuusaanii
itti fufan. Wanta Waaqayyo, gochuu yaade, yeroo Nohi itti himu namni
isa amane hin jiru.
Markabichi baay’ee guddaa waan tureef, hojiinsaa yeroo dheeraa
fudhate. Waggoota dheeraa boodas, hojiinsaa ni raawwate. Amma,
bineensota gara markabichaatti akka galchu Waaqayyo, Nohitti hime.
Bineensota murtaa’an keessaa, kormaafi dhaltuu lama lama gara
markabichaatti akka galchu itti hime. Bineensota kaanirraammoo,
torba torba akka galchu itti hime. Kana malees, sanyii simbiraa adda
addaa hundas akka galchu Nohitti hime. Nohis akkuma Waaqayyo isa
abboome godhe.
Kana boodas, Nohifi maatiinsaas gara markabichaatti seenani.
Achiis, Waaqayyo balbala markabichaa cufe. Nohifi maatiinsaas,
achi keessa taa’anii wanta ta’u eegaa jiru. Mee atis isaanii
wajjin markabicha keessa teessee, akka eegaa jirtu godhii yaadi.
Dhugumaan, Waaqayyo akkuma dubbatetti bishaan badiisaa ni dhufa
ta’innaa? Uumama 6:9-22; 7:1-9.
 BISHAAN BADIISAA ISA GUDDAA 10

N AMOONNI markabaa alatti argaman, akkuma kanaan duraa

jiruusaanii hojjetu turan. Hamma yeroo sanaattillee, bishaan
badiisaa ni dhufa jedhanii hin amanne. Kanaa mannaa, isa duraa
caalaatti utuu hin ga’isin hin hafne. Haata’u malee, akka ga’isanitti hin
hafne.
Utuu isaan hin yaadin bishaan samiirraa dhangala’uu jalqabe.
Bishaan samii keessaa dhangala’u, bishaan baaldii keessaa dhangala’u
kan caalu ture. Wanti Nohi dubbate dhugaa ture! Haata’u malee,
amma namni tokkoyyuu gara markabaatti galuu hin danda’u. Yihowaan
balbalicha cimsee cufeera.
Utuma baay’ee hin turinis, lafti bishaaniin guutamte. Bishaanichi
laga guddaa fakkaatee ture. Mukoota jijjigsaa, dhagaa gurguddaa
konkolaachisaa, akkasumas sagalee guddaas dhageessisaa adeema ture.
Namoonni baay’ee sodaatan. Gara tabbootaatti ol ba’uu jalqaban.
Maaloo, maal ta’a utuu Nohiin dhaggeeffanneerra ta’e, yeroo balballi
banaa ture sanattis gara markabichaatti utuu galleerra ta’ee jedhanii
utuu hin gaabbin hin hafan! Haata’u malee, amma yeroo isaan itti kana
gochuu danda’an darbeera.
Bishaanichi caalaatti oluma dabalaa dhufe. Bishaanichi, guyyaa 40fi
halkan 40f samiirra gad roobe. Gara tullootaatti ol ba’uudhaan, yeroo
gabaabaa gidduuttis tulloota hundumaa dhokse. Kanaafuu, akkuma
Waaqayyo dubbatetti, namoonniifi bineensonni markabichaa ala turan
hundi ni dhuman. Kan markabicha keessa turan hundi garuu ni oolan.
Nohifi ijoolleensaa markabicha ba’eessa godhanii hojjetanii turan.
Bishaanichi markabicha waan ol kaaseef, markabichi bishaan
gubbaa adeema ture. Gaaf tokko bishaanichi gad dhangala’uu erga
dhaabee booda, aduun ba’uu jalqabde. Ifa kana arguun akkam nama
gammachiisaa! Lafti garba guddaa tokkoon liqimfamtee turte. Wanti
mul’atu, markaba bishaan gubbaa adeemu qofa ture.
Amma, namoonni dhedheerooniifi humna guddaa qaban
 balleeffamaniiru. Kana booda, miidhaa namootarraan
ga’uu hin danda’an. Hundisaaniiyyuu, haadhotasaaniifi
namoota hamoo kaanii wajjin du’aniiru. Haata’u malee,
abbotasaaniirra maaltu ga’e laata?
Abbootiin namoota dhedheeroofi humna guddaa qaban
kanaa, akka keenyaa namoota hin turre. Ergamoota akka namootaatti
lafarra jiraachuuf, samiirraa gara lafaatti dhufan turan. Kanaafuu,
yommuu bishaan badiisaa dhufetti, namoota kaanii wajjin hin
balleeffamne. Qaama namootaa isa uffatanii turan sana dhaabuudhaan,
ergamoota ta’anii gara samiitti ol deebi’an. Haata’u malee, yeroo
sanaa kaasee, maatii ergamoota Waaqayyoo akka ta’an isaaniif hin
heyyamamne. Kanaafuu, ergamoota Seexanaa ta’an. Macaafni
Qulqulluun, ergamoota kanaan hafuurota hamoo jedhee waama.
Amma Waaqayyo, qilleensi akka qilleensa’u waan godheef,
bishaanichi hir’achuu jalqabe. Ji’a shan boodas, markabichi fiixee tulluu
tokkoorra qubate. Guyyoonni baay’een erga darbanii boodas, namoonni
markabicha keessa turan fiixee tullootaa arguu danda’an. Bishaanichi
gaduma hir’achaa adeeme.
Achiis, Nohi allaattii gurraacha qurruu jedhamu markabicha keessaa
baasee gara bakkeetti erge. Qurrichis, asiif achi balali’ee bakka qubatu
waan hin arganneef, deebi’ee dhufa ture. Ammaa amma erga balali’ee
booda, deebi’ee markabicharra qubata ture.
Nohi, bishaanichi lafarraa akka hir’ate beekuu waan barbaadeef,
ammammoo gugee markaba keessaa baasee erge. Isheenis iddoo qubattu
waan dhabdeef deebitee dhufte. Nohi ammas deebisee ishee erge,
isheenis afaansheetti baala ejersaa qabattee dhufte. Kanaanis, Nohi
bishaanichi hir’achuusaa hubate. Nohi, yeroo sadaffaadhaaf yommuu
gugettii erge, lafa gogaa irra jiraachuu dandeessu argatte.
Kana boodas, Waaqayyo Nohitti dubbate. ‘Markabicha keessaa ba’i,
maatii keefii bineensota si wajjin jiran hundumaa baasi’ jedheen.
Markabicha keessa waggaa tokkoo ol turan. Kanaafuu, lubbuudhaan
baraaramanii, deebi’anii lafarra jiraachuuf markabicha keessaa
ba’uunsaanii hammam akka isaan gammachiise tilmaamuu dandeenya!
Uumama 7:10-24; 8:1-17; 1 Phexros 3:19, 20.
 KUTAA 2

Bishaan Badiisaatii Hanga

Gibxii Ba’anitti
Bishaan badiisaarraa kan oolan namoota saddeet
qofa ta’aniyyuu, yeroo booda kumaatamaan kan
lakkaa’aman ta’aniiru. Achiis waggoota 352 booda
Abrahaam dhalate. Waaqayyo Abrahaamiif ilma
Yisihaq jedhamu kennuudhaan kakuusaa akkamitti
akka eege ni ilaalla. Waaqayyo, ijoollee dhiiraa
Yisihaq lamaan keessaa Yaaqoobiin filate.
Yaaqoob maatii guddaa, ijoollee dhiiraa 12fi ijoollee
durbaa muraasa qaba ture. Ijoolleen dhiiraa Yaaqoob
kurnan, quxisuusaanii kan ta’e Yoseefiin jibbanii garba
akka ta’u warra Gibxiitti isa gurguran. Booddee Yoseef
biyya Gibxii keessatti nama bakka guddaa qabu ta’e.
Yeroo beelli hamaan dhufetti, Yoseef obboloonnisaa
qalbiisaanii geeddarachuusaanii ilaaluuf isaan qore.
Dhumarratti, maatiin Yaaqoob hundi, jechuunis
Israa’eloonni biyya Gibxiitti galan. Kun kan ta’e
Abrahaam dhalatee waggaa 290 boodadha.
Waggoota 215 itti aananitti Israa’eloonni Gibxii
keessa turan. Erga Yoseef du’ee booda, achitti garboota
ta’an. Yeroo booda, Museen dhalate; Waaqayyos
Israa’eloota Gibxii baasuuf isatti fayyadame.
Walumatti qabaatti kutaan LAMMAFFAAN seenaa
waggoota 857 qabateera.
 SABBATA JALQABAA 11

N OHI maatiisaa wajjin markaba keessaa yommuu ba’u, jalqabarratti

maal akka godhe beektaa? Waaqayyoof aarsaa ykn kennaa
dhiheesse. Ennaa kana godhu fakkii asii gadiirratti ilaaluu dandeessa.
Nohi kennaa horii kana kan kenne, Waaqayyo maatiisaa bishaan
badiisaa isa guddaa jalaa waan oolcheef isa galateeffachuufidha.
Yihowaan kennaa sanatti kan gammade sitti fakkaataa? Eeyyee,
gammadeera. Akkasumas, lammata biyya lafaa balleessuuf bishaan
badiisaa akka hin fidne, Nohiif kakateera.
Lafti daftee gogde; Nohiifi maatiinsaa markabichaa ba’anii jireenya
haaraa jiraachuu jalqaban. Waaqayyo: ‘Ijoollee baay’ee ni godhattu.
Hamma lafti namootaan guutamtutti ni baay’attu’
jechuudhaan isaan eebbise.
 Haata’u malee, booddee namoonni waa’ee bishaan badiisaa isa guddaa
yeroo dhaga’an, ammas bishaan badiisaa ni dhufa jedhanii sodaatu ta’a.
Kanaafuu, Waaqayyo, lammata bishaan badiisaa akka hin fidne kakuu
galuusaa wanta namoota yaadachiisu godhe. Isaan yaadachiisuuf maal
akka godhe beektaa? Sabbatasaa dhaabe.
Sabbanni Waaqayyoo yeroo baay’ee samiirratti kan mul’atu, erga
bokkaan roobee booda aduun yeroo baatudha. Sabbanni Waaqayyoo,
halluuwwan babbareedan adda addaa qabaachuu danda’a. Kanaan dura
argitee beektaa? Kan fakkiirra jiru kana argitee?
Waaqayyo akkas jedhe: ‘Kanaan booda namoonniifi bineensonni
hundi bishaan badiisaatiin akka hin balleeffamne ani kakuu nan gala.
Sabbatichi duumessa keessaa akka mul’atu nan godha. Sabbaticha
yommuun arge kakuun isinii wajjin gale nan yaadadha.’
Kanaafuu, yommuu sabbata Waaqayyoo argitu maal yaadachuu
qabda? Eeyyee, Waaqayyo, lammata biyya lafaa bishaan badiisaatiin
akka hin balleessine kakuu gale yaadatta. Uumama 8:18-22; 9:9-17.
 NAMOONNI GAMOO 12
GUDDAA IJAARAN

W AGGOONNI hedduun darban. Ilmaan Nohi ijoollee baay’ee go-

dhatan. Ijoolleensaaniis guddatanii ijoollee baay’ee godhatan.
Utuu hin turin namoonni hedduun lafarra jiraachuu jalqaban.
Namoota kana keessaa inni tokko, Nohi akaakilee kan ta’uuf Naam-
rud ture. Inni, nama hamaa bineensotaafi namoota adamsee ajjeesu
ture. Kana malees Naamrud, namootarratti bulchaa ta’uuf mootii of go-
dhe. Waaqayyo Naamrudiin hin jaallatu ture.
Namoonni yeroo sanaa hundinuu afaan tokko dubbatu turan. Naam-
rud namoota bulchuu akka danda’utti bakka tokkotti walitti isaan qabuu
barbaade. Kanaaf maal akka godhe beektaa? Magaalaa gamoo guddaa of
keessatti qabdu akka ijaaran isaanitti hime. Fakkii kanarratti suphee
yommuu hojjetan ilaali.
Yihowaan ijaarsa gamoo kanaatti hin gammadne. Biyya gara biraas
dhaqanii guutummaa lafaarra akka jiraatan barbaada ture. Haata’u ma-
lee, jarreen: ‘Kottaa! Magaalaafi gamoo guddaa fiixeensaa samii bira
ga’u haa ijaarru. Achii maqaan keenya bakka hundumaatti beekamaa
ta’a’ waliin jedhan.
 Kanaafuu, Waaqayyo jaroonni ga-
moo sana ijaaruu akka dhaaban godhe.
Akkamitti akka kana godhe beektaa?
Akkuma tasaa afaansaanii gargar baa-
suudhaani. Sanaan booda tasumaa
walii galuu hin dandeenye. Magaalaan-
saanii Baabel jedhamtee kan waamam-
tes kanaafi. Baabel jechuun “Waliin
makamaa” jechuu dha.
Amma, namoonni Baabeliin
gadhiisanii ba’uu jalqaban.
Namoonni afaan tokko haasa’-
an walii wajjin jiraachuuf gara
kutaa biyya lafaa adda addaat-
ti tamsa’an.
Uumama 10:1, 8-10; 11:1-9.
 MICHUU WAAQAYYOO KAN 13
TURE ABRAHAAM
ISHAAN badiisaa booda, iddoowwan namoonni jiraachuuf deeman
B keessaa isheen tokko Ur jedhamti. Iddoon kun, magaalaa beekamtuu
manneen babbareedan of keessaa qabdu taate. Haata’u malee, namoonni
ishee keessa jiraatan waaqolii sobaa waaqeffatu turan. Yeroo Baabel keessa
turanis akkasuma godhu turan. Namoonni magaalaa Uriifi Baabel keessa
turan, akka Nohiifi ilmasaa Seem Yihowaa kan tajaajilan hin turre.
Dhumarratti, amanamaa kan ture Nohi, bishaan badiisaa booddee
waggoota 350 jiraatee du’e. Namni fakkii kanarratti argitu sanaan booda
waggaa lama turee dhalate. Inni Waaqayyo duratti nama baay’ee adda
ta’edha. Maqaansaa Abrahaam jedhama. Abrahaam maatiisaa wajjin
magaalaa Ur keessa jiraata ture.
Gaaf tokko Yihowaan Abrahaamiin: ‘Magaalaa Uriifi firoottan kee
dhiisiitii, biyyan sitti argisiisu dhaqi’ jedheen. Abrahaam Waaqayyoof
ajajamuudhaan jireenya qananii magaalaa Ur keessa jiru dhiisee ba’eeraa?
Eeyyee ba’eera. Abrahaam yeroo hundumaa Waaqayyoof waan ajajamuuf,
michuu Waaqayyoo ta’uudhaan beekameera.
Yommuu Abrahaam Urii ba’u, abbaansaa Taaraan, ilmi obboleessasaa
Looxiifi haatimanaansaa Saaraan isaa wajjin deemaniiru. Yeroo booda,
hundisaanii bakka Kaaraan jedhamu, iddoo Taaraan itti du’e ga’an. Amma
Urirraa baay’ee fagaataniiru.
Yeroo xinnoo booda, Abrahaamiifi maatiinsaa Kaaraanii ba’anii gara
biyya Kana’aan jedhamtu tokkoo dhaqan. Achitti Yihowaan: ‘Ani biyya
kana ijoollee keetiif nan kenna’ jedheen. Abrahaam biyya Kana’aan keessa
dunkaanaan jiraate.
Waaqayyo, Abrahaam hoolota baay’eefi horii baay’ee, akkasumas
hojjettoota baay’ee akka qabaatu godhe. Haata’u malee, inniifi Saaraan
ijoollee mataasaanii hin qaban turan.
Abrahaam umuriinsaa waggaa 99 yeroo ta’u, Yihowaan Abrahaamiin:
‘Saboota baay’eedhaaf abbaa si gochuuf siifin kakadha’ jedheen. Haata’u
malee, Abrahaamiifi Saaraan mucaa godhachuuf baay’ee dulloomanii waan
turaniif kun akkamitti ta’uu danda’a?
Uumama 11:27-32; 12:1-7; 17:1-8, 15-17; 18:9-19.
 WAAQAYYO 14
AMANTII ABRAHAAM QORE
BRAHAAM maal gochaa akka jiru asirratti ni argitaa? Haaduu
A qabateera; ilmasaa qaluuf fakkaata. Akkas kan godhu maaliifii? Mee
dura Abrahaamiifi Saaraan mucaa kan argatan akkamitti akka ta’e haa
ilaallu.
Waaqayyo mucaa akka kennuuf isaaniif kakachuusaa yaadadhu. Haata’u
malee, Abrahaamiifi Saaraan baay’ee dulloomanii waan turaniif, wanti
kun dhugaa hin fakkaatu ture. Abrahaam garuu, Waaqayyo wanta hin
danda’amne fakkaatuyyuu gochuu akka danda’u ni amana ture. Egaa maaltu
ta’eree?
Waaqayyo erga kakateefi booda, waggaan tokko guutuun ni darbe. Achiis,
yommuu umuriin Abrahaam waggaa 100, kan Saaraammoo waggaa 90 ta’u,
mucaa godhatan; maqaasaas Yisihaq jedhaniin. Waaqayyo akkuma jedhe
godheera.
Haata’u malee, Yisihaq yommuu guddate, Yihowaan amantii Abrahaam
ni qore. ‘Abrahaam!’ jedhee isa waame. Abrahaamis: ‘Oo’ jedhee awwaate.
Achiis Waaqayyo: ‘Yisihaq ilma kee isa tokkicha fudhadhuutii gara gaara ani
sitti argisiisu dhaqi. Achittis ilma kee qaliitii aarsaa godhii naaf dhiheessi’
jedheen.
Abrahaam ilmasaa baay’ee waan jaallatuuf, jechi kun baay’ee isa
gaddisiiseera. Waaqayyo, ijoolleen Abrahaam biyya Kana’aan keessa ni
jiraatu jedhee akka kakates yaadadhu. Yisihaq yoo du’e, kun akkamitti
dhugaa ta’uu danda’a? Wanti kun Abrahaamiifis hin galleef, garuu
Waaqayyoof ajajameera.
Yommuu gaaricharra ga’e, Abrahaam Yisihaqiin hidhee, iddoo aarsaa
ijaarerra isa ciibse. Achiis ilmasaa qaluuf haaduu fudhate. Haata’u malee,
yeruma sana ergamaan Waaqayyoo: ‘Abrahaam, Abrahaam!’ jedhee isa
waame. Abrahaamis ‘Oo’ jedhee awwaate.
Waaqayyos, ‘Mucicha hin miidhin ykn waan tokkos isa hin godhin! Ilma
kee isa tokkicha akka na hin dhowwanne, anarrattis amantii akka qabdu
amma beekeera’ jedheen.
Abrahaam Waaqayyorratti amantii guddaa qaba ture. Wanti Yihowaan
gochuu dadhabu akka hin jirre ni amana ture; akkasumas, Yihowaan
Yisihaqiin du’aa kaasuu akka danda’u ni amana ture. Haata’u malee,
dhugumaan kaayyoon Waaqayyoo, Abrahaam ilmasaa akka ajjeesuuf hin
turre. Kanaafuu, Waaqayyo, Abrahaam bakka ilmasaa hoolaa gaafnisaa
arangamaadhaan qabame tokko akka qalu itti hime. Uumama 21:1-7; 22:1-18.
 HAATI MANAA LOOX GARA 15
DUUBAA ILAALTE

L OOXIIFI maatiinsaa Abrahaamii wajjin biyya Kana’aan keessa

jiraatu turan. Gaaf tokko Abrahaam Looxiin: ‘Lafti horiiwwan
keenyaaf ga’u as hin jiru. Maaloo gargar haa baanu. Ati gara tokko yoo
deemte, ani gara tokko nan deema’ jedheen.
Loox biyyattii ilaale. Kutaa biyyattii bishaaniifi marga gaarii
horiisaatiif ta’u qabdu ilaale. Isheenis Koonyaa Yordaanos turte.
Kanaaf, Loox maatiisaafi horiisaa achi geesse. Booddees, jireenyasaanii
achuma magaalaa Sodoom godhatan.
Namoonni biyya Sodoom baay’ee gadhee turan. Loox nama gaarii
waan ta’eef, kun baay’ee isa gaddisiisee ture. Waaqayyoonis gaddisiisee
ture. Booddee, Waaqayyo, Sodoomiifi ollaashee kan taate Gomoraa
hammeenyasaaniitiin kan ka’e balleessuuf akka jedhu, Looxiin akka
akeekkachiisan ergamoota lama erge.
Ergamoonni sun Looxiin: ‘Dafi! Haadha manaa keefi ijoollee durbaa
kee lamaan qabadhuutii asii ba’i!’ jedhaniin. Looxifi maatiinsaa dafanii
ba’uu didnaan, ergamoonni sun harkaan qabanii magaalattiidhaa isaan
baasan. Achiis ergamoota keessaa inni tokko: ‘Akka hin balleeffamneef
baqadhaa! Gara galtanii hin ilaalinaa. Akka hin ajjeefamne gara gaarota
sanaatti baqadhaa’ isaaniin jedhe.
Looxiifi ijoolleensaa ajajamuudhaan Sodoom keessaa baqatanii ba’an.
Takkaallee hin dhaabanne; garagalaniis hin ilaalle. Haati manaa Loox
garuu hin ajajamne. Sodoomirraa xinnuma erga fagaatanii booda,
dhaabattee of duuba ilaalte. Achiis, haati manaa Loox dhagaa sogiddaa
taatee hafte. Fakkii kanarratti ishee ilaaluu dandeessaa?
Kanarraa barumsa gaarii argachuu dandeenya. Waaqayyo warra isaaf
ajajaman akka fayyisu, warri isaaf hin ajajamne garuu akka balleessu nu
barsiisa. Uumama 13:5-13; 18:20-33; 19:1-29; Luqaas 17:28-32; 2 Phexros 2:6-8.
 YISIHAQ HAADHA MANAA 16
GAARII ARGATE
NTALLI fakkii kanarratti argitu kun eenyu akka taate beektaa?
I Maqaanshee Ribqaa jedhama. Namichi isheen itti deemtummoo Yisihaq
jedhama. Haadha manaasaa ta’uufii. Kun kan ta’e akkamitti?
Abrahaam, ilmisaa haadha manaa gaarii akka argatu barbaade. War-
ri Kana’aan waaqolii sobaa kan waaqeffatan
waan ta’aniif, Abrahaam ilmisaa Yisihaq dur-
bootasaanii keessaa tokko akka fuudhu hin
barbaadne. Kanaafuu, Abrahaam hojjetaasaa
waamee: ‘Biyya firoottan koo jiraatan biyya Kaaraan dhaqiitii, ilma koo
Yisihaqiif haadha manaa fidiif’ isaan jedhe.
Yeruma sana hojjetaan Abrahaam gaalota kudhan fudhatee karaa
dheeraa adeemuutti ka’e. Naannoo firoottan Abrahaam jiraatan yeroo
ga’u, boolla bishaanii tokko bira ga’ee dhaabate. Yeroonsaa gara galgalaa
waan tureef, dubartoonni magaalattii bishaan waraabuuf gara boolla sanaa
yeroo itti dhufan ture. Kanaafuu, hojjetaan Abrahaam: ‘Durbi anaafi
gaalota kootiif bishaan kennitu, Yisihaqiif haadha manaa akka taatu kan
ati ishee filatte haataatu’ jechuudhaan Yihowaa kadhate.
Yeruma sana, Ribqaan bishaan waraabbachuuf dhufte. Hojjetichi
bishaan akka isa obaastu yommuu ishee gaafatu, ni kenniteef.
Ammammoo deebitee gaalota dheebotan sana hundaaf akka ga’utti
baay’istee fidde. Gaalonni bishaan baay’ee waan dhuganiif, kana gochuun
hojii nama dadhabsudha.
Ribqaan kana gootee yommuu raawwattu, hojjetaan Abrahaam maqaan
abbaashee eenyu akka ta’e ishee gaafate. Galgala sanaaf manasaanii buluu
akka danda’us ishee gaafate. Isheenimmoo: ‘Abbaan koo Batu’el jedhama;
mana keenya iddoon bultii isiniif ta’u jira’ jetteen. Hojjetaan Abrahaam,
Naahor obboleessi Abrahaam, ilma Batu’el jedhamu akka qabu beeka ture.
Kanaafuu, Yihowaan gara firoottan Abrahaamitti waan isa qajeelcheef
jilbeenfatee isa galateeffate.
Galgala sana, hojjetaan Abrahaam maaliif isaan bira akka dhaqe,
Batu’eliifi obboleessa Ribqaa Laabaanitti hime. Lamaansaaniiyyuu,
Ribqaan isaa wajjin deemtee haadha manaa Yisihaq ta’uu akka
dandeessu walii galan. Ribqaanoo yommuu gaafatamtu maal jette laata?
‘Eeyyee, wajjin deemuun barbaada’ jette. Kanaafuu, borumtaasaatti
gaalotasaaniirra taa’anii Kana’aanitti deebi’uuf karaa dheeraa sana
deemuu jalqaban.
Yommuu achi ga’an galgalaa’ee ture. Ribqaan namni tokko bakkee
keessaa garasaaniitti ennaa deemu argite. Namichi Yisihaq ture. Yisihaq
yeroo Ribqaa argu baay’ee gammade. Haatisaa Saaraan erga duutee reefuu
waggaa sadi darbe; amma yeroo sanaattiyyuu gaddarra jira ture. Amma
garuu, Yisihaq Ribqaa baay’isee waan jaallateef, baay’ee gammadeera.
Uumama 24:1-67.
 LAKKUU WAL HIN FAKKAANNE 17

JOOLLEEN lamaan asirratti argitu wal hin fakkaatan mitii? Maqaa-

I saanii beektaa? Inni adamsu Esaawuu, inni hoolota tiksaa jirummoo
Yaaqoob jedhama.
Esaawuufi Yaaqoob, ijoollee lakkuu Yisihaqiifi Ribqaati. Esaawuu, bi-
neensota adamsee maatiisaatiif nyaata waan fiduuf, Yisihaq baay’ee isa
jaallata ture. Ribqaan garuu, Yaaqoob mucaa amala gaarii qabu waan
ta’eef caalaatti isa jaallatti turte.
Akaakayyuunsaanii Abrahaam ammayyuu hin duune; Yaaqoob waa’-
ee Yihowaa Abrahaamirraa dhaga’uun hammam akka isa gammachiisu
beekamaadha. Dhumarratti Abrahaam umuriinsaa waggaa 175 yommuu
ta’u, jechuunis ijoolleen lakkuu ta’an yeroo umuriinsaanii waggaa 15
ta’u du’e.
Esaawuu umuriinsaa waggaa 40 yeroo guutu, biyya Kana’aan keessaa
dubartoota lama fuudhe. Dubar-
toonnisaa Yihowaa kan waaqeffatan
waan hin taaneef, Yisihaqiifi
Ribqaan haala kanatti baay’ee gad-
daniiru.
Gaaf tokko, Esaawuu obboleessa-
saa Yaaqoobitti baay’ee akka aaru
wanti godhu tokko uumame. Yisihaq ilmasaa isa hangafa yeroon itti
eebbisu ni ga’e. Esaawuu hangafa Yaaqoob waan ta’eef, eebba kana
anatu fudhata jedhee yaadee ture. Haata’u malee, Esaawuu, mirga eeb-
bifamuuf qabu duraan dursee Yaaqoobitti gurgureera. Ijoolleen lamaan
kun ennaa dhalatanis, Waaqayyo eebba kan argatu Yaaqoob ta’uusaa
dubbatee ture. Akkuma jedhame Yisihaq eebbicha ilmasaa Yaaqoobiif
kenne.
Booddee, Esaawuu yeroo kana beeku Yaaqoobitti baay’ee aare. Kanaa-
fuu, Yaaqoobiin ajjeesuu barbaade. Ribqaan kana yommuu dhageessu
dhiphattee waanuma taatu dhabde. Kanaaf abbaa manaashee Yisi-
haqiin: ‘Yaaqoobis dubartoota Kana’aan keessaa yoo fuudhe, rakkoo
baay’eetu uumama’ jetteen.
Kanaan kan ka’e, Yisihaq ilmasaa Yaaqoobiin waamee akkas jedheen:
‘Dubartoota Kana’aan keessaa haadha manaa hin fuudhin. Kanaa man-
naa, gara mana Batu’el akaakayyuu keetii
biyya Kaaraan dhaqi. Achittis, ijoollee
durbaa Laabaan keessaa tokko fuudhi.’
Yaaqoob waan abbaansaa jedheen dha-
ga’ee, yeruma sana gara Kaaraan biyya
firoottansaa dhaquuf karaa dheeraa sana
deemuu jalqabe.
Uumama 25:5-11, 20-34; 26:34, 35;
27:1-46; 28:1-5; Ibroota 12:16, 17.
 YAAQOOB GARA KAARAAN DHAQE 18

N AMOONNI Yaaqoob haasofsiisuun kun eenyufaa akka ta’an beek-

taa? Yaaqoob, guyyoota baay’ee erga deemee booda, boolla
bishaanii tokko biratti isaan argate. Isaan hoolotasaanii tiksaa jiru tu-
ran. Yaaqoob: ‘Isin warra eessaati?’ jedhee isaan gaafate.
‘Warra Kaaraani’ jedhaniin.
Yaaqoobis, ‘nama Laabaan jedhamu beektuu?’ jedhee isaan gaafate.
‘Eeyyee’ jedhanii deebisaniif. ‘Kunoo, intallisaa Raahel hoolotasaa
fiddee dhufaa jirti’ jedhaniin. Raahel fagoodhaa yommuu dhuftu ni ar-
gitaa?
Yaaqoob, Raahel hoolota obboleessa haadhasaa fiddee dhufuushee
ennaa argu, hoolonnishee bishaan dhu-
guu akka danda’aniif, dhaqee dhagaa
boolla bishaanii sanarratti qadaadame
konkolaachiseef. Achiis, Yaaqoob Raahe-
liin dhungatee, inni eenyu akka ta’e itti
hime. Isheenis baay’ee gammadde; kanaaf
fiigichaan gara manaa dhaqxee abbaashee
Laabaanitti himte.
Laabaan, Yaaqoob isaa wajjin jiraa-
chuuf dhufuusaatti baay’ee gammade.
Yaaqoob, Raaheliin fuudhuuf yeroo gaafatu Laabaan
gammadee ture. Haata’u malee, Raaheliin arga-
chuuf waggaa torba akka isa tajaajilu Yaaqoobiin
gaafate. Yaaqoob, Raaheliin baay’ee waan jaallatuuf
akkuma jedhame godhe. Haata’u malee, guyyaan
gaa’elasaanii yommuu ga’u wanta ta’e beektaa?
Laabaan, Raaheliin utuu hin ta’in intalasaa ishee
Liyaa jedhamtu Yaaqoobiin fuusise. Yaaqoob, am-
mas dabalee waggaa torba yommuu isa tajaajilu,
Raaheliinis ni kenneef. Yeroo sanatti Waaqayyo, na-
moonni haadha manaa tokkoo ol akka qabaatan ni
heyyama ture. Amma garuu, akka Macaafni Qulqul-
luun dubbatutti, namni tokko haadha manaa tokko
qofaa qabaachuu qaba.
Uumama 29:1-30.
 YAAQOOB MAATII GUDDAA QABA 19

M AATII guddaa kana ilaali. Asirratti kan argitu, ijoollee dhiiraa

Yaaqoob kudhalamaanidha. Ijoollee durbaas qaba. Maqaasaanii
beektaa? Mee isaan keessaa tokko tokko haa ilaallu.
Liyaan, Ruuben, Shimi’oon, Lewwiifi Yihudaa deesse. Raahel garuu
ijoollee akka hin godhanne yommuu argitu baay’ee gaddite. Kanaafuu,
hojjettuushee kan taate Bilhaa haadha manaa akka isaaf taatu Yaaqoobiif
laatte. Achiis, Bilhaan ijoollee dhiiraa, Daaniifi Niftaalem jedhaman
deesse. Liyaanis hojjettuushee Zilfaa haadha manaa gootee Yaaqoobiif
kennite. Zilfaanis ijoollee dhiiraa, Gaadiifi Asheer jedhaman deesseef.
Dhumarratti, Liyaan ijoollee dhiiraa, Yisaakoriifi Zebuloon jedhaman
deesse.
Booddee, Raahel mucaa godhachuu dandeesse. Maqaasaas Yoseef
jetteen. Yoseef nama beekamaa waan ta’eef, booddee waa’eesaa bal’inaan
baranna. Ijoolleen kudha tokkoon kun, Yaaqoob Laabaanii wajjin yommuu
turetti kan godhatedha.
Yaaqoob ijoollee durbaa muraasas qaba ture; Macaafni Qulqulluun garuu
maqaa ishee tokkoo qofaa nutti hima. Maqaanshee Dhinee jedhama.
Yaaqoob Laabaaniin gargar ba’ee biyya Kana’aanitti deebi’uuf deema.
Kanaafuu, maatiisaa isa guddaa, hoolotasaafi horiisaa sassaabee karaa
dheeraa sana deemuu jalqabe.
Biyya Kana’aan galanii baay’ee utuu hin turin, karaarra deemaa utuu
jiranii, Raahel mucaa dhiiraa gara biraa deesse. Raahel ciniinsuun itti
cimee waan tureef, dhumarratti ni duute. Daa’imichi garuu fayyaasaa
ture. Yaaqoob Beniyaamin jedhee maqaa baaseef.
Guutummaan saba Israa’el kan dhufe ijoollee Yaaqoob kudha
lamaanirraa waan ta’eef, maqaasaanii yaadachuun barbaachissaadha.
Gosni Israa’el kudha lamaan maqaasaanii kan argatan, ilmaan Yaaqoob
kudhaniifi ilmaan Yoseef lamaanirraati. Yisihaq ijoolleen dhiiraa kun
hundumtuu erga dhalatanii booda waggoota baay’eedhaaf jiraateera.
Ijoollee baay’eedhaaf akaakayyuu ta’uu danda’uusaatti akka gammadu
beekamaadha. Haata’u malee, intala ilmasaa kan taate Dhineerra wanta
ga’e haa ilaallu. Uumama 29:32-35; 30:1-26; 35:16-19; 37:35.
 DHINEEN RAKKOORRA BUUTE 20

HINEEN eenyuun ilaaluuf akka deemtu ni argitaa? Durboota biyya

D Kana’aan keessa jiraatan ilaaluu deemti. Abbaanshee Yaaqoob
haala kanatti ni gammada turee? Gaaffii kana deebisuuf, Abrahaamiifi
Yisihaq dubartoota Kana’aan ilaalchisee maal yaadanii akka turan
yaadachuuf yaali.
Abrahaam, ilmisaa Yisihaq durboota Kana’aan keessaa akka fuudhu
barbaadee turee? Lakkii, hin barbaadne. Yisihaqiifi Ribqaan, ilmisaanii
Yaaqoob biyya Kana’aan keessaa akka fuudhu barbaadanii turanii?
Isaanis hin barbaadne. Maaliif akka ta’e beektaa?
Sababiinsaa, namoonni biyya Kana’aan waaqolii sobaa kan
waaqeffatan waan ta’eefi. Isaaniin fuudhuun, isaanitti heerumuuniifi
isaaniin hiriyaa godhachuun gaarii hin turre. Kanaafuu, Yaaqoob
intallisaa durboota Kana’aanii wajjin hiriyaa ta’uusheetti akka hin
gammadne beekuu dandeenya.
Dhugumaanuu Dhineen rakkinarra buuteetti. Fakkii kanarratti,
namichi Kana’aan kun akkamitti hubatee Dhinee akka ilaalu ni argitaa?
Maqaansaa Sheekem jedhama. Gaaf tokko, Dhineen isaan ilaaluu
yommuu dhaqxu, Sheekem Dhinee fudhatee akka isaa wajjin ciistu ishee
dirqisiise. Kan wajjin ciisuu qabu haadha manaafi abbaa manaa qofaa
waan ta’eef, kun dogoggora ture. Wanti hamaan Sheekem Dhineerra
geessise kun rakkina guddaa geessiseera.
Obboloonni Dhinee wanta kana yeroo dhaga’an, baay’ee aaran. Isaan
keessaa lama, Shimi’ooniifi Lewwiin baay’ee waan aaraniif, billaa
fudhatanii gara magaalattii seenuudhaan utuma jarooti hin beekin isaan
qabatan. Isaaniifi obboloonnisaanii warri kaan, Sheekemiifi dhiirota
biyya sanaa hundumaa ajjeesan. Yaaqoob ijoolleensaa wanta hamaa
kana waan godhaniif baay’ee aare.
Rakkoon kun hundi kan jalqabame akkamitti? Dhineen, namoota
Waaqayyoof hin ajajamne hiriyaa godhachuusheetiini. Nuyi garuu
namoota akkasii hiriyaa keenya godhachuu hin barbaadnu. Mitiiree?
Uumama 34:1-31.
 OBBOLOONNI YOSEEF ISA JIBBAN 21

UCAAN kun akkamitti akka gaddeefi akka abdii kutate ilaali.

M Maqaansaa Yoseef jedhama. Obboloonnisaa namoota gara Gibxii
deemaa jiranitti isa gurguraa jiru. Yoseef achitti garba ta’uuf deema.
Ijoolleen abbaasaa wanta hamaa kana kan isarra geessisan maaliif ture?
Yoseefitti waan inaafaniifi.
Abbaansaanii Yaaqoob, Yoseefiin baay’ee jaallata ture. Ijoollee kaanir-
ra caalchisee waan isa jaallatuuf kootii dheeraa bareedu tokko isaaf hoj-
jete. Hangafoonnisaa kurnan, Yaaqoob, Yoseefiin baay’isee akka jaallatu
yeroo argan, Yoseefitti inaafuufi isa jibbuu jalqaban. Sababii itti isa jib-
ban gara biraas qabu.
Yoseef abjuu lama abjootee ture. Abjuuwwan lamaanirrattiyyuu, obbo-
loonnisaa kurnan yommuu isaaf sagadan arge. Yoseef abjuusaa kana ob-
bolootasaatti yommuu himu, caalaatti isa jibbani.
Gaaf tokko, obboloonni Yoseef, warri hangafasaa ta’an hoolota
abbaasaanii utuu eegaa
jiranii, Yaaqoob fay-
yaasaanii akka gaafa-
tuuf Yoseefiin erge.
Obboloonni Yoseef tok-
ko tokko, yommuu inni
garasaanitti deemu ar-
ganii: ‘Kottaa isa aj-
jeesnaa’ waliin jedhan.
Hangafasaanii kan ta’e
Ruuben garuu obboloo-
tasaatiin: ‘Lakkii, akkas
hin godhinaa!’ jedheen.
Kanaaf, isa ajjeesuu
mannaa, Yoseefiin qaba-
nii boolla bishaanii go-
gaa tokko keessa isa
buusan. Achiis, maal akka isa godhan murteessuuf taa’anii mari’achuu
jalqaban.
Yeruma sana, namoonni Ishmaa’el ennaa dhufan argan. Yihudaan
ijoollee abbaasaatiin: ‘Kottaa, namoota Ishmaa’elitti isa gurgurraa’ je-
dheen. Akkuma jedhan qarshii 20tti isa gurguran. Akkas gochuunsaa-
nii hammeenya guddaa ture mitii?
Obboloonnisaa abbaasaaniitti maal jedhanii himu laata?
Re’ee tokko qalanii, wayyaa Yoseef ishee bareedduu sana asii-
fi achiin gaggaragalchanii dhiigaan cuuban. Achii abbaasaa-
nii Yaaqoobitti fidanii: ‘Kana ni arganne. Mee wayyaa Yoseef
yoo ta’e ilaali’ jedhaniin.
Yaaqoob wayyaa Yoseef ta’uusaa beeke. ‘Bineensa hamaatu
isa nyaate’ jedhee boo’e. Obboloonni Yoseefis kan barbaadan
abbaansaanii akkas jedhee akka yaadu ture. Yaaqoob baay’ee
waan gaddeef guyyoota baay’eedhaaf boo’e.
Yoseef garuu hin duune. Bakka geeffametti
waan isarra ga’e haa ilaallu.
Uumama 37:1-35.
 YOSEEF MANA HIDHAA GALE 22

Y OSEEF biyya Gibxiitti yommuu geeffamu, umuriinsaa waggaa 17

qofaa ture. Achittis nama Phoxiifaar jedhamu tokkotti isa gurguran.
Phoxiifaar, mootii Gibxii kan ta’e Fara’ooniif kan hojjetu ture.
Yoseef hojjechiisaasaa Phoxiifaariif ciminaan hojjeta ture. Yoseef
yommuu guddate, Phoxiifaar qabeenyasaa hundumaarratti ajajjuu isa
godhe. Yoseef mana hidhaa kan gale maaliifi ree? Sababii haadha manaa
Phoxiifaariinidha.
Yoseef yommuu guddatetti, baay’ee bareedaa ta’e. Kanaaf haati manaa
Phoxiifaar ishee wajjin akka ciisuu barbaadde. Yoseef garuu, kun sirrii
akka hin taane waan beekuuf akkas hin godhu. Kanaaf haati manaa
Phoxiifaar baay’ee aarte. Abbaan manaashee yommuu gara manaa dhufu
sobdee: ‘Namichi gadheen Yoseef jedhamu sun anaa wajjin ciisuuf yaale’
jetteen. Phoxiifaar jecha haadha manaasaa waan amaneef Yoseefitti
baay’ee aare. Kanaafuu mana hidhaatti isa galche.
Namichi mana hidhaa keessatti aangoo qabu, Yoseef nama gaarii
ta’uusaa arge; kanaafuu, namoota hidhaman sana hundumaarratti ajajjuu
isa godhe. Sanaan booda, Fara’oon, eegduu warra dhugaatii isaaf
dhiheessaniifi eegduu warra buddeena isaaf tolchaniitti aaree mana hidhaa
isaan galche. Halkan tokko lamaansaaniiyyuu abjuu adda addaa abjootan.
Haata’u malee hiika abjuusaanii hin beekan ture. Guyyaa itti aanutti,
Yoseef: ‘Waan abjoottan anatti himaa’ jedheen. Achiis yeroo itti himan,
Yoseef gargaarsa Waaqayyootiin hiika abjuusaanii itti hime.
Yoseef, eegduu warra dhugaatii dhiheessaniitiin akkas jedheen: ‘Guyyaa
sadi keessatti mana hidhaatii ni baata. Deebitees eegduu warra dhugaatii
dhiheessanii ni taata.’ Achiis Yoseef: ‘Yommuu asii baatu, waa’ee
koo Fara’oonitti himiitii akkan asii ba’u nagargaari’ jedheen. Eegduu
warra buddeena tolchaniitiin garuu Yoseef akkas jedheen: ‘Guyyaa sadii
keessatti Fara’oon morma kee sirraa ni kuta.’
Guyyaa sadi keessatti akkuma Yoseef jedhe ta’e. Fara’oon, eegduu
warra buddeen tolchanii morma irraa kuchisiise. Eegduun warra
dhugaatii dhiheessaniis, mana hidhaatii ba’ee akkuma durii mooticha
tajaajiluu jalqabe. Waa’ee Yoseef garuu waan hundumaa waan
irraanfateef, Fara’oonitti hin himne; kanaaf Yoseef mana hidhaa keessa
ture. Uumama 39:1-23; 40:1-23.
 ABJUU FARA’OON 23

W AGGAAN lama darbe; Yoseef garuu ammas manuma hidhaa jira.

Eegduun warra dhugaatii dhiheessanii isa hin yaadanne. Achiis
gaaf tokko halkan Fara’oon abjuu baay’ee adda ta’e lama abjootee, hii-
kasaa wallaale. Asirratti yommuu in rafuu ni argitaa? Borumtaasaatti
Fara’oon beektota biyya sanaa waamee waan abjoote itti hime. Haata’u
malee, hiika abjuusaa itti himuu hin dandeenye.
Dhumarratti, eegduun warra dhugaatii dhiheessanii Yoseefiin yaada-
te. Fara’ooniin: ‘Yeroon mana hidhaa keessa turetti, namni abjuu hiikuu
danda’u tokko achi jira ture’ jedheen. Fara’oon yeruma sana Yoseefiin
mana hidhaatii waamsise.
Achiis, Fara’oon akkas jedhee abjuusaa Yo-
seefitti hime: ‘Saawwan gabbatoofi babbareedoo
ta’an torba nan arge. Achiimmoo, saawwan baa-
y’ee huqqataniifi jibbisiisan torba nan arge.
Achiis warri baay’ee huqqatan kun saawwan fu-
furdoo sana liqimsan.
‘Abjuu koo isa lammaffaattimmoo, mataa
midhaanii ija gaarii qabu torba nan arge.
Achiimmoo, mataa midhaanii goggogaa ta’e torba nan arge. Achiis, ma-
taan midhaanii ija gaarii qaban torban sun mataa midhaanii goggogaa
ta’an torban sanaan liqimsaman.’
Yoseef Fara’ooniin akkas jedheen: ‘Abjuun lamaanuu hiika walfakkaa-
tu qabu. Saawwan fufurdoon torbaniifi mataan midhaanii ija gaarii qabu
torban waggoota torbadha. Saawwan huuqqataniifi jibbisiisoo ta’an tor-
baniifi mataan midhaanii goggogaan torbanis waggoota gara biraa torba
kan argisiisanidha. Biyya Gibxiitti midhaan baay’een kan itti biqilu
waggoonni torba ni dhufu. Achiimmoo, waggoonni midhaan xiqqoon
qofti itti biqilu torba ni dhufu.’
Kanaafuu, Yoseef Fara’ooniin akkas jedheen: ‘Waggoota quufaa tor-
banitti midhaan sassaabuu kan danda’u nama
beekaa filadhu. Akkas yoo ta’e, waggoota tor-
ban midhaan baay’een itti hin biqille sanaatti
namoonni hin beela’an.’
Yaadni kun Fara’ooniin ni gammachiise.
Achiis, akka midhaan sassaabuufi kuusuuf Yo-
seefiin filate. Yoseef, biyya Gibxii keessatti
Fara’oonitti aanee nama aangoo guddaa qabu
ta’e.
Waggaa saddeet booda, yeroo beelaa sanatti,
Yoseef jarri tokko yommuu dhufan arge. Ee-
nyufaa akka ta’an beektaa? Obbolootasaa warra
hangafaati! Abbaansaanii Yaaqoob, biyya Ka-
na’aanitti midhaan manaa qaban dhumaa waan jiruuf, midhaan akka
fidaniif gara Gibxiitti isaan ergee. Yoseef obbolootasaa bareera; isaan
garuu isa hin barre. Maaliif akka ta’e beektaa? Yoseef waan guddateefi
akkaataan uffannaasaas waan jijjiirameefidha.
Yoseef yeroo ijoollee turetti, obboloonnisaa garasaa dhufanii yommuu
sagadaniif abjuu arge sana yaadate. Waa’ee kanaa dubbisuu kee ni yaa-
dattaa? Kanaafuu, Yoseef waan gaariidhaaf jedhee gara biyya Gibxiitti
kan isa erge Waaqayyo ta’uusaa hubate. Yoseef maal waan godhu sitti
fakkaata? Mee haa ilaallu. Uumama 41:1-57; 42:1-8; 50:20.
 YOSEEF OBBOLOOTASAA QORE 24

Y OSEEF, obboloonnisaa kurnan kun ammayyuu hamoo ta’uusaanii hu-

bachuuf: ‘Isin gaaddotadha. Dadhabbiin biyya keenyaa maal akka
ta’e ilaaluu dhuftan’ jedheen.
Isaanimmoo: ‘Lakkii nuyi gaaddota miti’ jedhaniin. ‘Nuyi amanamoo-
dha. Hundi keenyas obbolaadha. Nuyi ijoollee 12 turre. Obboleessi keenya
inni tokko garuu hin jiru. Quxisuun keenyammoo abbaa keenya wajjin
mana jira’ jedhaniin.
Yoseef kan isaan hin amanne fakkaate. Isaan keessaa Shimi’ooniin fu-
dhatee mana hidhaa galche; warri kaanimmoo midhaan fe’atanii gara
biyyasaaniitti akka deebi’an godhe. Garuu: ‘Yommuu deebitanii dhuftan,
obboleessa keessan isa quxisuu fidaa kottaa’ jedheen.
 Kana’aanitti deebi’anii yommuu manasaanii ga’an, wanta isaanirra ga’e
hundumaa abbaasaanii Yaaqoobitti himan. Yaaqoob baay’ee gadde. ‘Yo-
seef hin jiru, Shimi’oonis hin jiru’ jedhee boo’e. ‘Ani quxisuu keessan
Beniyaamin isinii wajjin hin ergu’ jedheen. Haata’u malee, yommuu mi-
dhaansaanii manaa dhumuu jala ga’u, Yaaqoob Beniyaaminiin fudhatanii
gara Gibxii akka dhaqaniifi nyaata akka fidan isaan erge.
Amma Yoseef obboloonnisaa ennaa dhufan arge. Obboleessasaa isa
quxisuu kan ta’e Beniyaamin yeroo argu baay’ee gammade. Tokkoonsaa-
niiyyuu, namni beekamaan kun Yoseef ta’uusaa hin beekne. Amma Yoseef
ijoollee abbaasaa kurnan qoruuf adeema.
Hojjettoonnisaa qalqala obbolootasaatti midhaan akka guutan godhe.
Haata’u malee, utuu isaan hin beekin xoofoosaa isa meetiirraa hojjetame
qalqala Beniyaamin keessa akka kaa’an godhe. Hundisaanii karaasaanii
jalqabanii xiqqoo erga deemanii booda, Yoseef hojjettootasaa isaan duu-
baan erge. Achiis, yommuu isaan qaqqabatan: ‘Xoofoo gooftaa keenyaa isa
meetiirraa hojjetame kan hattan maaliifi?’ jedhaniin.
Hundisaanii deebisanii: ‘Nuyi xoofoosaa hin hanne; xoofoonsaa nu kees-
saa nama tokko biratti yoo argame, namni sun haa ajjeefamu’ jedhaniin.
Amma hojjettoonni Yoseef qalqala hundumaa keessa barbaaduu jalqa-
ban; achii akkuma asirratti argitu qalqala Beniyaamin keessaa argatan.
Hojjettoonni Yoseef: ‘Warri kaan deemuu dandeessu, Beniyaamin garuu
nuu wajjin dhufuu qaba’ jedhaniin. Amma maal godhu laata?
Hundisaanii Beniyaaminii wajjin gara mana Yoseefitti deebi’an. Yoseef
obbolootasaatiin: ‘Isin hundinuu gara mana keessanii deemuu dandeessu;
Beniyaamin garuu anaaf garba ta’ee asitti hafa’ jedheen.
Amma Yihudaan akkas jechuudhaan dubbate: ‘Gurbicha utuu hin fudha-
tin gara manaa yoo deebine, abbaan koo baay’ee waan isa jaallatuuf ni
du’a. Kanaafuu, maaloo ani garba akkan siif ta’u asitti nahambisiitii inni
gara manaatti haa deemu.’
Yoseef amalli obbolootasaa akka jijjiirame hubate. Akka kanaan duraat-
ti hamoo miti. Amma Yoseef maal akka godhu haa ilaallu.
Uumama 42:9-38; 43:1-34; 44:1-34.
 MAATICHI GIBXIITTI GALE 25

Y OSEEF kana caalaa obsuu hin dandeenye. Hojjettoonnisaa hundi

manicha gadhiisanii akka ba’an itti hime. Obbolootasaa wajjin
kophaasaanii yommuu ta’an Yoseef boo’uu jalqabe. Obboloonnisaa
maaliif akka boo’u waan hin beekneef baay’ee akka rifatan
beekamaadha. Dhumarratti: ‘Ani Yoseefidha. Abbaan koo ammayyuu
jiraa?’ jedheen.
Obboloonnisaa baay’ee waan na’aniif dubbachuuyyuu hin dandeenye.
Baay’ee sodaatan. Yoseef garuu: ‘Gara koo kottaa’ jedheen. Yommuu
garasaa dhaqan, ‘Ani obboleessa keessan Yoseef, isa Gibxiitti na
gurgurtanidha’ jedheen.
Yoseef gaarummaadhaan isaanitti haasa’uusaa akkas jechuudhaan
itti fufe: ‘Waan asitti na gurgurtaniif balleessaa qabna jettanii hin
yaadda’inaa. Waaqayyotu lubbuu namootaa oolchuuf jedhee biyya
Gibxiitti na erge. Fara’oon guutummaa biyyattiirratti bulchaa na
godheera. Kanaaf, amma dafaa gara abbaa koo dhaqaatii kana itti
himaa. Dhufee akka as jiraatus itti himaa.’
 Achiis Yoseef obbolootasaatti maramee isaan hammachuudhaan
hundasaanii dhungate. Fara’oon obboloonni Yoseef akka dhufan ennaa
dhaga’u, Yoseefiin akkas jedheen: ‘Konkolaataa fardaan harkifamu
fudhatanii, abbaasaaniifi maatiisaanii fidanii haadhufan. Biyya Gibxii
keessaa lafa ishee hunda caaltu isaaniif nan kenna.’
Isaanis akkuma jedhaman godhan. Yaaqoob maatiisaa hundumaa
fudhatee gara Gibxii yommuu dhufuufi Yoseef ennaa isa simatu asirratti
arguu dandeessa.
Maatiin Yaaqoob baay’ee guddateera. Yaaqoobiin, ijoolleesaafi ijoollee
ijoolleesaa dabalatee biyya Gibxiitti kan galan walumatti namoota 70
turan. Haata’u malee, dubartoonniifi tariimmoo hojjettoonni baay’eenis
jiraachuu danda’u. Isaan kun hundi biyya Gibxii keessa jiraachuu
jalqaban. Waaqayyo maqaa Yaaqoob Israa’el jedhee
waan jijjiireef Israa’eloota jedhamanii waamaman.
Booddee akka ilaallutti, Israa’eloonni Waaqayyoof saba
addaa ta’aniiru. Uumama 45:1-28; 46:1-27.
 IYOOB WAAQAYYOOF 26
AMANAMAA TURE

N AMNI dhukkubsataan asirratti argitu kun singaddisiisuu?

Maqaansaa Iyoob jedha-
ma; dubartiin isa biraammoo
haadha manaasaati. Iyoo-
biin maal jechaanii akka jirtu
beektaa? ‘Waaqayyoon arrab-
siitii du’i’ jettiin. Maaliif
akkas akka jetteefi Iyoobirras
maaliif dhibeen akka ga’e haa
ilaallu.
Iyoob nama amanamaa
Waaqayyoof ajajamu ture.
Kan jiraatummoo biyya Uz
jedhamtu keessa ture; biy-
yattiin kun Kana’aanirraa
baay’ee fagoo miti. Yihowaan
Iyoobiin baay’ee jaallata ture;
kan isa jibbu garuu jira ture.
Eenyu akka ta’e beektaa?
Diiyaabilos isa Seexana jedhamu ture. Seexanni ergamaa hamaa Yihowaa
jibbu ta’uusaa yaadadhu. Addaamiifi Hewwaan Yihowaadhaaf akka hin aja-
jamne gochuu danda’eera. Ammas namoonni hundinuu Yihowaadhaaf akka
hin ajajamne gochuu kan danda’u itti fakkaata. Garuu kana gochuu danda’ee-
raa? Tasumaa hin dandeenye. Mee waa’ee namoota amanamoo seenaasaanii
barannee yaadi. Isaan keessaa maqaa eenyuufaa yaadatta?
Yaaqoobiifi Yoseef Gibxiitti erga du’anii booda, Iyoob guutummaa lafaar-
ratti nama baay’ee amanamaa ta’ee ture. Yihowaan, Seexanni namoota
hundumaa hamoo gochuu akka hin dandeenye isa beeksisuu barbaade. Ka-
naaf: ‘Iyoob anaaf hammam amanamaa akka ta’e ilaali’ jedheen.
Seexanni garuu: ‘Iyoob amanamaa kan siif ta’e, isa eebbistee wanta gaarii
ta’e waan isaaf kenniteefidha. Garuu utuu waan qabu hundaa irraa fudhattee,
si arrabsa’ jedhee morme.
 Achiis Yihowaan akkas jedheen: ‘Waanuma qabu hundaa jalaa fudhadhu.
Waan hamaa barbaadde hundumaa irraan ga’i. Akka inni na arrabsuu ni
ilaalla. Akka isa hin ajjeesne garuu of eeggadhu.’
Jalqabarratti Seexanni, saawwaniifi gaalonnisaa akka jalaa hataman, hoo-
lonnisaammoo akka ajjeefaman godhe. Achiimmoo, ijoolleen dhiiraafi durbaa
kurnan hobomboleettiidhaan akka jalaa du’an godhe. Itti aanseemmoo See-
xanni, dhukkuba jabaa isatti fide. Rakkoo baay’eetu Iyoobirra ga’e. Haati
manaasaa: ‘Waaqayyoon arrabsiitii du’i’ kan jetteen kanaafi. Iyoob garuu ak-
kas hin goone. Hiriyoonnisaa warri sobduu ta’an sadanis dhufanii, kun kan
sirra ga’e cubbuu keetiini jedhaniin. Iyyoob garuu amanamaa ta’ee itti fufe.
Kun Waaqayyoon baay’ee waan gammachiiseef, akka fakkii kanarratti
argitutti booddee, Waaqayyo Iyoobiin ni eebbise. Dhukkubasaarraas isa fay-
yise. Ijoollee babbareedan 10 dabalataan argate. Kan kanaan dura qaburra,
dachaa lamaan caalchisee saawwan, hoolotaafi gaalota baay’ee argate.
Atoo, akka Iyoobitti yoomiyyuu Yihowaadhaaf amanamaa ni taataa? Yoo
taate, Waaqayyo siinis si eebbisa. Guutummaan lafaa, akka dhaaba ashaa-
kiltii Edenitti bareedduu yommuu taatu, isheerra bara baraaf jiraachuu
dandeessa. Iyoob 1:1-22; 2:1-13; 42:10-17.
 MOOTII HAMAAN TOKKO BIYYA 27
GIBXII BULCHUU JALQABE

J ARRI asirratti argitu kun namoota kana dirqamaan hojjechiisaa

jiru. Namicha hojjettoota keessaa isa tokko alangeedhaan rukutaa
jiru kana ni argitaa? Hojjettoonni kun maatii Yaaqoobidha; Israa’eloota
jedhamu. Namoonni dirqamaan isaan hojjechiisanis warra Gibxiiti.
Israa’eloonni garboota warra Gibxii ta’aniiru. Kun kan ta’e akkamitti?
Maatiin Yaaqoob waggoota baay’eedhaaf biyya Gibxii keessa
nagaadhaan jiraataniiru. Yoseef, inni Fara’oon mootichatti aanee biyya
Gibxii keessatti baay’ee beekamaa ture, isaan kunuunsa ture. Booda
Yoseef ni du’e. Fara’oon garabiraan warra Israa’eliin hin jaallanne
mootii biyya Gibxii ta’e.
Kanaafuu, Fara’oon inni hamaan kun Israa’eloonni garbootasaa akka
ta’an godhe. Namoonni hamoon akka isaan hojjechiisan godhe.
Israa’eloonni Fara’ooniif magaalaa akka ijaaraniif, humnaan hojii
cimaa isaan hojjechiisu turan. Haata’u malee, ammayyuu Israa’eloonni
baay’achaa deeman. Yeroo booda, warri Gibxii Israa’eloonni nurratti
baay’achaafi jabaachaa deemu jedhanii sodaachuu jalqaban.
Fara’oon maal akka godhe beektaa? Deessiftoota haadholii warra
Israa’el deessisaniin: ‘Yommuu mucaan dhiiraa dhalatu ajjeesuu qabdu’
jedheen. Dubartoonni kun garuu baay’ee gaarii waan turaniif akka
inni jedhe hin goone.

Kanaaf, Fara’oon warra Gibxii hundumaatiin: ‘Ijoollee dhiiraa warra

Israa’el akkuma dhalataniin fuudhaatii ajjeesaa. Ijoolleen durbaa garuu
akka guddataniif dhiisaa’ jedheen. Ajaja nama naasisu mitii? Ijoollee
dhiiraa keessaa inni tokko akkamitti akka oole haa ilaallu. Ba’uu 1:6-22.
 AKKAATAA MUSEEN ITTI OOLE 28

M UCAA quba intalattii qabatee boo’aa jiru kana ilaali. Mucichi

Musee jedhama. Intalli bareedduun kun eenyu akka taate
beektaa? Intala Fara’oon mootii Gibxiiti.
Haati Musee mucaanshee warra Gibxiin akka duraa ajjeefamu waan
hin barbaadneef, hamma ji’a sadii guututti isa dhoksite. Haata’u malee,
Museen akka duraa argamu waan beektuuf, isa oolchuuf jettee waan
goote haa ilaallu.
Dhallaadduu fudhattee akka bishaan hin galchinetti guuboo hojjette.
Musee erga keessa keessee boodas, guubicha fuutee jajjaba Laga
Abbayyaa qarqara jiru gidduu keesse. Miiryaam obboleettiin Musee,
naannoo sana dhaabattee waan isarra ga’u akka ilaaltu itti himamee
ture.
Yeruma sana intalli Fara’oon qaamashee dhiqachuuf gara Laga
Abbayyaa dhufte. Akkuma tasaa jajjaba keessatti guuboo tokko argite.
Hojjettootashee keessaa ishee tokkoon: ‘Dhaqiitii guuboo sana fidi’
jetteen. Intalli mootichaa guubicha ennaa bantu mucaa baay’ee bareedu
tokko keessatti argite. Mucichi boo’aa waan tureef baay’ee ishee
marare. Kanaaf akka ajjeefamu hin barbaanne.
Achiis Miiryaamni dhufte. Fakkii kanarratti ishee arguu dandeessa.
Miiryaam intala Fara’ooniin: ‘Mucaa kana akka siif guddistu dubartii
Israa’el tokko siif waamuu?’ jetteen.
Isheenis: ‘Eeyyee naaf waami’ jetteen.
Kanaafuu, Miiryaam haadhasheetti himuuf fiigdee deemte. Haati
musee gara intala mootichaa yeroo dhuftu, intalli mootichaa: ‘Mucaa
kana fuudhiitii naaf guddisi; ani siifan kaffalaa’ jetteen.
Achiis, haati Musee mucaashee guddisuu jalqabde. Booddee yommuu
Museen guddatetti, intala mootichaa ishee musee akka ilmasheetti
ilaaltuutti kennite. Museen mana Fara’oonitti guddachuu kan danda’e
akkaataa kanaani. Ba’uu 2:1-10.
 MUSEEN KAN BAQATE MAALIIFI 29

M USEEN biyya Gibxii keessaa fiigee yeroo ba’u ilaali. Namoota

duukaa bu’anii isa ari’aa jiran kana ni argitaa? Maaliif Musee
ajjeesuu akka barbaadan beektaa? Mee haa ilaallu.
Museen mana Fara’oon mootii Gibxiitti guddate; nama beekaafi guddaa
ta’e. Museen, nama Gibxii akka hin taane, kanaa mannaa warrisaa
Israa’eloota garboota warra Gibxii keessaa akka ta’an beeka ture.
Umuriinsaa waggaa 40 erga guutee booda gaaf tokko Museen sabnisaa
akkamitti akka jiraatu ilaaluuf ba’e.
Akkaataan itti jiraatan baay’ee kan
nama gaddisiisu ture. Namichi biyya
Gibxii tokko, hojjetaa Israa’el tokko utuu
rukutu arge. Museen asiifi achi ilaallatee
namni tokkoyyuu akka isa hin argine
yommuu hubatu, namicha Gibxii rukutee
ajjeese. Achiis Museen cirracha keessatti
isa awwaale.
Guyyaa itti aanutti ammas Museen
sabasaa ilaaluuf ba’e, lammata garboota
akka hin taanetti isaan gargaaruu waan
danda’u itti fakkaata ture. Haata’u
malee, Israa’eloonni lama yommuu wal
lolan argee, namicha balleessaa qabuun:
‘Maaliif obboleessa kee rukutta?’
jedheen.
Namichimmoo: ‘Nurratti bulchaafi
ajajjuu kan si godhe eenyu? Akkuma namicha warra Gibxii ajjeestetti
anas ajjeesuu barbaaddaa?’ jedheen.
Museen baay’ee sodaate. Namicha Gibxii kan ajjeese isa ta’uusaa
namoonni akka beekan hubate. Fara’ooniyyuu wanta kana dhaga’ee,
Musee akka ajjeesan namoota erge. Museen biyya Gibxii keessaa
baqachaa kan jiru kanaafidha.
 Museen biyya Gibxii ennaa ba’u, fagaatee biyya Miidiyaan dhaqe.
Achittis maatii Yetroo wajjin wal argee, ijoollee durbaa Yetroo keessaa
ishee Siiforaa jedhamtu fuudhe. Amma Museen, tiksee ta’ee hoolota
Yetroo tiksuu jalqabe. Biyya Miidiyaan keessa waggaa 40 jiraate. Amma
umuriinsaa waggaa 80 ta’eera. Achiis gaaf tokko, Museen hoolota Yetroo
eegaa utuu jiruu, wanti dinqisiisaan jireenya Musee guutummaatti jijjiire
tokko uumame. Wanti dinqisiisaan kun maal akka ta’e fuula itti aanu
baasiitii haa ilaallu. Ba’uu 2:11-25; Hojii Ergamootaa 7:22-29.
 HUUXXII BOBA’U 30

USEEN hoolotasaatiif marga ar-

M gachuuf gaara Horeebitti ol ba’e.
Achittis huuxxiin tokko utuu boba’uu
arge; garuu hin gubatu ture!
Museen: ‘Wanti kun baay’ee kan
nama dinqisiisudha; bira ga’ee akka
gaariitti ilaaluun qaba’ jedhe. Ennaa
itti siiqu, sagaleen tokko huuxxi-
cha keessaa: ‘As hin dhihaatin. Kan
dhaabattee jirtu bakka qulqulluurra
waan ta’eef kophee kee baafadhu’ je-
dheen. Waaqayyo karaa ergamaasaa
dubbachaa waan tureef, Museen fuula-
saa haguuggate.
Achiis Waaqayyo Museedhaan:
‘Sabni koo biyya Gibxii keessatti rakka-
chuusaa argeera. Kanaafuu, dhiphina
keessaa isaan baasuun barbaada. Saba
koo biyya Gibxii akka baastun si er-
ga’ jedhe. Yihowaan sabasaa gara biyya
Kana’aan ishee bareedduutti fiduuf je-
dha.
Museen garuu akkas jedhe: ‘Ani
nama waan tokkotti lakkaa’amu miti.
Akkamittan kana gochuu danda’a?
Dhaquullee nan dhaqaa, Israa’eloon-
nimmoo, “Eenyutu si erge?” yoo naan
jedhan maalin deebisaaf ?’
Waaqayyo akkas jedhee deebiseef:
‘ “YIHOWAA, Waaqa Abrahaam, Waa-
qa Yisihaqiifi Waaqa Yaaqoobtuu na
erge” jedhiin.’ [NW] Itti dabalees
Yihowaan, ‘Kun bara baraaf maqaa
kooti’ jedhe.
Museen: ‘Ati akka na ergite ye-
roon itti himu yoo na amanuu
baatanoo?’ jedheen.
Waaqayyo: ‘Kan si harka jiru
maalidha?’ jedhee gaafate.
Museen: ‘Uleedha’ jedheen.
Waaqayyos: ‘Lafatti darbadhu’ je-
dheen. Museen ennaa lafatti darbatu
ulichi bofa ta’e. Ammas Yihowaan
dinqii garabiraa Museetti argisii-
se. ‘Harka kee bobaa jala kaa’adhu’
jedheen. Museen akkuma jedhame
erga godhee booda, harkasaa dee-
bisee yommuu bobaa jalaa baafatu,
harkisaa akka cabbiitti adii ta’e!
Akkuma nama dhukkuba lamxii je-
dhamuun qabamee fakkaate. Itti
aansees Yihowaan, Museen dinqii sa-
daffaa akka hojjetu humna kenneef.
Booddee: ‘Dinqiiwwan kana ennaa
itti argisiistu Israa’eloonni akkan
ani si erge ni amanu’ jedheen.
Achiis Museen gara manaatti dee-
bi’ee Yetroodhaan: ‘Firoottan koo
warra Gibxii jiran ilaaluuf dee-
muun barbaada’ jedheen. Kanaafuu,
Yetroon Museedhaan, nagaadhaan
dhaqi jedheen; Museenis gara Gib-
xiitti deebi’uuf karaasaa jalqabe.
Ba’uu 3:1-22; 4:1-20.
 MUSEEFI AARON FARA’OON 31
DURATTI DHIHAATAN
USEEN biyya Gibxiitti yommuu deebi’u waa’ee dinqiiwwan sana
M hundaa Aaronitti hime. Achiis, Museeniifi Aaron dinqiiwwan
sana warra Israa’elitti yommuu argisiisan, namoonni hundinuu
Yihowaan isaanii wajjin ta’uusaa hubatan.
Achiis Museeniifi Aaron Fara’oon bira dhaqanii: ‘Waaqni Israa’el
Yihowaan, “Sabni koo lafa onaatti akka na waaqeffataniif guyyaa sadiif
isaan gadhiisi” ’ jedha jedhanii isatti himani. Fara’oon garuu: ‘Ani
Yihowaatti hin amanu. Israa’elootas hin gadhiisu’ jedhe.
Sabni Israa’el, hojii dhiisee Yihowaa Waaqeffachuu waan barbaadeef
Fara’oon aaree ture. Kanaafuu, hamma kanaan dura hojjetan caalaatti
akka hojjetan isaan dirqisiise. Warri Gibxii Israa’elootatti caalaatti
waan hammaataniif, Israa’eloonni Musee komatan; innis baay’ee gadde.
Yihowaan Museedhaan: ‘Ani, Fara’oon saba koo akka gadhiisu nan
godha hin dhiphatin’ jedheen.
Museefi Aaron ammas Fara’oon bira dhaqan. Amma dinqii itti
argisiisan. Aaron uleesaa lafatti yeroo darbatu bofa guddaa ta’e.
Haata’u malee, beektonni Fara’oonis uleewwan lafatti darbatan;
uleewwan sunis bofa ta’an. Garuu ilaali! Bofti Aaron, bofoota beektota
sanaa liqimsaa jira. Ammayyuu Fara’oon Israa’eloota hin gadhiisne.
Amma Yihowaan Fara’ooniif barumsa kennuuf jedha. Kana kan godhe
akkamitti akka ta’e beektaa? Dha’icha 10 fidee biyya Gibxiirratti rakkoo
guddaa geessisuudhaani.
Dha’ichi baay’een erga itti dhufee booda Fara’oon Museetti ergee:
‘Dha’ichi nurraa haadhaabatu, warra Israa’el nan gadhiisa’ jedhe.
Haata’u malee, yommuu dha’ichichi isaanirraa deebi’u, Fara’oon
yaadasaa jijjiire. Israa’eloota hin gadhiisne. Dhumarratti garuu, erga
dha’ichi 10ffaan irra ga’ee booda, Fara’oon Israa’eloota gadhiise.
Dha’ichi kurnan kun maal maal akka ta’an beektaa? Fuula itti aanu
baasiitii waa’eesaanii haa barannu. Ba’uu 4:27-31; 5:1-23; 6:1-13, 26-30; 7:1-13.
 DHA’ICHAWWAN 32
KURNAN

F AKKIIWWAN kana ilaali. Tokkoon

tokkoonsaanii, dha’icha Yihowaan
warra Gibxiirratti fide argisiisu. Fakkii
isa jalqabaarratti, Aaron uleesaatiin Laga
Abbayyaa yommuu rukutu argita. Yeroo
inni akkas godhu, bishaanichi dhiigat-
ti jijjiirame. Qurxummiiwwan bishaanicha
keessa jiran waan du’aniif lagichi ajaa’uu
jalqabe.
Itti aansee, Yihowaan fatteewwan Laga
Abbayyaa keessaa akka yaa’an godhe.
Fatteewwan kun, iddoo ibiddaa, eeleefi si-
reerra—bakka hundumaa guutanii turan.
Ennaa du’animmoo warri Gibxii tuulaa
guddaa godhanii waan isaan tuulaniif biy-
yicha ni ajeessan.
Achiis Aaron uleesaatiin lafa yommuu
rukutu awwaarri ol ka’e. Awwaarichis
bookeetti jijjiirame. Bookeewwan kun il-
biisota balali’aniifi nama ciniinanidha.
Bookeen kun dha’icha sadaffaa biyya Gib-
xiirratti dhufedha.
Dha’ichiwwan hafan garuu, warra Gib-
xiin qofa malee Israa’eloota hin miine.
Dha’ichi arfaffaanimmoo qarxaasaa man-
neen warra Gibxii guutedha. Dha’ichi
shanaffaan horiirratti dhufe. Saawwan,
hoolotaafi re’oonni baay’een warra Gibxii
duraa dhumaniiru.
Itti aansuudhaan, Museefi Aaron daaraa
xinnoo fudhatanii, qilleensarratti ol facaa-
san. Isaan kunis namootarraafi horiirratti
madaa hamaa fidan. Kun dha’icha ja’affaa
ture.
Kana booda Museen harkasaa gara
samiitti yommuu ol kaasu, Yihowaan bok-
kaan akka roobu godhe. Bokkaa hamaa
kanaan dura biyya Gibxii keessatti roobee
hin beekne ture.
Dha’ichi saddeettaffaan, hawaannisa
baay’ee ture. Sanaan duras ta’e isa bood-
dee hawaannisni baay’een hammasanaa
argamee hin beeku. Waan bokkaarraa hafe
hundumaa utuu hin hambisin nyaatan.
Dha’ichi saglaffaan dukkanadha. Guy-
yaa sadi guutuudhaaf dukkanni biyya
Gibxiin haguugee ture. Bakka Israa’eloon-
ni jiraatan garuu ifni jira ture.
Dhumarratti, Waaqayyo sabnisaa re’ee
ykn hoolaa korbeessa qalanii, dhiiga-
saa balbalasaaniitti akka diban itti hime.
Achiis ergamaan Waaqayyoo biyya Gib-
xii keessa darbe. Ergamichi balbala dhiiga
dibame yommuu argu mana sana keessaa
nama tokkoyyuu hin ajjeesu ture. Mana
balaballisaa dhiiga hin dibamne kees-
saa garuu, ergamaan Waaqayyoo hangafa
namootaafi hangafa horii ajjeesaa darba
ture. Kun dha’icha kurnaffaa ture.
Dha’icha isa dhumaa kana booda, Fa-
ra’oon Israa’eloonni akka ba’an itti hime.
Sabni Waaqayyoo hundisaanii biyyattii ga-
dhiisuuf qophaa’anii turan. Halkan sanatti
biyya Gibxii keessaa ba’an.
Ba’uu boqonnaa 7 hanga 12.
 GALAANA DIIMAA CE’UU 33

W ANTA ta’aa jiru ni argitaa? Galaana Diimaarratti ulee diriirsee

kan argitu kun Museedha. Namoonni isa bira dhaabatanii argitu
Israa’elootadha. Fara’ooniifi namoonnisaa hundi garuu bishaanicha
keessa lixaniiru. Mee kun maaliif akka ta’e haa ilaallu.
Dha’ichi kurnaffaan erga isaanirratti dhufee booda, Fara’oon
Israa’eloonni biyyattii gadhiisanii akka ba’an itti himuusaa
baranneerra. Kan ba’an dhiirota Israa’el 600,000 ta’an, akkasumas
dubartootaafi ijoollee baay’eedha. Saba gara biraa keessas namoonni
baay’een Yihowaatti waan amananiif Israa’elootaa wajjin ba’aniiru.
Hundisaanii hoolota, re’ootaafi saawwansaanii fudhatanii ba’an.
Israa’eloonni biyyattiidhaa ba’uusaanii dura, warra Gibxiirraa
uffataafi meeshaa bareedinaa warqeefi meetiirraa hojjetaman akka
isaaniif kennan gaafatanii turan. Warri Gibxii dha’ichi kurnaffaan
yommuu isaanirratti dhufu baay’ee sodaatan. Kanaafuu, waan warri
Israa’el isaan gaafatan hundumaa kennaniif.
Guyyoota xiqqoo booda Israa’eloonni Galaana Diimaa bira ga’an.
Achittis ni boqotan. Gidduma sanatti Fara’ooniifi namoonnisaa
Israa’eloota gadhiisuusaaniitti gaabban. ‘Hojjettoota keenya gadhiisne
mitii ree!’ waliin jedhan.
Kanaaf Fara’oon ammas yaadasaa jijjiire. Dafee konkolaataawwan
fardaan harkifamaniifi humna waraanaasaa fudhatee ka’e. Achiis,
konkolaataawwan adda ta’an 600fi konkolaataawwan biyya Gibxii
keessa jiran hundumaa fudhatee Israa’eloota duubaan fiiguu jalqabe.
Israa’eloonni yommuu Fara’ooniifi waraanasaa of duubatti argan,
baay’ee sodaatan. Karaan itti baqatan hin jiru ture. Fuldurasaaniitiin
Galaana Diimaatu jira, duubasaaniitiinimmoo warri Gibxii dhufaa
jiru. Haata’u malee, Yihowaan sabasaafi warra Gibxii gidduutti akka
duumessaa’u godhe. Kanaan kan ka’e, warri Gibxii Israa’eloota waan
hin argineef isaan miidhuu hin danda’an turan.
Achiis Yihowaan, Museen uleesaa Galaana Diimaarratti akka diriirsu
itti hime. Ennaa akkas godhu, Yihowaan kallattii bahaatii bubbee
cimaan akka ka’u godhe. Bishaanichi bakka lamatti hiramee karaa
lamaan dhaabate.
Kana booda, Israa’eloonni galaanicha keessa lafa gogaarra deemanii
ce’an. Namoonni miiliyoonaan lakkaa’aman horiiwwansaanii wajjin
lagicha ce’uuf sa’aatii baay’ee itti fudhateera. Dhumarratti warri Gibxii
Israa’eloota arguu danda’anii turan. Hojjettoonnisaanii jalaa ba’aniiru!
Kanaafuu, isaanis Israa’elota duubaan lagicha ce’uuf itti nam’an.
Isaan duukaa bu’anii galaanicha keessa yeroo seenan, Waaqayyo
gommaan konkolaataawwansaanii akka jalaa bubuqqa’u godhe. Warri
Gibxii baay’ee waan sodaataniif: ‘Yihowaan Israa’elotaaf jedhee nu lolaa
jira. Kottaa as keessaa haabaanu!’ jedhanii boo’uu jalqaban. Haata’u
malee, yeroonsaa darbee ture.
Fakkii kanarratti akka ilaaltutti, Yihowaan Museen uleesaa Galaana
Diimaarra akka qabu kan itti hime yeroo sanatti ture. Yemmuu Museen
akkas godhu, bishaan hiramee dhaabatee ture sun walitti deebi’ee,
warra Gibxiifi konkolaattotasaanii walitti qadaade. Waraannisaanii
hundinuu Israa’eloota qaqqabuuf lagicha keessa seenanii turan.
Kanaafuu, warra Gibxii keessaa kan oole tokkoyyuu hin jiru!
Sabni Waaqayyoo garuu ooluusaaniitiin akkam gammadanii turan
laata! Warri dhiiraa: ‘Yihowaan injifannoo guddaa argateera.
Fardeeniifi abbootii fardeenii galaana keessatti darbateera’ jedhanii
faarfannaa galataa faarfatan. Miiryaam obboleettiin Musee dibbeeshee
fudhattee ennaa kaatu dubartoonni hundi dibbeesaanii fudhatanii ishee
duukaa bu’an. Isaanis gammachuudhaan faarfachaa akkuma warra
dhiiraa: ‘Yihowaan injifannoo guddaa argateera. Fardeeniifi abbootii
fardeenii galaana keessatti darbateera’ jedhanii faarfatan.
Ba’uu boqonnaa 12 hanga 15.
 KUTAA 3

Gibxii Erga Ba’anii Kaasee Hanga

Mootii Israa’el Isa Duraatti
Museen, saba Israa’el garbummaa Gibxii jalaa baa-
see gara gaara Siinaa, bakka Waaqayyo seerasaa itti
kennetti isaan geesse. Booddees Museen biyya Kana’-
aan akka gaadaniif gaaddota 12 erge. Haata’u malee,
isaan keessaa namoonni 10 oduu nama sodaachisu fi-
danii dhufan. Israa’eloonni biyya Gibxiitti deebi’uuf
akka hawwan isaan godhan. Waaqayyo amantii dha-
buusaaniitiin kan ka’e, waggaa 40f lafa onaa keessa
akka jooran gochuudhaan isaan adabe.
Dhumarrattis, Iyaasuun Israa’eloota biyya Kana’-
aanitti geessuuf filatame. Biyyattii akka fudhataniif
Yihowaan dinqiiwwan adda addaa akka raawwata-
man godhe. Lagni Yordaanos akka hin yaane, gamoon
Yerikoo akka diigamuufi guyyaa guutuu biiftuun bak-
ka jirtutti akka dhaabattu godhe. Waggoota ja’a booda
biyyattiin warra Kana’aanirraa fudhatamte.
Iyaasuurraa jalqabee, waggoota 356f Israa’eloonni
abboota firdii hedduudhaan geggeeffamaniiru. Baaraaq,
Giidewon, Yiftaa, Siimsoniifi Saamu’eliin dabalatee
waa’ee abboota firdii kanaa ni baranna. Akkasumas,
waa’ee Rahaab, Deboraa, Yaa’el, Ruut, Naa’omiifi De-
liilaa ni baranna. Guutummaan Kutaa SADAFFAA
seenaawwan waggoota 396 kan qabatedha.
 NYAATA HAARAA 34

W ANTI namoonni lafaa funaannatan kun maal akka ta’e beektaa?

Wanta akka cabbii addaatuufi qola haphii fakkaatu ture. Garuu,
wanta nyaatamu malee cabbii miti.
Erga Israa’eloonni Gibxii ba’anii reefuu ji’a tokkota’a. Lafa onaa kees-
sa jiru. Lafa onaatti kan margu midhaan xiqqoo waan ta’eef, sabni
Israa’el: ‘Utuu Yihowaan biyya Gibxiitti nu ajjeesee wayya ture. Yoo
xinnaatellee achitti nyaata akka garaa keenyaatti arganna turre’ jechuu-
dhaan gumguman.
Achiis Yihowaan: ‘Samiirraa buddeena isiniif nan roobsa’ jedheen.
Akkuma jedhetti ni roobsiiseef. Borumtaasaatti Israa’eloonni wanta adii
gadi bu’e kana yeroo argan, ‘Kun maali?’ jedhanii wal gaafachuutti
ka’an.
Museen: ‘Kun nyaata Yihowaan isiniif kennedha’ jedheen. Isaanis,
MAANNAA jedhanii maqaa baasaniif. Mi’aansaa akka maxinoo dam-
maan tolfameeti.
Museen: ‘Hamma namni tokko nyaachuu danda’u qofaa funaanna-
dhaa’ jedhee isaanitti hime. Kanaafuu, ganama ganama hojiinsaanii
kanuma ture. Yeroo aduun baatummoo maannaan sun baqee lafarraa
dhabama ture.
Ammammoo Museen: ‘Namni tokkollee isarraa boriif hin hambifatin’
isaaniin jedhe. Isaan keessaa tokko tokko garuu isa hin dhageenye.
Maal akka ta’e beektaa? Borumtaasaa ganama, maannaan funaannatan
sun akkuma jirutti raamma’ee ajaa’e!
Haata’u malee, jaroonni maannaa harka lama kan itti sassaabbatan
torban keessaa guyyaan tokko jira ture. Guyyaa torbaffaatti maannaan
isaaniif waan hin buuneef, guyyaa ja’affaatti maannaa guyyaa lamaaf
ta’u yoo sassaabbatan hin raamma’u, hin ajaa’us. Kun dinqii gara biraa-
dha!
Waggoota Israa’eloonni lafa onaa keessa jiraatan hundumaatti, Yiho-
waan maannaa isaan nyaachise. Ba’uu 16:1-36; Lakkoobsa 11:7-9; Iyaasuu 5:10-12.
 YIHOWAAN 35
SEERASAA KENNE

I SRAA’ELOONNI erga Gibxii ba’-

anii ji’a lama booda, gara gaara
Siinaa isa Horeeb jedhamu dhufan.
Iddoon kun, iddoo Yihowaan huuxxii
boba’u keessaa Museetti dubbatedha.
Israa’eloonni iddoo kana dhufanii ye-
roo muraasaaf qubataniiru.
Israa’eloonni gaaricha jala dhaa-
batanii yommuu eegan, Museen
gaarichatti ol ba’e. Gaaricharrattis,
Yihowaan, Israa’eloonni akka isaaf ajajamaniifi saba addaa akka Isaaf
ta’an kan barbaadu ta’uusaa Museetti hime. Museen gaaricharraa yom-
muu bu’e, waan Yihowaan jedhe Israa’elootatti hime. Sabni Israa’elis
saba Yihowaa ta’uu waan barbaadaniif isaaf ni ajajamna jedhan.
Amma Yihowaan waan haaraa tokko gochuuf jedha. Fiixee gaari-
chaarraa aarri ba’ee qaqawwee guddaan akka uumamu godhe.
Israa’elootaanis: ‘Ani biyya Gibxii kan isin baase, Waaqa keessan Yiho-
waadha’ jedheen. Achiis: ‘Ana malee Waaqa garabiraa tokkoyyuu hin
waaqeffatinaa’ jedhee itti hime.
Waaqayyo warra Israa’eliif abboommiiwwan ykn seerawwan daba-
lataa sagal kenneef. Isaanis baay’ee sodaatanii turan. Museedhaan:
‘Waaqayyo yoo nutti dubbate ni duuna jennee waan sodaannuuf ati yoo
nutti dubbatte nuuf wayya’ jedhaniin.
Booddee Yihowaan Museedhaan akkas jedheen: ‘Gaaricharraan gara
koo kottu. Gabatee dhagaa lama, seera koo isan sabichi akka eegu
barbaadu irratti barreessee siif nan kenna.’ Kanaafuu, Museen ammas
gaarichatti ol ba’ee, halkaniifi guyyaa 40f achuma ture.
Waaqayyo sabasaatiif seerawwan baay’ee kenne. Museen seerawwan
kana ni barreesse. Waaqayyo gabateewwan dhagaa lama Museetti ken-
ne. Waaqayyo gabateewwan kanarratti seerota kurnan warra Israa’elitti
himee ture sana ofumasaatii barreesse. Isaanis Abboommii Kurnan je-
dhamu.
Abboommiiwwan kurnan kun baay’ee barbaachisoodha. Haata’u ma-
lee, abboommiiwwan gara biraa hedduun Waaqayyo Israa’elootaaf
kennes baay’ee kan barbaachisanidha. Abboommiiwwan kana keessaa
inni tokko akkas jedha: ‘Garaa kee guutuudhaan, yaada kee guu-
tuudhaan, jireenya kee guutuufi humna kee guutuudhaan Waaqa kee
Yihowaa jaallachuu qabda.’ Inni garabiraanimmoo: ‘Nama akkuma ofii
keetti jaalladhu’ kan jedhu ture. Ilma Waaqayyoo kan ta’e Yesus Ki-
ristos, abboommiiwwan lamaan kun, abboommiiwwan Yihowaan saba
Israa’eliif kenne hundumaa akka caalan dubbateera. Booddee waa’ee
Ilma Waaqayyoofi barumsawwansaa waan baay’ee baranna.
Ba’uu 19:1-25; 20:1-21; 24:12-18; 31:18; Keessa Deebii 6:4-6;
Lewwoota 19:18; Maatewos 22:36-40.
 DIBICHA WARQEERRAA TOLFAME 36

W AYYOO, WAYYOO! Jaroonni kun maal gochaa jiruu? Dibichaaf

kadhannaa dhiheessaa jiru! Akkas kan godhan maaliifi?
Museen gaaricharra yeroo baay’eedhaaf waan tureef, Israa’eloonni:
‘Museen maal akka ta’e hin beeknu. Kanaafuu, waaqa biyya kanaa nu
baasu haa tolfannu’ jedhan.
Aaron obboleessi Musee: ‘Tole, amartii warqee gurra keessanirraa baa-
saatii natti kennaa’ jedheen. Yommuu itti kennanis, Aaron amartiiwwan
sana baqsee jabbii warqee tolche. Isaanis: ‘Kun waaqa keenya isa biyya

Gibxii nu baasedha!’ jedhan. Achiis Israa’eloonni ayyaana guddaa godha-

tanii jabbii warqeerraa tolfame waaqeffatan.
Yihowaan yommuu kana argu baay’ee aare. Kanaafuu, Museedhaan:
‘Dafii gadi bu’i. Sabni Israa’el waan gadhee hojjechaa jiru. Abboommii
koorraa goranii, jabbii warqeerraa tolfameef sagadaa jiru’ jedheen.
 Museen dafee gaaricharraa bu’e. Yommuu manda-
richatti dhihaatu, isaan akkuma jedhame gochaa
jiru. Israa’eloonni jabbichatti marsanii isa faarfa-
chaa sirbaas jiru turan! Museen waan aaree boba’eef
gabateewwan dhagaa lamaan sana lafatti darbatee cac-
cabse. Achiis, jabbicha warqeerraa tolfame baqsee isa
daake.
Sabni Israa’el balleessaa gud-
daa hojjetan. Kanaafuu Museen,
namoonni tokko tokko billaasaa-

nii akka fudhatan itti hime. Museen: ‘Namoonni jal’oon jabbicha

warqeerraa tolfame sana waaqeffatan ajjeefamuu qabu’ jedhe. Achiis war-
ri billaa qabatan sun namoota 3,000 ajjeesan! Seenaan kun, Yihowaa qofa
malee waaqolii sobaa waaqeffachuu akka hin qabne kan argisiisu mitii?
Ba’uu 32:1-35.
 DUNKAANA 37
WAAQEFFANNAADHAAF TAJAAJILU

M ANNI kun maal akka ta’e beektaa?

Dunkaana Yihowaan itti waaqeffatamudha.
Mana qulqullummaa jedhamees ni waamama.
Israa’eloonni Gibxii ba’anii waggaa tokko keessatti ijaarsasaa xumuran.
Manni kun akka ijaaramu kan yaade eenyu akka ta’e beektaa?
Yihowaadha. Yommuu Museen gaara Siinaarra turetti, Yihowaan,
manichi akkamitti akka ijaaramu itti himee ture. Salphumatti adda
adda baafamuu akka danda’utti akka ijaaru itti hime. Karaa kanaan
gartokkoonsaa kopha kophaa fudhatamee walitti ijaaramuu danda’a
ture. Kanaafuu, Israa’eloonni lafa onaa sanatti bakka tokkoo gara bakka
biraa yommuu deeman, dunkaanicha baatanii deemu turan.
Kutaa xinnoo dunkaanichaa isa dhumaa keessa yoo ilaalte saanduqa
ni argita. Saanduqni kun saanduqa kakuu jedhama. Ergamoota ykn
kirubeelota warqeerraa tolfaman lamatu asiifi achiin irra jira ture.
Museen isa duraa sana waan caccabseef, Waaqayyo ammas gabatoota
dhagaa lamarratti Seerawwansaa Kurnan barreessee itti kenne.
Dhagaawwan kun gabatee kakuu keessa kaa’amu turan. Qodaan
maannaa qabatus isuma keessa kaa’ama ture. Maannaan maal akka ta’e
ni yaadattaa?
Yihowaan, Aaron, obboleessa Musee, hangafa lubootaa godhee filate.
Aaron, Yihowaa akka waaqeffataniif saba Israa’el geggeessa ture.
Ijoolleensaa warri dhiiraas luboota turan.
Ammammoo, dunkaanicha keessaa kutaa isa guddaa ilaali. Inni kun
kutaa ishee xinnoo sana harka lamaan caala. Saanduqa aarri irraa aaru
kana ni argitaa? Inni kunimmoo, iddoo aarsaa luboonni wanta urgaa’aa
ixaana jedhamu itti aarsanidha. Baattuun ibsaa, ibsaa torba baatus jira.
Wanti sadaffaan kutaa kana keessa jirummoo minjaaladha. Buddeenni
12 irra kaa’ameera.
Dallaa mana qulqullummaa keessa, gabatee guddaa bishaan itti
guutame tokkotu jira. Luboonni dhiqachuuf itti gargaaramu turan.
Iddoon aarsaa guddaan tokkos jira ture. Isarratti horiiwwan qalaman
aarsaa godhamanii Yihowaadhaaf gubamu turan. Dunkaanichi bakka
isaan qubatan qixxalamaan jira ture; Israa’eloonnimmoo dunkaanichatti
marsanii jiraatu turan. Ba’uu 25:8-40; 26:1-37; 27:1-8; 28:1;
30:1-10, 17-21; 34:1, 2; Ibroota 9:1-5.
 GAADDOTA KUDHA LAMAAN 38

UDURAALEE jarri kun baatan kana ilaali. Hammam akka gurgudda-

F tan ilaali. Nama lamatu wasaasaa qabee fide. Ija harbuufi rumaanii
kana ilaali. Fuduraaleen babbareedan kun eessaa dhufani? Biyya Kana’aa-
nii dhufan. Kana’aan biyya Abrahaam, Yisihaqiifi Yaaqoob yeroo tokko
keessa jiraachaa turanidha. Haata’u malee, sababii beelaatiin, Yaaqoob
maatiisaa qabatee biyya Gibxiitti gale. Amma waggoota 216 booddee, Mu-
seen, Israa’eloota biyya Kana’aanitti deebisaa jira. Lafa onaa keessa bakka
Qaadesh jedhamtu tokko ga’aniiru.
Namoonni biyya Kana’aan baay’ee hamoo turan. Kanaafuu, Museen
gaaddota 12 erge; akkas jedheen: ‘Biyyattii sana keessa kan jiran namoo-
ta meeqa akka ta’aniifi hammam jajjaboo akka ta’an ilaalaa. Lafattiin
midhaan kan magarsitu ta’uushees qoradhaa. Fuduraalee achitti argaman
keessaas tokko tokko fidaa kottaa.’
Gaaddonni sun gara Qaadeshitti deebi’anii yeroo dhufan Museedhaan:
‘Biyyattiin baay’ee gaariidha’ jedhaniin. Kun dhu-
gaa ta’uusaa argisiisuuf fuduraa fidan Museetti
argisiisan. Gaaddonni 10 garuu: ‘Namoonni biyyat-
tii keessa jiraatan baay’ee gurguddoofi jajjaboodha.
Biyyattii fudhanna yoo jenne nu ajjeesu’ jedhan.
Israa’eloonni kana ennaa dhaga’an baay’ee sodaa-
tan. ‘Utuu biyya Gibxii keessatti ykn lafa onaa
kana keessatti dhumneerra ta’ee nuuf wayya ture’
jedhan. ‘Waraanaan ni ajjeefamna; dubartoonni kee-
nyaafi ijoolleen keenyas ni booji’amu. Kottaa, bakka
Museetti geggeessaa garabiraa filannee gara biyya
Gibxiitti deebinaa!’ waliin jedhan.
Gaaddota keessaa Yihowaatti kan amanaman la-
maan garuu, jarreen akka callisan gochuuf yaalan.
Iyaasuufi Kaaleb jedhamu. Akkas jedhan: ‘Hin sodaatinaa. Yihowaan nu
wajjin jira. Biyyattii fudhachuun baay’ee salphaadha.’ Sabichi garuu isaan
hin dhageenye. Ittuu haa caalu jedhanii Iyaasuufi Kaalebiin ajjeesuu bar-
baadan.
Yihowaan kanatti baay’ee aaree, Museedhaan akkas jedheen: ‘Jarreen
kana keessaa kan umuriinsaanii waggaa 20fi isaa ol ta’an hundi biyya
Kana’aanitti hin galan. Dinqiin ani biyya Gibxiittiifi lafa onaa keessatti
raawwadhe arganiiru; ammayyuu garuu anatti hin amanamne. Kanaafuu,
hamma hundisaanii du’anii dhumanitti waggaa 40f lafa onaa keessa ni joo-
ru. Biyya Kana’aanitti kan galu Iyaasuufi Kaaleb qofaadha.’
Lakkoobsa 13:1-33; 14:1-38.
 ULEEN AARON ABAABOO BAASTE 39

BAABOOFI lawuzii bilchaataa uleen kun magarsite kana ilaali.

A Uleen kun kan Aaronidha. Uleen Aaron abaaboofi fuduraa
bilchaataa kana kan magarsite halkanuma tokkooni! Maaliif akka ta’e
haa ilaallu.
Amma Israa’eloonni yeroo muraasaaf lafa onaa keessa jooraniiru.
Isaan keessaa tokko tokko, Museen geggeessaa, Aaronis hangafa
lubootaa ta’uu hin qabu jedhanii yaadu turan. Namoota akkas jedhan
keessaa Qoraahi isa tokko ture; Daataan, Abiiramiifi geggeessitoonni
250 ta’anis yaaduma akkasii qabu turan. Hundisaanii gara Musee
dhufanii: ‘Maaliif hunda keenyaa ol of goota?’ jedhaniin.
Museen Qoraahiifi namootasaatiin akkas jedheen: ‘Bor ganama qodaa
itti ixaana aarsitan fidaatii ixaana itti naqaa. Gara mana qulqullummaa
Yihowaatti kottaa. Nama Yihowaan filatu ni ilaalla.’
Guyyaa itti aanutti Qoraahiifi namoonni 250 ta’an gara mana
qulqullummaa dhufan. Namoonni gara biraa baay’eenis warra kana
gargaaruuf dhufan. Yihowaan baay’ee aare. Museen: ‘Dunkaanota warra
hamoo kanaarraa fagaadhaa. Wanta kansaanii ta’e hundumaa hin
tuqinaa’ jedheen. Israa’eloonnis kana dhaga’anii, dunkaanota Qoraahi,
Daataaniifi Abiiramirraa fagaatan.
Achiis Museen akkas jedhe: ‘Lafti banamtee namoota hamoo kana ni
liqimsiti. Kanaan Yihowaan eenyuun akka filate ni beektu.’
Akkuma Museen dubbatee fixetti lafti banamte. Dunkaanni Qoraahiifi
wanti inni qabu hundumtuu, akkasumas Daataan, Abiiramiifi warri
isaanii wajjin turan hundi gadi liqimfaman; laftis isaanitti cufame.
Israa’eloonni kaan iyya jarootaa yommuu dhaga’an, ‘Lafattiin nuunis
akka hin liqimsine haa baqannu!’ waliin jedhan.
Qoraahiifi namoonni 250 ta’an sun garuu ammayyuu iddoo mana
qulqullummaa bira jiru. Kanaafuu, Yihowaan ibidda buusee hundisaanii
akka ibiddaan gubatan godhe. Yihowaan, ilmi Aaron Ele’azaar, qodaa
ixaana itti aarsan isa kan warra du’an sanaa fudhee, tumee diriirsee
qadaaddii iddoo aarsaa akka tolchu itti hime. Qadaaddiin iddoo aarsaa
kun, Aaroniifi ijoolleesaa warra dhiiraa malee, namni tokkoyyuu
Yihowaadhaaf luba ta’uu akka hin dandeenye kan akeekkachiisanidha.
Haata’u malee Yihowaan, luboota akka ta’an kan filate Aaroniifi
ijoolleesaa warra dhiiraa qofaa ta’uunsaa sirriitti akka beekamu
barbaade. Kanaafuu, Yihowaan akkas jedhee Museetti hime: ‘Tokkoon
tokkoo geggeessaa gosa Israa’el uleesaanii akka fidan godhi. Gosnii
Lewwiifi Aaron uleesaanii akka fidan godhi. Achiis uleewwan kana
hundumaa mana qulqullummaa keessa saanduqa kakuu fuldura kaa’i.
Namni ani lubummaadhaaf filadhu uleensaa abaaboo baasti.’
Borumtaasaatti Museen yommuu ilaalu, uleen Aaron abaaboo baastee,
lawuzii bilchaataa magarsite! Yihowaan uleen Aaron abaaboo akka
baastu kan godhe maaliif akka ta’e amma hubattee?
Lakkoobsa 16:1-49; 17:1-11; 26:10.
 MUSEEN KATTICHA RUKUTE 40

W AGGAAN waggaa dhalee, waggaan 10, waggaan 20ni, wag-

gaan 30ni, waggaan 39 ni darbe! Israa’eloonni ammayyuu lafa
onaa keessa jiru. Haata’u malee, waggoota kana hundaatti Yihowaan
sabasaa kunuunseera. Maannaa isaan nyaachiseera. Guyyaa duumes-
saan, halkanimmoo ibiddaan isaan geggeessa ture. Waggoota kana
hundaatti wayyaansaanii hin moofofne; miillisaaniis hin dhiitofne.
Amma erga Gibxii ba’anii waggaa 40ffaa ji’a jalqabaa keessa jiru.
Israa’eloonni ammas Qaadeshiin safaran. Qaadesh, waggaa 40 dura
gaaddonni 12n biyya Kana’aan akka gaadan yommuu ergamanitti
bakka Israa’eloonni keessa turanidha. Miiryaam obboleettiin Musee
Qaadeshitti duute. Akkuma kanaan duraa ammas bakka kanatti rak-
kinni ni uumame.
Israa’eloonni bishaan argachuu hin dandeenye. Kanaafuu, akkas je-
chuudhaan Museetti dubbatan: ‘Utuu duunee nuuf wayya ture. Biyya
Gibxii nu baastee bakka rakkinaa wanti tokkoyyuu itti hin margine
kan nu fidde maaliifi? Midhaan hin jiru, harbuun, wayniiniifi rumaa-
niinis hin jiru. Bishaan dhugamullee hin jiru.’
Museeniifi Aaron kadhannaa dhiheessuuf gara mana qulqullummaa
yommuu dhaqan, Yihowaan Museedhaan akkas jedheen: ‘Israa’eloota
sassaabiitii bakka hundisaanii jiranitti kattaa iddoo sana jirut-
ti dubbadhu. Isaaniifis ta’e horiiwwansaaniitiif bishaan baay’een isa
keessaa ni ba’a.’
Kanaafuu, Museen sabicha walitti qabee akkas jedheen: ‘Isin war-
ri Waaqayyotti hin amanamne, dhaggeeffadhaa! Aaroniifi ani
kattaa kana keessaa bishaan
isiniif ni baasnaa?’ Achiis Mu-
seen, uleesaatiin katticha al
lama rukute; bishaan baay’-
een katticha keessaa yaa’e.
Amma isaaniifis ta’e horiiwwansaaniitiif bishaan ga’aan jira.
Yihowaan garuu Museefi Aaronitti aaree ture. Maaliif akka ta’e
beektaa? Museeniifi Aaron kattaa sana keessaa bishaan kan baasan
Isaan akka ta’an dubbachuusaaniitiini. Bishaan kan baaseef garuu
Yihowaa ture. Museeniifi Aaron waa’ee kanaa dhugaasaa waan hin
dubbanneef, Yihowaan akka isaan adabu itti hime. ‘Saba
koo biyya Kana’aanitti hin geessitan’ jedheen.
Baay’ee utuu hin turin Israa’eloonni Qaadeshii ba’an.
Yeroo xinnoo booda Gaara Hoor bira ga’an. Aaron gaa-
ra kanarratti du’e. Yommuu du’u umuriinsaa waggaa 123
ture. Israa’eloonni baay’ee waan gaddaniif, guyyaa
30 guutuu Aaroniif boo’an. Isatti aanee ilmisaa Ele’-
azaar saba Israa’elirratti hangafa lubaa ta’e.
Lakkoobsa 20:1-13, 22-29;
Keessa Deebii 29:5; Nahimiiyaa 9:21.
 BOFA SIBIILA DIIMAARRAA 41
HOJJETAME

B OFTI mukatti marame kun bofa dhugaa fakkaataa? Bofa dhugaa

miti. Sibiila diimaarraa kan tolfamedha. Namoonni isa arganii du’-
arraa ooluu akka danda’anitti mukarratti akka isa fannisuuf Yihowaan
Museetti hime. Bofawwan lafarra jiran kun garuu bofa dhugaati. Ja-
roota kana hiddanii akka dhukkubsatan godhaniiru. Maaliif akka ta’e
beektaa?
Sabni Israa’el Waaqayyoofi Museerratti ka’uusaaniitiin kan ka’edha.
‘Lafa onaa kanatti akka duunu biyya Gib-
xii kan nubaastan maaliifi? Buddeennis
bishaanis hin jiru. Maannaa nyaachuun
nuu gameera’ jedhanii gumguman.
Haata’u malee, maannaan nyaata gaarii
ture. Nyaata Yihowaan dinqiidhaan isaa-
niif kennedha. Bishaanis akkasuma haala
dinqii ta’een akka argatan godheera.
Haata’u malee, sabni Israa’el kunuunsa
Yihowaan isaanif godheef kan gala-
teeffatan hin turre. Kanaafuu, Yihowaan
Israa’eloota adabuuf bofawwan hadhaa
qaban erge. Bofawwan kun waan isaan
hiddaniif, baay’eensaanii du’aniiru.
 Booddee, sabnisun gara Musee dhufanii akkas jedhaniin: ‘Siifi Yi-
howaarratti gumgumuu keenyaan cubbuu hojjenneerra. Yihowaan
bofawwan kana akka nurraa fageessu nuuf kadhadhu.’
Kanaafuu Museen jarootaaf kadhate. Achiis Yihowaan, Museen bofa
kana sibiila diimaarraa akka hojjetu itti hime. Namni hiddame hundi
isa ilaalee akka fayyuuf mukarratti fannisi jedheen. Museen akkuma
Waaqayyo isaan jedhe godhe. Namoonni hiddaman bofa sibiila diimaar-
raa tolfame yommuu ilaalan ni fayyan.
Kanarraa wanti barannu jira. Hundi keenya, haala Israa’eloota bofaan
hiddaman sanaa wajjin walfakkaatu keessa jirra. Hundi keenyayyuu ni
duuna. Haala naannoo kee jiru yoo ilaalte, namoonni ni dulloomu, ni
dhukkubsatu, ni du’u. Kun kan ta’e, Addaamiifi Hewwaan Waaqayyoof
ajajamuu diduusaaniitiin, akkasumas hundi keenya ijoolleesaanii ta’uu
keenyaani. Haata’u malee, Yihowaan karaa bara baraaf jiraachuu itti
dandeenyu nuuf qopheesseera.
Yihowaan Ilmasaa Yesus Kiristosiin gara lafaatti ergeera. Namoonni
baay’een, Yesus nama hamaadha jedhanii waan yaadaniif mukarratti isa
fannisaniiru. Haata’u malee, Yihowaan nu fayyisuuf Yesusiin nuuf ken-
neera. Isatti yoo amanamneefi yoo isa hordofne jireenya bara baraa
argachuu dandeenya. Booddee waa’ee kanaa baay’ee baranna.
Lakkoobsa 21:4-9; Yohannis 3:14, 15.
 HARREEN TOKKO NI DUBBATTE 42

H ARREEN yeroo dubbattu dhageessee beektaa? ‘Lakki’ jettee deebista

ta’a. ‘Bineensonni dubbachuu hin danda’an.’ Haata’u malee, Macaaf-
ni Qulqulluun harreen tokko dubbachuushee nutti hima. Kun akkamitti
akka ta’e haa ilaallu.
Israa’eloonni biyya Kana’aanitti galuuf qophaa’aa jiru. Balaaq moo-
tiin biyya Mo’aab saba Israa’eliin sodaateera. Kanaafuu, mootiin Mo’aab
Balaaq, Israa’eloota akka isaaf abaaruuf jedhee nama beekaa Bala’aam je-
dhamu tokkotti erge. Balaaq qarshii baay’ee akka isaaf kennu itti himee
waan tureef, Bala’aam harreesaa yaabbatee gara Balaaq deemuuf ka’e.
Yihowaan, Bala’aam sabasaa akka abaaru hin barbaadne. Kanaafuu, er-
gamaansaa tokko billaa dheeraa qabatee Bala’aamiin deebisuuf karaarra
akka dhaabatu godhe. Bala’aam ergamicha arguu hin dandeenye; har-
rittiin garuu isa argiteetti. Kanaafuu, harrittiin ergamicharraa goruuf
yaaltee, ta’uufii didnaan karaarra ciiste. Bala’aam baay’ee waan aareef
harreesaa uleedhaan reebe.
Kanaafuu, Yihowaan har-
reen Bala’aam akka dubbattu godhe. ‘Maal si godheetan na rukutta?’
jettee isa gaafatte.
‘Gowwaa na godhatte. Utuu billaan na harka jiraatee sin ajjeesan ture!’
jedheen.
‘Kanaan dura akkas si godhee beekaa?’ jettee isa gaafatte.
‘Lakki, akkas na gootee hin beektu’ jedheen.
Achiis Yihowaan, Bala’aam ergamicha billaa qabatee karaarra dhaabatu
akka argu godhe. Ergamichi akkas jedheen: ‘Harree kee maaliif rukutte?
Saba Israa’el akka hin abaarreef karaa keerraa si
deebisuun dhufe. Harreen kee utuu narraa hin dee-
bine ta’e, ishee hambisee siin nan ajjeesan ture.’
Bala’aam: ‘Cubbuu hojjedheera. Karaarra dhaa-
bachuu kee hin argine’ jedhe. Ergamichi, Bala’aam
karaasaa akka deemu isa dhiise; Bala’aamis gara
Balaaq dhaqe. Ammayyuu Israa’eloota abaaruuf
yaalee ture; Yihowaan garuu al sadi saba Israa’eliin
akka eebbisu isa godhe.
Lakkoobsa 21:21-35; 22:1-40; 23:1-30; 24:1-25.
 IYAASUUN GEGGEESSAA TA’E 43

USEEN Israa’elootaa waj-

M jin biyya Kana’aanitti ga-
luu barbaadee ture. Kanaafuu:
‘Laga Yordaanos gama ce’ee biy-
yattii gaarii akkan ilaalu naaf
heyyami’ jedhee Yihowaa gaafa-
te. Yihowaan garuu: ‘Si
ga’a, lammata waa’ee ka-
naa natti hin kaasin!’ je-
dheen. Yihowaan maaliif
akkas akka jedhe beek-
taa?
Museen yeroo kattaa
sana rukute waan raawwatameen kan ka’edha. Yeroo sanatti Museeniifi
Aaron Yihowaadhaaf ulfina akka hin kennine yaadadhu. Katticha keessaa
kan bishaan isaaniif baase Yihowaa ta’uusaa saba Israa’elitti hin himne.
Kanaan kan ka’e Yihowaan, Museen saba Israa’elii wajjin biyya Kana’aa-
nitti akka hin galle itti hime.
Kanaafuu, Aaron du’ee ji’oota muraasa booda Yihowaan Museedhaan
akkas jedheen: ‘Iyaasuu fudhadhuutii Ele’azaar lubichaafi guutummaa
saba Israa’el dura dhaabi. Iyaasuun geggeessaasaanii isa haaraa akka ta’u
hundasaaniitti himi.’ Akkuma fakkii kanarratti argitu, Museen waan Yi-
howaan isaan jedhe godhe.
Achiis Yihowaan Iyaasuudhaan: ‘Jabaadhu, hin sodaatin. Ati Israa’eloo-
ta biyya Kana’aan, isheen ani isaan abdachiisetti ni galchita; anis si waj-
jin nan ta’a’ jedheen.
Booddees Yihowaan, Museen tulluu Neboo isa biyya Mo’aab keessa jirut-
ti akka ol ba’u itti hime. Museen achirra dhaabatee, Laga Yordaanos ga-
matti biyya Kana’aan ishee bareedduu ilaale. Yihowaan akkas jedheen:
‘Biyyi kun, isheen ani sanyii Abrahaam, Yisihaqiifi Yaaqoobiif kennuuf ka-
kadhedha. Ija keetiin akka
argitu nan godha; garuu
ceetee achi hin galtu.’
Museen tulluu Neboor-
ratti du’e. Umuriinsaa wag-
gaa 120 ture. Yeroo sanat-
tiyyuu jabaa ture; ijisaas
sirriitti arguu danda’a ture.
Museen waan du’eef sab-
ni Israa’el baay’ee gadda-
nii boo’an. Haata’u malee,
Iyaasuun geggeessaasaanii
isa haaraa ta’uusaatiin baa-
y’ee gammadaniiru.
Lakkoobsa 27:12-23;
Keessa Deebii 3:23-29; 31:1-8,
14-23; 32:45-52; 34:1-12.
 RAHAAB GAADDOTA DHOKSITE 44

N AMOONNI kun rakkina keessa jiru. Baqachuu baannaan ni

ajjeefamu. Jarri kun gaaddota Israa’elidha; dubartiin isaan
gargaartu kunimmoo Rahaabi. Rahaab mana gamoo Yerikootti maxxanee
jiru kana keessa jiraatti turte. Namoonni kun rakkinarra kan bu’an
maaliif akka ta’e haa ilaallu.
Israa’eloonni Laga Yordaanos ce’anii biyya Kana’aanitti galuuf
qophaa’aniiru. Galuusaanii dura garuu, Iyaasuun: ‘Biyyattiifi magaalaa
Yerikoo ilaalaa kottaa’ jedhee gaaddota lama ergee.
Gaaddonni lamaan yommuu Yerikoo ga’an, mana Rahaabitti goran.
Haata’u malee, namni tokko: ‘Namoonni Israa’el lama biyyattii kana
gaaduuf har’a galgala as galaniiru’ jedhee mootii Yerikootti hime. Innis
yommuu kana dhaga’u, Rahaabitti namoota erge; isaanis, ‘Namoota
mana kee jiran gadi baasi!’ jedhaniin. Rahaab garuu jarreen sana bantii
manashee keessa dhoksitee turte. Achiis akkas jette: ‘Jarri tokko mana
koo dhufanii turan; eessaa akka dhufan garuu hin beeku. Yommuu
dukkanaa’u, karri magaalattii cufamuusaa dura ba’anii deemaniiru. Yoo
fiigdanii isaan faana buutan, isaan qaqqabuu dandeessu!’ Achiis jaroonni
isaan qabuuf faana bu’an.
Erga isaan deemanii booda, Rahaab fiigdee gara bantii manasheetti
baatee, gaaddota sanaan akkas jette: ‘Yihowaan biyyattii kana akka
isiniif kennu ani beeka. Yommuu biyya Gibxii baatan Laga Diimaa
akkamitti akka isiniif gogsee, akkasumas mootota biyya Sihooniifi Oog
akkamitti akka ajjeestan dhageenyeerra. Akkuman waan gaarii isiniif
godhe isinis waan gaarii naa gochuuf naa kakadhaa. Abbaa koo, haadha
koo, obboloota koos naaf oolchaa.’
Gaaddonni sun isheedhaaf kakataniyyuu, Rahaab waan tokko gochuu
qabdi. Akkas jedhaniin: ‘Fo’aa diimaa kana fudhuutii foddaa mana
keetti rarraasi. Firoota kee hundumaa gara mana keetti sassaabi.
Yerikoo fudhachuuf hundi keenya deebinee yommuu dhufnu, fo’aa foddaa
keerratti yeroo arginu mana kee keessaa nama tokkoyyuu hin ajjeesnu.’
Gaaddonni sun, Iyaasuutti yommuu deebi’an waan isaan mudate
hundumaa itti himan. Iyaasuu 2:1-24; Ibroota 11:31.
 LAGA YORDAANOS CE’UU 45

I SRAA’ELOONNI Laga Yordaanos yommuu ce’an ni argitaa? Bi-

shaanichi meerreree? Waggaa sanatti bokkaa cimaan waan roo-
beef, daqiiqaa muraasa dura lagichi guutuu ture. Amma garuu
bishaan tokkoyyuu hin jiru! Israa’eloonni akkuma Galaana Diimaa
ce’anitti ammas lafa gogaarra ce’aa jiru! Bishaan sun hundi eessa see-
ne? Mee haa ilaallu.
Laga Yordaanos yeroon itti ce’an yommuu dhihaatu, Yihowaan,
Iyaasuun akkas jedhee akka isaanitti himu isa ajaje: ‘Luboonni saan-
duqa kakuu baatanii nu fuldura deemu. Yommuu isaan miillasaa-
niitiin Laga Yordaanos keessa dhaabatan bishaanichi yaa’uusaa ni
dhaaba.’
Kanaafuu, luboonni sun saanduqa kakuu
sana baatanii saba Israa’el dura deeman. Laga
Yordaanos bira yeroo ga’an, luboonni sun miil-
lasaanii bishaanicha keessa galchan. Bishaa-
nichi humna guddaadhaan kan yaa’uufi gadi
fagoo ture. Haata’u malee akkuma miillasaa-
niitiin tuqaniin bishaanichi yaa’uu dhiise! Kun
dinqiidha! Yihowaan bishaanicha ittisee waan
 dhaabeef, yeruma sana bishaani-
chi lagicha keessaa goge!
Luboonni saanduqa kakuu
baatan sun laga goge sana gid-
duu galan. Fakkii kanarratti
isaan argitaa? Yommuu isaan la-
gicha gidduu dhaabatan, sabni
Israa’el hundumtuu lafa gogaar-
ra ce’an!
Hundisaanii erga ce’anii boo-
da, Yihowaan, Iyaasuun namoo-
ta jajjaboo 12tti akkas jedhee
akka itti himu isa ajaje: ‘Lagicha
keessaa bakka luboonni saan-
duqa kakuu baatanii dhaabatan
sana dhaqaa dhagaa 12 fidaa-
tii, bakka hundi keessan galga-
la kana bultanitti isaan tuulaa.
Gara fulduraatti ijoolleen kees-
san dhagaawwan kun maal akka
ta’an yommuu isin gaafatan,
saanduqni kakuu Yihowaa Laga
Yordaanos yerooce’u bishaani-
chi yaa’uu akka dhiise itti himuu
qabdu. Dhagaawwan kun dinqii
kana isin yaadachiisudha!’ Iyaa-
suunis dhagaawwan 12 lagicha
keessa bakka luboonni dhaaba-
tan sana dhaabe.
Dhumarratti Iyaasuun luboota saanduqa kakuu baatan sanaan:
‘Yordaanos keessaa ba’aa’ jedheen. Achiis, akkuma isaan ba’aniin bi-
shaanichi guutee yaa’uu jalqabe. Iyaasuu 3:1-17; 4:1-18.
 MASARAA YERIKOO 46

M ASARAA Yerikoo kana maaltu jigse? Waanuma boombii guddaan

isa rukute fakkaata. Haata’u malee, namoonni yeroo sanaa boom-
bii dhiisiitii qawweeyyuu hin qaban turan. Kun dinqii Yihowaa gara
biraadha! Kun akkamitti akka ta’e haa ilaallu.
Yihowaan waan Iyaasuudhaan jedhe dhaggeeffadhu: ‘Atiifi loltoonni
si duukaa jiran mandarattii naanna’aa. Guyyaatti al tokko magaalattii
naanna’aa. guyyaa ja’aaf akkasuma godhaa. Saanduqa kakuu baadhaa
deemaa. Luboonni torba isa dura deemaa fiinoosaanii haa afuufan.
‘Guyyaa torbaffaatti mandarattii al torba naanna’aa. Achiis, saga-
lee fiinoosaanii guddisaatii afuufaa; hundisaanii sagaleesaanii guddisanii
haa iyyan. Masarichis ni diigama!’
Iyaasuuniifi sabni Israa’el waan Yihowaan isaaniin je-
dhe godhan. Yeroo mandarattii naanna’an, hundisaanii
waan tokko utuu hin dubbatin callisanii deemu turan. Kan
dhaga’amu, sagalee fiinoofi kottee namoota naanna’an
sana qofaa ture. Diinonni saba Waaqayyoo warri Yerikoo
keessa jiran sodaatanii turan. Fo’aa diimaa foddaar-
ratti rarra’ee jiru kana ni argitaa?
Foddaan kun kan eenyuuti? Eeyyee,
Rahaab waan gaaddonni lamaan je-
dhaniin gootetti. Maatiinshee hundi
ishee wajjin mana keessa taa’anii
waan raawwatamu eegaa jiru.
Dhumarratti, mandarattii al tor-
ba erga naanna’anii booda, sagalee
fiinoofi iyya loltootaatiin masaraan
mandarattii jige. Achiis Iyaasuun
akkas jedhe: ‘Namoota mandarattii
keessa jiran hundumaa balleessaatii
mandarattii gubaa. Waan hundumaa
gubaa. Meetii, warqee, sibiilaafi si-
biila diimaa garuu mana Yihowaatti
galchaa.’
Iyaasuun gaaddota lamaaniin
akkas jedheen: ‘Mana Rahaab dha-
qaatii, isheefi maatiishee hundumaa
baasaatii fidaa.’ Akkuma gaaddon-
ni lamaan kakataniifitti, Rahaabiifi
maatiinshee oolaniiru. Iyaasuu 6:1-25.
 HATTUU ISRAA’EL KEESSA TURE 47

W ANTA namichi kun dunkaanasaa

keessa awwaalaa jiru ilaali! Uffa-
ta miidhagaa, warqeefi meetii awwaalaa
jira. Wantoota kana magaalaa Yerikootii
fudhate. Haata’u malee, wantoonni Yeri-
koodhaa argaman maal godhamuu qabu
turan? Ni yaadattaa?
Balleeffamuu qabu turan; warqee-
fi meetiinimmoo mana qulqullummaa
Yihowaatti galfamuu qabu turan. Ka-
naafuu, namoonni kun Waaqayyoof hin
ajajamne. Wanta kan Waaqayyoo ta’e
hataniiru. Maqaan namichaa Aakaan je-
dhama; warri isaa wajjin jiranimmoo
maatiisaati. Wanta ta’e mee haa ilaallu.
Aakaan wantoota kana erga hatee
booda, Iyaasuun magaalaa Aayi akka
waraananiif namoota muraasa erge.
Haata’u malee namoonni kun waraana
sanarratti ni mo’amani. Isaan keessaa
tokko tokko ni ajjeefaman; kaanimmoo
ni baqatani. Iyaasuun baay’ee gadde.
Fuulasaatiin lafatti gombifamee: ‘Maaliif
wanti akkasii akka nurra ga’u goote?’ je-
dhee Yihowaa kadhate.
Yihowaanimmoo akkas jedhee dee-
biseef: ‘Ka’i! Sabni Israa’el cubbuu
hojjetaniiru. Wantoota balleeffamuu ykn
mana qulqullummaa kootiif kennamuu
qaban ofiisaaniitiif fudhataniiru. Uffata
miidhagaa hatanii dhoksaniiru. Mi’ichaafi namicha isa fudhate sana yoo
balleessitan malee ani isin hin eebbisu.’ Yihowaan namichi hamaan kun
eenyu ta’uusaa Iyaasuutti akka argisiisu dubbate.
Kanaafuu, Iyaasuun saba Israa’el hundumaa walitti yommuu qabu, Yi-
howaan namicha hamaa Aakaan jedhamu adda baase. Aakaan akkas
jedhe: ‘Ani cubbuu hojjedheera. Uffata bareedaa, warqeefi meetii argee,
baay’ee waanan hawweef nan fudhadhe. Dunkaana koo keessa awwaala-
manii jiru.’
Wantoonni kun argamanii Iyaasuutti yommuu fidaman, Iyaasuun Aa-
kaaniin akkas jedheen: ‘Maaliif rakkina kana hundumaa nutti fidde?
Amma Yihowaan rakkina sitti fida!’ Achiis, Israa’eloonni hundinuu
Aakaaniifi maatiisaa dhagaadhaan rukutanii ajjeesan. Kun, waan kan
keenya hin taane tasumaa fudhachuun akka nurra hin jirre kan argisii-
su mitii?
Kana booddas Israa’eloonni Aayi waraanuuf lammata ba’an. Yeroo
sanatti Yihowaan sabasaa waan
gargaareef mo’aniiru.
Iyaasuu 7:1-26; 8:1-29.
 GIIBE’ONOTA GAMNOOTA TURAN 48

M AGAALONNI Kana’aan keessa jiran baay’eensaanii Israa’elootaan

waraanuuf qophaa’aniiru. Ni moona jedhanii yaadu. Namoonni
magaalaa naannoo sanatti argamtu Giibe’on keessatti argaman garuu
akkas jedhanii hin yaadan. Waaqayyo Israa’eloota akka gargaaru waan
amananiif, Waaqayyoo wajjin wal loluu hin barbaadne. Kanaafuu,
Giibe’ononni maal akka godhan beektaa?
Namoota biyya fagoo jiraatan fakkaatanii dhihaachuuf walii galan.
Kanaafuu, namoonni tokko tokko wayyaa moofaa uffatanii, kophee
ciccite kaawwatan. Harrootasaaniirratti qalqalloo moofaa fe’atanii,
buddeena gogaafi shaaggataa qabatan. Achiis gara Iyaasuu dhaqanii
akkas jedhaniin: ‘Maanguddoonni keenya karaadhaaf waan nyaattan
qabadhaatii akkas jedhaa itti himaa jedhanii nu ergan: “Nuyi garboota
keeti. Akka nuun hin lolle nuu kakadhaa.” Karaa fagoo deemnee waan
dhufneef, wayyaan keenya akka moofa’eefi
buddeenni keenya gogee akka shaaggate
arguu dandeessu.’
 Iyaasuuniifi geggeessitoonni kaan Giibe’onota amanan. Kanaaf akka
isaan hin lolle kakataniif. Haata’u malee guyyoota sadi booda,
Giibe’ononni naannuma sana kan jiraatan ta’uusaanii hubatan.
Iyaasuun: ‘Biyya fagoodhaa dhufne kan nuun jettan maaliifi?’ jedhee
isaan gaafate.
Giibe’ononnis akkas jedhanii deebisaniif: ‘Waaqni keessan Yihowaan
guutummaa biyya Kana’aan isiniif kennuuf akka kakate dhageenyeerra.
Kanaafuu nu ajjeestu jennee waan sodaanneef kana goone.’ Israa’eloonni
garuu kakuusaanii eegan malee Giibe’onota hin ajjeesne. Kanaa mannaa
hojjettootasaanii isaan godhatan.
Giibe’ononni Israa’elootaa wajjin nagaa uumuusaaniitiin mootiin
biyya Yerusaalem ni aare. Kanaafuu, mootota gara biraa afuriin:
‘Giibe’oniin akkan lolu kottaa na gargaaraa’ jedhe. Achiis mootonni
shanan kun akkuma inni jedhe godhan. Giibe’ononni Israa’elootaa
wajjin nagaa uumuunsaanii mootonni shan akka isaaniin lolan
gochuunsaanii sirrii turee? Mee haa ilaallu. Iyaasuu 9:1-27; 10:1-5.
 BIIFTUUN BAKKA JIRTUTTI 49
DHAABATTE
YAASUU ilaali! ‘Biiftuun bakka jirtutti haa dhaabattu!’ jechaa jira. Biif-
I tuunis ni dhaabate. Guyyaa guutuudhaaf samii walakkaadhaa hin sochoo-
ne. Kana kan godhe Yihowaadha! Haata’u malee, Iyaasuun biiftuun guyyaa
guutuu akka iftu maaliif akka barbaade mee haa ilaallu.
 Mootonni hamoon sha-
nan biyya Kana’aan namoo-
ta Giibe’on loluu yommuu
jalqabanitti, Giibe’onon-
ni Iyaasuun akka isaan gar-
gaaruuf nama itti ergan.
Inni ergames: ‘Garboota
keerraa harka kee hin da-
chaafatin; warri biyya gaa-
raarra jiraatan hundinuu nu
loluudhaaf nutti dacha’anii-
ru, dafiitii nu bira ga’i nu
oolchis!’ jedhee itti hime.
Yeruma sanatti, Iyaasuu-
niifi loltoonnisaa hundi ni
adeeman. Halkan guutuu adeemaa bulan. Yeroo isaan Giibe’oniin ga’anitti,
loltoonni mootota shananii sodaatanii baqachuu jalqabani. Achiis Yihowaan
dhagaan cabbii gurguddaa samiirraa isaanitti roobse; loltoota waraana Iyaa-
suutiin ajjeefamanirra loltoota cabbiidhaan ajjeefamantu caala ture.
Iyaasuun, yeroo biiftuun itti lixxu ga’uusaa hubatee ture. Yoo duukka-
naa’e loltoonni hamoon mootota sana shananii baay’eensaanii ni miliqu.
Iyaasuun: ‘Biiftuun bakka jirtutti haa dhaabattu’ jedhee kan Yihowaa kadha-
te kanaafi. Biiftuun ifa kennuushee yoo itti fufte, Israa’eloonni waraana sa-
narratti injifannoo argatu.
Mootonni hamoon garabiraan saba Waaqayyoo jibban kana’aan keessa
baay’ee turani. Iyaasuufi loltoonnisaa mootota 31n kana’aan keessa jiran
mo’uuf gara waggaa ja’aa isaanitti fudhateera. Erga kun ta’ee boodas, Iyaa-
suun biyyi Kana’aan gosoota dhaala hin arganneef akka hiramu godhe.
Waggoonni baay’een erga darbanii booda, Iyaasuun waggaa 110tti du’e.
Inniifi hiriyoonnisaa yeroo turan hundaatti, Israa’eloonni Yihowaadhaaf ni
ajajamu turan. Namoonni gaggaariin kun yommuu du’anitti garuu, sabni
kun wanta gadhee hojjechuu waan jalqabaniif rakkinarra bu’ani. Yeroon ka-
natti gargaarsi Waaqayyoo isaan barbaachisa ture.
Iyaasuu 10:6-15; 12:7-24; 14:1-5; Abboota Firdii 2:8-13.
DUBARTOOTA IJA JABEEYYII 50
TA’AN LAMAAN

I SRAA’ELOONNI rakkinarra
yommuu bu’an, Yihowaatti
boo’an. Yihowaan geggeessitoo-
ta ija jabeeyyii isaaniif kennuu-
dhaan isaan gargaare. Macaafni
Qulqulluun geggeessitoota ka-
naan abboota firdii jedhee waa-
ma. Iyaasuun abbaa firdii isa
jalqabaa ture; abboota firdii
isa booda turan keessaa tokko
tokko, Otnii’el, Ehudiifi Sham-
gaar jedhamu. Haata’u malee,
namoota saba Israa’el gargaaran
keessaa lama dubartoota yeroo
ta’an isaanis Deboraafi Yaa’el je-
dhamu turan.
Deboraan raajii turte. Yiho-
waan wanta fulduratti ta’uuf
jedhu isheetti yeroo himu, ishee-
nimmoo saba Israa’elitti him-
ti turte. Deboraan geggeessituus
turte. Biyya gaara gubbaa tok-
kotti, muka meexxii tokko jala
teessi turte. Namoonnis rakkina-
saaniitiif furmaata argachuuf ga-
rashee dhufu turan.
Yeroo sanatti Yaabiin mootii
biyya Kana’aan ture. Innis kon-
kolaataa waraanaa 900 qaba
ture. Humni waraanaasaa baa-
y’ee cimaa waan tureef, Israa’e-
loonni hedduun humnaan garboota Yaabiin godhamaniiru. Hangafni loltuu
Mootichaa Siiseraa jedhama.
Gaaf tokko Deboraan, Baaraaq isa Abbaa Firdiitti ergitee akkas jetteen:
‘Yihowaan akkas jedha: “Namoota 10,000 fudhuutii gara tulluu Taaborit-
ti isaan geessi. Siiseraan si loluuf akka dhufu nan godha. Isaafi humna wa-
raanaasaa akka mootus nan godha.” ’
Baaraaq Deboraadhaan: ‘Yoo ati deemte nan deema’ jedheen. Deboraan
isaa wajjin deemte; garuu Baaraaqiin akkas jette: ‘Yihowaan Siiseraan
harka dubartiitiin akka ajjeefamu waan godhuuf, inni mo’amuusaatiin ati
ulfina hin argattu.’ Kan ta’es kanuma ture.
Baaraaq loltoota Siiseraatiin wal arguuf Tulluu Taaborirraa gadi bu’e.
Akkuma tasaa Yihowaan lolaa fidee, loltoonni diinaa baay’een bishaaniin
akka fudhataman godhe. Siiseraan garuu konkolaataasaa dhiisee baqate.
Akkuma xinnoo tureen, Siiseraan gara dunkaana Yaa’el dhufe. Isheenis
manatti akka ol galu erga gootee booda aannan kenniteef. Aannanichi
waan hirriba isa qabsiiseef, yeruma sana hirribni cimaan isa fudhate.
Achiis Yaa’el qofoo dunkaanaa fudhattee gurra namicha hamaa sanaatti
rukuttee illeessaa keessa baafte. Booddee, yommuu Baaraaq dhufu reeffa
Siiseraa itti argisiiste! Wanti Deboraan dubbatte dhugaa ta’uusaa arguu
dandeessa.
Dhumarratti, Yaabiin Mootichi ni ajjeefame; Israa’eloonnis Yeroo xin-
noodhaaf nagaa argatan. Abboota Firdii 2:14-22; 4:1-24; 5:1-31.
 RUUTIIFI NAA’OMII 51

M ACAAFA Qulqulluu keessatti macaafa Ruut kan jedhamu ni argatta.

Israa’el abboota firdiitiin yeroo bulfamtutti kan jiraatu maatiin
tokko jira ture; seenaan kun waa’ee maatii sanaa kan dubbatudha. Ruut
shamarree biyya Mo’aab turte; Isheen saba Israa’el keessaa miti. Haata’u
malee, Ruut waa’ee Yihowaa isa Waaqa dhugaa ta’ee yommuu barattu
baay’ee isa jaallatte. Naa’omiinimmoo, dubartii dulloomtuu Ruut waa’ee
Yihowaa akka barattu gargaartedha.
Naa’omiin dubartii Israa’elidha. Isheen, abbaan manaasheefi ijoolleen
dhiiraa lamaan biyya Israa’el keessaa midhaan yommuu dhumuuf jedhu
gara biyya Mo’aab dhaqan. Achiis gaaf tokko abbaan manaa Naa’omii
ni du’e. Booddees, ijoolleen Naa’omii biyya Mo’aabii dubartoota Ruutiifi
Orphaa jedhaman fuudhan. Haata’u malee, waggoota 10 booda ijoolleen
Naa’omii lamaanuu ni du’an. Naa’omiiniifi dubartoonni lamaan sun
baay’ee gaddan! Egaa amma Naa’omiin maal gootiree?
Gaaf tokko Naa’omiin karaa dheeraa sana deemtee
sabasheetti deebi’uuf murteessite. Ruutiifi Orphaan ishee wajjin jiraachuu
waan barbaadaniif wajjin deemuuf ka’an. Haata’u malee, akkuma karaa
xinnoo wajjin deemaniin, Naa’omiin dubartoota kanaan: ‘Gara mana warra
keessaniitti deebi’aa’ jetteen.
Naa’omiin dubartoota sana dhungattee, nagaan taa’aa jetteen.
Baay’isanii Naa’omii waan jaallataniifis boo’utti ka’an. ‘Hin ta’u! Sii
wajjin biyya keetti galla’ jedhaniin. Naa’omiin garuu deebistee: ‘Ijoollee
koo deebi’aa; mana keessanitti deebi’uu isiniif wayya’ jetteen. Kanaaf,
Orphaan gara manasheetti deebite. Ruut garuu hin deebine.
Naa’omiinis: ‘Orphaan deebiteetti. Atis ishee wajjin dhaqi’ jetteen. Ruut
garuu akkas jetteen: ‘Ani si dhiisee akkan deemu gochuuf hin yaalin!
Ani si wajjin nan deema. Bakka ati dhaqxu anis nan dhaqa, bakka ati
jiraattu nan jiraadha. Sabni kee saba koo, Waaqni kees Waaqa koo ni ta’a.
Bakka ati duututti anis nan du’a, achumattis nan awwaalama.’ Erga Ruut
kana jettee booda gara manaatti akka deebitu Naa’omiin deebistee itti hin
dubbanne.
Dhumarratti, dubartoonni lamaan kun biyya Israa’elitti galan. Achis
jiraachuu jalqaban. Yeroon sun yeroo garbuu itti sassaaban waan tureef,
yeruma sana Ruut maasii keessa hojjechuu jalqabde. Namni Bo’az jedhamu
tokko maasiisaa keessaa garbuu akka sassaabbattu isheedhaaf heyyame.
Haati Bo’az eenyu akka taate beektaa? Rahaab ishee biyya Yerikoo keessa
turtedha.
Gaaf tokko Bo’az Ruutiin akkas jedheen: ‘Waa’ee kee ani waan
hundumaa dhaga’eera; Naa’omiidhaaf waan gaarii akka gootes
dhaga’eera. Abbaa kee, haadha keefi biyya kee dhiistee, saba kanaan dura
hin beeknee wajjin jiraachuuf akkamitti akka dhuftes beeka. Yihowaan
waan gaarii siif haa godhu!’
Ruut: ‘Gooftaa koo, ati waan gaarii anaaf gootetta. Waan gaarii natti
dubbachuudhaan na gammachiiste’ jettee deebiste. Bo’az Ruutiin baay’isee
waan jaallateef utuma hin turin walfuudhan. Naa’omiin kanatti baay’ee
akka gammaddu beekamaadha. Haata’u malee, yommuu Ruutiifi Bo’az
mucaasaanii isa jalqabaa Yoobeediin godhatan Naa’omiin caalaatti
gammaddeetti. Boodas, Yoobeed, Daawit isa waa’eesaa booddee barannuuf
akaakayyuu ta’e. Macaafa Ruut.
 GIIDEWONIIFI NAMOOTA 300 52

W AAN asitti raawwatamaa jiru ni argitaa? Namoonni kun hundi lol-

toota Israa’elidha. Namoonni jilbeenfatan kun bishaan dhugaa jiru.
Namichi isaan bira dhaabatee Giidewon isa abbaa firdiiti. Akkamitti akka
dhugan ilaalaa jira.
Jarreen kun haala adda addaatiin akkamiitiin akka dhugaa jiran ilaali.
Isaan keessaa tokko tokko, bishaanichatti gadi jilbeenfatanii arrabasaanii-
tiin dhugaa jiru. Inni tokko garuu, ofirra garagalee ilaaluu akka danda’utti
bishaanicha harkasaatiin waraabbatee dhugaa jira. Yihowaan, Giidewon
namoota yommuu bishaan dhugan asiifi achiin ilaallatan akka filatu itti
himee waan tureef, kun barbaachisaa ture. Waaqayyo warri kaan gara ma-
nasaaniitti akka deebi’an dubbateera. Maaliif akka ta’e haa ilaallu.
Israa’eloonni ammas rakkina guddaa keessa jiru. Sababiinsaas Yihowaa-
dhaaf ajajamuu dhiisuusaaniiti. Namoonni biyya Miidiyaan isaanirratti
humna godhatanii miidhaa isaanirraan geessisaniiru. Kanaafuu, Israa’e-
loonni gargaarsaaf Yihowaatti waan boo’aniif isaan dhaga’e.
Yihowaan Giidewon loltoota akka filatu waan itti himeef, Giidewon na-
moota waraanaa 32,000 walitti qabe. Haata’u malee, waraanni Israa’eloota
loluuf qophaa’e garuu 135,000 ture. Ta’uyyuu, Yihowaan Giidewoniin: ‘Na-
moonni sii wajjin jiran baay’ataniiru’ jedheen. Yihowaan akkas kan jedhe
maaliifi?
Sababiinsaa, Israa’eloonni waraanicharratti yoo mo’an, ciminasaanii-
tiin akka mo’an itti dhaga’amuu waan danda’uufi tarii, mo’uuf gargaarsi
Yihowaa akka isaan hin barbaachisne itti dhaga’amuu waan danda’uufi.
Kanaafuu, Yihowaan Giidewoniin: ‘Namoonni sodaatan hundinuu gara ma-
nasaaniitti akka deebi’an itti himi’ jedheen. Giidewon akkuma jedhame
yeroo godhu, namoonni 22,000 ta’an gara manaatti deebi’an. Kanaaf, lol-
toota diinaa 135,000 wajjin loluuf namoota 10,000 qofaatu isaa wajjin hafe.
Haata’u malee, dhaggeeffadhu! Yihowaan: ‘Ammayyuu namoonni sii
wajjin jiran baay’eedha’ jechaanii jira. Kanaafuu, namoota bishaanicha
harkasaaniitiin waraabanii dhugan akka filatuufi warra jilbeenfatanii arra-
basaaniitiin dhugan garuu, gara manasaaniitti akka deebisuu Giidewonitti
hime. Yihowaan, ‘Namoota 300n ofirra ilaalaa dhugan qofaadhaan akka
mootu nan godha’ jedhee abdii kenneef.
Yeroon itti wal waraanan ni ga’e. Giidewon namoota 300n garee saditti
hire. Tokkoon tokkoonsaaniitiif fiinoofi huuroo gucni keessa jiru ken-
neef. Halkan walakkaa yommuu ta’u, hundisaanii naannoo safara loltoota
diinaatti sassaabaman. Achiis, yeruma sanatti hundisaanii fiinoosaanii
afuufanii, huuroosaanii caccabsan. Achiis, ‘Lolli kan Waaqayyooti! Lol-
li kan Giidewoni!’ jedhanii iyyan. Loltoonni diinaa yommuu dammaqan,
waansaa waan wallaalaniif baay’ee sodaatan. Hundisaanii baqachuutti ka’-
an. Israa’eloonni lolicharratti ni mo’an. Abboota Firdii boqonnaa 6 hanga 8.
 WAREEGA YIFTAAN WAREEGE 53

W ANTA wareegde raawwachuun sitti ulfaatee beekaa? Namni ati

fakkii kanarratti argitu wanti akkasii isa mudateera. Kan baa-
y’ee gaddes kanaafidha. Namni kun isa mudate gootaafi abbaa firdii
Israa’el kan ture Yiftaadha.
Yiftaan, nama yeroo sabni Israa’el Yihowaa waaqeffachuu dhiisanitti
turedha. Israa’eloonni wanta gadhee raawwachaa jiru. Kanaafuu, Yiho-
waan warri Amoon akka isaan cunqursan godhe. Kanaan kan ka’es,
Israa’eloonni: ‘Sirratti cubbuu hojjenneerra. maaloo nu oolchi!’ jedhanii
Yihowaatti boo’an.
Sabni sunis balleessaa hojjechuusaaniitti ni gaabban. Deebi’anii Yi-
howaa waaqeffachuudhaan gaabbuusaanii argisiisaniiru. Kanaafuu,
Yihowaan isaan gargaaruu jalqabe.
Israa’eloonni, Amoonota warra hamoo sana akka isaaniif loluuf
Yiftaa filatan. Yiftaan Yihowaan waraanicharratti akka isa gargaa-
ru baay’ee barbaade. Kanaafuu, akkas jedhee Yihowaadhaaf wareege:
‘Amoonotarratti injifannoo akkan
argadhu yoo na gargaarte, yeroon
ani mo’ee galu, nama jalqaba na
simachuuf mana kootii ba’u siif
nan kenna.’
Yihowaan wareega Yiftaa dha-
ga’ee injifannoo akka argatu isa
gargaare. Yiftaan yommuu dee-
bi’u isa simachuuf namni jalqaba
manasaatii ba’e eenyu akka ta’e
beektaa? Intalasaa ishee tokkittii-
dha. Yiftaan, ‘Wayyoo, intala
koo!’ jedhee boo’e. ‘Gadda guddaa
akkamii anatti fidde. Yihowaa-
dhaaf wareegeera; dhiisuummoo
hin danda’u’ jedhe.
 Intalli Yiftaa wanta inni Yihowaadhaaf wa-
reege yeroo dhageessu, jalqabarratti baay’ee
gaddite. Sababiinsaas, wareegni sun abbaa-
sheefi hiriyootashee akka dhiistee deemtu
kan ishee godhu waan tureefi. Haata’u malee,
bara jireenyashee guutuu mana qulqullum-
maa Yihowaa isa Shiiloo jirutti isa tajaajilti.
Kanaafuu abbaasheetiin: ‘Yihowaadhaaf wa-
reegdeetta taanaan, wareega kee eeguu
qabda’ jetteen.
Achiis, intalli Yiftaa, gara Shiiloo dhaq-
xee, bara jireenyaashee isa hafe
mana qulqullummaasaatti Yiho-
waa tajaajiluudhaan dabarsite.
Dubartoonni Israa’el waggaa
waggaatti guyyaa afur ishee
ilaaluu ni dhaqu turan; yeroo
gammachiisaas wajjin ni dabarsu
turan. Intalli Yiftaa durba gaarii
Yihowaa tajaajiltu waan taateef,
sabni Israa’el ishee jaallatu tu-
ran. Abboota Firdii 10:6-18; 11:1-40.
 NAMA HUMNA GUDDAA QABU 54

N AMOOTA hanga ammaat-

ti jiraatan keessaa inni
humna guddaa qabu eenyu
akka jedhamu beektaa? Abbaa
firdii kan ture nama Siimson
jedhamudha. Siimsoniif humna
kan kenne Yihowaadha. Siim-
son dhalachuusaa durayyuu,
Yihowaan haadha Siimsoniin
akkas jedhee ture: ‘Yeroo dhi-
hoo keessatti ilma ni godhatta.
Innis Israa’eloota warra Filis-
xeemotaarraa oolchuuf dursa
ni fudhata.’
Filisxeemonni namoota ha-
moo biyya Kana’aan keessa jiraatanidha. Loltoota baay’ee waan qabaniif,
Israa’elootarra miidhaa guddaa geessisaniiru. Yeroo tokko, Siimson bakka
Filisxeemonni jiraatan utuu deemaa jiru, leenci guddaan tokko baroodaa
itti dhufe. Haata’u malee, Siimson waan tokko harkatti utuu hin qabatin
leencicha ajjeese. Filisxeemota dhibbaan lakkaa’amanis ajjeeseera.
Yeroo booddee, Siimson dubartii Deliilaa jedhamtu tokko jaallate. Bul-
chitoonni Filisxeem, Deliilaan wanta Siimsoniif humna kenne maal akka
ta’e yoo isaanitti himte, tokkoon tokkoonsaanii, meetii kumaafi dhibba
tokko akka isheedhaaf kennan itti himan. Deliilaan qarshii sana hundaa
argachuu barbaaddi. Isheen Siimsoniif ykn saba Waaqayyootiif michuu
dhugaa hin turre. Kanaafuu, kan humna isaaf kenne maal akka ta’e Siim-
soniin gaafachuushee ittuma fufte.
Dhumarratti Deliilaan, Siimson wanti humna akka godhatu isa godhe
maal akka ta’e akka isheetti himu goote. Akkas jedheen: ‘Rifeensi mataa
kootii tasumaa haadamee hin beeku. Ergan dhaladhee kaasee, Waaqayyo
hojjetaa addaa godhee na filateera. Rifeensi mataa kootii utuu narraa haa-
damee humna nan dhaba’ jedheen.
Deliilaan yommuu kana dhageessu Siimsoniin jilbasheerra raffiste.
Achiis namicha tokko waamtee, rifeensasaa akka irraa haadu goote. Siim-
son yommuu hirribaa ka’u, humna dhabeera. Achiis, Filisxeemonni ol
galanii isa qabatan. Ijasaa lamaanuu keessaa baasanii garbasaanii isa go-
dhatan.
Gaaf tokko, Filisxeemonni waaqasaanii Daagoniin waaqeffachuuf cidha
guddaa godhatan. Siimson akka isaan
taphachiisuuf mana hidhaatii isa
waamsisan. Rifeensi mataa Siimson
yeruma xiqqoo keessatti guddatee-
ra. Siimson, dargaggeessa harka
qabee isa geggeessuun: ‘Utubaa ma-
nicha hirkisee jiru akkan qabadhuuf
na gadhiisi’ jedheen. Achiis, Siimson
Yihowaan humna akka isaaf kennu
kadhatee, gadi gugguufee utubicha qa-
bate. ‘Filisxeemotaa wajjin nan du’a’
jedhee iyye. Filisxeemonni 3,000 ta’-
an cidha sanarratti argamanii turan.
Siimson utubicha humna guutuu-
dhaan dhiibee manicha kuffisudhaan
namoota hamoo sana hundumaa ajjee-
se. Abboota Firdii boqonnaa 13 hanga 16.
 MUCAA XINNOO WAAQAYYOON 55
TAJAAJILE
UCAAN kun hin bareeduu? Maqaansaa Saamu’el jedhama. Namichi
M mataa Saamu’elirra harkasaa kaa’ee jirummoo, hangafa lubootaa
Israa’el kan ta’e Eliidha. Saamu’eliin gara Eliitti kan fidanimmoo,
abbaasaa Elqaanaafi haadhasaa Haannaadha.
Saamu’el waggaa afur ykn shan hin caalu. Ta’uyyuu, Eliifi luboota
kaanii wajjin mana qulqullummaa Yihowaa keessa jiraachuuf jedha.
Elqaanaafi Haannaan mucaansaanii umuriisaa kanatti mana qulqullummaa
keessatti Yihowaa akka tajaajilu kan godhan maaliifi? Mee haa ilaallu.
Haannaan gaddarra kan turte, wanti kun ta’uusaa waggoota muraasa
dura ture. Kan gaddite, mucaa waan hin qabaanneef tokkollee godhachuuf
baay’ee waan hawwiteefidha. Kanaafuu, gaaf tokko Haannaan gara mana
qulqullummaa Yihowaa yommuu dhaqxu, akkas jettee kadhatte: ‘Yaa
Yihowaa, yoo na yaadatte, yoo na irraanfachuu baatte mucaa dhiiraas
yoo anaaf kennite, animmoo jireenyasaa guutuu akka si tajaajilu siif nan
kenna.’
Yihowaan kadhannaa Haannaa waan dhaga’eef, yeroo xinnoo booda
Saamu’eliin deesse. Haannaan mucaashee baay’ee jaallatti turte.
Ijoollummaasaatii kaastee waa’ee Yihowaa isa barsiisuu jalqabde.
Abbaa manaasheetiinis akkas jetteen: ‘Saamu’el erga harma gu’ee
booda nuu wajjin taa’uu hin qabu; Yihowaa akka tajaajiluuf gara mana
qulqullummaattin isa geessa.’
Fakkii kanarratti akka arginutti Haannaafi Elqaanaan Saamu’eliin gara
mana qulqullummaa Yihowaatti fidanii dhufan. Saamu’el warrasaarraa
akka gaariitti waan barateef, dunkaana Yihowaa keessatti tajaajiluu
danda’uusaatti baay’ee gammade. Elqaanaafi Haannaan dunkaana addaa
kanatti waaqeffachuufi ilmasaanii arguuf waggaa waggaadhaan ni
dhaqu. Haannaan waggaa waggaadhaan wayyaa harka hin qabne haaraa
Saamu’eliif fuutee dhaqxi turte.
Waggoota baay’eedhaaf Saamu’el mana qulqullummaa Yihowaatti
tajaajiluusaa ittuma fufe. Yihowaaniifi sabni Israa’el isa jaallatu. Ilmaan
Elii isa hangafa lubootaa kan ta’an, Hofniifi Fiinehaas garuu namoota
gaarii hin turre. Waan gadhee ta’e baay’ee hojjetaniiru; warri kaanis
Yihowaadhaaf akka hin ajajamne godhaniiru. Eliin lubummaarraa isaan
kaasuu qaba ture; inni garuu akkas hin goone.
Saamu’el wantoonni gadheen mana qulqullummaa keessatti
raawwatamaa turan tokkoyyuu Yihowaa tajaajiluu akka isa dhowwan hin
goone. Haata’u malee, namoonni dhugumaan Yihowaa jaallatan baay’ee
xiqqoo waan turaniif, Yihowaan erga namootaa wajjin dubbatee yeroo
dheeraan darbeera. Garuu, Saamu’el xiqqoo yommuu jabaatetti Yihowaan
isatti dubbateera.
Sagaleen tokko dhufee yommuu isa dammaqsu, Saamu’el mana
qulqullummaa keessa ciisa ture. ‘Oo’ jedhee owwaatee. Achiis, ka’ee gara
Eliitti fiigee: ‘Kunoo asan jira, maal jette?’ jedheen.
Eliin deebisee: ‘Ani si hin waamne, deebi’ii ciisi’ jedheen. Saamu’el
deebi’ee ciise.
Ammas sagaleen ‘Saamu’el!’ jedhu dhufe. Saamu’el ka’ee ammas gara
Eliitti fiigee: ‘Na waamtee, kunoo dhufe’ jedheen. Eliin garuu: ‘Yaa ilma
koo ani si hin waamne; deebi’ii ciisi’ jedheen. Ammas Saamu’el deebi’ee
ciise.
Sagalichi al sadaffaadhaaf, ‘Saamu’el!’ jedhee isa waame. Saamu’el gara
Eliitti fiigee, ‘Oo, amma garuu dhugumaan na waamteetta’ jedheen. Yeroo
kanatti Eliin kan isa waame Yihowaa ta’uu akka qabu baree. Kanaafuu,
Saamu’eliin akkas jedheen: ‘Amma takkaa dhaqii ciisi; ammas deebi’ee
yoo si waame, “Yihowaa, garbichi kee ni dhaggeeffataa dubbadhu” jedhiin’
jedhe.
Yommuu Yihowaan isa waamu Saamu’el akkuma kana jedhe. Yihowaan
Eliifi ilmaansaa akka adabu Saamu’elitti hime. Booddees, Hofniifi
Fiinehaas waraana Filisxeemotaa wajjin godhamerratti ajjeefaman. Eliinis
kana yeroo dhaga’u kufee mormisaa cabee du’e. Kanaaf wanti Yihowaan
jedhe dhugaa ta’e.
Saamu’el guddatee, abbaa firdii Israa’el isa dhumaa ta’e. Yeroo
dulloometti Israa’eloonni: ‘Mootii nu bulchu nuu filadhu’ jedhanii isa
gaafatan. Yihowaan mootiisaanii waan ta’eef, Saamu’el akkas gochuu hin
barbaadne. Yihowaan garuu waan sabichi jedhu akka dhaga’u isatti hime.
1 Saamu’el 1:1-28; 2:11-36; 3:1-18; 4:16-18; 8:4-9.
 KUTAA 4

Mootii Israa’el Isa Jalqabaarraa

Hanga Boojuu Baabilonitti
Saa’ol mootii Israa’el isa jalqabaa ta’e. Haata’u
malee, Yihowaan waan isatti hin gammanneef Daawit
bakkasaa akka mootii ta’u filate. Waa’ee Daawit
waan baay’ee baranna. Yeroo dargaggeessa turetti
goota Goliyaad jedhamu waraaneera. Booddees Mootii
hinaafaa Saa’ol jedhamu jalaa baqateera. Achiimmoo,
dubartii bareedduu kan taate Abigaayil wanta hamaa
gochuurraa isa deebisteetti.
Itti aansinee, waa’ee Solomoon ilma Daawit isa
bakka Daawit mootii Israa’el ta’ee ni baranna.
Mootonni Israa’el warri jalqabaa sadan tokkoon
tokkoonsaanii waggaa 40 bulchaniiru. Erga Solomoon
du’ee booda, mootummaan Israa’el mootummaa
kaabaafi kibbaa jedhamee bakka lamatti qoodame.
Mootummaan gosoota kurnanii inni kaabaa warra
Asoriin balleeffamuusaa dura, waggoota 257 ture.
Waggoota 133 booda, mootummaan kibbaa inni gosota
lamaaniis ni balleeffame. Yeroo kanatti Israa’eloonni
warra Baabilooniin booji’aman. Kanaafuu, Kutaan
ARFAFFAAN seenaa waggoota 510 qabateera; kunis
seenaawwan nama gammachiisan kan itti barannudha.
 MOOTII ISRAA’EL ISA JALQABAA 56
KAN TA’E SAA’OL
AAMU’EL mataa namichaarratti zayitii yommuu naqu ilaali. Na-
S moonni yeroo sanaa, nama tokko mootii godhatanii filachuusaanii
akkas gochuudhaan argisiisu turan. Yihowaan, Saamu’el mataa Saa’olir-
ratti zayitii akka naqu itti hime. Inni kun zayitii addaa urgaa gaarii
qabudha.
Saa’ol mootii ta’uuf nan ga’a jedhee hin yaadne. Saamu’eliin: ‘Gosti
koo gosa Beniyaamin isa gosoota Israa’el keessaa xinnoo ta’edha. Mootii
taata maaliif naan jetta?’ jedheen. Saa’ol waan of hin tuulleef Yihowaan
isa jaallateera. Kanaaf mootii godhee isa filate.
Haata’u malee, Saa’ol hiyyeessa ykn nama gabaabaa hin turre. War-
risaa sooreyyii turan. Innis baay’ee bareedaafi dheeraa ture. Namoota
biyya Israa’el jiran hundumaa caalaa dheeraa ture. Fiigichatti baay’ee ci-
maafi nama jabaa ture. Yihowaan mootii godhee Saa’oliin waan filateef
sabni Israa’el baay’ee gammadaniiru. Hundisaanii: ‘Mootichi bara baraaf
haa jiraatu’ jedhanii iyyan.
Diinonni Israa’el isa kanaan duraa caalaatti isaanirratti jabaatanii tu-
ran. Ammayyuu Israa’elootarratti rakkoo geessisaa jiru. Akkuma Saa’ol
mootii ta’eetti, Amoononni isaaniin loluu dhufan. Haata’u malee, Saa’ol
humna waraanaa baay’ee sassaabee Amoonota mo’e. Kunis, sabichi Saa’-
ol mootii ta’uusaatti akka gammadan isaan godhe.
Waggoonni yeroo darbaa adeeman, Saa’ol Israa’eloonni diinotasaanii
akka mo’an godheera. Saa’ol ilma goota Yonaataan jedhamus qaba ture.
Yonaataan Israa’eloonni waraana hedduurratti diinotasaanii akka mo’an
gargaareera. Yeroo kanatti Filisxeemonni Israa’elootaaf diina guddaa tu-
ran. Gaaf tokko Filisxeemonni kumaatamaan lakkaa’aman Israa’elootaan
loluu dhufan.
Saamu’el Saa’oliin, amma ani dhufutti Yihowaadhaaf aarsaa hin dhi-
heessin, kennaas hin kennin jedheen. Saamu’el garuu utuu hin dhufin
ture. Saa’ol Filisxeemonni waraanicha ni jalqabu jedhee waan sodaateef,
aarsicha ofumasaatii dhiheesse. Booddee Saamu’el yommuu dhufu, Saa’ol
abboommii Waaqayyoo cabsuusaa itti hime. Saamu’el: ‘Yihowaan nama
Israa’elirratti mootii ta’u gara biraa ni filata’ jedheen.
Booddees Saa’ol deebi’ee ajaja dide. Saamu’el akkas jedhee itti hime:
‘Hoolaa filatamaa kennaa godhanii isaaf kennuurra Yihowaadhaaf ajaja-
muutu caala. Ati waan Yihowaadhaaf hin ajajamneef Yihowaan mootii
Israa’el taatee akka itti fuftu hin godhu.’
Nuyi kanarraa barumsa gaarii argachuu
dandeenya. Yeroo hundumaa Yihowaadhaaf
ajajamuun hammam barbaachisaa akka ta’e
nutti hima. Akkasumas, namni akka Saa’ol
gaarii ture jijjiiramee nama
hamaa ta’uu akka danda’u
nu hubachiisa. Nuyi nama
akkasii ta’uu hin barbaannu;
mitiiree?
1 Saamu’el boqonnaa 9 hanga 11;
13:5-14; 14:47-52; 15:1-35;
2 Saamu’el 1:23.
 WAAQAYYO DAAWITIIN FILATE 57

W ANTA ta’aa jiru ni argitaa? Gurbichi ilmoolee hoolotaa kana

amaaketa jalaa oolche. Amaaketichi ilmoolittii nyaachuuf
dhufe. Gurbichi garuu isa duukaa fiigee afaansaarraa ishee buuse.
Amaaketichi deebi’ee yeroo dhufu gurbichi amaaketicha rukutee
ajjeese. Yeroo gara biraattimmoo, hoolaa tokko leenca jalaa
oolcheera. Gurbaan kun cimaa mitii? Eenyu akka ta’e beektaa?
Gurbaan kun Daawitidha. Kan jiraatu magaalaa Betlihem
keessadha. Akaakayyuunsaa ilma Bo’aziifi Ruut kan ta’e
Yoobeedidha. Isaaniin ni yaadattaa? Abbaan Daawitimmoo Isey
jedhama. Daawit hoolota abbaasaa tiksa ture. Daawit kan dhalate,
Yihowaan Saa’oliin mootii godhee filachuusaa waggaa 10 duradha.
Yihowaan Saamu’eliin akkas jedhe: ‘Zayitii adda ta’e fudhadhuutii
gara mana Isey gara Betlihem dhaqi. Ilmaansaa keessaa inni tokko
mootii akka ta’u filadheera.’ Saamu’el ilma Isey isa hangafaa kan ta’e
Eliiyaabiin yommuu argu, ‘Kun dhugumaan isa Yihowaan filatedha’
jedhee yaade. Haata’u malee, Yihowaan: ‘Dheerina hojjaasaafi
bareedinasaa hin ilaalin. Ani mootii akka ta’u isa hin filanne’
jedheen.
Kanaafuu, Isey ilmasaa Abinaadaabin gara Saamu’elitti fide.
Saamu’el garuu: ‘Yihowaan isa kanas hin filanne’ jedheen. Itti
aansee, Isey ilmasaa Shamaahiin fide. Saamu’el: ‘Yihowaan isa
kanas hin filanne’ jedhe. Isey ijoolleesaa torbanuu gara Saamu’elitti
fide; haata’u malee, Yihowaan isaan keessaa tokkoyyuu hin filanne.
Saamu’el ijoolleen kee kanumaa?’ jedhee isa gaafate.
Iseyis: ‘Inni quxisuunis jira; garuu hoolota tiksa’ jedheen. Daawit
ennaa dhufu, mucaa bareedaa ta’uusaa Saamu’el ni arge. Yihowaan:
‘Kanan filadhe Isa kanadha; zayitii dibi’ jedheen. Saamu’elis
akkasuma godhe. Yeroon Daawit mootii Israa’el itti ta’u ni dhufa.
1 Saamu’el 17:34, 35; 16:1-13.
 DAAWITIIFI GOLIYAAD 58

MMAS Filisxeemonni Israa’eloota loluu dhufan. Yeroo sanatti obbo-

A loonni Daawit warri hangafaa sadan loltoota Saa’ol gidduu turan.
Kanaafuu, gaaf tokko Isey Daawitiin: ‘Akaayiifi buddeena xinnoo qaba-
dhuutii obboloota kee ilaalii kottu’ jedheen.
Daawit naannoo loltoonni safaran yerooga’u, gara obbolootasaatti
fiige. Goota Filisxeemotaa kan ture Goliyaad Israa’elootatti qoosuuf
dhufe. Guyyaa 40f ganamaafi galgala akkasuma godha ture. Akkas
jedhee iyye: ‘Namoota keessan keessaa nama na lolu filadhaa. Yoo
na mo’eefi na ajjeesee, garboota keessan taana. Yoon ani mo’ee isa
ajjeese garuu, garboota keenya taatu. Akka na loluufnama tokko fila-
dhaa.’
Daawit: ‘Namni namicha Filisxeem kana ajjeesee Israa’eliin salphi-
narraa oolche maal argata?’ jedhee loltoota keessaa isa tokko gaafate.
Loltichis deebisee: ‘Saa’ol
qabeenya baay’ee kennaaf;
intalasaas haadha manaa go-
dhee kennaaf’ jedheen.

Haata’u malee, Goliyaad nama

sodaachisaa waan ta’eef Israa’eloon-
ni hundinuu sodaataniiru. Hojjaansaa gara
meetira 3 ture; loltuu gaachanasaa baatuuf
gara biraas qaba ture.
Loltoota keessaa muraasni gara Saa’ol
dhaqanii, Daawit Goliyaadiin loluu akka
barbaadu itti himan. Saa’ol garuu Daawi-
tiin: ‘Namicha Filisxeem kanaan loluu hin
dandeessu. Ati mucaa xinnoodha, inni ga-
ruu umuriisaa guutuu loltuu ture’ jedheen.
Daawitis deebisee: ‘Amaaketniifi
leenci hoolota abbaa koo nyaa-
chuuf yommuu dhufan nan
ajjeesan ture. Namicha Filisxeem
kanas akkasuman isa godha. Yi-
howaan na gargaara’ jedheen.
Kanaafuu Saa’ol: ‘Dhaqi Yiho-
waan sii wajjin haa ta’u’ jedheen.
Daawit laga bu’ee, dhagaa
funaanee korojoosaatti naqa-
te. Achiis furrisasaa fudhatee
gooticha loluuf ba’e. Goliyaad
yommuu isa argu amanuu hin
dandeenye. Daawitiin ajjeesuun
baay’ee salphaa itti fakkaatee
ture.
Goliyaad: ‘Kottu, foon kee
simbiraafi bineensattin kennaa’
jedheen. Daawit garuu deebisee:
‘Ati billaafi eeboo qabattee natti
dhufte; ani garuu, maqaa Yiho-
waatiinan sitti dhufa. Har’a
Yihowaan harka kootti dabarsee
si kenna, anis sin ajjeesa’ je-
dheen.
Achii Daawit Goliyaaditti fii-
ge. Korojoosaa keessaa dhagaa
fudhatee furrisasaa keessa kaa’-
uudhaan, humna qabu hundaan
itti darbate. Dhagichis walakkaa adda Goliyaad lixee isa ajjeese. Filis-
xeemonni hangafnisaanii Goliyaad kufuusaa yeroo argan, hundumtuu of
duuba garagalanii fiigan. Israa’eloonnis duukaa bu’anii isaan ari’an.
1 Saamu’el 17:1-54.
 DAAWIT BAQACHUU KAN 59
QABU MAALIIFI
RGA Daawit Goliyaadin ajjeesee booda, hangafa loltuu Israa’el kan ta’e
E Abneer gara Saa’olitti isa fide. Saa’ol Daawititti baay’ee gammade.
Humna waraanaasaarratti ajajjuu isa godhee, mana mootichaa akka jiraatu
isa fudhate.
Booddee, humni waraanichaa Filisxeemota waraanee yommuu dee-
bi’u, dubartoonni: ‘Saa’ol kuma ajjeese,
Daawit garuu kuma kudhan ajjeese’ je-
dhanii faarfatu turan. Saa’ol, Daawit
isa caalaa ulfina argachuusaatti baay’-
ee hinaafe. Ilmi Saa’ol Yonaataan garuu
hinaafaa hin turre. Yonaataaniifi Daa-
wit baay’ee wal jaallatu turan. Kanaafuu
lamaansaanii yeroo hun-
dumaa michoota ta’uuf
waadaa walii galan.
Daawit kiraara akka
gaariitti waan taphatuuf,
Saa’ol muuziqaa inni
taphatu baay’isee jaal-
lata ture. Haata’u malee,
hinaaffaan Saa’ol gaaf
tokko waan gadhee raaw-
wachuuf isa kakaase. Daawit kiraara rukutaa
utuu jiruu, Saa’ol: ‘Daawitiin keenyaanii waj-
jinan walittin isa maxxansa’ jedhee eeboo itti
darbate. Haata’u malee, Daawit gadi jedhee
waan jalaa miliqeef eeboon sun isa hin waraan-
ne. Booddees Saa’ol eeboo darbatee Daawitiin
utuu hin waraanin hafeera. Daawit amma of eeg-
gannoo guddaa gochuu akka qabu hubate.
Waadaa Saa’ol gale ni yaadattaa? Nama Goli-
yaadiin ajjeese intalasaa akka fuusisu dubbatee ture. Dhumarratti Saa’ol,
Daawit intalasaa Mikaaliin fudhachuusaa dura Filisxeemota 100 ajjeesuu
akka qabu itti hime. Mee yaadi! Saa’ol Filisxeemonni Daawitiin ni ajjeesu je-
dhee abdatee ture. Isaan garuu isa hin ajjeesne; kanaafuu, Saa’ol intallisaa
Daawitiif haadha manaa akka taatuuf kenneef.
Gaaf tokko Saa’ol Daawitiin ajjeesuu akka barbaadu Yonaataaniifi hojjet-
tootasaa hundumaatti hime. Yonaataan garuu abbaasaatiin akkas jedheen:
‘Daawitirra miidhaa hin geessisin. Inni waan tokkoyyuu si hin goone. Kanaa
mannaa, wanti inni godhe hundinuu gargaarsa guddaa siif ta’eera. Yeroo
Goliyaadiin ajjeese sanatti lubbuusaa balaarra buuseera; atis yommuu isa ar-
gitu baay’ee gammaddee turte.’
Saa’ol waan ilmisaa jedheen dhaga’ee lammata Daawitirra rakkoo akka
hin geessisne waadaa gale. Daawit deebi’ee gara mana Saa’olitti akka dhu-
fu godhamee; akkuma kanaan duraa Saa’oliin tajaajiluu jalqabe. Haata’u
malee, gaaf tokko Daawit muuziqaa taphachaa utuu jiruu, ammas Saa’ol
eeboosaa Daawititti darbate. Daawit garuu waan jalaa sokkeef eebi-
chi keenyaanitti suuqame.
Kun al sadaffaadha! Daawit
amma baqachuu akka qabu
hubate!
Galgala sanatti Daawit
gara manasaa dhaqe. Saa’ol garuu
isa ajjeesuuf namoota erge. Mikaal
abbaanshee maal gochuuf akka
jiru beekti turte. Kanaafuu, abbaa
manaasheetiin: ‘Halkan kanatti
baqachuu baannaan bor ni duu-
ta’ jetteen. Halkan sanatti Mikaal
Daawit karaa foddaa miliqee akka
baqatu isa gargaarte. Waggoo-
ta torbaaf Daawit akka Saa’ol isa
argachuu hin dandeenyetti iddoo
adda addaa dhokachuu qaba ture.
1 Saamu’el 18:1-30; 19:1-18.
 ABIGAAYILIIFI DAAWIT 60

UBARTII bareedduun gara Daawit dhuftu kun eenyu akka taate

D beektaa? Abigaayil jedhamti. Isheen beekumsa gaarii qabdi turte;
Daawit waan gadhee akka hin raawwanne isa deebisteetti. Waa’ee kanaa
barachuu keenya dura, wanta Daawitirra ga’e haa ilaallu.
Daawit Saa’ol jalaa erga baqatee booda, holqa tokko keessa dhokate.
Obboloonnisaafi maatiiwwansaa warri kaanis isa bira dhufan. Walumatti
namoonni gara 400 ta’an garasaa dhufan; Daawitis geggeessiituusaanii
ta’e. Achiis Daawit gara mootii Mo’aabitti ergee: ‘Maaloo wanta
narra ga’u hamman beekutti abbaan koofi haati koo si bira naaf haa
turan’ jedheen. Booddee Daawitiifi namoonnisaa gaarota jala dhokachuu
jalqaban.
Daawit Abigaayilii wajjin kan wal arge kana booddeedha. Abbaan
manaashee Naabaal nama sooressa lafa bal’aa qabudha. Hoolota 3,000fi
re’oota 1,000 qaba. Naabaal nama hamaadha. Haati manaasaa Abigaayil
dubrtii baay’ee bareedduufi waan sirrii ta’e gochuun akkamitti akka
danda’amus kan beektu turte. Keessumaa yeroo tokko maatiishee du’a
jalaa oolchiteetti. Kun akkamitti akka ta’e haa ilaallu.
Daawitiifi namoonnisaa Naabaaliif waan gaarii godhaniiru. Hoolotasaa
eeganiiruuf. Kanaafuu, gaaf tokko Daawit namootasaa keessaa muraasa
ergee Naabaaliin waan tokko gaafate. Namoonni Daawit Naabaal
bira yommuu ga’an, Naabaal hojjettootasaa wajjin rifeensa hoolotaa mura
ture. Guyyaansaa guyyaa ayyaanaa waan tureef, Naabaal nyaata gaarii
baay’ee qaba ture. Kanaafuu, namoonni Daawit: ‘Nuyi siif waan gaarii
gooneerra. Hoolota kee siif eegne malee isaan keessaa tokkoyyuu si jalaa
hin hanne. Egaa nyaata xinnoo nuuf kenni’ jedhaniin.
Naabaal: ‘Ani nyaata koo namoota akka keessaniitiif hin kennu’
jedheen. Akkaataa hammeenyaatiin isaaniif deebisee, waa’ee
Daawitimmoo waan gadhee itti dubbate. Jaroonni deebi’anii kana
Daawititti himan; Daawitis baay’ee aare. Namootasaatiin: ‘Billaa keessan
qabadhaa’ jedheen. Achiis Naabaaliifi namootasaa ajjeesuuf karaasaanii
deemuu jalqaban.
Namoota Naabaal keessaa inni jechoota gadhee Naabaal dubbate
dhaga’e, waan ta’e hundumaa Abigaayilitti hime. Yeruma sana Abigaayil
nyaata qopheessitee, harrootasheerratti fe’attee adeemuutti kaate.
Yommuu Daawitiin argattu, harreesheerraa buutee isaaf sagaddee akkas
jetteen: ‘Maaloo, gooftaa koo, Naabaal abbaa manaa koo tuffadhuu dhiisi.
Inni gowwaadha; wanti inni godhu hundis gowwummaadha. Kennaan
koo kunooti; fudhadhu. Balleessaa keenyaafis dhiifama nuu godhi.’
Daawit: ‘Ati dubartii beektuudha’ jedheen. Hammeenya Naabaal
mataasaarratti deebisuuf jedhee akkan isa hin ajjeesne na deebiste.
Amma nagaadhaan mana keetti deebi’i’ jedheen. Booddee Naabaal yeroo
du’u, Abigaayil haadha manaa daawit taate. 1 Saamu’el 22:1-4; 25:1-43.
 DAAWIT 61
MOOTII TA’E
AA’OL ammas Daawitiin
S qabachuuf yaala. Loltoota-
saa keessaa filatamoo kan ta’an
namoota 3,000 fudhachuu-
dhaan isa barbaaduu adeeme.
Daawit kana yommuu hubatu,
Saa’oliifi namoonnisaa halkan
sana eessa akka bulan beekuuf
gaaddota erge. Achiis Daawit
namootasaa keessaa lamaan-
saaniitiin: ‘Isin keessaa naa
wajjin bakka Saa’ol jiru kan
dhaqu eenyu?’ jedhee gaafate.
Abiishaayi ‘ani nan dha-
qa’ jedheen. Abiishaayi, ilma
obboleettii Daawit ishee Ze-
ruyaa jedhamtuuti. Saa’oliifi
namoonnisaa rafanii utuu jira-
nii, Daawitiifi Abiishaayi suuta
jedhanii bakka isaan jiran ga’an. Mataa Saa’ol duraa koddaa bishaanii-
fi eeboosaa fudhatanii adeeman. Hundasaanii hirribni cimaan fudhatee
waan tureef, namni tokkoyyuu isaan hin argine, hin dhageenyes.
Amma Daawitiifi Abiishaayiin ilaali. Isaan biraa adeemanii utuu nam-
ni tokkollee isaan hin argin adeemanii tabba tokkorra ba’aniiru. Daawit
geggeessaa loltuu Israa’elitti iyyee: ‘Abneer, gooftaa kee mooticha kan
hin eegne maaliifi? Ilaali! Eebooniifi koddaansaa eessa jira?’ jedheen.
Saa’ol ni dammaqe. Sagalee Daawit ta’uusaa baree, ‘Daawit, sidhaa?’
jedhee gaafate. Saa’oliifi Abneeriin gajjallaa sanatti ni argitaa?
Daawit: ‘Eeyyee mooticha gooftaa koo’ jedhee Saa’oliif deebise. Daawit
deebisee akkas jedhee gaafate: ‘Maaliif na qabuuf yaalta? Maalan si go-
dhe? Eeboon kee kunooti gooftaa koo. Namoota kee keessaa inni tokko
dhufee haa fudhatu.’
Saa’ol: ‘Balleesseera, gocha gowwummaa raawwadheera’ jedhee ama-
ne. Kanaan, Daawit karaasaa adeeme; Saa’olis manasaatti deebi’e.
Haata’u malee Daawit: ‘Gaaf tokko Saa’ol na ajjeesuunsaa hin oolu. Gara
biyya Filisxeemotaatti baqachuun qaba’ jedhee yaade. Akkuma jedhes ni
baqate. Daawit Filisxeemota gowwoomsuudhaan kan isaaniif lolu akka
isaanitti fakkaatu godhe.
Yeroo xinnoo boodas Filisxeemonni Israa’eloota waraanuuf ba’an. Wa-
raanicharratti Saa’olis Yonaataanis ni ajjeefaman. Kun ta’uusaatti
Daawit baay’isee waan gaddeef akkas jechuudhaan faarfannaa gaarii tok-
ko barreesseera: ‘Obboleessa koo Yonaataan baay’een siif gadda. Ati
anaaf michuu gaarii turte!’
Kana booddee Daawit gara biyya Israa’el magaalaa Keebroonitti dee-
bi’e. Namoota ilma Saa’ol mootii godhachuu barbaadaniifi Daawit mootii
akka ta’u barbaadan gidduutti waraanni ka’eera. Booddee garuu namoon-
ni Daawitiif lolan mo’aniiru. Daawit mootii yommuu ta’u umuriinsaa
waggaa 30 ture. Waggaa torbaafi walakkaadhaaf Keebrooniin bulche.
Ijoollee dhiiraa isaaf dhalatan keessaa tokko tokko, Amnoon, Abiishaalo-
miifi Adoniyaa jedhamu.
Daawitiifi namoonnisaa ma-
gaalaa bareedduu Yerusaalem
jedhamtu qabachuuf adeemu.
Ilmi obboleettii Daawit ishee
Zeruyaa jedhamtuu kan ta’e Yo’-
aab dura buutuu waraanichaa
ta’eera. Kanaafuu Daawit, Yo’-
aab hangafa loltuusaa akka ta’u
gochuudhaan isa kiiseera. Amma
Daawit magaalaa Yerusaalemir-
ratti bituu jalqabeera.
1 Saamu’el 26:1-25; 27:1-7; 31:1-6;
2 Saamu’el 1:26; 3:1-21; 5:1-10;
1 Seenaa 11:1-9.
 RAKKOO MAATII 62
DAAWITIRRA GA’E

D AAWIT Yerusaalemitti bulchuu erga jalqabee booda, Yihowaan

humni waraanaasaa diinotasaanii akka mo’an godhe. Yihowaan
biyya Kana’aan Israa’elotaaf kennuuf isaan abdachiisee ture. Egaa amma
gargaarsa Yihowaatiin biyyi abdachiifaman hundi dhumarratti kan isaanii
ta’eera.
Daawit mootii gaarii ture. Yihowaa ni jaallata. Kanaafuu erga
Yerusaalemiin qabatee booda wanti inni dura godhe, saanduqa kakuu
Yihowaa achi fiduu ture. Mana qulqullummaa saanduqicha keessa kaa’us
ijaaruu barbaade.
Daawit nama guddaa yeroo ta’u balleessaa gadhee hojjete. Daawit,
waan namaa fudhachuun sirrii akka hin taane beeka ture. Haata’u malee,
gaaf tokko bantii manasaarra dhaabatee yommuu gadi ilaalu dubartii
bareedduu tokko arge. Dubartiin kun Baat-Sheebaa jedhamti. Abbaan
manaashee loltootasaa keessaa isa tokko kan ta’e Uriiyaadha.
Daawit Baat-Sheebaa baay’isee waan jaallateef ishee waamsise.
Abbaan manaashee bakka waraanaa jira. Achiis, Daawit ishee wajjin
saalqunnamtii raawwate; booddees isheen akka ulfoofte hubatte. Daawit
baay’ee waan dhiphateef, gara hangafa humna waraanaasaa Yo’aabitti
eergee Uriiyaa waraanicha dura bu’ee akka ajjeefamu godhi jedheen.
Uriiyaan ennaa du’u Daawit Baat-Sheebaa fuudhe.
Yihowaan Daawititti baay’ee aare. Kanaafuu, Daawititti cubbuusaa
akka himuuf raajiisaa Naataaniin itti erge. Naataan Daawititti yommuu
dubbatu asirratti arguu dandeessa. Daawit cubbuu hojjetetti baay’ee waan
gaddeef, Yihowaan isa hin ajjeesne. Haata’u malee, Yihowaan akkas
jedheen: ‘Wanta gadhee kana waan hojjetteef, rakkinni baay’een maatii
keerra ni ga’a.’ Daawit rakkina guddaatu isarra ga’e!
Jalqaba mucaan Baat-Sheebaan deesse ni du’e. Achiimmoo, ilma
hangafaa Daawit kan ta’e Amnoon obboleettiisaa Taamaar kophaashee
isaa wajjin akka taatu erga godhee booda, ishee dirqisiisee saalqunnamtii
raawwateera. Abiishaalom ilmi Daawit kanatti baay’ee waan aareef
Amnooniin ajjeese. Booddee, namoota baay’ee biratti jaallatamaa waan
ta’eef mootii of godhe. Dhumarratti, Daawit lola Abiishaalom isa
ajjeefamee wajjin godherratti mo’eera. Dhugumaanuu Daawitirra rakkina
baay’eetu ga’e.
Kana gidduutti, Baat-Sheebaan ilma Solomoon jedhamu deesse. Daawit
dulloomee yommuu dhukkubsatu, ilmisaa Adoniyaan mootii of gochuuf
barbaade. Kanaan Daawit, lubni Zaadoq jedhamu tokko Solomoon mootii
akka ta’u argisiisuuf mataasaarratti zayitii akka dhangalaasu godhe.
Baay’ee utuu hin turin, Daawit waggaa 70 jiraatee du’e. Waggoota 40f
mo’e; amma garuu Solomoon mootii Israa’el ta’eera.
2 Saamu’el 11:1-27; 12:1-18; 1 Mootota 1:1-48.
 MOOTII OGEESSA KAN 63
TA’E SOLOMOON
OLOMOON yommuu mootii ta’u waggoota kurnan keessa jira ture.
S Yihowaa ni jaallata ture; gorsa abbaansaa Daawit isaa kennes
fudhateera. Yihowaa Solomoonitti baay’ee waan gammadeef gaaf tokko
abjuudhaan: ‘Solomoon, maal akkan siif kennu barbaadda?’ jedhee
gaafateen.
Achiis Solomoon akkas jedhee deebise: ‘Waaqa koo Yihowaa, ani ijoollee
waanan ta’eef akkamitti akkan bulchu hin beeku. Kanaafuu, saba kee karaa
sirrii ta’een akkan geggeessuuf ogummaa naaf kenni.’
 Yihowaan wanta Solomoon gaafatetti baay’ee gammade. Kanaafuu akkas
jedhee deebiseef: ‘Bara dheeraa jiraachuu ykn qabeenya utuu hin ta’in
ogummaa waan na kadhatteef, ogummaa namoonni kanaan dura turan
qabanirra caalchisee siif nan kenna. Haata’u malee, wanta ati hin gaafanne,
qabeenyaafi ulfinas dabaleen siif kenna.’
Yeroo gabaabaa booda, dubartoonni lama dhimma rakkisaa tokkoof gara
Solomoon dhufan. Isheen tokko akkas jette: ‘Aniifi dubartiin kun mana
tokko keessa jiraanna. Ani mucaa dhiiraa nan da’e; guyyaa lama booda
isheenis mucaa dhiiraa deesse. Achiis halkan tokko mucaanshee ni du’e.
Haata’u malee, ani rafee utuun jiruu, mucaashee isa du’e ana jala keessee
kan koo fudhatte. Anis dammaqee mucaa du’e of jalatti yommuun argu kan
koo akka hin taane nan hubadhe.’
Dubartiin isheen tokkommoo: ‘Lakki! Mucaan inni fayyaan kan kooti; inni
du’emmoo kan isheeti!’ jette. Dubartiin isheen jalqabaas deebistee: ‘Miti!
Mucaan inni du’e kan keeti; inni fayyaan kan kooti!’ jetteen. Dubartoonni
sun akka kanaan waliin mormuu itti fufan. Solomoon maal godha laata?
Biillaa akka fidan erga ergee booda, yommuu fidan: ‘Mucaa isa fayyaa
bakka lamatti hiraatii gartokkoosaa ishee tokkoof gartokkoosaammoo ishee
lammaffaatiif kennaa’ jedhe.
Isheen dhugumaan haadha mucaa taate: ‘Hin ta’u!’ jettee boosse. ‘Maaloo,
mucicha hin ajjeesinaa, isheedhaaf kennaa malee!’ jette. Dubartiin isheen
lammataa garuu: ‘Bakka lamatti hiraa malee tokkoon keenyaafiyyuu hin
kenninaa’ jette.
Dhumarratti Solomoon: ‘Mucicha hin ajjeesinaa! Dubartii ishee
jalqabaatiif kennaa. Isheen dhugumaan haadha mucichaati’ jedhe. Isheen
dhugumaan haadha mucichaa taate, mucaashee baay’istee waan jaallattuuf
akka hin ajjeefamneefi dubartii ishee gara biraadhaaf akka kennamu waan
barbaaddeef, Solomoon kana beekuu danda’eera. Solomoon rakkina kana
akkamitti akka hiike namoonni yeroo dhaga’an, mootii ogeessa akkasii
argachuusaaniitti baay’ee gammadan.
Yeroo Solomoon bulchaa turetti, Waaqayyo, lafti biyyoo gabbataa
qabaattee qamadii, garbuu, wayinii, harbuufi nyaata gara biraas akka
gaariitti akka magarsitu gochuudhaan, sabicha eebbiseera. Uffata gaarii
ni uffatu, mana gaarii keessas ni jiraatu turan. Hundisaanii hamma
barbaachisu caalaa waan gaarii qabu turan. 1 Mootota 3:3-28; 4:29-34.
 SOLOMOON MANA 64
QULQULLUMMAA IJAARE

D AAWIT du’uusaa dura karoora mana qulqullummaa Yihowaa ijaaruuf

ba’e Solomooniif kenne. Bulchuu erga jalqabee waggaa arfaffaarratti,
Solomoon mana qulqullummaa ijaaruu jalqabe; ijaaramee dhumuufis waggaa
torbaafi walakkaa fudhate. Mana
qulqullummaa sana ijaaruurratti
kan hirmaatan namoota kuma
kudhaniin lakkaa’amanidha. Ijaar-
sisaas qarshii baay’ee fixeera. Kun
kan ta’es, kan ijaarame warqeefi
meetii baay’eedhaan waan ta’eefi-
dha.
Manni qulqullummaa kun,
kutaa gurguddaa lama qaba
ture. Haata’u malee, kutaaw-
wan kun kutaa dunkaana
qulqulluurra harka lama bal’atu. Solomoon saanduqa kakuu godoo mana
qulqullummaa keessa kaa’e. Qodaawwan gara biraan dunkaana qulqullaa’aa
keessa turan, kutaa gara biraa keessa kaa’aman.
Manni qulqullummaa ijaaramee yeroo dhumu ayyaana guddaatu godhame.
Fakkii kanarratti akka argitutti, Solomoon mana qulqullummaa fuulduratti
jilbeenfatee kadhachaa jira. Solomoon Yihowaadhaan akkas jedhe: ‘Samiin
inni bal’aanillee si baachuu hin danda’u, egaa manni qulqullummaa inni xin-
noon kunimmoo akkamitti si baachuu danda’aree? Ta’ullee, yaa Waaqa koo
sabni kee bakka kanatti yommuu si kadhatan isaan dhaggeeffadhu.’
Solomoon kadhannaasaa yommuu xumuru, ibiddi samiirraa gadi bu’ee,
aarsaa horii dhihaate gube. Achiis ifni Yihowaa biraa dhufe mana qulqul-
luu sana guute. Kun, Yihowaan akka dhaggeeffatee, mana qulqulluummaa
ijaarameefi kadhannaa Solomoonitti akka gammade kan argisiisudha.
Namoonni, dunkaana qulqullaa’aa keessatti utuu hin ta’in, Manna qulqul-
lummaa sana keessatti waaqeffachuutti ka’an.
Yeroo dheeraadhaaf Solomoon ogummaadhaan bulche; sabni Israa’elis
baay’ee gammadan. Haata’u malee, Solomoon biyya gara biraatii, warra Yi-
howaa hin waaqeffanne keessaa dubartoota baay’ee fuudhe. Isaan keessaa
isheen tokko waaqa tolfamaadhaaf yommuu sagaddu ni argitaa? Dhumarrat-
ti dubartoonnisaa Solomoon waaqolii tolfaman akka waaqeffatu isa godhan.
Solomoon kana yommuu godhu wanta ta’e
beektaa? Sanaan booda saba Israa’eliif moo-
tii gaarii hin taane. Baay’ee hamaa waan
ta’eef yeroo sanaa kaasee sabichi gamma-
chuu dhabe.
Kun Yihowaan Solomoonitti akka aaruu
godhe. Kanaaf Solomooniin akkas jedheen:
‘Mootummaa kana sirraa fuudhee nama bi-
raadhaaf nan kenna. Kana kanan godhu
bara jireenya keetti utuu hin ta’in, bara
bulchiinsa ilma keetiittidha. Ilma kee jalaa
kanan fudhadhu saba mootummichaan bul-
famu hundaa miti.’ Kun akkamitti akka ta’e
haa ilaallu.
1 Seenaa 28:9-21; 29:1-9; 1 Mootota 5:1-18;
2 Seenaa 6:12-42; 7:1-5; 1 Mootota 11:9-13.
 MOOTUMMICHI NI QOQQOODAME 65

N AMICHI kun wayyaasaa kan tatarsaasu maaliif akka ta’e beektaa?

Yihowaatu akkas akka godhu itti hime. Namichi kun raajii
Waaqayyoo kan ta’e Ahiiyaadha. Raajii jechuun maal akka ta’e beektaa?
Nama, Waaqayyo wanta fuulduraatti ta’uuf jiru dursee itti himudha.
 Asirratti Ahiiyaan Yerobi’aamii wajjin haasa’aa jira. Yerobi’aam
nama Solomoon hojii ijaarsaarratti itti gaafatamaa isa godhedha.
Ahiiyaan karaa kanarratti Yerobi’aamin yeroo argu, waan nama
dinqu tokko godhe. Wayyaa haaraa uffate ofirraa fuudhee bakka 12tti
tatarsaase. Achiis, Yerobi’aamiin: ‘Isa tatarsa’e keessaa 10 ofii keetiif
fudhadhu’ jedheen. Ahiiyaan kurnansaa Yerobi’aamiif kan kenne maaliif
akka ta’e beektaa?
Ahiiyaan, Yihowaan mootummicha Solomoonirraa fudhachuuf akka
jedhu dubbate. Yihowaan Yerobi’aamiif gosoota 10 ni kennaaf jedhe.
Kana jechuun ilma Solomoon kan ta’e Rehobiyaam akka bulchu kan
isaaf hafu gosa lama qofaa ta’a jechuudha.
Solomoon wanta Ahiiyaan Yerobi’aamitti hime yommuu dhaga’u
baay’ee waan aareef, Yerobi’aamiin ajjeesuu barbaade. Yerobi’aam
garuu gara Gibxiitti baqate. Yeroo xinnoo booda Solomoon ni du’e.
Waggaa 40 bulche; amma garuu ilmisaa Rehobiyaam mootii ta’eera.
Yerobi’aam biyya Gibxii utuu jiruu Solomoon du’uusaa waan dhaga’eef,
Israa’elitti deebi’e.
Rehobiyaam mootii gaarii miti. Abbaasaa Solomoon caalaatti saba
Israa’eliif baay’ee hamaa ta’e. Yerobi’aamiifi namoonni bakka guddaa
qaban muraasni gara Rehobiyaam Mootichaa dhaqanii, saba Israa’eliif
mootii gaarii akka ta’u isa gaafatan. Rehobiyaam garuu isaaniin hin
dhageenye. Isa duraa caalaatti hammaate. Kanaaf, Yerobi’aam gosoota
kurnanirratti akka bulchu mootii isa godhan. Gosti lamaan kan
Beniyaaminiifi kan Yihudaa garuu mootiinsaanii Rehobiyaam ta’ee itti
fufe.
Yerobi’aam sabnisaa waaqeffannaadhaaf gara mana qulqullummaa
Yihowaa akka dhaqan hin barbaadu. Kanaafuu, jiboota lama warqeerraa
tolchee, gosti kurnan sun akka isaan waaqeffatan godhe. Utuma baay’ee
hin turin biyyattiin hammeenyaan guutamte.
Mootummaa gosoota lamaanii gidduus rakkinni jira ture. Rehobiyaam
mootii ta’ee waggaa shan utuu hin guutin, mootiin Gibxii Yerusaalemiin
loluu dhufe. Mana qulqullummaa Yihowaa keessaa qabeenya baay’ee
fudhate. Kanaafuu, manni qulqullummaa sun akkuma yeroo ijaarame
sanaatti kan ture yeroo gabaabaaf qofa. 1 Mootota 11:26-43; 12:1-33; 14:21-31.
 MOOTII HAMTUU KAN 66
TAATE IIZAABEL
EROBI’AAM mootichi erga du’ee booda, mootonni Israa’el warri
Y gosoota kurnan bulchan hundinuu hamoo turan. Mootiin Ahaab
jedhamummoo caalaatti hamaa ture. Maaliif akka ta’e beektaa? Sababiin
inni guddaan haadha manaasaa Iizaabel, ishee Mootittii hamtuudha.
Iizaabel dubartii Israa’el miti. Intala mootii Sidoonidha. Isheen waaqa
sobaa kan ta’e Ba’aaliin waaqeffatti; Ahaabiifi Israa’eloonni baay’eenis
Ba’aaliin akka waaqeffatan gooteetti. Iizaabel, Yihowaa waan jibbituuf
raajotasaa keessaa baay’ee ajjeesteetti. Kaanimmoo akka isheen isaan hin
ajjeesneef holqa keessa dhokataniiru. Iizaabel waan tokko argachuu yoo
barbaadde nama ajjeestee waan sana fudhatti.
Gaaf tokko Ahaab mootichi baay’ee aare. Kanaaf, Iizaabel: ‘Har’a maaliif
aarte?’ jettee isa gaafatte.
Ahaabis akkas jedheen: ‘Naabotitu na aarse; ani iddoo dhaabaa
wayniisaa bituu barbaadeen ture; inni garuu na dide’ jedheen.
Iizaabelis: ‘Waan tokko hin rakkatin. Kan kee akka ta’u nan godha’
jetteen.
Achiis, Iizaabel xalayaa barreessitee jaarsolii mandara Naabot jiranitti
ergitee akkas jetteen: ‘Namoota walitti qabaatii, Naabot Waaqayyoofi
mooticha arrabseera jedhanii sobaan akka dubbatan godhaa. Achiis
Naabotii mandarattiidhaa baasaatii dhagaadhaan rukutaa ajjeesaa.’
Iizaabel Naabot du’uusaa akkuma dhageesseen, Ahaabiin: ‘Amma
dhaqiitii iddoo dhaabaa wayniisaa fudhadhu’ jetteen. Iizaabel wanta
jibbisiisaa akkasii gochuusheetiin adabamuu kan qabdu sitti hin fakkaatuu?
Kanaafuu, yeroo booda, Yihowaan ishee adabuuf nama Yehuu jedhamu
tokko erge. Iizaabel Yehuun dhufaa akka jiru yommuu dhageessu, ijashee
kuullattee bareedduu fakkaachuuf yaalte. Haata’u malee, Yehuun dhufee
karaa foddaa yommuu Iizaabeliin argu, namoota mana mootummaa keessa
jiran waamee: ‘Gadi ishee darbadhaa!’ jedheen. Akkuma fakkii kanarratti
argitu, jarri gadi ishee darbatan. Isheenis ni duute. Dhumni Iizaabel
Mootittii hamtuu kana ta’ee hafe.
1 Mootota 16:29-33; 18:1-4; 21:1-16; 2 Mootota 9:30-37.
 YOSHAAFAAX YIHOWAATTI 67
AMANAME

J ARRI kun eenyufaa akka ta’aniifi maal gochaa akka jiran beektaa?
Waraanaaf ba’aa jiru; jarri isaan fuldura deemaa jiranimmoo
faarfachaa jiru. Tarii: ‘Jarri faarfatan kun biillaafi eeboo ittiin lolan kan
hin qabaanne maaliifi?’ jettee gaafatta ta’a. Mee haa ilaallu.
Yoshaafaax mootii mootummaa gosa Israa’el lamaaniiti. Bara Ahaabiifi
Iizaabel mootonni gosa kurnan kaabaa bulchanitti kan jiraatedha.
Yoshaafaaxiifi abbaansaa Aasaan garuu mootota gaarii turan. Kanaafuu,
sabni mootummaa kibbaa kurnan waggoota baay’eedhaaf jireenya gaarii
jiraatu turan.
Amma garuu sabni kun akka sodaatu kan godhe wanti tokko
uumameera. Namoonni ergaman dhufanii Yoshaafaaxiin: ‘Humni waraanaa
guddaan biyyoota Mo’aab, Amooniifi gaara Se’iirirraa si loluu dhufaniiru’
jedhaniin. Israa’eloonni baay’een Yihowaan akka isaan gargaaru
kadhachuuf Yerusaalemitti walitti qabaman. Gara mana qulqullummaa
erga dhaqanii booda Yoshaafaax: ‘Yaa Waaqa keenya Yihowaa, maal akka
goonu hin beeknu. Humna waraanaa kana jalaa kan nu oolchu hin jiru; ati
nu gargaari’ jedhee Yihowaa kadhate.
Yihowaan waan isaan dhaga’eef, tajaajiltootasaa keessaa inni tokko
akkas jedhee saba sanatti akka himu godhe: ‘Lolichi kan Waaqayyooti
malee kan keessan miti. Isin loluu hin qabdan. Isin callisaatii Yihowaan
akkamitti akka isin oolchu ilaalaa.’
Kanaafuu, guyyaa itti aanutti Yoshaafaax namoota Israa’eliin:
‘Yihowaatti amanamaa!’ jedheen. Achiis, faarfattoonni loltootasaa dura
akka deeman godhe; yommuu deemanis faarfannaa galataa Yihowaadhaaf
dhiheessu turan. Bakka lolichaatti yommuu dhihaatan maaltu akka ta’e
beektaa? Yihowaan loltoonni diinaa ofumasaaniitiin akka wal lolan godhe.
Israa’eloonni yommuu achi ga’an, loltoonni diinaa hundisaanii du’anii
dhumaniiru!
Yoshaafaax Yihowaatti amanamuunsaa
gaarii mitiiree? Nuyis akkumasaa Yihowaatti
amanamuun keenya gaariidha.
1 Mootota 22:41-53; 2 Seenaa 20:1-30.
 IJOOLLEE DHIIRAA DU’AA 68
KA’AN LAMA
TI utuu duutee deebitee kaatee haati kee maal jetti? Baay’ee
A gammaddi! Haata’u malee, namni du’e tokko lammata jiraachuu ni
danda’aa? Kanaan dura akkas ta’ee beekaa?
Namicha, dubartiittiifi mucaa xinnoo kana ilaali. Namtichi Eliyaas
raajchadha. Dubartittiin, niitii abbaan manaa irraa du’eefi mandara
Saraaphtaa keessa jiraattudha; mucichimmoo ilmasheeti. Haata’u malee,
gaaf tokko mucichi ni dhukkubsate. Dhukkubichi waan itti cimeef booddee
ni du’e. Achiis, Eliyaas haadhattiidhaan: ‘Mucicha na bira fidi’ jedheen.
Eliyaas mucicha gara bantii manichaatti ol fudhatee sireerra isa ciibse.
Achiis: ‘Yaa Yihowaa mucichi akka ka’u godhi’ jedhee kadhate. Amma
mucichi hafuura baafachuu jalqabe! Achii Eliyaas mucicha fudhatee
gadi bu’uudhaan haadhattiidhaan: ‘Ilaali, mucaan kee jiraa!’ jedheen.
Haadhattiin baay’ee kan gammadde kanaafidha.
Raajiin Yihowaa inni gara biraan Elsaa’i jedhama. Inni gargaaraa
Eliyaas ta’ee hojjeteera. Yeroo booda garuu Yihowaan dinqiiwwan
hojjechuuf Elsaa’ittis gargaarameera. Gaaf tokko Elsaa’i gara mandara
Shuneem bakka dubartii gaariin tokko isa keessumsiiste dhaqe. Dubartiin
kun mucaa dhiiraa xinnoo qabdi turte.
Mucichi erga guddatee booda, gaaf tokko ganama abbaansaa maasii
keessatti hojjechaa waan tureef isa ilaaluu deeme. Akkuma tasaa mucichi:
‘Mataa koo na dhukkube!’ jedhee boo’e. Manatti erga geessanii booda ni
du’e. Haatisaa baay’ee gaddite! Yeruma sana dhaqxee Elsaa’in waamte.
Elsaa’i yommuu achi ga’u, kutaa reeffi mucichaa jirutti ol seene.
Yihowaa erga kadhatee booda, gurbicharra ciise. Yeruma sana qaamni
mucichaa ni ho’e. Mucichis si’a torba haxxifate. Haatisaa yommuu ol
lixxee mucaashee lubbuudhaan argattu baay’ee gammadde!
Hamma ammaattis namoonni baay’een du’aniiru. Kanaan kan ka’e,
maatiiwwansaaniifi michoonnisaanii baay’ee gaddaniiru. Nuyi warra du’an
kaasuuf humna hin qabnu. Yihowaan garuu ni danda’a. Inni namoota
miiliyoona baay’eedhaan lakkaa’aman akkamitti du’aa akka kaasu booddee
ni baranna. 1 Mootota 17:8-24; 2 Mootota 4:8-37.
 INTALLI TOKKO NAMA JABAA 69
TOKKO GARGAARTE
NTALLI xinnoon kun maal jechaa akka jirtu beektaa? Waa’ee Elsaa’i
I raajicha, akkasumas wantoota dinqisiisaa ta’an gochuuf Yihowaan
akkamitti akka isa gargaare dubartittiitti himaa jirti. Dubartittiin nama
Israa’el waan hin taaneef waa’ee Yihowaa hin beektu. Dura, intalattiin gara
mana dubartittii kan dhaqxe akkamitti akka ta’e haa ilaallu.
Dubartittiin dubartii Sooriyaati. Abbaan manaashee, abbaa duulaa mootii
Sooriyaa kan ta’e Na’amaanidha. Warri Sooriyaa intala xinnoo kana
booji’anii, hojjettuushee akka taatuuf gara haadha manaa Na’amaanitti
fidan.
Na’amaan dhukkuba hamaa lamxii jedhamu qaba. Dhukkubni kun,
namoota tokko tokko foonsaanii akka irraa harca’u gochuullee ni danda’a.
Kanaafuu, intallii kun haadha manaa Na’amaaniin akkas jechaa jirti:
‘Gooftaan koo raajii Yihowaa biyya Israa’el jiru bira utuu dhaqee gaariidha.
Inni lamxii kanarraa isa fayyisuu ni danda’a.’ Booddee wanti isheen jette
abbaa manaa dubartittiitti himame.
Na’amaan fayyuuf baay’ee waan barbaadeef, biyya Israa’el dhaquuf ka’e.
Yommuu achi ga’u, gara mana Elsaa’i dhaqe. Elsaa’i hojjetaansaa dhaqee
Na’amaan Laga Yordaanositti al torba akka dhiqatu akka itti himu godhe.
Na’amaan kanatti baay’ee waan aareef: ‘Lagoonni biyya koo jiran laga biyya
Israa’el jiru kamiyyuu ni caalu!’ jedhe. Na’amaan kana dubbatee sokke.
Hojjettoonnisaa garuu: ‘Yaa gooftaa, Elsaa’i waan kana caaluyyuu godhi
utuu siin jedhee ni goota turte. Amma garuu akkuma inni siin jedhe, al
torba maaliif hin dhiqattu?’ jedhaniin. Na’amaan waan hojjettoonnisaa itti
himan dhaga’ee, Laga Yordaanos keessa al torba lixee ba’e. Achiis foonsaa
jabaataafi fayyaa ta’e!
Na’amaan baay’ee gammade. Gara Elsaa’itti deebi’ee: ‘Amma, Waaqni
Israa’el guutummaa biyya lafaarratti kophaasaa Waaqa dhugaa akka ta’e
beekeera. Kanaafuu, maaloo, kennaa kana fudhadhu’ jedheen. Elsaa’i garuu:
‘Lakki, ani hin fudhadhu’ jedhe. Na’amaaniin kan fayyise Yihowaa waan
ta’eef, Elsaa’i kennaa fudhachuunsaa sirrii akka hin taane beeka. Haata’u
malee, hojjetaa Elsaa’i kan ta’e Gehaaz kennaa sana ofii fudhachuu
barbaade.
Gehaaz maal akka godhe haa ilaallu. Na’amaan achii erga deemee booda,
Gehaaz fiigee isa qaqqabe. Achiis: ‘Elsaa’i, hiriyootasaa warra isa gaafachuu
dhufaniif kan ta’u kennaa kee keessaa tokko tokko akka kennituuf na erge’
jedheen. Akkas kan jedhe garuu sobeeti. Na’amaanimmoo soba ta’uusaa
waan hin beekneef kennaawwan tokko tokko itti kenne.
Gehaaz gara manaatti yommuu deebi’u, Elsaa’i waan inni godhe ni beeke.
Yihowaan waan isatti himeef: ‘Waan gadhee akkasii kana waan gooteef,
lamxiin Na’amaan sitti haa darbu’ jedheen. Yeruma sana lamxiin irratti
ba’e!
Kana hundumaarraa maal barachuu dandeenya? Tokkoffaa, akka intala
xinnoo sanaa waa’ee Yihowaa dubbachuu qabna. Kana gochuun keenya
faayidaa guddaa qaba. Lammaffaa, akka Na’amaan jalqabarratti godhe of
tuuluu hin qabnu; kanaa mannaa, tajaajiltoota Waaqayyootiif ajajamuu
qabna. Sadaffaammoo, akka Gehaaz sobuu hin qabnu. Macaafa Qulqulluu
dubbisuu keenyaan waan baay’ee barachuu dandeenya mitiiree?
2 Mootota 5:1-27.
 YOONAASIIFI QURXUMMII 70
GUDDICHA

N AMICHA bishaan keessa jiru kana ilaali. Rakkina guddaa keessa jira
mitii? Qurxummiin sun isa liqimsuuf jedha! Namni kun eenyu akka
ta’e beektaa? Yoonaas jedhama. Rakkina guddaa keessa kan gale maaliif
akka ta’e mee haa ilaallu.
Yoonaas raajii Yihowaati. Elsaa’i raajichi du’ee baay’ee utuu hin turin,
Yihowaan Yoonaasiin: ‘Gara mandara guddittii Nanawwee jedhamtu
dhaqi. Hammeenyi namoota achi jiraatanii waan baay’ateef akka isaanitti
himtun barbaada’ jedheen.
Yoonaas garuu achi dhaquu hin barbaadne. Kanaafuu, markaba gara
biyya Nanawweerraa fagaatu dhaqu tokkoo yaabbate. Yihowaan Yoonaas
baqachuusaatti hin gammadne. Kanaafuu bubbee hamaa kaase. Bubbichi
hamaa waan ta’eef bishaanichi markaba sana liqimsuuf jedha ture.
Namoonni markabicha keessa jiran baay’ee waan sodaataniif akka isaan
gargaaran gara waaqoliisaaniitti iyyan.
Dhumarratti, Yoonaas akkas jedhee isaanitti hime: ‘Ani Yihowaa,
Waaqa lafaafi samii uumen waaqeffadha. Amma waan Yihowaan na ajaje
dhiiseen baqachaa jira.’ Jarri markabicha keessa jiranis: ‘Egaa bubbichi
akka nurraa dhaabatu maal si goonuree?’ jedhanii isa gaafatan.
Yoonaasis: ‘Galaanicha keessatti yoo na gattan Galaanichi ni callisa’
jedheen. Jarri markabicha keessa jiran akkas gochuu hin barbaadne.
Haata’u malee, bubbichi ittuma caalaa ennaa dhufu Yoonaasiin Galaanatti
isa gatan. Yeruma sana bubbichi dhaabatee, Galaanichi callise.
Yoonaas bishaanicha keessa yommuu lixu, qurxummii guddaan tokko
isa liqimse. Garuu hin duune. Guyyaa sadiifi halkan sadi garaa
qurxummichaa keessa ture. Yoonaas Yihowaadhaaf ajajamee gara
Nanawwee deemuu dhiisuusaatti baay’ee gaabbe. Kanaaf maal akka godhe
beektaa?
Yoonaas Yihowaan akka isa gargaaru kadhate. Achiis Yihowaan
qurxummichi Yoonaasiin lafa gogaarratti akka isa tufu godhe. Sanaan
booda Yoonaas gara Nanawwee dhaqe. Waan Yihowaan jedhe hundumaa
gochuun baay’ee barbaachisaa ta’uusaa kan nu barsiisu mitii?
Macaafa Yoonaas.
 WAAQAYYO JANNATA AKKA FIDU 71
ABDII KENNEERA

F AKKIIN kun fakkii jannataati; tarii jannata akka Waaqayyo Isaayaas

raajiisaatti argisiisee ta’uu danda’a. Isaayaas kan jiraate Yoonaas erga
du’ee booda xinnoo tureeti.
Jannata jechuun “bakka ashaakiltii” ykn “bakka bashannanaa” jechuudha.
Fakkiin kun, wanta kitaaba kana keessatti argine keessaa waan si yaadachiisu
qabaa? Bakka dhaaba ashaakiltii Yihowaan Addaamiifi Hewwaaniif uume sana
fakkaata mitii? Haata’u malee, guutummaan lafaa jannata ni ta’aa laata?
Yihowaan, raajiinsaa Isaayaas jannata haaraa saba Waaqayyootiif dhuftu
ilaalchisee akka barreessu itti hime. Akkas jedhe: ‘Yeeyyiiniifi hoolaan
nagaadhaan wajjin jiraatu. Jabbiiniifi ilmoon leencaa wajjin nyaatu; mucaa
xinnoonis isaan tiksa. Mucaa xinnoon boolla bofa summii qabuurratti yoo
taphatellee homaa hin ta’u.’
Namoonni baay’een: ‘Wanti akkasii ta’uu hin danda’u. Yeroo hundumaa
rakkinni lafarra jira; fuldurattis ni jiraata’ jedhu. Garuu mee yaadi: Waaqayyo
Addaamiifi Hewwaaniif bakka jireenyaa akkamii kenneefii ture?
Waaqayyo Addaamiifi Hewwaan jannata keessa akka jiraatan godhe. Bakka
jireenyaa bareedaa sana kan dhaban, kan dulloomaniifi kan du’an Waaqayyoof
ajajamuu waan didaniifidha. Waaqayyo wantoota Addaamiifi Hewwaan
dhaban sana hundaa namoota isa jaallataniif akka kennu abdii kenneera.
Jannata dhuftu keessatti wanti nama miidhu ykn nama balleessu hin
jiraatu. Nagaan ni baay’ata. Namoonni hundinuu fayyaa guutuufi gammachuu
kan qaban ta’u. Akkuma Waaqayyo jalqabarratti gochuu barbaade sana ni
ta’a. Haata’u malee, Waaqayyo kana kan godhu akkamitti akka ta’e booddee
ni baranna. Isaayaas 11:6-9; Mul’ata 21:3, 4.
 WAAQAYYO HISQIYAAS 72
MOOTICHA GARGAARE

N AMICHI kun Yihowaa kan kadhatu maaliif akka ta’e beektaa? Xa-
layaawwan kana iddoo aarsaa Yihowaa dura kan kaa’e maaliifi?
Namtichi Hisqiyaas jedhama. Inni mootii gosoota lamaan Israa’el warra
kibbaati. Rakkina guddaa keessa jira. Maaliifi laata?
Loltoonni warra Asor gosoota kurnan kaabaa balleessanii waan turaniifi-
dha. Yihowaan akkas akka ta’u kan godhe,
jaroonni baay’ee hamoo waan turaniifidha.
Amma loltoonni Asorotaa mootummaa gosa
lamaanii loluuf dhufaniiru.
Mootiin Asor Hisqiyaas Mootichatti xa-
layaa erge. Hisqiyaas Waaqayyo dura kan
kaa’e, xalayaawwan kanadha. Xalayaaw-
wan kun, Yihowaatti kan qoosaniifi Hisqiyaas abdii akka kutatu kan
godhanidha. Hisqiyaas: ‘Yaa Yihowaa, mootii Asor jalaa nu oolchi. Na-
moonni hundinuu kophaa kee Waaqayyo kan taate si ta’uu kee ni beeku’
jedhee kan kadhatu kanaafi. Yihowaan kadhannaa Hisqiyaas ni dhaga’aa
laata?
Hisqiyaas mootii gaariidha. Inni akka mootota hamoo gosoota Israa’el
kurnanii ykn akka abbaasaa Ahaaz mooticha isa hamaa miti. Hisqiyaas
seerawwan Yihowaa hundumaa of eeggannoodhaan eega ture. Kanaafuu,
Hisqiyaas erga kadhannaasaa fixee booda, Isaayaas raajichi ergaa Yiho-
waarraa argate ergeef; ergichi akkas jedha: ‘Mootiin Asor gara Yeru-
saalem hin dhufu. Loltootasaa keessaas tokkoyyuu isheetti hin dhihaatu.
Magaalattiirratti xiyya tokkollee hin darbatan.’
Fakkii fuula kanarra jiru ilaali. Loltoonni du’an kun hundi eenyu akka
ta’an beektaa? Asoorotadha. Yihowaan ergamaasaa ergee, halkanuma
tokkotti ergamaan tokko loltoota Asor
185,000 ajjeese. Kanaaf, mootiin Asor
lolicha itti dhiisee gara biyyasaatti
deebi’e.
Mootummaan gosoota lamaanii ba-
diisa jalaa ooleera; sabni Israa’elis ye-
roodhaaf nagaa argataniiru.
Haata’u malee, Hisqiyaas
erga du’ee booda ilmisaa
Minaaseen mootii ta’e. Mi-
naaseeniifi ilmisaa Amoon
mootota baay’ee hamoo ta’a-
nidha. Kanaaf, ammas lafat-
tiin yakkaafi hammeenyaan
guutamte. Amoon mootichi
hojjettootumasaatiin yom-
muu ajjeefamu, ilmisaa Yo-
siyaas gosoota lamaanirratti
mootii ta’e.
2 Mootota 18:1-36; 19:1-37; 21:1-25.
 MOOTII GAARII ISA DHUMAA 73

Y OSIYAAS mootii gosoota la-

maan kibbaa yommuu ta’u
umuriinsaa waggaa saddeet
qofadha. Namni tokko umurii
kanatti mootii ta’uuf hin ga’u.
Kanaafuu, jalqabarratti jaarsolii
tokko tokkotu sabicha bulchuuf
isa gargaare.
Yosiyaas waggaa torbaaf moo-
tii erga ta’ee booda Yihowaa
barbaaduu jalqabe. Fakkeenya
mootota gaarii, akka Daawit,
Yoshaafaaxiifi Hisqiyaas jira-
nii hordofe. Yosiyaas ijoollee
yommuu turetti, hojii ija jabina
gaafatu hojjeteera.
Yeroo dheeraadhaaf, Israa’e-
loonni baay’een hamoo ta’anii
turan. Waaqolii sobaa waaqef-
fatu turan. Waaqolii tolfamaniif
sagadu turan. Kanaafuu, Yosiyaas namootasaa qabatee, waaqeffannaa
sobaa biyyattiidhaa balleessuuf ka’e. Waaqolii sobaa kan waaqeffatan na-
moota baay’ee waan ta’aniif, kana gochuun hojii guddaadha. Yosiyaasiifi
namoonnisaa waaqolii tolfaman yommuu caccabsan asirratti arguu dan-
deessa.
Kana booddee, Yosiyaas mana qulqullummaa Yihowaa ijaaruuf namoo-
ta sadi itti gaafatamtoota godhe. Qarshiin hojichi ittiin hojjetamu walitti
qabamee jara kanatti kennama ture. Yommuu mana qulqullummaa hojje-
tan, hangafa lubootaa kan ta’e Hilqiiyaan wanta baay’ee barbaachisaa
ta’e tokko argate. Kitaaba seera Yihowaan Museetti kenne qabateefi
waggaa dheeraa dura Museen barreessedha. Kitaabichi waggoota baay’-
eedhaaf badee ture.
Kitaabichi Yosiyaastti geeffame; innis akka isaaf dubbifamu gaafate.
Yommuu dhaggeeffatu, sabichi seera Yihowaa eegaa akka hin jirre huba-
te. Kun baay’ee waan isa gaddisiiseef, akkuma asirratti argitu wayyaasaa
tarsaase. ‘Abbootiin keenya seerawwan kitaaba kanarratti barreeffaman
waan hin eegneef Yihowaan nutti aareera’ jedhe.
Yihowaan maal akka isaanitti fidu beekee akka isatti himuuf Yosiyaas
Hilqiiyaa hangafa lubootaa ajaje. Hilqiiyaan dubartii Huldaa jedhamtu
raajittii bira dhaqee ishee gaafate. Ergaa Yihowaan isheetti hime Yosi-
yaasitti akka himu itti himte. Ergichi akkas jedha: ‘Waaqolii sobaa waan
waaqeffataniifi biyyattiin hammeenyaan waan guutamteef, Yerusaalemii-
fi namoonnishee hundinuu ni adabamu. Ati Yosiyaas garuu waan gaarii
waan gooteef, bara jireenya keetti isaan hin adabu.’ 2 Seenaa 34:1-28.
 NAMA IJA JABEESSA TA’E 74

J ARRI kun dargaggeessa kanatti yeroo qoosan ilaali. Eenyu akka ta’e
beektaa? Ermiyaas jedhama. Inni raajii Waaqayyooti.
Yosiyaas Mootichi waaqolii tolfaman biyyattii keessaa balleessuu erga
jalqabee booda baay’ee utuu hin turin, Yihowaan Ermiyaas raajiisaa akka
ta’u itti hime. Haata’u malee, Ermiyaas raajii ta’uuf ani mucaa xinnoodha
jedhee yaada ture. Yihowaan garuu akka isa gargaaru itti hime.
Ermiyaas Israa’eloonni waan gadhee hojjechuusaanii akka dhiisan itti
hime. ‘Waaqoliin namoonni biyya lafaa waaqeffatan kan sobaati’
jedhe. Haata’u malee, Israa’eloonni baay’een Waaqa dhugaa Yihowaa
waaqeffachuu mannaa, waaqolii tolfaman waaqeffatu turan. Waan hamaa
hojjetaniif Waaqayyo akka isaan adabu yommuu Ermiyaas isaanitti himu
isatti kolfan.
Waggoonni baay’een ni darban. Yosiyaas du’ee ji’oota sadi booddee,
ilmisaa Yehoyaaqiim mootii ta’e. Ermiyaas: ‘Hammeenya keessan yoo
dhiisuu baattan Yerusaalem ni balleeffamti’ jedhee jarootatti himuusaa
ittuma fufe. Luboonni biyya sanaas, Ermiyaasiin qabanii: ‘Waan kana
dubbatteef ajjeefamuu qabda’ jedhanii iyyan. Achiis: ‘Biyyattii keenya
kanarratti waan hamaa waan dubbateef ajjeefamuu qaba’ jedhanii abbootii
firdii biyya Israa’elitti himan.
Amma Ermiyaas maal godha laata? Waan tokkoyyuu hin sodaanne!
Hundasaaniitiin akkas jedheen: ‘Waan kana akkan isinitti himu
Yihowaatu na erge. Akkaataa jireenya keessanii isa hamaa kanarraa yoo
deebi’uu baattan, Yihowaan Yerusaalemiin ni balleessa. Yoo ana ajjeestan
garuu, nama balleessaa hin qabne ajjeesuu keessan ta’uusaa beekaa.’
Abbootiin firdii biyya sanaa, Ermiyaasiin ni dhiisan; Israa’eloonni garuu
hammeenyasaaniirraa hin deebine. Booddee, Nebukadnezaar, mootiin
Baabilon dhufee Yerusaalemiin waraane. Dhumarratti, Nebukadnezaar
Israa’eloota garbootasaa godhate. Kan kumaan lakkaa’aman gara
Baabilonitti fudhate. Namoonni ati hin beekne mana keetii baasanii biyya
hin beeknetti utuu si geessanii maaltu akka sitti dhaga’amu yaadi.
Ermiyaas 1:1-8; 10:1-5; 26:1-16; 2 Mootota 24:1-17.
 IJOOLLEE DHIIRAA ARFAN 75
BAABILON KEESSA TURAN

N EBUKADNEZAAR mootichi, Israa’el keessaa namoota barumsa gud-

daa qaban gara Baabilonitti fudhate. Booddees mootichi isaan keessaa
dargaggoota baay’ee babbareedaniifi beektota ta’an filate. Isaan keessaa ar-
fansaanii ijoollee dhiiraa asirratti argitu kanadha. Inni tokko Daani’eli;
sadanimmoo Baabilononni, Shaadraak, Meshaakiifi Abed-Neegoo jedhanii
maqaa kan baasaniifidha.
Nebukadnezaar, dargaggoonni kun mana mootummaasaa keessatti akka
tajaajilan leenjisuuf yaade. Waggoota sadiif erga leenjifamanii boo-
da, rakkoowwansaa hiikuutti akka isa gargaaran isaan keessaa
beektota kan ta’an qofaa filata. Mootichi, ijoolleen sun yommuu
leenjifaman jajjaboofi kan fayyaa guutuu qaban akka ta’an barbaada.
Kanaafuu, nyaata gaariifi waynii inniifi maatiinsaa sooratanirraa hundasaa-
niitiif akka kennan tajaajiltootasaa ajaje.
Daani’el isa dargaggeessicha ilaali. Hangafa hojjettoota Nebukadnezaar
kan ta’e Ashfenaaziin maal jechaanii akka jiru beektaa? Daani’el, nyaa-
tawwan gaarii maaddii mootichaarraa isaaniif kennaman nyaachuu akka
hin barbaadne itti himaa jira. Ashfenaaz garuu baay’ee dhiphate. ‘Mootichi
waan isin nyaachuufi dhuguu qabdan murteesseera; isin akka dargaggoota
kaaniitti bifa gaarii yoo qabaachuu baattan na ajjeesa’ jedheen.
Kanaafuu, Daani’el nama Ashfenaaz Daani’elifi hiriyootasaa sadan akka
kunuunsu godhe bira dhaqe. Achiis: ‘Guyyaa 10f nu ilaali. Biqiltuufi bishaan
qofaa nuu kenni. Dargaggoota maaddii mootichaarraa nyaataniin walbiratti
nu qabiitii eenyu bifa gaarii akka qabu ilaali’ jedheen.
Kunuunsituun sunis tole jedheen.
Guyyaa 10 yommuu ta’u, Daani’eliifi
hiriyoonnisaa sadan dargaggoota
kaanirraa bifa gaarii kan qaban ta’-
an. Kanaaf, kunuunsituunsaanii waan
mootichi isaaniif qopheesse dhiisanii bi-
qiltuu nyaachuusaanii akka itti fufan
godhe.
Waggaa sadi booda, dargaggoon-
ni hundinuu Nebukadnezaar biratti
geeffaman. Mootichi hundasaanii
erga haasofsiisee booda, Daani’elii-
fi hiriyoonnisaa sadan hunda caalaa
beektota akka ta’an hubate. Kanaafuu,
isa gargaaruuf mana mootummaasaa
keessa akka jiraatan godhe. Mootichi,
Daani’eliin, Shaadraak, Meshaakiifi
Abed-Neegoo gaaffii isaan
gaafatu ykn waan rakkisaa
ta’e yeroo isaanitti dhi-
heessu, isaan luboota ykn
beektotasaarra harka kudhan
caalchisanii gaaffii sana deebi-
su turan. Daani’el 1:1-21.
 YERUSAALEM NI BALLEEFFAMTE 76

N EBUKADNEZAAR dargaggoota Israa’el keessaa kan barumsa gud-

daa qaban gara Baabilonitti erga fudhatee waggaa kudhanii ol
ta’eera. Amma waan ta’aa jiru ni argitaa? Yerusaalem gubachaa jirti.
Israa’eloonni hin ajjeefamnes mana hidhaa galfamuuf gara Baabilonitti
geeffamaa jiru.
Raajonni Yihowaa, namoonni hammeenyasaaniirraa deebi’uu yoo baa-
tan, wanti kun akka isaanirra ga’u akeekkachiisanii akka turan yaadadhu.
Israa’eloonni garuu raajota sana hin dhaggeeffanne. Yihowaa dhiisanii
waaqolii sobaa waaqeffachuusaanii ittuma fufan. Kanaafuu Israa’eloonni
adabamuu qabu. Hisqi’el raajichi Waaqayyoo waan hamaa Israa’eloonni
hojjetan waan nutti himeef, akkas jechuu ni dandeenya.
Hisqi’el eenyu akka ta’e beektaa? Badiisni guddaan kun Yerusaalemir-
ratti dhufuusaa waggoota 10 dura, dargaggoota Nebukadnezaar booji’e
keessaa tokkodha. Daani’eliifi hiriyootasaa sadan kan ta’an, Shaadraak,
Meshaakiifi Abed-Neegoonis gara Baabilonitti kan fudhataman yeruma
sana ture.
Hisqi’el Baabilon keessa utuu jiruu, Yihowaan hammeenya mana
qulqullummaa Yerusaalem keessatti raawwatamaa jiru itti argisiise. Yiho-
waan dinqii hojjechuudhaan kana godhe. Hisqi’el ammayyuu kan jiru,
Baabilon keessa; haata’u malee, Yihowaan waan mana qulqullummaa sana
keessatti hojjetamaa jiru hundumaa akka argu isa godhe. Wanti Hisqi’el
arge kan baay’ee nama naasisudha.
Yihowaan Hisqi’eliin: ‘Wanta jibbisiisaa sabni kun mana qulqullummaa
keessatti raawwachaa jiru ilaali’ jedheen. Keenyan fakkiiwwan bofaafi
horiiwwan kaaniitiin uwwifame kana ilaali. Israa’eloonni wantoota kana
yommuu waaqeffatan ilaali!’ jedheen. Hisqi’el wantoota kana arguu dan-
da’eera; waan godhame hundumaas barreesseera.
Yihowaan: ‘Geggeessitoonni Israa’el dhoksaatti maal gochaa akka ji-
ran ni argitaa?’ jedhee Hisqi’elin gaafate. Eeyyee, Hisqi’el kanas arguu
danda’eera. Namoota 70dha; hundisaanii waaqolii sobaa waaqeffatu. ‘Yi-
howaan nu hin argu. Inni biyyattii dhiiseera’ waliin jechaa jiru.
 Achiis Yihowaan dubartoota balbala gara kaabaa mana qulqullummaa
sana dura taa’an itti argisiise. Achi taa’anii waaqa sobaa kan ta’e Tamu-
ziin waaqeffachaa jiru. Namoota balbala mana qulqullummaa Yihowaa
dura jiran kanammoo ilaali! Namoonni kun 25 ta’u. Hisqi’el isaan ilaale.
Gara ba’a biiftuutti gara galanii sagaduudhaan biiftuu waaqeffachaa jiru!
Yihowaan: ‘Namoonni kun na salphisaniiru; waan jibbisiisaa ta’e hojje-
chuusaaniirrayyuu mana qulqullummaa koo keessatti kana godhu!’ jedhe.
Kanaaf, Yihowaan akkas jedhee kakate: ‘Humni aarii kootii isaanirratti ni
dhufa. Yeroo balleeffamanis ani isaaniif hin gaddu.’
Israa’eloonni Nebukadnezaar mooticharratti yeroo hammaatan, Yiho-
waan wantoota kana Hisqi’elitti erga argisiisee waggaa sadi qofaatu
darbe. Kanaaf isaan loluuf ka’e. Waggaa tokkoofi walakkaa booda, warri
Baabilon masaraa Yerusaalem diiganii seenuudhaan magaalattii gubanii
daaraa godhan. Israa’eloota baay’een ajjeefamaniiru, ykn gara Baabilonit-
ti fudhatamanii hidhamaniiru.
Yihowaan, badiisni hamaan akkasii kun Israa’elootarra akka ga’u kan
godhe maaliifi? Eeyyee, Yihowaa waan hin dhaggeeffanneefi seerasaatiif
waan hin ajajamneefidha. Kun, yeroo hundumaa waan Waaqayyo jedhe
gochuun baay’ee barbaachisaa ta’uusaa ibsa.
Jalqabarratti, biyya Israa’el keessa akka turan kan heyyamame namoo-
ta muraasa qofaafi. Nebukadnezaar mootichi nama Yihudaa Gedaaliyaa
jedhamu ajajjuusaanii godhe. Haata’u malee, Israa’eloonni Gedaaliyaa aj-
jeesan. Amma, waan hamaa kana waan godhaniif, Baabilononni isaan
balleessuuf waan dhufan waan itti fakkaateef Israa’eloonni baay’ee sodaa-
taniiru. Kanaafuu, Ermiyaas isaanii wajjin akka deemu godhanii, gara
biyya Gibxiitti baqatan.

Kanaan kan ka’e biyyi Israa’el nama tokko malee hafte. Waggaa 70f
namni tokkoyyuu biyyattii keessa hin jiraanne. Guutummaatti ona taatee
turte. Haata’u malee, Yihowaan waggoota 70 booda sabasaa biyyattiitti
akka deebisu abdii kenneera. Sabni Israa’el gara Baabilonitti erga booji’-
amanii booda waggoota kana gidduutti maaltu isaanirra ga’e? Mee haa
ilaallu. 2 Mootota 25:1-26; Ermiyaas 29:10; Hisqi’el 1:1-3; 8:1-18.
 KUTAA 5

Boojuu Baabilonii Hanga Ijaarsa

Masaraawwan Yerusaalemitti
Israa’eloonni booji’amanii biyya Baabilon yeroo
turanitti, wantoonni amantiisaanii qoran baay’een
isaan mudataniiru. Shaadraak, Meshaakiifi Abed-
Neegoon ibidda boba’u keessatti darbatamaniiru;
haata’u malee, Waaqayyo isaan oolcheera. Yeroo
booda Baabilononni warra Medooniifi Faaresiin erga
mo’amanii booda, Daani’el boolla leencaa keessa
buufame; Waaqayyo garuu afaan leencotaa cufuudhaan
isa eegeera.
Dhumarratti, Qiiros mootiin Faares Israa’eloota
walaba baase. Erga boojuudhaan Baabilonitti
fudhatamanii waggaa 70 booda gara biyyasaaniitti
deebi’an. Gara Yerusaalemitti akka deebi’anitti
wanti isaan jalqaba raawwatan mana qulqullummaa
Yihowaa ijaaruu ture. Haata’u malee, diinonnisaanii
yeruma sana hojiisaanii isaan dhaabsisan. Kanaafuu,
Manna qulqullummaa kana kan ijaaranii fixan, erga
Yerusaalemitti deebi’anii waggaa 22 booda ture.
Itti aansinee, Izraan mana qulqullummaa
miidhagsuuf gara Yerusaalem deemuusaa baranna.
Kun kan ta’e manni qulqullummaa erga ijaaramee
dhumee waggaa 47 boodadha. Izraan achi dhaqee
waggaa 13 booda, Nahimiiyaan masaraan Yerusaalem
inni diigame akka ijaaramu gargaareera. Kutaa
SHANAFFAAN seenaawwan waggaa 152 jechuunis,
seenaa amma bara Nahimiiyaan masaraa Yerusaalem
isa diigame ijaaretti jiru kan qabatedha.
 FAKKICHAAF HIN SAGADNE 77

W AA’EE dargaggoota kana sadanii ni yaadattaa? Eeyyee, hiriyoo-

ta Daani’el warra nyaata isaaniif hin taane nyaachuu didanidha.
Warri Baabilon Shaadraak, Meshaakiifi Abed-Neegoo jedhanii maqaa baa-
saniif. Amma maal akka gochaa jiran ilaali. Akka namoota warra kaaniitti
fakkii guddaa kanaaf sagaduu kan didan maaliifi? Maaliif akka ta’e mee
haa ilaallu.
Abboommiiwwan Yihowaan barreesse kurnan ni yaadattaa? Isaan kees-
saa inni jalqabaa: ‘Ana malee waaqa biraa hin waaqeffatinaa’ jedha. Seera
kana eeguun salphaa ta’uu baatus, dargaggoonni kun seera kanaaf ajaja-
maniiru.
Nebukadnezaar mootiin Baabilon, fakkii inni dhaabeef akka sagadaniif
namoota taayitaa qaban baay’ee waame. Namoota hundaanis: ‘Sagalee
fiinoo, faaggaa, kiraara, maseenqoo sagalee mi’a garaa garaas yeroo dha-
geessan, gombifamaatii fakkii warqee kanaaf sagadaa. Namni gombifamee
hin sagadneefi fakkii kana hin waaqeffanne, yeruma sana gara ibidda bo-
ba’utti darbatama’ jedheen.
Nebukadnezaar Shaadraak, Meshaakiifi Abed-Neegoon akka hin sagad-
ne yommuu dhaga’u baay’ee aare. Akka qabanii garasaatti isaan fidan
ajaje. Fakkii inni dhaabeef akka sagadaniif carraa gara biraa isaaniif ken-
ne. Dargaggoonni kun garuu Yihowaatti amanaman. Nebukadnezaariinis,
‘Waaqni waaqeffannu nu oolchuu danda’a; nu oolchuu baatuyyuu fakkii
warqee keetiif hin sagadnu’ jedhaniin.
Nebukadnezaar yommuu kana dhaga’e isa duraa caalaatti baay’ee aare.
Ibiddi naannoo sanaa boba’u: ‘Isa duraa caalaa harka torba itti dabalanii
akka bobeessan’ ajaje! Achiis, loltootasaa keessaa warri jajjaboo ta’an,
Shaadraak, Meshaakiifi Abed-Neegoo hidhanii ibiddichatti akka darbatan
ajaje. Ibiddichi baay’ee boba’aa waan tureef, namoonni jajjaboon sun ar-
raba ibiddichaatiin gubatanii du’an. Haata’u malee, dargaggoonni gara
ibiddaatti darbataman akkam ta’an?
Mootichi gara ibiddichaa yommuu ilaalu baay’ee na’e. Kan ‘hiinee ibid-
dichatti darbanne namoota sadi hin turree?’ jedhee gaafate.
 Hojjettoonnisaas, ‘Eeyyee’ jedhanii deebisaniif.
‘Amma garuu ani namoota ibiddicha keessa asiif achi adeeman
afuran arga. Hin hidhamne; ibiddichis isaan hin gubne. Bifni isa
afuraffaammoo waaqa fakkaata’ jedhe. Mootichi gara balbala ibid-
dichaatti dhihaatee, sagaleesaa ol fuudhee: ‘Shaadraak! Meshaak!
Abed-Neegoo! Hojjettoota Waaqayyo isa hundumaa gararraa jiruu as
ba’aa!’ jedhe.
Yeroo ibiddicha keessaa ba’anitti, namoonni achitti argaman hundi
miidhaan tokkoyyuu akka isaanirra hin geenye argan. Achiis mooti-
chi: ‘Waaqayyo inni kan Shaadraak, Meshaakiifi Abed-Neegoo
ulfina haa argatu! Waaqasaaniitiin ala waaqa gara biraadhaaf
waan hin sagadneefi hin waaqeffanneef, ergamaasaa ergee isaan
oolcheera’ jedhee dubbate.
Kun, Yihowaadhaaf amanamoo ta’uu ilaalchisee fakkeenya
gaarii hordofuu qabnu mitii? Ba’uu 20:3; Daani’el 3:1-30.
 BARREEFFAMA KEENYANIRRATTI 78
HARKAAN BARREEFFAME
SIRRATTI maaltu ta’aa jira? Jarri kun afeerrii guddaarra jiru. Mootiin
A Baabilon namoota aboo qaban kuma tokko afeereera. Xoofoo warqeefi
meetiirraa hojjetaman, akkasumas saanii golboo mana qulqullummaa Yiho-
waa isa Yerusaalem keessaa fudhatamaniin gargaaramaa jiru. Haata’u ma-
lee, qubni harka namaa fakkaatu tokko akka tasaa qilleensarraan achii as
ba’ee keenyanirratti barreessuu jalqabe. Hundisaaniiyyuu baay’ee na’an.
Yeroo kanatti mootii ta’ee kan bulchaa ture Belshaazaar ilma ilma Nebu-
kadnezaar ture. Beektotasaa akka ol galchaniif sagalee guddaadhaan ajaje.
Achiis: ‘Namni barreeffama kana dubbisee hiikasaa natti himu, kennaa baa-
y’eetu kennamaaf; mootummaa koo keessattis mootii sadaffaa ta’a’ jedhee
dubbate. Haata’u malee, Beektota sana keessaa tokkoonsaaniiyyuu waan
keenyanirratti barreeffame dubbisuus ta’e, hiiknisaa maal akka ta’e dubba-
chuu hin dandeenye.
Haati mootichaa sagalee wacaa dhageessee gara galma nyaataa isa gud-
dichaatti lixxe. Mootichaanis akkas jette: ‘Hin sodaatin. Namni hafuurri
waaqolii qulqulluu isa keessa jiru tokko mootummaa kee keessa jira; akaa-
kayyuun kee Nebukadnezaar yeroo mootii turetti, beektota hundumaarratti
ajajjuu isa godheera. Maqaansaa Daani’el jedhama. Ergii isa waamsisi; inni
wanti kun hundumtuu maal akka ta’e sitti himaa.’
Kanaafuu, Daani’el yeruma sana waamamee dhufe. Daani’el kennaa ka-
miyyuu akka hin fudhanne erga ibsee booda, Yihowaan yeroo tokko
akaakayyuu Belshaazaar Nebukadnezaariin mootummaasaarraa kan buuse
maaliifi akka ta’e itti himuu jalqabe. Daani’el: ‘Inni nama baay’ee of tuulu
waan tureef Yihowaan isa adabe’ jedhee dubbate.
Daani’el, Belshaazaariin: ‘Ati waan isarra ga’e hundumaa utuma beektuu
akkumasaa of tuulte. Xoofoofi meeshaa mana qulqullummaa Yihowaa kees-
saa fiddee ittiin dhugde. Waaqolii mukaafi dhagaarraa tolfaman galateeffat-
te malee, Uumaa keenya Isa Guddaadhaaf ulfina hin kennine. Waaqayyo
harkicha erguudhaan wanti kun akka barreeffamu kan godhes kanaafidha.’
Daani’el ‘Inni caafame’: ‘MENE,
MENE, TEQEL, U-FAARSIIN’ je-
dha’ jedhee dubbate.
‘MENE jechuun, Waaqayyo bara
mootummaa keetii lakkaa’ee, moo-
tummaan kee akka dhumu godhe
jechuudha. TEQEL jechuun, mii-
janarra kaa’amtee hir’uu taatee
argamte jechuudha. FERES jechuu-
nimmoo, mootummaan kee gargar
cabee warra Medooniifi Faaresiif
kenname jechuudha.’
Yeruma Daani’el dubbachaa ture
sanattillee, Medoononniifi Faare-
soonni Baabiloniin waraanuu jal-
qabanii turan. Isaanis magaalattii to’achuudhaan Belshaazaariin ajjeesan.
Barreeffamni keenyanirratti barreeffame sun halkanuma sanatti dhugaa ta’-
ee argame! Haata’u malee, yeroo kanatti Israa’elootarra maaltu ga’a laata?
Waa’eesaanii gara boodaatti ilaalla; dura garuu Daani’elirra maaltu akka
ga’e haa ilaallu. Daani’el 5:1-31.
 DAANI’EL BOOLLA LEENCAA 79
KEESSATTI
RGITEE! Daani’el rakkina guddaa keessa waan jiru fakkaata. Leencon-
A ni garuu isa hin miine! Maaliif akka ta’e beektaa? Daani’eliin iddoo
leenconni kun hundaa jiran gidduu kan buuse eenyu? Mee haa ilaallu.
Yeroo kanatti mootii Baabilon kan ture maqaansaa Daariyos jedhama.
Daani’el nama gaariifi ogeessa waan ta’eef Daariyos baay’isee isa jaallata
ture. Daariyos, Daani’el mootummaasaa keessatti bulchaa akka ta’uuf aboo
guddaa isaaf kenne. Kun ta’uunsaammoo namoonni mootummaa sana kees-
satti aboo qaban Daani’elitti akka hinaafan godhe. Kanaaf waan kanatti
aanee jiru godhan.
Gara Daariyos dhaqanii akkas jedhaniin: ‘Yaa mootii, guyyaa 30 gara kee
duwwaatti malee, gara Waaqayyo tokkootti yookiis gara namaatti kadhata
tokkollee akka hin dhiheessine akka seera baastu walii galleerra. Namni aja-
jamuu dide boolla leencotaa keessa buufamuu qaba.’ Daariyos, jarreen kun
seerri kun akka ba’u maaliif akka barbaadan hin barre. Kanaafuu, yaada
gaarii waan itti fakkaateef seerichi akka barreeffamu godhe. Kana booda
 seerichi jijjiiramuu hin danda’u.
Daani’el seera ba’e yommuu
dhaga’u, gara manasaa dhaqee
akkuma amalasaa kadhachuusaat-
ti fufe. Namoonni hamoon sun,
Daani’el Yihowaa kadhachuusaa
akka hin dhiisne beeku. Daani’e-
liin ajjeesisuuf jedhanii wanti
godhan waan isaaniif mijaa’e
waan isaanitti fakkaateef baay’ee
gammadan.
Daariyos mootichi, jarreen kun
seerri akkasii akka ba’u kan bar-
baadan maaliif akka ta’e yommuu
hubatu baay’ee gadde. Haata’u
malee, seericha jijjiiruu waan hin
dandeenyeef, Daani’el boolla leen-
cotaa keessa akka buufamu ajaje.
Garuu mootichi Daani’eliin: ‘Waaqni kee inni ati ittuma fuftee tajaajiltu
akka si oolchu nan amana’ jedheen.
Daariyos baay’ee waan gaddeef halkan sana utuu hin rafin bulle. Borumtaa-
saatti akkuma lafti bari’een gara boollichaatti fiige. Fakkicharratti isa ilaaluu
dandeessa. ‘Yaa Daani’el, hojjetaa Waaqayyoo jiraataa! Waaqayyo kee inni ati
waaqeffattu afaan leencotaa keessaa si oolchuu danda’eeraa?’ jedheen.
Daani’elis deebisee: ‘Waaqayyo ergamaasaa ergee afaan leencotaa waan
cufeef isaan na hin miine’ jedheen.
Mootichi baay’ee gammade. Daani’eliin boollicha keessaa akka baasan aja-
je. Achiis, namoota hamoo Daani’eliin ajjeesisuu yaalan sana leencotaaf akka
kennaman godhe. Namoonni sun utuma lafa hin ga’in, leenconni sun qilleen-
sumarratti isaan qabatanii lafeesaanii caccabsan.
Sanaan booda, Daariyos Mootichi namoota mootummaasaa keessa jiran
hundaatti akkas jedhee barreesse: ‘Ani, namni guutummaa mootummaa koo
keessa jiru Waaqayyo isa kan Daani’el akka sodaatu ajajeera. Inni dinqii
guddaa hojjeta. Daani’el leencaan akka hin nyaatamne godheera.’
Daani’el 6:1-28.
 SABNI WAAQAYYOO 80
BAABILONII BA’E

E RGA Baabilon Medooniifi Faaresiin qabamtee kaasee waggoonni lama

darbaniiru. Amma waan ta’aa jiru ilaali! Eeyyee, Israa’eloonni Baa-
biloniin gadhiisanii ba’aa jiru. Bilisa kan ba’an akkamitti? Achii kan isaan
baase eenyu?
Qiiros mootii Faaresitu isaan baase. Qiiros dhalachuusaa bara dheeraa
dura, Yihowaan, Isaayaas raajichi waa’eesaa akkas jedhee akka barreessu
godhe: ‘Fedhii koo hundumaa ni raawwatta. Magaalattii qabachuu akka
dandeessuuf karrishee banamee dhiifama.’ Biyya Baabilon qabachuuf wee-
rara godhame dura bu’ee geggeessaa kan ture Qiirosidha. Medoononniifi
Faaresoonni halkaniin gara magaalattii dhufanii karrawwan banaa turan
sanaan seenan.
Haata’u malee, raajii Yihowaa
kan ta’e Isaayaas, Yerusaalemii-
fi manni qulqullummaashee akka
ijaaramaniif Qiiros ajaja akka ken-
nus raajessee ture. Qiiros ajaja
kana kenneeraaree? Eeyyee. Qii-
ros Israa’elootaan akkas jedhe:
‘Amma gara Yerusaalem dhaqaa-
tii, mana qulqullummaa Yihowaa
Waaqa keessanii ijaaraa.’ Israa’e-
loonni kunis akkuma achi ga’aniin
kan godhan kanuma ture.
Haata’u malee, Yerusaalemitti
deebi’uuf karaa dheeraa sana kan
deeman Israa’eloota hundaa miti.
Karaansaa kiilomeetira 800 waan
ta’eef baay’ee fagoodha; baay’-
eensaaniimmoo dulloomanii ykn
dhukkubsatanii waan turaniif ka-
raa fagoo kana deemuu hin danda’an turan. Namoonni tokko tokko kan
deemuu hin dandeenyeef sababiin biraas jira ture. Haata’u malee, Qiiros
warra hin deemne sanaan: ‘Warra Yerusaalemiifi mana qulqullummaa-
shee ijaaruuf deebi’aniif, meetiifi warqee keessan, kennaa gara biraas
kennaafii’ jedheen.
Kanaaf, Israa’eloota gara Yerusaalem deemaniif kennaawwan baay’ee-
tu kennameef. Kana malees, Qiiros saanii golboofi shiinii Nebukadnezaar
Mootichi yeroo Yerusaalemiin balleessetti mana qulqullummaa Yihowaa-
tii fudhate isaaniif kenne. Warri Yerusaalemitti deebi’an waan fuudhanii
deeman baay’etu jira ture.
Israa’eloonni adeemsa ji’a afurii booda Yerusaalem ga’an. Magaalat-
tiin erga balleeffamtee waggaa 70 ta’eera. Kanaaf, ona namni tokkoyyuu
keessa hin jiraanne taateetti. Israa’elonni biyyasaaniitti deebi’aniyyuu,
kanatti aansinee akka barannutti rakkoon tokko tokko isaanirra ga’eera.
Isaayaas 44:28; 45:1-4; Izraa 1:1-11.
 GARGAARSA WAAQAYYOOTTI 81
AMANAMUU

N AMOONNI kuma hedduudhaan lakkaaaman Baabilonii ka’anii Ye-

rusaalem ga’an. Haata’u malee yommuu achi ga’an, Yerusaalem
balleeffamteetti. Namni tokkoyyuu achi hin jiraatu. Israa’eloonni waan
hundumaa akka haaraatti ijaaruu qabu turan.
Waan jalqaba ijaaruu qaban keessaa inni tokko iddoo aarsaati. Iddoon
kun, iddoo Yihowaadhaaf aarsaa horii dhiheessaniifi kennaa itti kenna-
nidha. Ji’oota muraasa booda Israa’eloonni mana qulqullummaa ijaaruu
jalqaban. Haata’u malee, diinonnisaanii warri naannoosaanii turan, Is-
raa’eloonni mana qulqullummaa sana akka ijaaran hin barbaadan ture.
Kanaafuu, hojii kana akka dhaaban isaan sodaachisuu yaalan. Dhumarrat-
tis, diinonni kun mootiin Faares inni haaraan hojii kana dhaabsisuuf seera
akka baasu godhan.
Waggoonni baay’een darban. Israa’eloonni Baabilonii erga deebi’anii
waggaa 17 ta’eera. Yihowaan ijaarsasaanii akka jalqaban, raajotasaa
Haageefi Zakaariyaasiin itti erge. Israa’eloonni gargaarsa Waaqayyootti
amanamuudhaan akkuma raajonni kun isaaniin jedhan godhaniiru. Seeri-
chi akka hin ijaarre dhowwuyyuu, isaan ijaarsasaanii jalqaban.
Abbaan taayitaa biyya Faares Taatenaayi jedhamu tokko dhufee, Israa’-
eloonni eenyu heyyameefii ijaaraa akka jiran isaan gaafate. Isaanis, yeroo
Baabilon turanitti Qiiros Mootichi: ‘Amma dhaqaatii, mana qulqullummaa
Yihowaa Waaqa keessanii ijaaraa’ jedhee akka ture itti himan.
Taatenaayi, Qiiros du’uusaa dura ajaja kan baasee akka ture mirka-
neessuuf gara Baabilonitti xalayaa erge. Yeruma sana, mootii Faares
isa haaraarraa xalayaan deebi’ee dhufe. Qiiros dhugumaan ajaja akkasii
baasee akka ture kan dubbatudha. Kanaafuu mootichi: ‘Israa’eloonni mana
qulqullummaa Waaqasaanii haa ijaaran. Atis akka isaan gargaartu sin aja-
ja’ jedhee barreesse. Waggoota afur gidduutti manni qulqullummaa sun
ijaaramee dhume; Israa’eloonnis baay’ee gammadan.
Erga manni qulqullummaa ijaaramee dhumee waggoonni 48 darbaniiru.
Namoonni Yerusaalem keessa jiran hiyyeeyyii waan turaniif, magaalat-
tiiniifi manni qulqullummaa Waaqayyoo baay’ee kan bareedan hin ture.
Nama Israa’el kan ta’e Izraan, inni yeroo sanatti Baabilon keessa ture,
mana qulqullummaa Waaqayyoo bareechuun barbaachisaa akka ta’e huba-
te. Maal akka godhe beektaa?
Izraan Artashaastaa mooticha Faares bira dhaqe; mootichi gaariin kun,
kennaawwan baay’ee gara Yerusaalemitti akka geessu Izraatti kenne. Iz-
raan kennaawwan kana gara Yerusaalem geessuutti akka isa gargaaraniif
Israa’eloota Baabilon jiran gaafate. Namoonni 6,000 ta’an isaa wajjin dee-
muuf walii galan. Meetii, warqeefi wantoota gatii guddaa qaban baatanii
isaa wajjin deeman.
Namoonni hamoon karaarra waan jiraniif, meetiifi warqeesaanii fudha-
chuu ykn isaan ajjeesuu danda’u jedhee Izraan baay’ee dhiphatee ture.
Kanaafuu, akka fakkii kanarratti argitutti, Izraan namoota hundumaa wa-
litti qabe. Karaa dheeraa kana deemanii gara Yerusaalem ennaa dhaqan
Yihowaan akka isaan gargaaru kadhatan.
Yihowaanis isaan eegeera. Adeemsa ji’a afurii booda nagaadhaan Yeru-
saalem ga’an. Yihowaan namoota gargaarsaaf isatti amanaman kan eegu
ta’uusaa kanarraa hin barannuu? Izraa boqonnaa 2 hanga 8.
 MORDEKAAYIIFI ASTEER 82

M EE Izraan gara Yerusaa-

lemitti deebi’uusaa dura
waggoota muraasa duubatti dee-
binee haa ilaallu. Mordekaayiifi
Asteer, Israa’eloota biyya Faa-
res keessatti taayitaa guddaa
qabanidha. Asteer mootuu yom-
muu taatu, ilma wasiilashee kan
ta’e Mordekaayimmoo mootichat-
ti aanee aangoo guddaa kan qabu
ture. Kun akkamitti akka ta’e
haa ilaallu.
Warri Asteer ijoollummaa-
sheetti waan duraa du’aniif
Mordekaayitu ishee guddise.
Ahashweros Mootichi Faares ma-
gaalaa Susaan keessatti aangoo
guddaa kan qabu waan ta’eef, Mordekaayi hojjettootasaa
keessaa tokko ture. Gaaf tokko, Waashtiin haati manaa
mootichaa isaaf ajajamuu waan diddeef, mootichi mootuu
akka taatuuf haadha manaa gara biraa filate. Haati manaa
inni filate eenyu akka taate beektaa? Eeyyee, shamarree
bareedduu Asteer jedhamtudha.
Namicha of tuulaa namoonni isaaf sagadan kana ni argitaa? Maqaansaa
Haamaan jedhama. Haamaan mootummaa Faares keessatti nama aangoo
guddaa qabudha. Haamaan, Mordekaayi inni asirratti taa’ee argitus akka
isaaf sagadu barbaada. Mordekaayi garuu isaaf sagaduu hin barbaadu.
Nama hamaa akkasiitiif ulfina kennuun sirrii miti jedhee amana. Ku-
nimmoo Haamaan baay’ee akka aaru godheera. Kanaafuu Haamaan maal
akka godhe haa ilaallu.
Haamaan waa’ee Israa’elootaa: ‘Isaan warra hamoo seerawwan kee-
tiif hin ajajamnedha; ajjeefamuu qabu’ jedhee sobaan mootichatti hime.
Ahashweros haati manaasaa Asteer dubartii Israa’el ta’uushee hin beeku
ture. Kanaafuu waan Haamaan jedhe fudhatee, Israa’eloonni hundinuu
guyyoota muraasa gidduutti akka ajjeefaman seera baase.
Mordekaayi waa’ee seera kanaa yommuu dhaga’u baay’ee aare. Astee-
riin: ‘Mootichatti himtee akka nu oolchu kadhachuu qabda’ jedhee itti erge.
Akka seera Faaresitti, mootichi heyyamu malee isa biratti ol seenuun
dhowwaadha. Haata’u malee, Asteer utuma hin heyyamaminiif ol seente.
Mootichis uleesaa isa warqeerraa hojjetame diriirseef; heyyama malee ol
seentuyyuu akka hin ajjeefamne argisiisuusaa ture. Asteer, mootichaafi
Haamaaniin nyaata afeerte. Achirratti Mootichi, maal akka barbaaddu
ishee gaafate. Inniifi Haamaan guyyaa itti aanutti nyaata qopheessiturrat-
ti yoo argaman waan isarraa barbaaddu akka itti himtu ibsiteef.
Nyaata sanarratti Asteer: ‘Sabni koofi ani ajjeefamuuf jenna’ jetteen.
Yeroo kana mootichi ni dheekkame. ‘Wanta akkasii gochuuf kan ija jabaa-
te eenyu?’ jedhee ishee gaafate.
Asteeris deebistee: ‘Diinni keenya, Haamaan isa hamaa kana’ jetteen.
Amma mootichi baay’ee aare. Haamaan akka ajjeefamu ajaje. Bood-
dee mootichi, Mordekaayiif ofitti aansee aangoo guddaa kenneef. Achiis,
Mordekaayi guyyaa Israa’eloonni ni ajjeefamu jedhame sanatti lubbuusaa-
nii oolchuuf falmuu akka danda’an labsii haaraa labse. Yeroo kanatti
Mordekaayi nama aangoo guddaa qabu waan ta’eef, namoonni baay’een Is-
raa’eloota gargaaranii diinotasaaniirraa isaan oolchan. Macaafa Asteer.
 MASARAAWWAN YERUSAALEM 83

H OJII asirratti hojjetamaa jiru ilaali. Israa’eloonni masaraawwan Ye-

rusaalem ijaaraa jiru. Nebukadnezaar mootichi, waggoota 152 dura
Yerusaalemiin yeroo balleessetti, masaraawwanshee diigee karrawwan
magaalattii gubee ture. Israa’eloonni yeroo jalqabaa Baabilonii yommuu
dhufanitti masaraashee deebisanii hin ijaarre.
Israa’eloonni magaalaansaanii masaraa utuu hin qabaatin waggoo-
ta kana hundumaa yommuu jiraatan maaltu waan isaanitti dhaga’ame
sitti fakkaata? Sodaatanii turan. Diinonni-
saanii salphumatti seenanii isaan miidhuu
danda’u turan. Amma garuu Nahimiiyaan
masaricha deebisanii akka ijaaraniif isaan
gargaaraa jira. Nahimiiyaan eenyu akka
ta’e beektaa?
 Nahimiiyaan nama Israa’el, isa magaalaa Susaan, iddoo
Mordekaayiifi Asteer jiraatanii dhufedha. Nahimiiyaan mana
mootummaa keessa hojjechaa waan tureef, Mordekaayiifi As-
teer mootittii wajjin michuu ta’uu hin ooluu. Haata’u malee,
Macaafni Qulqulluun Nahimiiyaan hojjetaa Ahashweros ta’uu-
saa waan nutti himu hin qabu. Garuu Artashaastaa mooticha
itti aanuuf hojjetaa ture.
Artashaastaan mootii gaarii, Izraadhaaf qarshii kennee
manni qulqullummaa Yihowaa Yerusaalemitti argamuu akka
suphamu godhe ta’uusaa yaadadhu. Haata’u malee, Izraan
masaraawwan magaalattii diigaman hin ijaarre. Hojii kana
Nahimiiyaan hojjechuu kan danda’e akkamitti akka ta’e haa
ilaallu.
Artashaastaan, Izraan mana qulqullummaa akka suphuuf
qarshii erga itti kennee waggaa 13 ta’eera. Yeroo kanat-
ti Nahimiiyaan warra mootichaaf dhugaatii dhiheessanirratti
ajajjuu ture. Kana jechuun, mootichaaf daadhii dhiheessuufi,
namni tokkoyyuu summiidhaan mooticha akka hin ajjeesne ee-
guu jechuudha. Kun hojii guddaadha.
 Gaaf tokko obboleessi Nahimiiyaa Hanaaniiniifi namoonni kan biraan Na-
himiiyaa ilaaluuf biyya Israa’elii dhufan. Achiis, rakkina Israa’elootarra
ga’eefi masaraawwan Yerusaalem ammayyuu diigamanii akka jiran itti hi-
man. Nahimiiyaan baay’ee gadde; waa’ee kanaas Yihowaa kadhate.
Gaaf tokko mootichi, Nahimiiyaan baay’ee gadduusaa argee: ‘Maaliif gad-
dite?’ jedhee isa gaafate. Nahimiiyaanis, Yerusaalem haala gaddisiisaa
keessa akka jirtuufi masaraawwanshee akka diigaman itti hime. Mootichis:
‘Maal akkan sii godhu barbaaddaree?’ jedheen.
Nahimiiyaan: ‘Gara Yerusaalem dhaqee masaraawwanshee ijaaruun bar-
baada’ jedheen. Artashaastaan mootii gaarii waan ta’eef Nahimiiyaan akka
deemu heyyameef; muka masaricha ijaaruuf ta’u akka argatus isa gargaare.
Nahimiiyaan gara Yerusaalem akkuma dhaqeen maal gochuu akka yaade ja-
rootatti hime. Isaanis yaadasaatti waan gammadaniif: ‘Kottaa, ijaaruu haa
jalqabnu’ jedhan.
Diinonni Israa’el masaraan Yerusaalem ijaaramuusaa ennaa argan: ‘Kot-
taa, ol itti baanee isaan ajjeesna; isaanis ijaaruusaanii ni dhaabu’ jedhan.
Haata’u malee, Nahimiiyaan yeroo kana dhaga’u, hojjettootasaatiif biillaafi
eeboo kenne. Achiis: ‘Diinota keenya hin sodaatinaa! Obboloota keessaniif,
ijoollee keessaniif, dubartoota keessaniifi mana keessaniif lolaa’ jedheen.
Sabni Israa’elis ija jabeeyyii turan. Halkaniifi guyyaa meeshaa waraa-
naasaanii baatanii ijaaruusaanii itti fufan. Kanaafuu, masarichi guyyaa 52
gidduutti ijaaramee dhume. Amma magaalattii keessa sodaa tokko malee
jiraachuu danda’u. Nahimiiyaafi Izraan, seera Waaqayyoo yommuu isaan
barsiisan sabni Israa’el baay’ee gammadu turan.
Haata’u malee, ammayyuu halli isaan keessa jiran, haala Israa’eloonni
gara Baabilonitti booji’amuusaanii dura turanii wajjin kan walfakkaatu hin
turre. Sabni Israa’el kan bulchaman mootii Faaresiin waan ta’eef, isaaf hoj-
jechuu qabu. Haata’u malee, Yihowaan saba Israa’eliif mootii haaraa akka
kaasuufi mootiin kunis nagaa akka fidu waadaa galeeraaf. Mootiin kun ee-
nyudha? Lafa kanaaf nagaa kan fidu akkamitti? Gaaffiiwwan kun deebii utuu
hin argatin waggoonni 450 darbaniiru. Mucaan iddoo guddaan kennamuuf
tokko ni dhalate. Kun garuu seenaa mataasaa danda’edha.
Nahimiiyaa boqonnaa 1 hanga 6.
 KUTAA 6

Dhaloota Yesusii Kaasee

Hanga Du’asaatti
Gabri’el ergamaan gara shamarree Maariyaam je-
dhamtu tokkotti ergame. Ilma bara baraaf mootii ta’-
ee bulchu akka godhattu itti hime. Yesus moonaa ykn
mana horiin itti galan keessatti, bakka tiksoonni isa
ilaaluu danda’anitti dhalate. Boodas, urjiin tokko na-
moota Ba’a Biiftuutii dhufan gara mucichi itti dhalatet-
ti isaan fide. Urjii sana akka argan kan godhe eenyu
akka ta’eefi Yesusis yaalii isa ajjeesuuf godhame jalaa
akkamitti akka oole ni baranna.
Achiis, Yesus waggaa 12 yeroo ta’etti mana qulqul-
lummaa keessatti barsiisotaa wajjin yommuu haasa’u
argina. Waggaa 18 booddee Yesus ni cuuphame; boodas
waa’ee Mootummaa Waaqayyoo lallabuufi barsiisuu-
dhaan hojii Waaqayyo akka raawwatuuf gara lafaatti
isa erge hojjechuu jalqabe. Yesus hojii kana akka isa
gargaaraniif namoota 12 filatee ergamootasaa isaan go-
dhate.
Kana malees, Yesus dinqiiwwan baay’ee raawwatee-
ra. Namoota kumaan lakkaa’aman qurxummii muraa-
saafi buddeena xinnoo qofaa nyaatanii akka quufan
godheera. Namoota dhukkubsatan fayyiseera; kan du’-
anis kaaseera. Gara dhuma jireenyasaa isa lafaarrat-
ti wantoota baay’ee Yesusirra ga’aniifi akkamitti akka
ajjeefame ni baranna. Yesus gara waggaa sadiifi wa-
lakkaa lallabeera; kanaafuu, KUTAA 6ffaan seenaa
waggaa 34 hin caalle kan qabatedha.
 ERGAMAAN TOKKO 84
MAARIYAAMIIN HAASOFSIISE

D UBARTII bareedduun kun Maariyaamidha. Isheen magaalaa Naazireet

keessa kan jiraattu dubartii Israa’elidha. Waaqayyo nama gaarii ta’uu-
shee beeka ture. Ergamaansaa Gabri’el akka ishee haasofsiisuuf garasheetti
kan isa erges kanumaafidha. Gabri’el Maariyaamitti maal akka itti himuu
dhufe beektaa? Mee haa ilaallu.
Gabri’el: ‘Nagaan siif haa ta’u, Yihowaan sii wajjin jira, yaa ayyaana-
qabeettii!’ jedheen. Maariyaam nama kana kanaan dura tasumaa argitee hin
beektu. Maal jechuusaa akka ta’e waan isheedhaaf hin galleef ni yaaddofte.
Haata’u malee, Gabri’el yeruma sana akka hin sodaanne ishee jajjabeesse.
‘Yaa Maariyaam hin sodaatin, Yihowaa biraa ayyaana argatteetta; kanaa-
fuu waan gaarii siif godha. Yeroo dhihootti ilma ni deessa, maqaasaas Yesus
jettee moggaafta’ jedheen.
Gabri’el itti fufee akkas jedheen: ‘Mucaan kun guddaa ta’a; ilma Waaqay-
yo isa hundaa oliis jedhamee ni waamama. Yihowaan akkuma Daawit mootii
isa godha. Yesus garuu bara baraaf mootii ta’a, barri mootummaa isaas dhu-
ma hin qabu!’
Maariyaamis: ‘Kun hundi akkamitti ta’uu danda’a? Anoo hin heerumne;
dhiiraa wajjinis hin ciisne. Egaa akkamittan mucaa godhachuu danda’aree?’
jettee gaafatte.
Gabri’elis deebisee: ‘Humni Waaqayyoo sirratti ni dhufa. Mucichis Ilma
Waaqayyoo jedhamee waamama’ jedheen. Achiis: ‘Fira kee Elsaabexiin yaa-
dadhu; namoonni isheen waan dulloomteef mucaa godhachuu hin dandeessu
jedhanii turan. Haata’u malee, dhihoo kanatti ilma ni godhatti. Kanaafuu,
Waaqayyoof wanti dadhabamu akka hin jirre ni argita.’
Maariyaamis yeruma sana: ‘Ani garbittii Yihowaati! Akkuma ati dubbatte
anaaf haata’u’ jetteen. Ergamichis ni adeeme.
Maariyaam daftee Elsaabexiin gaafachuu adeemte. Elsaabex sagalee Maa-
riyaam yommuu dhageessetti, mucaan gadameessashee keessa jiru
gammachuudhaan utaale. Elsaabex hafuura qulqulluudhaan guutamtee
Maariyaamiin: ‘Ati dubartoota hundumaarra eebbifamtuudha’ jetteen. Maa-
riyaam Elsaabex bira gara ji’a sadii erga teessee booda, gara manashee gara
Naazireetitti deebite.
 Namni Yoseef jedhamu tokko Maariyaamiin fuudhuuf yaadee ture. Haa-
ta’u malee, Yoseef Maariyaam ulfa ta’uushee yommuu hubatetti, ishee
fuudhuu hin qabu jedhee yaade. Yeroo kanatti ergamaan Waaqayyoo: ‘Yaa
Yoseef, Maariyaamiin haadha manaa godhattee fudhachuuf hin sodaatin.
Mucaa kan kenneef Waaqayyodha’ jedheen. Kanaafuu, Maariyaamiifi Yoseef
wal fuudhanii yeroo Yesus itti dhalatu eeguu jalqaban.
Luqaas 1:26-56; Maatewos 1:18-25.
 YESUS MOONAA 85
KEESSATTI DHALATE
UCAA xinnoon kun eenyu akka ta’e beektaa? Eeyyee, Yesusidha. Ree-
M fuu moonaa keessatti dhalachuusaati. Moonaa jechuun mana horiin
keessa bulanidha. Maariyaam, Yesusiin siree harroonniifi horiin kan biraan
nyaata irraa nyaatanirra ciibsite. Haata’u malee, Maariyaamiifi Yoseef ho-
rii kana biraa maal hojjetu? Iddoon kun bakka mucaan itti dhalatudhaa?
Gonkumaa miti. Iddoo kana kan dhufan: Bulchaa Warra Roomaa kan
ture Awugusxos Qeesaar, namni hundinuu biyya itti dhalatetti deebi’ee
maqaasaa akka galmeessisu waan ajajeefidha. Yoseef kan dhalate Betlihe-
mittidha. Haata’u malee, inniifi Maariyaam yommuu achi ga’anitti, mana
keessa boqotan hin arganne. Kanaafuu, moonaa ykn mana horiin kees-
sa bulan keessa buluuf dirqaman. Maariyaam Yesusiin kan deesse guyyaa
sanattidha. Haata’u malee, akka fakkicharratti arguu dandeessutti fayyaa
ture.
Tiksoota Yesusiin ilaaluu dhufaa jiran ni
argitaa? Halkan hoolotasaanii dirreerratti ee-
gaa utuu jiranii, ifni tokko naannoosaaniitti
ife. Innis ergamaa Waaqayyoo ture! Tiksoon-
ni sunis baay’ee sodaatan. Ergamichi garuu
akkas isaaniin jedhe: ‘Hin sodaatinaa! Oduu
gammachiisaa isinii fideera. Har’a Betlihemit-
ti Kiristos mootichi dhalateera. Inni namoota
ni fayyisa! Wayyaadhaan maramee bakka ho-
riin itti nyaatan ciise argattu.’ Yeruma sana
ergamoonni baay’een dhufanii Waaqayyoon
galateeffachuu jalqaban. Kanaafuu, tiksoon-
ni sun yeruma sana, Yesusiin ilaaluu dhaqan;
isas ni argatan.
Wanti Yesusiin adda taasisu maal akka ta’e
beektaa? Dhugumaan Yesus eenyu akka ta’e
beektaa? Jalqaba seenaa kitaaba kanaarratti
waa’ee ilma Waaqayyoo isa hangafaa bara-
chuu keenya yaadadhu. Ilmisaa kun, samiifi
lafa, wantoota gara biraa hundumaa Yihowaa
wajjin uumeera; Yesus jechuun isadha!
Eeyyee, Yihowaan Ilmasaa samiirraa fuu-
dhee garaa Maariyaam keessa kaa’e. Akkuma mucaan tokko garaa haadhaa
keessatti guddatu, garaa Maariyaam keessattis mucaan tokko guddachuu
jalqabe. Haata’u malee, mucaan kun Ilma Waaqayyoo ture. Dhumarrattis,
Yesus Betlihemitti moonaa ykn mana horiin bulan keessatti dhalate. Er-
gamoonni Yesus dhalachuusaa namootatti himuusaaniitti kan gammadan
maaliif akka ta’e amma hubatteettaa? Luqaas 2:1-20.
 NAMOOTA URJIIDHAAN 86
GEGGEEFFAMAN

U RJII namoota kana keessaa inni tokko quba itti qabaa jiru ni argitaa?
Yommuu isaan Yerusaalemii ba’an urjichi ni mul’ate. Jarri kun gara
Ba’a Biiftuutii kan dhufan yommuu ta’u, namoota waa’ee urjii qoratanidha.
Urjiin haaraan kun nama bakka guddaa qabu tokkotti nu geessa jedhanii
amanu.
Jarri jalqaba yommuu Yerusaalemiin ga’an: ‘Mucaan mootii Yihudootaa
ta’u eessa jira?’ jedhanii gaafatan. “Yihudoota” jechuun maqaa kan biraa
sabni Israa’el ittiin beekamanidha. Namoonni sunis: ‘Utuu Ba’a Biiftuu jir-
ruu urjii mucichaa arginee sagaduufii dhufne’ jedhan.
Mootii Yerusaalem kan ture, Herodis yommuu kana dhaga’u baay’ee
aare. Mootii gara biraan iddoosaa akka fudhatu hin barbaadne. Kanaa-
fuu, luboota warra hangafaa waamee: ‘Mootichi ni dhufa jedhame eessatti
dhalata?’ jedhee isaan gaafate. Isaanis: ‘Macaafni
Qulqulluun Betlihemitti dhalata jedha’ jedhaniin.
Kanaafuu, Herodis namoota gara Ba’a Biiftuutii
dhufan waame: ‘Dhaqaatii bakka mucichi jiru bar-
baadaa. Yommuu isa argattan anattis himaa. Anis
dhaqee isaaf sagaduun barbaada’ jedheen. Haata’u
malee, Herodis mucicha argachuuf kan barbaade
isa ajjeesuufidha!
Achiis, urjichi namoota sana dura adeemuu-
dhaan gara Betlihemitti isaan geessee, bakka mu-
cichi jiru ga’ee dhaabate. Namoonni sun gara ma-
naa yommuu seenan Maariyaamiifi mucicha argan.
Kennaa baay’ee baasanii Yesusiif kennan. Booddee
garuu, Yihowaan jarri gara Herodisitti akka hin
deebine abjuudhaan akeekkachiise. Kanaafuu, ka-
raa biraarra biyyasaaniitti deebi’an.
Herodis, jarri Ba’a Biiftuutii dhufan gara biy-
yasaaniitti deebi’uusaanii yommuu dhaga’u baay’ee
aare. Kanaafuu, Betlihem keessaa ijoolleen dhiiraa
umuriinsaanii waggaa lamaafi isaa gadi ta’an akka
ajjeefaman ajaje. Haata’u malee, Yihowaan dursee
Yoseefiin abjuudhaan waan akeekkachiiseef, Yoseef
maatiisaa qabatee gara Gibxii dhaqe. Boodas, Yo-
seef Herodis du’uusaa yommuu dhaga’u, Maariyaa-
miifi Yesusiin qabatee biyyasaa Naazireetitti dee-
bi’e. Biyyi kunimmoo biyya Yesus itti guddatedha.
Urjii haaraan sun akka mul’atu kan godhe eenyu
sitti fakkaata? Namoonni kun urjicha akka arga-
niin jalqaba gara Yerusaalem akka dhaqan yaada-
dhu. Seexanni Ilma Waaqayyoo ajjeesuu barbaada
ture; Herodis mootiin Yerusaalemis isa ajjeesuuf
akka barbaadu beeka ture. Kanaafuu, urjiin sun
akka mul’atu kan godhe Seexana ta’uu qaba.
Maatewos 2:1-23; Miikiyaas 5:2.
 YESUS MANA QULQULLUMMAA 87
KEESSATTI

M UCAA xinnoo namoota gurguddaa wajjin haasa’u kana ilaali. Isaan, na-
moota mana qulqullummaa Yerusaalem keessatti argamu keessatti barsii-
sanidha. Mucichimmoo Yesusidha. Amma guddatee mucaa waggaa 12 ta’eera.
Barsiistonni kun, Yesus waa’ee Waaqayyoofi waa’ee Macaafa Qulqulluu bee-
kuusaatti baay’ee dinqisiifataniiru. Haata’u malee, Yoseefifi Maariyaam kan as
hin jirre maaliifi? Eessa dhaqani? Mee haa ilaallu.
Yoseef waggaa waggaadhaan ayyaana addaa Faasiikaa jedhamu kabajuuf,
maatiisaa fuudhee gara Yerusaalem dhaqa ture. Yerusaalem Naazireetirraa baa-
y’ee fagoodha. Yeroo sanatti namni tokkoyyuu konkolaataa hin qabu ture; baa-
burris hin jiru ture. Bara sanatti namoonni wantoota kana hin qaban turan.
Namoonni baay’een kan adeeman miillaan waan ta’eef, Yerusaalemiin ga’uuf
gara guyyaa sadii isaanitti fudhata ture.
Yeroo kanatti Yoseef maatii guddaa qaba ture. Kanaafuu, quxisuuwwan Ye-
sus warri kunuunfamuu qaban jiru turan. Waggaa sanatti Yoseefiifi Maariyaam
ijoolleesaanii qabatanii karaa fagoo kanarra gara Naazireetitti deebi’aa jiru. Ye-
sus namoota kaanii wajjin dhufaa jira jedhanii yaadanii turan. Haata’u malee,
guyyichi dhihee yommuu boqotanitti Yesusiin argachuu hin dandeenye. Firoo-
taafi michootasaanii bira jira jedhanii isa barbaadanillee, inni isaanii wajjinis
hin turre! Kanaafuu, isa barbaacha gara Yerusaalemitti deebi’an.
Dhumarratti Yesusiin iddoo kanatti barsiisotaa wajjin argatan. Isaan dhag-
geeffachaafi gaaffii isaan gaafachaa ture. Namoonni hundi beekumsa Yesus baa-
y’ee dinqisiifatu turan. Maariyaam garuu: ‘Yaa ilma koo, maaliif akkas nu goo-
te? Aniifi abbaan kee baay’ee yaaddofnee si barbaadaa turre’ jetteen.
Yesusis: ‘Maaliif ana barbaaddu? Mana abbaa koo keessatti argamuun akka
narra jiru hin beektan moo?’ jedhee deebiseef.
Eeyyee, Yesus bakka waa’ee Waaqayyoo itti baratu taa’uu barbaada ture. Nu-
yis akkuma kanaa nutti dhaga’amuu hin qabuu? Yesus yeroo Naazireet turettis
torban torbaniin walga’iiwwan waaqeffannaarratti ni argama ture. Yeroo hun-
dumaa sirriitti waan dhaggeeffatuuf, Macaafa Qulqulluurraa waan baay’ee bara-
chuu danda’eera. Nuyis fakkeenyasaa hordofuudhaan Yesusiin haa fakkaannu.
Luqaas 2:41-52; Maatewos 13:53-56.
 YOHANNIS YESUSIIN CUUPHE 88

UGEE mataa namichaarra qubachuuf jettu kana ilaali. Namichi kun

G Yesusidha. Amma umuriinsaa gara waggaa 30ti. Namichi isaa waj-
jin jirummoo Yohannisidha. Kanaan dura waa’eesaa waan tokko tokko
baranneerra. Maariyaam firashee Elsaabexiin gaafachuu yeroo dhaqxetti,
mucaan garaa Elsaabex keessa ture gammachuudhaan utaaluusaa ni yaa-
dattaa? Mucaan garaashee keessa ture sun Yohannis ture. Haata’u malee,
wanti amma Yohannisiifi Yesus gochaa jiran maalidha?
Yohannis reefuuYesusiin laga Yordaanos keessatti cuuphee baa-
suusaati. Namni tokko kan cuuphamu akkasittidha.
Guutummaatti erga bishaan keessa gadi lixee booda bi-
shaan keessaa baafama. Yohannis akkasitti namoota
waan cuuphaa tureef Yohannis Cuuphaa jedhame waa-
mame. Haata’u malee, Yohannis Yesusiin kan cuuphe
maaliifi?
 Yohannis kan isa cuuphe sababii Yesus garasaa dhufee na cuuphi je-
dhee isa gaafateefidha. Yohannis namoota waan hamaa hojjetaniifi
gaabbuusaanii argisiisuu barbaadan cuupha ture. Haata’u malee, Yesus
balleessaa itti gaabbu qaba turee? Gonkumaa! Yesus, Ilma Waaqayyoo isa
samiidhaa dhufe waan ta’eef waan akkasii hojjetee hin beeku. Kanaafuu,
akka Yohannis isa cuuphu kan gaafate sababii garabiraadhaaf ture. Saba-
biinsaa maal akka ta’ee haa ilaallu.
Yesus gara Yohannis dhufuusaa dura muka sooftuu ture. Muka soof-
tuun, nama mukarraa meeshaa akka minjaalaafi barcumaa hojjetudha.
Yoseef, Abbaan manaa Maariyaam muka sooftuu waan tureef, kan Yesu-
siin muka soofuu barsiise isadha. Haata’u malee, Yihowaan Ilmasaa gara
lafaatti kan erge muka sooftuu akka ta’uuf miti. Hojii adda ta’e tokko
akka raawwatu waan isatti kennee tureef, yeroon Yesus hojii kana itti jal-
qabu ga’ee ture. Kanaafuu, waan Abbaansaa isa ajaje hojjechuuf akka
dhufe argisiisuudhaaf Yohannis akka isa cuuphu gaafate. Waaqayyo kun
ta’uusaatti gammadeeraa laata?
Eeyyee gammadeera; kanaafuu erga Yesus bishaan keessaa ba’ee booda,
sagaleen tokko samiirraa gadi dhufee: ‘Inni kun Ilma koo isa jaallata-
maadha’ jedhe. Akkasumas, samiin banamee gugeen Yesusirra qubatte.
Haata’u malee, wanta gugee fakkaatudha malee gugee isa dhugaa miti.
Hafuura Waaqayyoo ture.
Amma Yesus waan irratti yaadu baay’ee waan qabuuf, guyyaa 40f ko-
phaasaa bakka namni hin jirre dhaqe. Utuma inni achi jiruu Seexanni
garasaa dhufe. Yesus wanta seera Waaqayyoo cabsu akka raawwatu go-
chuuf, Seexanni al sadi yaalii godhee ture; Yesus garuu waan Seexanni
jedhe gochuu hin barbaanne.
Sanaan booda, Yesus deebi’ee namoota yeroo jalqabaa bartootasaa ta’-
an muraasa argate. Isaan keessaa tokko tokko maqaansaanii, Indriiyaas,
Phexros (Simoon jedhamees ni waamama), Filiphosiifi Naataanaa’el (Bar-
tolomewos jedhamees ni waamama) turan. Yesusiifi bartoonni haaraan
kun gara koonyaa Galiilaa dhaqan. Galiilaa ga’anii bakka dhaloota Naa-
taanaa’el mandara Qaanaa takka turani. Achittis, Yesus cidha guddaa
tokkorratti argamee dinqii jalqabaa raawwate. Dinqiin kun maal akka ta’e
beektaa? Bishaan gara wayiniitti jijjiire.
Maatewos 3:13-17; 4:1-11; 13:55; Maarqos 6:3; Yohannis 1:29-51; 2:1-12.
 YESUS NAMOOTA GADHEE MANA 89
QULQULLUMMAA KEESSAA ARI’E
SIRRATTI Yesus waan baay’ee aare fakkaata. Hin fakkaatuu? Kan ak-
Akas aare maaliif akka ta’e beektaa? Namoonni mana qulqullummaa
isa Yerusaalem jiru keessa turan kun baay’ee sassatoo waan ta’aniifidha.
Namoota Waaqayyoon waaqeffachuu dhufanirraa qarshii baay’ee arga-
chuuf yaalu turan.
Jiboota, hoolotaafi gugeewwan kana ni argitaa? Jarreen kun mana qul-
qullummaa kana keessatti horiiwwan kana gurguru turan. Maaliif akka
ta’e beektaa? Israa’eloonni Waaqayyoof aarsaa dhiheessuuf horiiwwaniifi
simbirroota waan barbaadaniifidha.
Seerri Waaqayyoo, Israa’eloota keessaa namni tokko yoo cubbuu hojje-
te Waaqayyoof aarsaa akka dhiheessu ajaja ture. Yeroon Israa’eloonni
aarsaa itti dhiheessan gara biraanis jira ture. Haata’u malee, Israa’eloon-
ni simbirrootaafi horii Waaqayyoof aarsaa godhanii dhiheessan eessaa
argachuu danda’u?
Israa’eloonni tokko tokko simbirroofi horii mataasaanii qabu turan. Ka-
naafuu, isaan kana aarsaa godhanii dhiheessuu ni danda’u turan. Haata’u
malee, Israa’eloonni baay’een horiis ta’e simbirroota kansaanii ta’an hin
qaban turan. Kaanimmoo, Yerusaalemirraa baay’ee fagaatanii waan jiraa-
taniif horii tokkoyyuu gara mana qulqullummaatti fiduu hin danda’an.
Kanaafuu, namoonni kun as dhufanii horii ykn simbirroota barbaadan
bitatu. Haata’u malee, jarri kun qarshii baay’ee isaan gaafatu turan.
Akkasumas isaan gowwoomsu turan. Kana malees, mana qulqullummaa
keessatti gurguruu hin qaban turan.
Yesus kan aare kanaaf ture. Kanaafuu, minjaalota maallaqichaa waj-
jin gadi galagalchuudhaan saantimasaanii facaase. Akkasumas qunceerraa
qaccee dhahatee horiiwwan sana hundumaa mana qulqullummaa keessaa
gadi yaase. Warra gugeewwan gurguraa turaniinis: ‘Asii gadi baasaa!
Mana Abbaa kootiis mana nagadaa hin godhinaa!’ jedhee isaan ajaje.
Bartoota Yesus keessaa tokko tokko isaa wajjin mana qulqullummaa
kana keessa turan. Wanta Yesus godhe yeroo argan baay’ee dinqisiifatan.
Achiis, Macaafni Qulqulluun waa’ee Ilma Waaqayyoo: ‘Jaalalli inni mana
Waaqayyootiif qabu akka abiddaa isa guba’ kan jedhu yaadatan.
Yesus Yerusaalemitti yommuu ayyaana Faasikaa kabaju dinqiiwwan
baay’ee hojjeteera. Booddees, Yihudaadhaa ba’ee gara Galiilaatti deebi’e.
Achumaanis, gara magaalaa Samaariyaatti gore. Achitti maal akka godhe
mee haa ilaallu. Yohannis 2:13-25; 4:3, 4.
 DUBARTII TOKKOO WAJJIN 90
BOOLLA BISHAANII BIRATTI

Y ESUS boqonnaa fudhachuuf boolla bishaanii biyya Samaariyaa tokko

bira taa’e. Bartoonnisaa nyaata bituuf gara magaalaa dhaqanii turan.
Dubartiin Yesus ishee haasofsiisaa jiru kun bishaan waraabbachuu dhufte.
Innis: ‘Bishaan dhugaatii naa kenni’ jedheen.
Kunis dubartittii baay’ee dinqisiise. Maaliif akka ta’e beektaa? Yesus
nama Yihudaa yommuu ta’u, isheenimmoo dubartii Samaariyaa waan taa-
teefidha. Yihudoonni baay’eenimmoo namoota Samaariyaa hin jaallatan.
Isaanii wajjinillee haasa’uu hin barbaadan! Yesus garuu namoota hundumaa
ni jaallata ture. Kanaafuu: ‘Inni bishaan dhugaatii anaaf kenni jedhee si
gaafatu eenyu akka ta’e utuu hubattee, silaa situ isa kadhata, innimmoo bi-
shaan jireenya namaa kennu sii kenna ture’ jedheen.
Dubartittiinis: ‘Yaa gooftaa, boollichi gadi fagoodha, qodaa ittiin waraab-
battullee hin qabdu. Egaa bishaan jireenya namaaf kennu eessaa fiddaree?’
jetteen.
Yesus deebisee: ‘Boolla kana keessaa bishaan yoo dhugde deebitee dhee-
botta; bishaan ani kennu garuu bara baraaf kan nama jiraachisudha’
jedheen.
Dubartittiinis: ‘Yaa gooftaa, deebi’ee akkan hin dheebonneef, bishaan wa-
raabbachuufis deebi’ee akkan hin dhufneef bishaan kana naa kenni!’ jetteen.
Dubartittiin, Yesus kallattiidhumaan waa’ee bishaanii waan dubbatu
isheetti fakkaatee ture. Inni garuu kan dubbate, waa’ee dhugaa Waaqay-
yoofi waa’ee mootummaasaa ture. Dhugaan kun, bishaan jireenya namaaf
argamsiisudha. Jireenya bara baraa namaaf argamsiisuu danda’a.
Yesus amma dubartittiidhaan: ‘Dhaqiitii abbaa manaa kee waamii koot-
tu’ jedheen.
Isheenis: ‘Ani abbaa manaa hin qabu’ jetteen.
Yesusis: ‘Dhuguma keeti; abbootii manaa shan qabda turte, inni amma sii
wajjin jiru garuu abbaa manaa kee miti’ jedheen.
Wanti inni jedhe hundinuu dhugaa waan ta’eef dubartittiin baay’ee din-
qisiifamte. Yesus kana hundumaa akkamitti beekuu danda’e? Eeyyee,
Yesus akkuma dursee abdiin kennametti nama Waaqayyo erge waan ta’eef,
Waaqayyo waan kana hundumaa akka beeku isa godheera. Yeroo kanatti
bartoonni Yesus deebi’anii yommuu dhufan, dubartii Samaariyaa wajjin
haasa’uusaatti baay’ee dinqisiifatan.
Kana hundumaarraa maal baranna? Kun, Yesus sanyii namootaa hunda
kan jaallatu ta’uusaa argisiisa. Nuyis akkumasaa ta’uu
qabna. Namoota sanyiisaaniitiin jibbuu hin qabnu. Ye-
sus, namoonni hundinuu dhugaa jireenya barabaraatti
geessu akka baratan barbaada. Nuyis namoonni dhugaa
akka baratan gargaaruu qabna. Yohannis 4:5-43; 17:3.
 YESUS GAARA 91
TOKKORRATTI BARSIISE
ESUS yeroo taa’u ni argitaa? Gaara Galiilaarratti namoota kana hun-
Y daa barsiisaa jira. Garasaatti dhihaatanii kan taa’an bartootasaati.
Isaan keessaa 12 ergamootasaa akka ta’aniif filateera. Ergamoonni, bar-
toota Yesus warra adda ta’anidha. Maqaasaanii beektaa?
Simoon Phexrosiifi obboleessasaa Indriiyaas. Obbolaa kan ta’an Yaa-
qoobiifi Yohannis. Yaaqoob kan jedhamu ergamaa garabiraanis jira. Inni
kaanimmoo Simoon jedhama. Ergamoonni lamammoo maqaansaanii Yihu-
daadha. Isaan keessaa inni tokko Yihudaa isa biyya Keriyot yeroo ta’u,
Yihudaa inni tokkommoo maqaa garabiraa Taadewos jedhamu qaba. Warri
hafanimmoo, Filiphosiifi Naatnaa’el (Bartolomewosis ni jedhama), akkasu-
mas Maatewosiifi Toomaasidha.
Erga Samaariyaadhaa deebi’anii booda, Yesus yeroo jalqabaatiif: ‘Moo-
tummaan Waaqayyoo dhihaateera’ jedhee barsiisuu jalqabe. Mootummaan
Waaqayyoo maal akka ta’e beektaa? Bulchiinsa Waaqayyooti. Mootiin
Mootummaa kanaa Yesus yeroo ta’u, innis samiirra taa’ee bulchuudhaan
lafarratti nagaa fida. Mootummaan Waaqayyoo lafti guutummaatti akka
jannata bareedduu taatu godha.
Asirratti Yesus waa’ee mootummaa Waaqayyoo barsiisaa jira. ‘Akkas je-
dhaa kadhadhaa’ jedhee isaaniitti himaa jira. ‘Yaa Abbaa keenya isa samii
keessa jiraattu, maqaan kee haa qulqullaa’u. Mootummaan kee haa dhu-
fu. Jaalalli kee akkuma samiirratti ta’e lafarrattis haa ta’u.’ Namoonni
baay’een, kadhannaa kana ‘Kadhannaa Gooftaa’ jedhanii waamu. Warri
kaanimmoo ‘Yaa Abbaa Keenyaa’ jedhanii waamu. Kadhannaa kana utuu
hin dubbisin irra deebi’uu dandeessaa?
Akkasumas Yesus, namoonni amala akkamii walitti argisiisuu akka qa-
ban barsiisaa jira. ‘Waan namoonni akka isiniif godhan barbaaddan isinis
akkasuma godhaafii’ jechaanii jira. Namoonni waan gaarii yommuu siif go-
dhan hin gammadduu? Kanaafuu, Yesus nuyis namootaaf waan gaarii
gochuu akka qabnu nutti himaa jira. Lafa jannata taaturratti namoonni
hundinuu amala akkasii argisiisuunsaanii kan nama gammachiisu mitii?
Maatewos boqonnaa 5 hanga 7; 10:1-4.
 YESUS NAMOOTA DU’AN KAASE 92

NTALLI asirratti argitu kun umuriinshee waggaa 12dha. Yesus harka-

I shee qabee jira; haatisheefi abbaansheemmoo bira dhaabataniiru. Kan
baay’ee gammadan maaliif akka ta’e beektaa? Mee haa ilaallu.
Abbaan intalattii, Yaayiros nama aangoo qabu ture. Gaaf tokko in-
tallisaa dhukkubsattee ciistee turte. Haata’u malee, itti hin wayyoofne.
Dhukkubichi ittuma jabaachaa dhufe. Intallisaanii waan du’uu geesseef,
Yaayirosiifi haati manaasaa baay’ee dhiphataniiru. Ishee malee mucaa
garabiraa hin qaban. Kanaafuu, Yaayiros Yesusiin barbaachuu dhaqe.
Yaayiros dinqiiwwan Yesus hojjete dhaga’ee ture.
Yaayiros yommuu Yesusiin argatu, namoonni baay’een Yesusitti marsa-
nii turan. Haata’u malee, Yaayiros jara gidduu ba’ee miilla Yesus jalatti
kufe. ‘Intalli koo baay’ee dhukkubsatteetti; maaloo, kottuutii naa fayyisi’
jedhee kadhate. Yesusis nan dhufa jedheen.
Ennaa wajjin deeman namoonni isatti dhihaachuuf wal dhiibu turan.
Akkuma tasaa Yesus dhaabatee, ‘eenyutu na tuqe?’ jedhee isaan gaafate.
Yesus humni isa keessaa waan ba’eef namni tokko akka isa tuqe beekee-
ra. Kan isa tuqe eenyuree? Dubartii waggaa 12 guutuu dhukkubsachaa
turte tokkodha. Garasaa dhuftee wayyaasaa yeroo tuqxu ni fayyite!
Nama dhukkubsate fayyisuun, Yesusiif hammam salphaa akka ta’e Yaa-
yiros waan argeef, amma amantaansaa jabaateera. Haata’u malee, namni
tokko ergamee garasaa dhufe. ‘Intalli kee duuteetti, si’achi Yesusiin hin
dhamaasin’ jedheen. Yesus kana dhaga’ee, Yaayirosiin: ‘Hin sodaatin in-
talli kee ni fayyitii’ jedheen.
Mana Yaayiros yommuu ga’anis, namoonni baay’ee gaddanii boo’aa jiru
turan. Yesus garuu: ‘Hin boo’inaa. Intalattiin ni rafte malee hin duune’ je-
dheen. Haata’u malee, jarri du’uushee waan beekaniif Yesusitti kolfan;
ittis qoosan.
Achiis Yesus, abbaafi haadhashee, akkasumas bartootasaa keessaa sa-
dansaanii fudhatee kutaa intalattiin duute jirtu seene. Harkashee ol
qabee: ‘Intaloo, ka’i!’ jedheen. Achiis, akkuma asirratti argitutti du’aa
kaate. Kaatee asiifi achi deemuus jalqabde! Haatiifi abbaanshee kan baa-
y’ee gammadan kanaafidha.
Namoota Yesus du’aa kaasee keessaa isheen kun kan jalqabaa miti.
Jalqabarratti kan inni du’aa kaase, ilma dubartii abbaan manaa irraa
du’e, ishee magaalaa Naayin keessa jirtuu akka ta’e Macaafni Qulqulluun
ni dubbata. Boodas Yesus, Alaazaar, obboleessa Maariyaamiifi Maartaa
du’aa kaaseera. Yesus mootii Waaqayyoon muudame ta’ee yommuu bul-
chutti, namoota baay’ee du’aa kaasee gara jireenyaatti deebisa. Kun nama
gammachiisa mitiiree? Luqaas 8:40-56; 7:11-17; Yohannis 11:17-44.
 YESUS NAMOOTA BAAY’EE 93
NYAACHISE

W ANTA nama gaddisiisu tokkotu raawwatame. Yohannis cuuphaan

ni ajjeefame. Haadha manaa mootichaa kan taate, Herodiyaas isa
hin jaallattu turte. Kanaafuu, mootichi morma Yohannis akka irraa kutu
goote.
Yesus kana yommuu dhaga’u baay’ee gaddee, kophaasaa bakka tokko
dhaqe. Jarri garuu isuma duukaa adeeman. Yesus namoota isa duukaa
adeeman yeroo argu baay’ee isaaniif gadde. Kanaafuu, waa’ee mootum-
maa Waaqayyoo itti himee, dhukkubsattootasaaniis ni fayyise.
Galgala sana bartoonnisaa garasaa dhufanii: ‘Amma galgalaa’eera; id-
doon kunimmoo lafa onaadha. Magaalota dhihoo jiran dhaqanii waan
nyaatan akka bitatan jarreen geggeessi’ jedhaniin.
Yesus deebisee: ‘Waan nyaatan kennaafii malee akkasumatti deemuu
hin qaban’ jedheen. Yesus Filphoositti garagalee: ‘Buddeena jara kana
hundumaaf ga’u eessaa bituu dandeenya?’ jedhee isa gaafate.
Filphoosis: ‘Namni kun hundumtuu nyaata xinnoo xinnoo akka argatu
gochuufillee qarshii baay’ee gaafata’ jedheen. Indiriyaasis: ‘Gurbaan bud-
deena garbuu shaniifi qurxummii lama qabu as jira; garuu kun nama kana
hundaaf maal godha?’ jedhe.
Yesus: ‘Jarreen margarra akka taa’an itti himaa’ jedhe. Achiis, nyaa-
tichaaf Waaqayyoon erga galateeffatee booda, caccabsuu jalqabe. Sana
booda, bartoonnisaa buddeenichaafi qurxummicha namoota hundaaf ken-
nan. Isaanis, dhiirota 5,000fi dubartootaafi ijoollee kuma baay’eedhaan
lakkaa’aman garabiraanis achi turan. Hundisaanii hamma quufanitti
nyaatan. Bartoonnisaa nyaata hafe yommuu walitti qaban gundoo kudha
lama guutuu ta’e.
Amma Yesus, bartoonnisaa bidiruu yaabbatanii Galaana Galiilaa akka
ce’an godhe. Galgala sana bubbee hamaan ka’ee, bidiricha asiifi achi raasu
jalqabe. Bartoonnis baay’ee sodaatan. Halkan walakkaa ennaa ta’ummoo,
nama bishaanicharra deemee garasaaniitti dhufaa jiru tokko argan. Wan-
ti argaa jiran maal akka ta’e waan hin beekneef, baay’ee sodaatanii iyyan.
 Yesus: ‘Hin sodaatinaa, anadhaa’ jedheen. Isaan garuu ammayyuu ama-
nuu hin dandeenye. Kanaafuu, Phexros: ‘Yaa Gooftaa, dhugumaan yoo si
taate, bishaanicharra adeemee gara kee akkan dhufu godhi’ jedheen. Ye-
suusis: ‘Kottu!’ jedheen. Phexrosis bidricha keessaa ba’ee bishaanicharra
adeemuu jalqabe! Garuu waan sodaateef bishaanicha keessa lixuu jalqabe;
haata’u malee Yesus isa oolcheera.
Yeroo gara biraattis Yesus namoota kumaan lakkaa’aman nyaachiseera.
Yeroo kanattis kan kana godhe buddeena torbaafi qurxummii muraasaan
ture. Ammas nyaanni baay’een isaanirraa hafee ture. Yesus namootaaf
akkasitti kan yaadu ta’uunsaa nama hin gammachiisuu? Yeroo inni moo-
tii ta’ee bulchutti waan tokkoofiyyuu hin dhiphannu.
Maatewos 14:1-32; 15:29-38; Yohannis 6:1-21.
 YESUS IJOOLLEE XIXINNOO 94
NI JAALLATA

Y ESUS asirratti mucaa xinnoo tokko hammateera. Kanaafuu, ijoollee

xixinnoodhaaf akka yaadu dubbachuu dandeessa. Namoonni isa ilaa-
laa jiran kunimmoo ergamootasaati. Yesus maal isaaniin jechaa jira? Mee
haa ilaallu.
Yesusiifi ergamoonnisaa karaa fagoo deemanii deebi’uusaaniiti. Erga-
moonnisaa karaarratti wal mormaa dhufan. Adeemsasaanii booda Yesus:
‘Karaarratti waa’ee maalii wal mormaa dhuftan?’ jedhee isaan gaafate.
Yesus maalirratti waliin mormaa akka dhufan beeka ture. Haata’u malee,
ergamoonnisaa akka itti himaniifi akka isa dhoksan beekuuf isaan gaa-
fate.
Karaarratti wal mormaa kan dhufan nu keessaa eenyutu caala jedhanii
waan tureef, waan tokkoyyuu isaaf hin deebisne. Ergamoonni tokko tok-
ko warra kaanirra caaluu barbaadu turan. Yesus, warra kaan caaluuf
barbaaduun sirrii akka hin taane akkamitti itti hima laata?
Mucaa xinnoo kana waamee hundasaanii dura erga dhaabee booda, er-
gamootasaatiin akkas jedhe: ‘Dhuguman isinitti hima, jijjiiramtanii akka
mucaa xinnoo kanaa ta’uu yoo baattan, mootummaa Waaqayyootti hin
galtan. Mootummaa Waaqayyootti kan hunda caalu kan akka mucaa xin-
noo kanaati.’ Yesus maaliif akka akkas jedhe beektaa?
Eeyyee, warra kaanirra caaluun ijoollee xixinnoo hin yaaddessu. Ka-
naafuu, ergamoonnisaas akka ijoollee ta’uuf barachuufi warra kaan nan
caala jedhanii wal mormuu dhiisuu qabu.
Yesus ijoollee xixinnoodhaaf hammam akka yaadu yeroo inni itti argi-
siise garabiraanis jira. Ji’oota muraasa booddee, namoonni tokko tokko
ijoolleesaanii gara Yesusitti fidan. Ergamoonnisaa garuu isaan dhow-
wuu barbaadanii turan. Haata’u malee, Yesus ergamootasaatiin: ‘Ijoolleen
gara koo akka hin dhufne hin dhowwinaa; mootummaan waaqayyoo war-
ra akkasiitiif ta’a’ isaaniin jedhe. Achiis Yesus ijoollee kana hammatee
isaan eebbise. Yesus ijoollee xixinnoo akka jaallatu beekuun nama hin
gammachiisuu? Maatewos 18:1-4; 19:13-15; Maarqos 9:33-37; 10:13-16.
 AKKAATAA YESUS ITTI BARSIISE 95

AAF tokko Yesus, namicha tokkotti nama akka ofiisaatti akka jaalla-
G chuu qabu itti hime. Namichis: ‘Nama isa kam?’ jedhee Yesusiin
gaafate. Yesus namichi kun maal akka yaade beeka ture. Namichi, namoo-
ta sanyiisaa ta’aniifi amantaasaa hordofan qofaa jaallachuu kan qabu itti
fakkaatee ture. Kanaafuu, mee Yesus maal akka ittiin jedhe haa ilaallu.
Yesus yeroo tokko tokko seenaa dubbachuudhaan barsiisa ture. Ammas
akkasuma godhe. Seenaa nama Yihudii tokkoofi nama Samaariyaa tokkoo
itti hime. Akkuma kanaan dura barannetti Yihudoonni baay’een warra
Samaariyaa hin jaallatan. Seenaan Yesus dubbate akkas kan jedhudha:
Gaaf tokko namni Yihudii tokko tabbarra kutee karaa Yerikootti gees-
surra gadi bu’a ture. Haata’u malee akkuma tasaa saamtonni isa qabatan.
Qarshiisaa irraa fudhatanii, reebanii, du’aafi jireenya gidduutti isa dhiisa-
nii adeeman.
Booddas, lubni Yihudii tokko karaa sanarra dhufe. Namicha reebames
ni arge. Maal godha jettee yaadda? Irrumaa goree callisee darbe. Namni
amantaa Yihudii jabeessee hordofu kan biraanis ni dhufe. Innimmoo nama
gosa Lewwii ture. Innoo dhaabateeraa? Matumaa, innis namicha reebame
sana gargaaruuf hin dhaabanne. Lubichiifi namichi Lewwii, namicha ree-
bamerraa fagaatanii yommuu gadi bu’an asirratti arguu ni dandeessa.
Haata’u malee, namni namicha reebamee wajjin jiru eenyu akka
ta’e beektaa? Nama Samaa-
riyaati. Namicha Yihudii sana
gargaaraa jira. Madaasaarratti
qoricha godhaafii jira. Bood-
dees namicha Yihudii kana
fuudhee bakka itti boqotuufi
fayyuu danda’utti isa geesse.
Yesus seenaa kana erga dub-
batee fixee booda, namicha
gaaffii isa gaafateen: ‘Egaa
namoota sadan kana keessaa,
namicha reebame sana akka ofiisaatti kan jaallate, Lubichamoo, namicha
Lewwiitimoo namicha Samaariyaati?’ jedheen.
Namichis deebisee: ‘Namicha Samaariyaati. Isatu namicha reebametti
gaarummaa argisiise’ jedheen.
Yesus deebisee: ‘Dhuguma keeti. Atis dhaqiitii warra kaaniif akkasuma
godhi!’ jedheen.
Akkaataan Yesus itti barsiise nama hin gammachiisuu? Waan Yesus
Macaafa Qulqulluu keessatti dubbate yoo dhaggeeffanne, wantoota nu fay-
yadan baay’ee barachuu dandeenya. Mitiiree? Luqaas 10:25-37.
 YESUS WARRA DHUKKUBSATAN 96
FAYYISE

Y ESUS bakka dhaqe hundaatti dhukkubsattoota ni fayyisa ture. Oduun din-

qii kanaa magaalaafi baadiyyaa hundumaatti dhaga’ameera. Kanaafuu,
namoonni warra naafa, warra ijisaanii hin argine, warra gurrisaanii hin dhagee-
nyeefi dhukkubsattoota kan biraas baay’ee isatti fidan. Yesusis hundasaaniyyuu
ni fayyise.
Amma erga Yohannis Yesusiin cuuphee waggaa sadii darbeera. Yesus yeroo
dhihootti gara Yerusaalem akka dhaqu, achitti akka ajjeefamuufi du’aa akka
ka’u ergamootasaatti hime. Amma Yeroo sanaatti garuu Yesus dhukkubsattoota
fayyisuusaa ittuma fufe.
Gaaf tokko Yesus guyyaa Sanbataatti barsiisaa ture. Guyyaan Sanbataa war-
ra Yihudiitiif guyyaa boqonnaa ture. Dubartiin asirratti argitu kun baay’ee
dhukkubsatteetti. Waggaa 18f goophattee waan turteef ol jettee adeemuu hin
dandeessu turte. Kanaafuu, yommuu Yesus harkasaa isheerra kaa’u ol jettee
dhaabachuu jalqabde; booddas ni fayyite!
Kunimmoo geggeessitoota amantii Yihudii ni aarse. Isaan keessaa inni tokko:
‘Guyyoota hojiin itti hojjetamuu qaban ja’atu jira. Guyyoota kanatti dhuftanii
fayyifamuu qabdu malee guyyaa Sanbataa miti!’ jedhee jarootatti iyye.
Yesus garuu akkas jedhee deebiseef: ‘Isin warra hamoo nana, isin guyyaa san-
bataa harree keessan hidhaarraa hiiktanii bishaan obaasuu ni dhaqxu. Egaa
dubartiin waggaa 18f dhukkubsachaa turte kun guyyaa Sanbataatiin fayyifamuu
hin qabduu?’ Dubbiin Yesus kun namoota hamoo kana ni qaanesse.
Booddas, Yesusiifi ergamoonnisaa gara Yerusaalem dhaqan. Akkuma magaa-
laa Yerikootii ba’aniin, namoonni ijisaanii hin argine lama karaarra taa’anii
utuma kadhachaa jiranii, yerooYesus darbu sagaleesaa dhaga’anii: ‘Yesus, nu
gargaari!’ jedhanii iyyan.
Yesus warra ijisaanii hin argine kana waamee: ‘Maal akkan isinii godhu
barbaaddu?’ jedhee isaan gaafate. Isaanis: ‘Iji keenya akka nuuf argu godhi’ je-
dhaniin. Yesus, ijasaanii qaqqabe; isaanis yeruma sana arguu danda’an! Yesus
dinqiiwwan kana hundumaa kan hojjete maaliif akka ta’e beektaa? Namoota
waan jaallatuufi isatti akka amanan waan barbaaduufidha. Egaa, nuyis yeroo
inni mootii ta’ee bulchutti namni lafarra jiru tokkoyyuu kan hin dhukkubsanne
ta’uusaa amanuu dandeenya. Maatewos 15:30, 31; Luqaas 13:10-17; Maatewos 20:29-34.
 YESUS MOOTII TA’EE DHUFE 97

Y ESUS, warra ijisaanii hin argine sana erga fayyisee booda takka
turee, gara mandara xinnoo Yerusaalemitti dhihoo jirtu tokkoo dha-
qe. Bartootasaa keessaa lamaansaaniitiin: ‘Gara mandara sanaa yommuu
dhaqxan ilmoo harree ni argattu; hiikaatii naa fidaa’ jedheen.
Yommuu harrittii fidaniif Yesus irra taa’ee, gara magaalaa Yerusaalem
dhaqe. Gara magaalattiitti yommuu dhihaatu, namoonni baay’een isa si-
machuuf ba’an. Baay’eensaanii wayyaasaanii ofirraa baasanii karaa inni
adeemurra afan. Warri kaanimmoo, damee mukaa meexxii cabsanii fidan.
Isas karicharra afanii: ‘Mootiin maqaa Yihowaatiin dhufu kan eebbifame
haa ta’u!’ jedhanii iyyan.
Bara dheeraa dura, Israa’el keessatti mootonni haaraan ilmoo harreer-
ra taa’anii namootatti of argisiisu turan. Yesusis
akkasuma godhe. Namoonni kunis Yesus mootii-
saanii akka ta’u akka barbaadan argisiisaa jiru.
Kan isa barbaadu garuu nama hundumaa miti. Yeroo Yesus gara mana
qulqullummaa dhaqetti, wanta raawwatamerraa kana hubachuu ni dan-
deenya.
Yesus mana qulqullummaa keessatti namoota ijisaanii hin argineefi
naafa ta’an fayyiseera. Ijoollee xixinnoon ennaa kana argan Yesusiin eeb-
bisuu jalqaban. Haata’u malee, wanti kun luboota waan aarseef Yesusiin:
‘Waan ijoolleen kun jedhan ni dhageessaa?’ jedhaniin.
Yesusis: ‘Eeyyee, nan dhaga’a. Macaafa Qulqulluurratti: “Mucoolii fi
daa’imoonni afaan isaaniitiin akka si galateeffatan goote” kan jedhu hin
dubbisnee?’ jedheen. Kanaafuu, ijoolleen sun mooticha Waaqayyoo gala-
teeffachuusaanii itti fufan.
Nuyis akka ijoollee sanaa ta’uu barbaanna mitiiree? Namoonni tokko
tokko waa’ee mootummaa Waaqayyoo akka hin dubbanne nu dhowwuu
barbaadu ta’a. Nuyi garuu, wantoota dinqisiisaa Yesus namootaaf godhu
dubbachuu keenya ittuma fufna.
Yesus yeroo lafarra turetti mootii ta’ee bulchuuf yeroonsaa hin gee-
nye ture. Yeroon kun yoomiree? Bartoonni Yesus kana beekuu barbaadu.
Waa’ee kanaa yeroo itti aanutti baranna. Maatewos 21:1-17; Yohannis 12:12-16.
 GAARA EJERSAARRATTI 98

ESUS Gaara Ejersaarra taa’ee jira. Warri isaa wajjin jiran arfa-
Y nimmoo ergamootasaati. Obbolaa kan ta’an Indriiyaasiifi Phexros,
akkasumas obbolaa kan ta’an Yaaqoobiifi Yohannisidha. Fagoottimmoo
mana qulqullummaa Waaqayyoo isa Yerusaalem jiru arguu dandeessa.
Yesus ilmoo harreerra taa’ee gara Yerusaalem erga dhaqee guyyaan
lama darbeera. Guyyaansaa Kibxatadha. Ganama gaafasii Yesus mana
qulqullummaa keessa ture. Achitti, luboonni qabanii isa ajjeesuuf yaalanii
turan. Haata’u malee, namoonni Yesusiin waan jaallataniif ni sodaatan.
Yesus geggeessitoota amantii sanaan: ‘Isin bofota, ijoollee bofaa nana!’
jedhee isaan waame. Achiis, waan hamaa hojjetan hundaaf Waaqayyo
akka isaan adabu itti hime. Sana booddas Yesus, gara Gaara Ejersaatti ol
ba’e; achittis ergamoonnisaa arfan kun gaaffii isa gaafachuu jalqaban.
Gaaffii akkamii akka isa gaafatan beektaa?
Ergamoonnisaa wanta fulduratti ta’u isa gaafachaa jiru. Yesus hamme-
nya hundumaa lafarraa akka balleessu beeku turan. Garuu, kun yoom
akka ta’u beekuu barbaadaniiru. Yesus mootii ta’ee bulchuuf lammata kan
dhufu yoomi?
Yesus, yeroo lammata deebi’ee dhufutti duuka buutonnisaa warri lafar-
ra jiran isa arguu akka hin dandeenye beeka ture. Sababiinsaas, inni
samiirra waan jiraatuufi achirratti isa arguu waan hin dandeenyeefidha.
Kanaafuu, Yesus yeroo Mootii ta’ee samiirratti bulchutti, wantoota lafar-
ratti raawwataman tokko tokko ergamootasaatti himaa jira. Wantoota
kana keessaa tokko tokko maalfa’i?
Yesus, waraanni cimaan ni jiraata, namoonni baay’een ni dhukkubsatu,
ni beela’u, hammeenyi ni babal’ata, lafti ni socho’a jedhe. Akkasumas Ye-
sus, misiraachoon mootummaa Waaqayyoo guutummaa biyya lafaarratti
ni lallabama jedheera. Yeroo ammaatti wantoonni kun yommuu raawwa-
taman argaa jirraa? Eeyyee! Kanaafuu, yeroo ammaa Yesus samiirratti
bulchaa akka jiru beekuu dandeenya. Dhiheenyattimmoo, hammeenya
hundumaa lafarraa ni balleessa. Maatewos 21:46; 23:1-39; 24:1-14; Maarqos 13:3-10.
 KUTAA FOOQII TOKKO KEESSATTI 99

UYYAANSAA Kamisa galgaladha; guyyaa lama booda jechuudha. Yesu-

G siifi ergamoonnisaa kudhalamaan irbaata Faasikaa nyaachuuf kutaa bal’-
aa fooqiirratti argamu keessatti walga’aniiru. Namichi yommuu ba’u argitu
kun Yihudaa isa biyya Keriyotidha. Luboonni akkamitti Yesusiin qabachuu
akka danda’an isaanitti himuu dhaqa.
Guyyaa tokko dura Yihudaan isaan bira dhaqee: ‘Yesusiin akka qabattan
yoon isin gargaare maal naa kennitu?’ jedhee gaafate. Isaanis deebisanii: ‘Qar-
shii soddoma’ jedhaniin. Kanaafuu, Yihudaan namoota kanaa wajjin wal argee
Yesusiin qabsiisuuf adeemaa jira. Kan nama gaddisiisu mitii?
Irbaanni Faasikaa dhumeera. Amma Yesus irbaata addaa kan biraa jalqabe.
Buddeena cabsee ergamootasaatii erga kennee booda: ‘Nyaadhaa, kun foon koo
isa isiniif kennamudhaa’ jedheen. Achiimmoo, wayinii xoofootti kenneefii ak-
kas jedheen: ‘Dhugaa, kun dhiiga koo isa isiniif dhangala’udhaa!’ jedheen. Ma-
caafni Qulqulluun kanaan ‘irbaata Gooftaa’ jedhee waama.
Israa’eloonni irbaata Faasikaa kan nyaatan, ennaa Gibxii kees-
sa turanitti, ergamaan Waaqayyoo manasaaniirra ‘darbee’ mana
Gibxootaa keessaa ijoollee hangafaa hundumaa yeroo itti ajjee-
se yaadachuufidha. Amma garuu, Yesus ergamoonnisaa akkaataa
inni itti lubbuusaa isaaniif dabarsee kenne akka isaaf yaadatan
gochuu barbaade. Ayyaana adda ta’e kana waggaa waggaadhaan
akka kabajan kan ajajes kanumaafidha.
Irbaata Gooftaa erga nyaatanii booda, Yesus ergamoonnisaa ija
jabeeyyii akka ta’aniifi amantii cimaa akka qabaatan itti hime.
Dhumarrattis, faarfannaa faarfatanii achii ba’an. Yeroo kanatti
baay’ee dhihee ture; halkan walakkaarra darbuu hin oolu. Mee
eessa akka dhaqan haa ilaallu.
Maatewos 26:14-30; Luqaas 22:1-39;
Yohannis boqonnaa 13 hanga 17; 1 Qorontos 11:20.
 YESUS DHAABA ASHAAKILTII 100
KEESSATTI

M ANA fooqii sanaa erga ba’anii booda, Yesusifi ergamoonnisaa gara

dhaaba ashaakiltii Getesemaanee dhaqan. Kanaan dura bakka kana
yeroo baay’ee dhufaniiru. Amma Yesus dammaqoo akka ta’aniifi akka
kadhatan isaanitti hime. Achiis, xinnoo fagaatee lafatti gombifamee
kadhate.
Booddas, Yesus bakka ergamoonnisaa jiranitti deebi’e. Maal gochaa
waan jiran sitti fakkaata? Rafaniiru! Yesus dammaqoo akka ta’an al sadi
itti himuyyuu, deebi’ee yommuu dhufu rafanii isaan arga ture. Yesus dhu-
marratti garasaanii yeroo dhufu: ‘Yeroo akkasii kanatti akkamitti raftu?
Yeroon diinota kootti kennamu ga’eera’ jedheen.
Yeruma sana namoonni baay’een yommuu wacan dhaga’ame. Namoo-
ta billaafi ulee qabatanii dhufan kana ilaali! Akka isaanitti ifuufimmoo
guca qabataniiru. Yommuu itti dhihaachaa dhufan, inni tokko isaan gid-
duudhaa ba’ee Yesus bira dhaabate. Akkuma asirratti argituttis Yesusin
dhungate. Namichi kun Yihudaadha! Yesusiin kan dhungate maaliifi?
Yesus: ‘Yihudaa, dhungachuudhaan dabarsitee na kennitee?’ jedheen.
Isa dhungachuunsaa, namoonni Yihudaa wajjin jiran, namichi isaan bar-
baadan isa kam akka ta’e kan isaan beeksisu ture. Kanaafuu, diinonni
Yesus isa qabachuuf itti dhihaatan. Phexros garuu yeroo Yesusiin fu-
dhatan callisee ilaaluu hin barbaadne. Billaa qabatee dhufe luqqifatee
namicha isa bira jiru rukute. Billichis mataa namichaa bira darbee gur-
rasaa isa mirgaa irraa kute. Yesus garuu namicha qaqqabee gurrasaa
fayyiseef.
Yesus Phexrosiin: ‘Billaa kee bakkasaatti deebisi. Abbaan koo na ool-
chuuf ergamoota kumaan lakka’aman akka naaf ergu gaafachuu kanan
danda’u sitti hin fakkaatuu?’ jedheen. Eeyyee, Yesus akkas gochuu ni
danda’a ture! Haata’u malee, Yesus yeroon diinonnisaa itti isa qaban akka
ga’e waan beekuuf Waaqayyo ergamootasaa akka isaaf ergu hin gaafanne.
Kanaafuu, isa qabatanii akka adeeman heyyame. Amma waan Yesusirra
ga’e haa ilaallu. Maatewos 26:36-56; Luqaas 22:39-53; Yohannis 18:1-12.
 YESUS NI AJJEEFAME 101

W ANTA gaddisiisaa raawwatamaa jiru kana ni argitaa? Yesus ajjee-

famuuf jedha. Mukarratti isa fannisaniiru. Mismaarri harkasaafi
miillasaatti rukutameera. Wanta akkasii Yesusirratti kan geessisan maa-
liifi?
Kun kan ta’e warri Yesusiin jibban waan jiraniifidha. Eenyufaa akka
ta’an beektaa? Isaan keessaa tokko, ergamaa isa hamaa, Diiyaabilos See-
xanichadha. Inni Addaamiifi Hewwaan Yihowaadhaaf akka hin ajajamne
isa godhedha. Ammas diinonni Yesus hammeenya nama gaddisiisu kana
akka isarratti raawwatan gochaa jira.
Yesus mukarratti fannifamuusaa dura diinonnisaa rakkoo baay’ee isar-
ra geessisaniiru. Akkamitti gara iddoo ashaakiltii Getesemaanee akka isa
fuudhanii dhufan ni yaadatta mitii? Diinonnisaa sun eenyufaa turan? Eey-
yee, geggeessitoota amantiiti. Isa booda waan raawwatame haa ilaallu.
Geggeessitoonni amantii ennaa Yesusiin qaban, bartoonnisaa waan so-
daataniif kophaasaa diinotasaatti isa dhiisanii baqatan. Ergamootasaa
keessaa Phexrosiifi Yohannis isarraa baay’ee hin fagaanne. Waan Yesu-
sirra ga’u ilaaluuf fagootti isa hordofaa turan.
Luboonni Yesusiin mana maanguddoo Haannaas jedhamu tokkootti isa
geessan. Namni kun kanaan dura hangafa lubootaa ture. Namoonni kun
baay’ee as hin turre. Itti aansuudhaan, nama Qayyaafaa jedhamu isa
yeroo sanatti hangafa lubootaa turetti isa geessan. Mana Qayyaafaa kees-
satti geggeessitoonni amantii baay’een sassaabamanii turan.
Mana Qayyaafaa kana keessatti firdiidhaaf Yesusiin dhiheessan. Na-
moota sobaan Yesusirratti dhugaa ba’an ol seensisan. Geggeessitoonni
amantii hundumtuu: ‘Yesus ajjeefamuu qaba’ jedhan. Achiis, itti tufanii
kaballaadhaan rukutan.
Kun hundumtuu yommuu ta’u Phexros dallaa sana keessa ture. Galgal-
li sun baay’ee waan qorruuf namoonni ibidda qabsiisanii qaqqaammatu
turan. Ibiddichatti marsanii qaqqaammachaa utuu jiranii, hojjettuun tok-
ko Phexrosiin argitee: ‘Namichi kunis Yesusii wajjin ture’ jette.
Phexros: ‘Lakki, ani isaa wajjin hin turre’ jedhe.
 Namoonni al sadi Phexros Yesusii wajjin akka ture dubbatan. Ta’-
uyyuu, Phexros yeroo sadanuu Yesusii wajjin akka hin turre dubbate.
Phexros yeroo sadaffaadhaaf yommuu akkas jedhu, Yesus gara galee isa
ilaale. Phexros sobuusaatti baay’ee waan gaddeef, alatti ba’ee hirqinfatee
boo’e.
Jimaata ganama yommuu biiftuun ba’uu jalqabdu, luboonni Yesusiin
gara galma guddaa Saanhedrinitti geessan. Achittis, maal akka isa go-
dhan mari’atan. Achiis, Philaaxos, bulchaa biyya Yihudaatti isa geessan.
Luboonni Philaaxosiin: ‘Namichi kun hamaa waan ta’eef ajjeefamuu qa-
ba’ jedhaniin. Philaaxos Yesusiin gaaffii tokko tokko erga gaafatee booda:
‘Ani balleessaa tokkoyyuu isarratti hin arganne’ jedheen. Achiis, Phi-
laaxos Yesusiin gara Herodisitti erge. Herodis bulchaa biyya Galiilaa
ta’uyyuu kan jiraatu Yerusaalem keessa ture. Herodisis balleessaa waan
irratti hin arganneef gara Philaaxositti isa deebise.
Philaaxos Yesusiin gadhiisuu barbaadee ture. Diinonni Yesus garuu
bakkasaa namni mana hidhaa jiru kan biraan akka isaaniif hiikamu
barbaadan. Namichi kun saamtuu maqaansaa Barabbaa jedhamudha. Phi-
laaxos ennaa Yesusiin alatti gadi baasu, guyyaa keessaa gara sa’aatii ja’aa
ta’eera. Philaaxos jarreeniin: ‘Mootiin keessan kunooti’ jedheen. Han-
gafoonni lubootaa garuu, ‘Fannisi! Ajjeesiin! Ajjeesiin!’ jedhanii iyyan.
Kanaafuu, Philaaxos Barabbaan akka hiikamuufi Yesus akka ajjeefamu
godhe.
Gaafa Jimaataa sa’aatii boodda, Yesus mismaaraan rukutame mukar-
ratti fannifame. Fakkii kanarratti hin mul’atan malee, bitaafi mirga
Yesusiin saamtonni lamas mukarratti fannifamanii ajjeefamaniiru. Yesus
du’uusaa yeroo xinnoo dura, saamtuun inni tokko: ‘Mootummaa keetiin
yeroo dhuftu na yaadadhu’ jedheenii ture. Yesusis deebisee: ‘Dhuguman
sitti hima, anaa wajjin jannata keessa ni jiraatta’ jedheen.
Kun abdii nama gammachiisu mitii? Yesus waa’ee jannata isa kamii
akka dubbatu beektaa? Jannatni Waaqayyo yeroo jalqabaa qopheesse ees-
sa ture? Eeyyee, lafarra ture. Yesus mootii ta’ee samiirratti yeroo bulchu,
namicha kana du’aa kaasuudhaan jannata haaraa lafarratti dhaabattu
keessa isa jiraachisa. Kun nama hin gammachiisuu?
Maatewos 26:57-75; 27:1-50; Luqaas 22:54-71; 23:1-49; Yohannis 18:12-40; 19:1-30.
 KUTAA 7

Yesus Erga Du’aa Ka’ee Kaasee

Hanga Phaawulos Hidhametti
Yesus du’ee guyyaa sadaffaa booda du’aa ka’e. Guy-
yaa sanatti bartootasaatti al shan mul’ate. Sanaan boo-
da guyyaa 40f isaanitti mul’achaa ture. Achiis, Yesus
utuma bartoonnisaa tokko tokko isa arganii samiitti ol
ba’e. Guyyaa kudhan boodas, Waaqayyo bartoota Ye-
sus warra Yerusaalem keessa turanirratti hafuura qul-
qulluu dhangalaase.
Boodas, diinonni Waaqayyoo, bartoonni Yesus mana
hidhaa akka galan isaan godhanis, ergamoonni Waa-
qayyoo garuu achii isaan baasaniiru. Mormitoon-
ni, Isxifaanosiin dhagaadhaan rukutanii ajjeesaniiru.
Haata’u malee, Yesus mormitoota sana keessaa inni
tokko tajaajilaa addaa akka isaaf ta’uuf akkamitti
akka isa filate, dhumarrattis akkamitti akka Phaawu-
los ergamaa jedhame ni baranna. Itti aansuudhaanis,
Yesus du’ee waggaa sadiifi walakkaa booda, Waaqay-
yo Phexrosiin erguudhaan nama Yihudaa kan hintaane
Qorneelewosiifi maatiisaatiif akka lallabu godhe.
Gara waggaa 13 booda, Phaawulos lallabuuf adeem-
sasaa isa duraa jalqabe. Adeemsa lammataarratti Xi-
motewos Phaawulosii wajjin adeeme. Phaawulosiifi
hiriyoonnisaa warri isaa wajjin adeeman Waaqayyoon
tajaajiluusaaniitiin akkamitti yeroo gammachiisaa
akka dabarsan ni baranna. Dhumarratti, Phaawulos
biyya Roomaatti mana hidhaa gale. Waggaa lama boo-
da gadhiifamuyyuu, deebi’ee mana hidhaa galee ajjeefa-
me. KUTAA 7ffaan seenaa gara waggaa 32 qabateera.
 YESUS DU’AA KA’E 102

D UBARTIIN kuniifi namoonni lamaan kun eenyufaa akka ta’an beektaa?

Dubartittiin, michuu Yesus, Maariyaam ishee Magdalaati. Namoonni
wayyaa adii uffatanimmoo ergamoota Waaqayyooti. Kutaa xinnoon Maari-
yaam ilaalaa jirtummoo, Yesus erga du’ee booda bakka reenfisaa keessa kaa’-
amedha. Iddoon kun bakka awwaalaa jedhama. Amma garuu reenfichi achi
keessa hin jiru! Eenyutu fudhate? Mee haa ilaallu.
Erga Yesus du’ee booda luboonni Philaaxosiin akkas jedhanii turan: ‘Yesus
du’uusaa dura guyyaa sadi booda du’aa akka ka’u dubbatee ture. Kanaafuu
bartoonnisaa reenfasaa hatanii du’aa ka’eera akka hin jenne bakki awwaalaa
sun akka eegamu godhi.’ Achiis, Philaaxos bakka awwaalaa sana eegsisuuf
eegdota akka ergan itti hime.
Haata’u malee, Yesus du’ee guyyaa sadaffaatti ergamaan Yihowaa tokko ga-
nama bariidhaan akkuma tasaa dhufee dhagaa awwaalichi ittiin qadaaddame
konkolaachise. Eegdonni sun baay’ee waan sodaataniif waan tokko gochuu hin
dandeenye. Dhumarratti gara awwaalichaa yommuu ilaalan reenfichi hin jiru!
Eegdota keessaa tokko tokko gara mandarattii dhaqanii lubootatti himan. Lu-
boonni hamoon sun maal akka godhan beektaa? Eegdonni sun akka sobaniif
qarshii kennaniif. Luboonni sun loltoota sanaan: ‘Utuma nuyi rafnee jirruu
bartoonnisaa halkaniin dhufanii reenficha hatan jedhaatii dubbadhaa’ jedha-
niin.
Yeroo kanatti, dubartoota michuu Yesus ta’an keessaa tokko tokko awwaa-
licha ilaaluu dhufan. Awwaalichi duwwaa ta’uusaa ennaa argan baay’ee akka
na’an beekamaadha. Akkuma tasaa ergamoonni lama wayyaa adii uffatanii
mul’atan. ‘Yesusiin kan asii barbaaddan maaliifi? Inni ka’eera. Dafaa dhaqaa-
tii bartootasaatti himaa’ jedhaniin. Dubartoonni sunis fiigaa dhaqan. Haata’u
malee, karaarratti namni tokko isaan dhaabe. Namichi kun eenyu akka ta’e
beektaa? Yesusidha! ‘Dhaqaatii bartoota kootti himaa’ isaaniin jedhe.
Dubartoonni kun Yesus akka du’aa ka’eefi isaanis akka isa argan bartoota-
saatti yommuu himan, bartoonni amanuu hin dandeenye. Phexrosiifi Yohannis
ofumasaaniitiif arguuf gara awwaalichaa yommuu fiigaa dhaqan awwaalichi
duwwaa ture! Phexrosiifi Yohannis yeroo iddoo sanaa adeeman, Maariyaam
isheen Magdalaa achuma turte. Gara awwaalichaa kan ilaalteefi ergamoota
lama kan argite yeroo kanatti ture.
Reenfi Yesus eessa akka dhaqe beektaa? Waaqayyotu dhokse. Waaqayyo,
foonsaa isa ittiin du’e qabatee akka ka’u hin goone. Kanaa mannaa, qaama ha-
fuuraa haaraa ergamoonni samiirra jiran qaban isaaf kenne. Haata’u malee,
akka du’aa ka’e bartootasaatti argisiisuuf, qaama namoonni arguu danda’an
uffate; waa’ee kanaa ni baranna.
Maatewos 27:62-66; 28:1-15; Luqaas 24:1-12; Yohannis 20:1-12.
 MANA CUFAME KEESSATTI 103

P HEXROSIIFI Yohannis bakka awwaalaa reenfi Yesus keessa ture sa-

naa erga adeemanii booda, Maariyaamiin kophaashee achumatti haf-
tee boo’uutti kaate. Akkuma fakkii kanaan duraarratti ilaalle, gadi jettee
awwaalicha keessa ilaalte. Achittis ergamoota lama argite. Isaanis: ‘Maa-
liif boossa?’ jedhanii ishee gaafatan.
Maariyaamiinis deebistee: ‘Gooftaa koo asii fudhataniiru; eessa akka
kaa’anis hin beeku’ jetteen. Achiis, Maariyaam of duuba gara galtee nama
tokko argite. Innis: ‘Eenyuun barbaada?’ jedhee ishee gaafate.
Namichi, nama ashaakiltii eeguufi reenfa Yesus kan fudhate isheetti
fakkaatee ture. ‘Situ fudhate yoo ta’e iddoo keesse natti himi’ jetteen.
Haata’u malee, namichi kun Yesus ture. Qaama Maariyaam hin beekne uf-
fatee ture. Haata’u malee, maqaasheetiin yommuu ishee waamu, Maari-
yaam Yesus ta’uusaa hubatte. Fiigdee dhaqxee: ‘Gooftaan arge!’ jettee
bartootasaatti himte.
Gara guyyaammoo, bartoonni lama gara mandara Emaahus utuu adee-
maa jiranii namni tokko karaarratti isaanii wajjin adeemuu jalqabe. Yesus
waan ajjeefameef bartoonni kun baay’ee gaddaniiru. Utuma wajjin adee-
manii, namichi Macaafa Qulqulluurraa waan isaan jajjabeessu baay’ee itti
hime. Dhumarratti, nyaataaf yeroo boqotan namichi Yesus ta’uusaa huba-
tan. Boodas, Yesus ijasaanii duraa dhabame. Bartoonni lamaan kunis
waa’ee Yesus ergamootasaatti himuuf dafanii gara Yerusaalem dhaqani.
Yeroo kanatti Yesus Phexrosittis ni mul’ate. Warri kaan kana yeroo
dhaga’an baay’ee gammadan. Achiis, bartoonni lamaan kun gara Yerusaa-
lem dhaqanii ergamootasaa argatan. Yesusii wajjin karaarratti akkamitti
akka wal arganis itti himan. Utuu isaan waa’ee kanaa dubbachaa jiranii
wanti dinqisiisaan raawwatame maal akka ta’e beektaa?
Fakkii kana ilaali. Balballi cufamee utuu jiruu, Yesus manicha keessat-
ti isaan gidduutti argame. Bartoonnisaa baay’ee akka gammadan beeka-
maadha! Guyyaa nama gammachiisu mitii? Hanga ammaatti Yesus bar-
tootasaatti al meeqa akka mul’ate lakkaa’uu dandeessaa? Al shan mitii?
Yommuu Yesus isaanitti mul’atu Toomaas ergamichi isaanii wajjin hin
turre. Kanaafuu, bartoonni: ‘Gooftaa argine!’ jedhanii itti himan. Too-
maas garuu Yesusiin argu malee akka isaan hin amanne itti hime. Guy-
yaa saddeet booda bartoonni mana cufame keessatti lammata wal ga’an;
yeroo kanatti Toomaas isaanii wajjin ture. Akka tasaa Yesus manuma
sana keessatti isaanitti mul’ate. Amma Toomaas ni amane.
Yohannis 20:11-29; Luqaas 24:13-43.
 YESUS GARA SAMIITTI DEEBI’E 104

ANAAN BOODA, Yesus bartootasaatti al baay’ee mul’ate. Yeroo

S tokko bartoonni 500 ta’an isa arganiiru. Yesus ennaa isaanitti mul’-
atu waa’ee maalii akka itti hime beektaa? Waa’ee mootummaa Waaqay-
yooti. Yihowaan, Yesus waa’ee Mootummaa Waaqayyoo akka barsiisuuf
gara lafaatti isa erge. Kanaafuu, erga du’aa ka’eellee hojii kana ittuma
fufeera.
Mootummaan Waaqayyoo maal akka ta’e ni yaadattaa? Eeyyee, Moo-
tummichi bulchiinsa Waaqayyoo isa samiirratti argamudha; Waaqayyo,
Yesus mootii akka ta’u filateera. Akkuma kanaan dura barannetti, Ye-
sus warra beela’an nyaachisuudhaan, kan dhukkubsatan fayyisuudhaan,
warra du’anillee kaasuudhaan mootii gaarii akka ta’u argisiiseera!
Kanaafuu, yeroo Yesus waggaa kumaaf samiirratti mootii ta’ee bul-
chu lafti kun maal fakkaatti laata? Eeyyee,
guutummaan lafaa jannata bareedduu taa-
ti. Waraanni, yakki, dhukkubni, ykn duutil-
lee hin jiraatu. Waaqayyo lafa kan uume
jannata namoonni gammachuudhaan kees-
sa jiraatan akka taatuuf waan ta’eef, kun
akka raawwatamu ni beekna. Jalqaba dhaa-
ba ashaakiltii Eeden kan dhaabes kanumaaf
ture. Yesus fedhii Waaqayyoo hundumaa ni
raawwata.
Amma yeroon Yesus gara samiitti itti
deebi’u ga’eera. Yesus guyyoota 40f bartoo-
tasaatti mul’achaa tureera. Kanaafuu, du’-
aa ka’uusaa sirriitti amananiiru. Haata’u
malee, isaanirraa adda ba’uusaa dura bar-
tootasaatiin: ‘Hanga hafuurri qulqulluun isi-
niif dhangala’utti Yerusaalem keessa turaa’
isaaniin jedhe. Hafuurri qulqulluun hum-
na Waaqayyoo, isa duuka buutonni Yesus
fedhii Waaqayyoo akka raawwatan gargaa-
rudha. Dhumarratti Yesus: ‘Hanga qarqara
lafaatti waa’ee koo ni lallabdu’ isaaniin je-
dheen.
Erga Yesus kana jedhee booda, wanti
nama dinqisiisu tokko ni raawwatame. Ak-
kuma asirratti argitutti gara samiitti ol
ba’uu jalqabe. Achiis duumessi argaasaanii
duraa waan isa dhokseef bartoonnisaa Yesu-
siin arguu hin dandeenye. Yesus gara samii
dhaqee duuka buutotasaa warra lafarratti
argaman bulchuu jalqabe.
1 Qorontos 15:3-8; Mul’ata 21:3, 4; Hojii Ergamootaa 1:1-11.
 YERUSAALEM TAA’ANII 105
EEGGACHUU
SIRRATTI duuka buutota Yesus argaa jirtaa? Akkuma inni isaaniin
A jedhetti Yerusaalem keessa turaniiru. Hundisaanii walitti qabama-
nii utuu eeganii sagalee guddaan manicha guute. Sagalichi akka bubbee
cimaa ture. Achiis, mataa tokkoon tokkoon bartootaarratti arrabni ibid-
daa ni mul’ate. Mataasaaniirratti ibidda ni argitaa? Kun hundumtuu
maal argisiisa?
Kun dinqiidha! Yesus gara Abbaasaa isa samii jirutti deebi’eera; amma
duuka buutotasaarratti hafuura Waaqayyoo dhangalaasaa jira. Hafuurri
kun maal gochuuf akka isaan kakaase beektaa? Hundisaanii afaan addad-
daatiin akka dubbatan isaan godhe.
Namoonni Yerusaalem keessa jiraatan baay’een, sagalee akka bubbee
cimaa sana dhaga’anii wanta ta’e ilaaluu dhufan. Jarreen keessaa tok-
ko tokko, ayyaana Israa’elootaa isa Phenxeqostee jedhamurratti arga-
muuf saboota kan biraa keessaa kan dhufan turan. Kun baay’ee akka
isaan dinqisiise beekamaadha. Keessummoonni kun, wantoota dinqisiisaa
Waaqayyo godhe ilaalchisee bartoonni afaanuma keessummoonni kun itti
fayyadamaniin yeroo dubbatan dhaga’aniiru.
Keessummoonni kunis: ‘Namoonni kun warra Galiilaati; egaa afaan ad-
daddaa biyya keenyatti dubbatamuun dubbachuu kan danda’an akkamit-
tiree?’ jedhan.
Yeroo kanatti Phexros ka’ee ibsa kenneef. Sagaleesaa guddisee, Yesus
akkamitti akka ajjeefameefi Yihowaan akkamitti akka du’aa isa kaase ja-
ratti hime. Phexros: ‘Amma Yesus samiirra mirga Waaqayyoo taa’eera.
Akkuma abdiin kennametti hafuura qulqulluu nuuf dhangalaaseera. Din-
qiiwwan kana kan argitaniifi kan dhageessan kanumaafidha’ isaaniin je-
dhe.
Namoonni baay’een waan Phexros dubbate yommuu dhaga’an, wanti
Yesusirra ga’e baay’ee isaan gaddisiise. ‘Maal goonuree?’ jedhanii gaafa-
tan. Phexrosis: ‘Akkaataa jireenya keessanii jijjiiruufi cuuphamuu isin
barbaachisa’ isaaniin jedhe. Kanaafuu, guyyaa sanatti namoonni 3,000
ta’an cuuphamanii duuka buutota Yesus ta’an. Hojii Ergamootaa 2:1-47.
 MANA HIDHAATII GADHIIFAMUU 106

E RGAMAA balbala mana hidhaa bane kana ilaali. Ergamoota Yesus

gadhiisisaa jira. Mee maaliif akka hidhaman haa ilaallu.
Erga hafuurri qulqulluun bartoota Yesusirratti bu’ee yeroo xinnoo qo-
faatu darbe. Gaaf tokko waaree booda, Phexrosiifi Yohannis gara mana
qulqullummaa Yerusaalemitti argamu dhaqan. Achis, balbala dura
nama umuriisaa guutuu hir’ina qaamaa qabu tokkotu jira ture. Namoo-
ta gara mana qulqullummaa dhufanirraa qarshii akka kadhatuuf guyyaa
hundumaa baatanii as isa fidu turan. Phexrosiifi Yohannisiin yommuu
argu, qarshii isaan kadhate. Ergamoonni kun maal godhu laata?
Dhaabatanii namicha rakkataa kana ilaalan. Achiis, Phexros: ‘Ani
qarshii hin qabu; waanan qabu garuu siifan kenna. Maqaa Yesusiin ka’-
ii asiifi achi deddeebi’i!’ jedheen. Phexros harka mirgaatiin namicha qa-
bee ol kaase; innis yeruma tokkoon ol utaalee asiif achi deddeebi’uu
jalqabe. Namoonni kana yeroo argan baay’ee dinqisiifatanii gammadan.
 Phexros: ‘Dinqii kana kan hojjenne humna Waaqayyoo isa Yesusiin
du’aa kaaseenidha’ jedhe. Utuma inniifi Yohannis dubbachaa jiranii,
geggeessitoonni amantii ni dhufan. Phexrosiifi Yohannis Yesus du’aa
akka ka’e namoota barsiisaa waan turaniif jarri kun baay’ee aaraniiru.
Kanaafuu, qabanii mana hidhaatti isaan geessan.
Guyyaa itti aanutti geggeessitoonni amantii walga’ii guddaa qabu tu-
ran. Phexrosiifi Yohannis namicha fayyifame sanaa wajjin achi gees-
saman. Geggeessitoonni amantii sunis: ‘Humna maalitiin dinqii kana
hojjettan?’ jedhanii isaan gaafatan.
Phexros, kana kan godhan hafuura Waaqayyoo isa Yesusiin du’aa
kaaseen akka ta’e itti hime. Geggeessitoonni amantii sun, dinqiin kun
raawwatamuunsaa soba jechuu waan hin dandeenyeef waan godhan wal-
laalan. Kanaafuu, lammata waa’ee Yesus akka hin dubbanne akeekka-
chiisanii isaan gadhiisan.
Yeroo booda, ergamoonni waa’ee Yesus barsiisuufi warra dhukkubsa-
tan fayyisuusaanii ittuma fufan. Waa’een dinqiiwwan kanaas bal’inaan
odeeffame. Kanaafuu, namoonni mandaroota naannoo Yerusaalem jiran
dhukkubsattootasaanii ergamoonni akka fayyisaniif fidanii dhufan. Ku-
nimmoo geggeessitoonni amantii akka hinaafan waan godheef, ergamoo-
ta qabanii mana hidhaatti galchan. Haata’u malee, hidhamanii baay’ee
hin turre.
Akkuma asirratti argitutti, halkanuma sana ergamaan Waaqayyoo
tokko balbala mana hidhaa bane. Ergamichi: ‘Asii ba’aatii gara mana
qulqullummaa dhaqaa; namoota barsiisuu keessanis itti fufaa’ isaa-
niin jedhe. Buleesaa ganama, geggeessitoonni amantii ergamoota gara-
saaniitti akka fidaniif namoota yommuu ergan isaan hin jiran turan.
Boodas, mana qulqullummaa keessatti yommuu barsiisan arganii gara
galma walga’ii guddaatti isaan fidan.
Geggeessitoonni amantii: ‘Lammata waa’ee Yesus akka hin barsiisne
jabeessinee isin ajajnee turre; isin garuu barumsa keessan Yerusaalemit-
ti babal’ifattaniittu, guuttaniittus’ isaaniin jedhan. Achiis, ergamoonni:
‘Namootaaf caalaa Waaqayyoof ajajamuu qabna’ jedhanii deebisaniif.
Kanaafuu, ‘misiraachicha’ lallabuusaanii itti fufan. Fakkeenya kana hor-
dofuun keenya gaarii mitii? Hojii Ergamootaa boqonnaa 3 hanga 5.
 ISXIFAANOS DHAGAADHAAN 107
RUKUTAME

N AMNI asirratti jilbeenfatee argitu kun Isxifaanos jedhama. Isxifaanos

bartoota Yesus warra amanamoo keessaa tokko ture. Amma garuu waan
isarra ga’aa jiru ilaali! Jarri kun dhagaawwan gurguddaadhaan isa rukuchaa
jiru. Waan akkasii kana hamma isarratti raawwatanitti baay’isanii kan isa
jibban maaliifi? Mee haa ilaallu.
Waaqayyo, Isxifaanos dinqiiwwan akka raawwatu isa gargaareera. Na-
moonni kun kana gochuusaatti hin gammadne. Kanaafuu, namoota dhugaa
barsiisuusaatiin isa mormuu jalqaban. Haata’u malee, Waaqayyo Isxifaanosiif
beekumsa guddaa kenne; innis wanti isaan barsiisan soba ta’uusaa ibse. Ku-
nis caalaatti isaan aarse. Kanaafuu, isa qabanii namoonni waa’eesaa akka so-
baan dubbatan godhan.
Hangafni lubootaa, ‘wanti jedhamu kun dhugaadhaa?’ jedhee Isxifaanosiin
gaafate. Isxifaanos Macaafa Qulqulluurraa caqasuudhaan deebii kenne. Dhu-
marrattis, namoonni hamoon yeroo dheeraa duraa kaasee raajota Yihowaa
akka jibbaa turan itti hime. Achiis: ‘Isinis akkuma namoota kanaati; tajaaji-
laa Waaqayyoo kan ta’e Yesusiin ajjeestaniittu; ajaja Waaqayyoos hin fudhat-
tan’ isaaniin jedhe.
Jechisaa kun geggeessitoota amantii garmalee aarse. Aariidhaanis ilkaan-
saanii itti ciniinnatan. Isxifaanos garuu mataasaa ol qabee: ‘Kunoo, ani Ye-
sus gara mirga Waaqayyootiin samiirra dhaabatee nan arga’ jedhe. Yeroo
kana, akka isa hin dhageenyetti gurrasaanii cuqqaallatanii garasaatti fiigan.
Boodas, qabanii gototuudhaan magaalattii keessaa isa baasan.
Achiis, uffatasaanii ofirraa fuudhanii dargaggeessi Saa’ol jedhamu tokko
akka isaaniif eegu godhan. Saa’oliin ni argitaa? Sana booda, jara keessaa tok-
ko tokko Isxifaanosiin dhagaadhaan rukutuutti ka’an. Akkuma asirratti argi-
tutti, Isxifaanos jilbeenfatee: ‘Yaa Yihowaa waan hamaa godhan kanaaf isaan
hin adabin’ jedhee kadhate. Isaan keessaa tokko tokko kana kan godhan geg-
geessitoonni amantii waan isaan gowwomsaniif akka ta’e beeka ture. Sanaan
boodas Isxifaanos ni du’e.
Utuu namni tokko waan hamaa sirratti hojjetee, deebistee hamaa irratti
hojjechuu yaaltaa? Ykn Waaqayyo akka isa adabu ni kadhattaa? Isxifaanosii-
fi Yesus akkas hin goone. Namoota isaanitti hammaataniifillee waan gaarii
godhaniiru. Nuyis akkumasaanii gochuu haa yaallu.
Hojii Ergamootaa 6:8-15; 7:1-60.
 KARAA GARA DAMAASQOO 108
GEESSURRATTI

N AMNI lafarra ciisee jiru kun eenyu akka ta’e beektaa? Saa’ol jedha-
ma. Inni warra Isxifaanosiin dhagaadhaan rukutan sanaaf wayyaa-
saanii kan eegaa ture ta’uusaa ni yaadatta mitii! Ifa calaqqisu kana
ilaali. Maaltu ta’aa jira?
Erga Isxifaanos ajjeefamee booda Saa’ol duuka buutota Yesusirra mii-
dhaa geessuuf dura bu’aa ta’e. Mana manasaanii dhaquudhaan isaan
qabee mana hidhaatti isaan galcha ture. Bartoonni baay’een
gara mandaroota kan biraatti baqatanii ‘misiraachicha’ lalla-
buusaanii itti fufan. Saa’ol garuu duuka buutota Yesus barbaa-
cha, gara magaalota biraas dhaqeera. Amma gara Damaasqoo
dhaqaa jira. Haata’u malee, karaarra utuu jiruu wanti dinqi-
siisaan isarra ga’e maal akka ta’e ilaali:
Akkuma tasaa ifni samiirraa naannoo
Saa’olitti calaqqise. Akkuma asirrat-
ti argitutti lafarratti kufe. Achiis, sa-
galeen tokko: ‘Saa’ol, Saa’ol! Maaliif na
ari’atta?’ isaan jedhe. Namoonni isaa
wajjin jiranis ificha arganiiru; sagali-
chas dhaga’aniiru; haata’u malee, wanti
dubbatame maal akka ta’e hubachuu hin
dandeenye.
 Saa’olis: ‘Gooftaa koo ati eenyu?’ jedhee gaafate.
Sagalichis: ‘Ani Yesus isa ati na ari’attudha’ isaan jedhe. Yesus kan
akkas jedhe, Saa’ol bartootasaa ari’achuunsaa akkuma waan ofiisaatiif
ari’atametti waan itti dhaga’ameefidha.
Saa’olis: ‘Yaa Gooftaa maal godhuree?’ jedhee gaafate.
Yesusis deebisee: ‘Ka’iitii gara Damaasqoo dhaqi! Achittis wanti go-
chuu qabdu sitti himamaa’ jedheen. Phaawulos ol jedhee ijasaa yommuu
banatu waan tokkoyyuu arguu dadhabe. Jaamee ture! Kanaafuu, na-
moonni isaa wajjin turan harkasaa qabanii Damaasqootti isa geessan.
Yeroo kanatti Yesus bartootasaa warra Damaasqoo keessa jiran kees-
saa isa tokkoon akkas jedhe: ‘Yaa Anaaniyaas ka’iitii gara karaa isa Sir-
rii jedhamuu dhaqi. Mana Yihudaatii nama Saa’ol jedhamu gaafadhu.
Ani akka na tajaajiluuf isa filadheera’ jedheen.
Anaaniyaas akkuma jedhame godhe. Saa’oliin yommuu argu harkasaa
ija Saa’olirra kaa’ee: ‘Akka iji kee arguufi hafuura qulqulluudhaan akka
guutamtuuf Gooftaan na ergeera’ jedheen. Yeruma sana wanti qola fak-
kaatuu tokko ijasaarraa harca’e; ijisaas arguu jalqabe.
Saa’ol saboota biyya adda addaatiif lallabuudhaan hojii guddaa hojje-
teera. Boodas, Phaawulos ergamaa jedhameera; waa’eesaa waan baay’-
ee baranna. Isa dura garuu, Waaqayyo Phexrosiin kan erge maal akka
godhuuf akka ta’e haa ilaallu. Hojii Ergamootaa 8:1-4; 9:1-20; 22:6-16; 26:8-20.
 PHEXROS GARA MANA 109
QORNEELEWOS DHAQE

N AMICHI as dhaabate kun Phexros ergamaadha; jarri isa duuba dhaa-

batanimmoo michootasaati. Haata’u malee, namichi kun kan isaaf sa-
gadaa jiru maaliifi? Akkas gochuunsaa sirriidhaa? Namichi kun eenyu
akka ta’e beektaa?
Qorneelewos jedhama. Ajajjuu loltoota warra Roomaa ture. Qorneelewos
Phexrosiin beekuu baatuyyuu, gara manasaatti akka isa afeeru itti hima-
mee ture. Kun akkamitti akka ta’e haa ilaallu.
Duuka buutonni Yesus warri duraa Yihudoota turan; Qorneelewos ga-
ruu nama Yihudaa miti. Ta’uyyuu, Waaqayyoon ni jaallata; isa ni kadha-
ta, namootaafis waan gaarii ni godha ture. Gaaf tokko waaree booda,
ergamaan tokko garasaa dhufee akkas jedheen: ‘Waaqayyo sitti gamma-
deera; kadhannaa kees dhaga’eera. Namni Phexros jedhamu tokko gara
kee akka dhufu itti ergi. Inni Yophee keessa mana Simoon isa laga qarqa-
ra jiraatuu jira.’
Yeruma sana Qorneelewos, Phexrosiin akka waamaniif namoota itti
erge. Guyyaa itti aanutti, jarri Yophee ga’uuf yommuu jedhan, Phexros
bantii mana Simoon isa diriiraarra jira ture. Achitti, Waaqayyo, uffanni
guddaan samiirraa yeroo bu’u Phexrositti akka argamu godhe. Bineen-
sonni gosa hundumaa uffaticharra jiru turan. Akka seera Waaqayyootti,
bineensonni kun xuraa’oo waan ta’aniif hin nyaataman; sagaleen tokko ga-
ruu: ‘Yaa Phexros ka’i, qaliitii nyaadhu’ ittiin jedhe.
Phexros: ‘Lakki, hin ta’u. Ani waan xuraa’aa nyaadhee hin beeku’ je-
dhee deebise. Sagalichi garuu, Phexrosiin: ‘Waan Waaqayyo qulqulluudha
jedhe akka xuraa’aatti hin ilaalin’ isaan jedhe. Jechi kunis al sadi irra ded-
deebi’amee dhaga’ame. Phexros kun hundi maal jechuu akka ta’e utuma
yaaduu, jarri Qorneelewos erge achi ga’anii isa waamsisan.
Phexros gadi bu’ee: ‘Namichi barbaaddan anadha. Maaliif na barbaad-
dan?’ jedhee isaan gaafate. Ergamaan tokko, Qorneelewos Phexrosiin gara
manasaatti akka waamsisu itti himuusaa yommuu ibsaniif, Phexros isaa-
nii wajjin adeemuuf ka’e. Guyyaa itti aanutti, Phexrosiifi michoonnisaa
Qorneelewosiin arguuf gara Qisaariyaa dhaqan.
Qorneelewos firootasaafi michootasaa walitti qabee ture. Yommuu Phex-
ros dhufu, Qorneelewos isa simate. Akkuma asirratti argitu miilla Phex-
ros jalatti kufee sagade. Phexros garuu: ‘Ka’i; anis akkuma kee namadhaa’
jedheen. Eeyyee, Macaafni Qulqulluun namaaf sagaduuniifi nama waaqef-
fachuun sirrii akka hin taane ibsa. Yihowaa qofa waaqeffachuu qabna.
Phexros warra walitti qabaman sana hundaaf lallabe. ‘Waaqayyo na-
moota isa tajaajiluu barbaadan hundumaa akka simatu hubadheera’ jedhe.
Utuma inni dubbachaa jiruu, Waaqayyo hafuura qulqulluu erge; namoonni
sunis afaan adda addaatiin dubbachuu jalqaban. Bartoonni Yihudii Phex-
rosii wajjin adeeman sun, Waaqayyo biratti fudhatama kan qaban warra
Yihudii qofaa waan isaanitti fakkaatuuf kun baay’ee isaan dinqisiisee ture.
Kanaafuu, kun ta’uunsaa, Waaqayyo sanyii nama tokkoo isa kaaniirra
akka hin caalchisne isaan barsiise. Kun, waan gaarii hundi keenya yaada-
chuu qabnu mitii? Hojii Ergamootaa 10:1-48; 11:1-18; Mul’ata 19:10.
 GARGAARAA PHAAWULOS ISA 110
HAARAA KAN TA’E XIMOTEWOS

D ARGAGGEESSI asirratti Phaawulosii wajjin argitu Ximotewos jedha-

ma. Innis maatiisaa wajjin Lisxiraa keessa jiraata ture. Haatisaa Ewu-
niiqee, akkoonsaammoo Lo’is jedhamu.
Phaawulos yeroo Lisxiraa daawwatu, kun yeroo sadaffaasaati. Waggaa
tokkoo dura Phaawulosiifi Barnaabaas lallabuuf bakka kana dhufanii turan.
Amma garuu Phaawulos michuusaa Siilaasii wajjin deebi’ee dhufe.
Phaawulos Ximotewosiin maal jechaa akka jiru beektaa? ‘Anaafi Siilaasii
wajjin deemuu ni barbaaddaa? jedhee isa gaafachaa jira. Biyyoota fagootti
lallabuuf gargaarsa kee ni barbaadna’ jedheen.
Ximotewos: ‘Eeyyee, deemuu nan barbaada’ jedheen. Kanaafuu, yeruma
sana maatiisaa dhiisee Phaawulosiifi Siilaasii wajjin adeeme. Waa’ee adeem-
sasaanii barachuu keenya dura, waan Phaawuloosirra ga’e haa ilaallu. Erga
Yesus karaa Damaasqoorratti isatti mul’atee gara waggaa 17 ta’eera.
Kanaan dura Phaawulos gara Damaasqoo kan dhufe bartoota Yesus ari’-
achuuf akka ta’e yaadadhu; amma garuu inni mataansaa bartoota kees-
saa tokko ta’eera. Boodas, diinonni tokko tokko Phaawulos waa’ee Yesus
barsiisuusaa waan hin jaallanneef isa ajjeesuu yaadan. Haata’u malee, bar-
toonni kaan waan isa gargaaraniif harkaa
ba’uu danda’eera. Guuboo keessa isa kaa’-
anii dallaa magaalattiirraan gad isa buu-
san.
Kana booda Phaawulos lalla-
buuf gara Anxokiyaa dhaqe.
Duuka buutonni Yesus, bakka
kanatti yeroo jalqabaatiif
Kiristiyaanota jedhamanii
waamaman. Achiis, Phaa-
wulosiifi Barnaabaas
Anxokiyaadhaa ba’-
anii biyyoota fagoo
dhaqanii akka lalla-
Roomaa Filiphisiiyus
Tasaloniiqee
Beriyaa
Xro’aas Anxokiyaa
Iqoniiyum
Qorontos Ateenaa Efesoon Qolosaayis Lisxiraa
Miilexos
GA Anxokiyaa
Malaaxiyaa
LA Qareexis
AN
A M Qophros
EDITE
(MED R A A N IY AN Damaasqoo
ITE RAANIYAN)
Qiisaariyaa
Yophee
Yerusaalem

ban ergaman. Magaalota dhaqan keessaa tokko biyya Ximotewos kan taate
Lisxiraa turte.
Gara waggaa tokkoo booda, Phaawulos adeemsasaa isa lammataarratti
deebi’ee gara Lisxiraa dhufe. Phaawulosiifi Siilaas Ximotewosii wajjin ga-
ram akka dhaqan beektaa? Kaartaa kana ilaaliitii, iddoowwan tokko tokko
haa barannu.
Dura gara mandara isaanitti dhihoo jirtu ishee Iqoniiyum jedhamtu,
achiimmoo gara mandara Anxokiyaa dhaqan. Boodas, gara Xiroo’aadaa,
achiimmoo gara Filiphisiiyus, gara Tasaloniiqeefi gara Beeriyaa dhaqan.
Kaarticharratti biyya Ateenaa ni argitaa? Phaawulos achitti lallabeera.
Sana boodas, waggaa tokkoofi walakkaadhaaf Qorontos keessatti lallaba-
niiru. Dhumarrattis, yeroo xinnoodhaaf Efesoon turan. Achiis, markabaan
gara Qiisaariyaatti deebi’anii, gara Anxokiyaa biyya Phaawulos ture dha-
qan.
Kanaafuu, Ximotewos hojii “misiraachoo” lallabuufi gumiiwwan Kirsti-
yaanaa dhaabuurratti Phaawulosiin gargaaruuf kiiloomeetra baay’ee adee-
meera. Atoo ennaa guddattu, akka Ximotewositti amanamummaadhaan
Waaqayyoon ni tajaajiltaa?
Hojii Ergamootaa 9:19-30; 11:19-26; boqonnaa 13 hanga 17; 18:1-22.
 MUCAA MUGE 111

M AALOO! MAALOO! Asirratti maaltu ta’aa jira? Mucaan kufe kun

baay’ee miidhamee laata? Namoota mana keessaa ba’aa jiran
keessaa inni tokko Phaawulosidha! Ximotewosinoo argitee? Mucichi fod-
daarraa kufee?
Eeyyee, foddaarraa kufe. Phaawulos bartoota Xro’aas jiran barsiisaa
jira ture. Guyyaa itti aanutti magaalattii gadhiisee markabaan waan
adeemuuf, yeroo dheeraadhaaf akka isaan hin argine beeka ture. Kanaa-
fuu, hanga halkan walakkaatti isaan barsiisuusaa itti fufe.
Mucaan Oyxikoos jedhamu kun, foddaarra taa’ee utuu jiruu hirribni
waan isa fudhateef fooqii sadaffaarraa kufe! Kanaafuu, namoonni kun
maaliif akka na’an hubachuu dandeessa. Yeroo jarri mucicha lafaa kaa-
san akkuma isaan sodaatan du’eera!
Phaawulos mucichi du’uusaa yommuu argu irra ciisee hammateen.
Achiis: ‘Hin sodaatinaa. Mucichi fayyaadha!’ isaaniin jedhe. Dhugumay-
yuu fayyeera. Dinqiidha! Phaawulostu du’aa isa kaase. Namoonni achi
turanis gammachuudhaan guutaman.
Hundumtuu gara fooqiitti ol ba’anii irbaata nyaatan. Phaawulos han-
ga bari’utti haasawaasaa itti fufe. Oyxikoos garuu lammata akka hin
rafne beekamaadha. Achiis, Phaawulos, Ximotewosiifi namoonni isaanii
wajjin adeeman markaba yaabbatan. Eessa akka dhaqan beektaa?
Phaawulos adeemsa lallabaa isa sadaffaa fixee gara biyyasaatti deebi’-
aa jira. Phaawulos adeemsasaa kanarratti magaalaa Efesoon qofa wag-
gaa sadii ture. Kanaafuu, adeemsisaa kun isa lammataarrayyuu yeroo
dheeraa fudhateera.
Xro’aasii erga ba’anii booda, markabichi mandara Miilexoostti yeroo
xinnoodhaaf dhaabate. Efesoon kanarraa waan fagoo hin taaneef, Phaa-
wulos yeroo dhumaatiif isaan haasofsiisuuf, jaarsoliin gumii Efesoon
gara Miilexoos akka dhufan nama isaanitti erge. Booda, sa’aatiin mar-
kabichi itti adeemu ga’ee, yommuu Phaawulos nagaatti isaaniin jedhu
hangam gaddu laata!
 Dhumarratti markabichi gara Qii-
saariyaatti deebi’e. Phaawulos magaa-
laa kana keessa mana Filiphos utuu
jiruu, Agaabos raajichi isa akeekka-
chiisee ture. Phaawulos gara Yerusaa-
lem yommuu dhaqu akka hidhamu itti
hime. Dhugumayyuu, akkuma inni je-
dhe ta’e. Achiis, Phaawulos Qiisaari-
yaatti waggaa lamaaf erga hidhamee
booda, mootii Roomaa duratti firdii-
dhaaf akka dhihaatu gara Roomaat-
ti ergame. Gara Roomaa utuu deemu
waan isa mudate haa ilaallu.
Hojii Ergamootaa boqonnaa 19 hanga 26.
 MARKABNI TOKKO BIYYA BISHAAN 112
GIDDUU JIRTU TOKKO BIRATTI CABE

M EE ilaali! markaba kanarra rakkoon ga’eera. Caccabaa jira. Namoota

gara bishaanichaatti utaalanii ba’an argitee? Warri tokko tokkommoo
galaanicha keessaa ba’aa jiru. Namni fakkii kanarratti argamu Phaawulosi-
dhaa? Mee wanta isa mudate haa ilaallu.
Phaawulos waggaa lamaaf Qiisaariyaatti hidhamee akka ture yaadadhu. In-
niifi namoonni isaa wajjin hidhamanii turan markabaan gara Roomaatti gees-
samaa jiru. Qareexis, biyyattii bishaan gidduu jirtu bira utuu darbaa jiranii
bubbee hamaan ka’e. Bubbichi cimaa waan tureef jarreen markabicha oofuu
hin dandeenye. Akkasumas guyyaa aduu; halkanimmoo urjii arguu hin dandee-
nye. Dhumarratti, guyyaa baay’ee booda, namoonni markabicharra turan ab-
dii kutatan.
Kana booda, Phaawulos ka’ee: ‘Markabicha qofaatu caba malee isin keessaa
namni tokkollee hin du’u. Halkan ergamaan Waaqayyoo na bira dhufee, “Yaa
Phaawulos hin sodaatin! Mootii Roomaa dura dhaabachuuf jirta. Kunoo, Waa-
qayyo ayyaana isaatiin, namoonni si duukaa jiran hundinuu du’aa akka oolan,
in godha” anaan jedheera jedhe.
Bubbichi ka’ee guyyaa 14ffaatti, gara halkan walakkaa yeroo ta’u, namoon-
ni markabicha keessa turan bishaanichi hir’achaa akka dhufe hubatan. Duk-
kana waan tureef, dhagaa bishaan keessa jiruu wajjin akka walitti hin buuneef
qofoo sibilaa isa ittiin markaba dhaaban galaana keessatti gadi darbatan. Bu-
leesaa ganama golba galaanaa argan. Markabicha gara qarqara bishaanichaat-
ti geessuu barbaadan.
Qarqara galaanichaatti yemmuu dhihaatan, marka-
bichi tuullaa cirrachaa wajjin walitti bu’e. Achiis, bubi-
chi isa rukkutuu jalqabe; yeroo kanatti markabichi
caccabuutti ka’e. Geggeessaan loltoo-
ta waraanaa tokko: ‘Warri daakaa dan-
deessan gara bishaanichaatti utaalaatii
gara qarqara galaanaatti ba’aa. War-
ri haftanimmoo, caccabaa markabichaa
qabadhaatii duukaa bu’aa’ isaaniin je-
dhe. Jarris akkuma jedhaman godhan.
Akka kanaan, namoonni markabarra
turan 276 ta’an hundi, akkuma ergami-
chi waadaa galetti nagaadhaan qarqara
galaanaa ga’an.
Biyyattiin bishaan gidduu jirtu Ma-
laaxiyaa jedhamti. Namoonni biyya
sanaa baay’ee gaarii turan; namoo-
ta markabattirraa bu’aniif wanta isaan
barbaachisu hundumaa godhaniif.
Haalli qilleensaa yemmuu sirraa’u
Phaawulos markaba kan biraatiin gara
Roomaatti geessame.
Hojii Ergamootaa 27:1-44; 28:1-14.
 PHAAWULOS ROOMAA KEESSATTI 113

ANSALATA Phaawulosirra jiruufi loltuu Roomaa isa eegaa jiru ilaali.

S Phaawulos Roomaatti hidhamee jira. Waan Mootiin Roomaa murteessu
eeggachaa jira. Bakka hidhameetti namoonni dhufanii akka isa gaafatan hey-
yamameefii ture.
Phaawulos gara Roomaatti erga geessamee guyyaa sadii booda, geggeessi-
toonni amantii Yihudii tokko tokko akka dhufanii isa ilaalaniif itti erge.
Kanaafuu, Yihudoonni Roomaa keessa jiran baay’een garasaa dhufan. Phaa-
wulosis waa’ee Yesusiifi waa’ee mootummaa Waaqayyoo isaanii lallabe. War-
ri tokko tokko amananii Kiristiyaanota ta’an; kaan garuu hin amanne.
Phaawulos loltoota adda addaa isa eegaa turaniifis lallabeera. Phaawulos
bakka kanatti waggaa lamaaf hidhamee yeroo turetti hamma danda’e namoo-
ta baay’eedhaaf lallabeera. Kanaan kan ka’es, maatii Mootichaa keessaallee
tokko tokko misiraachoo Mootummaa Waaqayyoo dhaga’anii Kiristiyaanota
ta’aniiru.
Inni Phaawulosiin gaafachuu dhufeefi barreessaa jiru eenyu sitti fakkaata?
Mee yaali? Eyyee, Ximotewosidha. Ximotewos waa’ee Mootummaa Waaqay-
yoo lallabuusaatiin hidhamee ture; booda, garuu hiikameera. Kan as dhufe
Phaawulosiin gargaarufidha. Ximotewos maal akka barreessaa jiru beektaa?
Mee haa ilaallu.
Seenaa 110rratti waa’ee magaalota Filiphisiiyusiifi Efesoon barachuu kee-
nya ni yaadattaa? Phaawulos magaalota kanatti gumiin akka dhaabatu
gargaareera. Amma Phaawulos utuu hidhamee jiruu Kiristiyaanota kanaaf
xalayaa barreesseef. Xalayaawwan kun Macaafa Qulqulluu keessatti kan ar-
gaman yeroo ta’an, Efesooniifi Filiphisiiyus jedhamanii waamamu. Phaawu-
los Kiristiyaanota Filiphisiiyus keessa jiraataniif maal jedhee akka barressu
Ximotewositti himaa jira.
Kiristiyaanonni Filiphisiiyus jiran Phaawulosiif baay’ee yaadu turan.
Mana hidhaa kana keessa utuu jiruu kennaa erganiifii turan; kanaaf isaan
galateeffachaa jira. Namni kennaa kana fide Ephafrodixos jedhama. Innis,
baay’ee dhukubsatee du’uu ga’ee ture. Amma garuu itti wayyaa’ee gara biy-
yasaatti deebi’uuf jedha. Gara Filiphisiiyusitti yemmuu deebi’u xalayaa kana
Phaawulosiifi Ximotewos harkaa fuudhee adeema.
 Phaawulos utuu mana hidhaa jiruu, xalayaawwan Macaafa Qulqulluu kees-
satti argaman kan biraas lama barreessera. Inni tokko Kiristiyaanota ma-
gaalaa Qolosaayis keessa jiraniif kan barreeffamedha. Xalayaan kun maal
jedhamee akka waamamu beektaa? Qolosaayis jedhama. Inni kaanimmoo mi-
chuusaa kan ta’e Filemon, isa Qolosaayis keessa jiraatuuf dhuunfaatti kan
barreeffamedha. Xalayichi waa’ee hojjetaa Filemon, isa Oneesimos jedhamuu
kan dubbatudha.
Oneesimos Filemon jalaa badee gara Roomaa dhufee ture. Oneesimos,
Phaawulos akka Roomaatti hidhame nama tokkorraa dhaga’uu hin oolu. Ka-
naafuu, Phaawulosiin gaafachuu dhufe; innis ni lallabeef. Utuma hin turin
Oneesimos Kiristiyaana ta’e. Amma badee dhufusaatti baay’ee gadde. Kanaa-
fuu, xalayaa kanarratti Phaawulos Filemoniif waa’ee maalii akka barreessu
beektaa?
Phaawulos, Filemon Oneesimosiif dhiifama akka godhu gaafate. Akkas je-
dhee barreesseef: ‘Deebisee gara keetti isa ergeera. Amma hojjetaa kee qofaa
miti; obboleessa Kiristiyaanaa jaallatamaadha.’ Oneesimos gara Qolosiyaasit-
ti yommuu deebi’u, xalayaawwan lamaan kana, tokko warra Qolosaayisiif,
kaanimmoo Filemoniif geesse. Filemon, hojjetaansaa Kiristiyaana ta’uusaa
yeroo beeku baay’ee gammada.
Xalayaawwan Phaawulos warra Filiphisiiyusiifi Filemoniif barreesse misi-
raachoo kan qabatan turan. Phaawulos warra Filiphisiiyusiin: ‘Ximotewosiin
gara keessanitti nan erga. Anis yeroo dhihootti dhufeen isin ilaala’ isaaniin je-
dhe. Filemoniifimmoo: ‘Iddoon itti boqodhu naa qopheessi!’ jedhee barreesseef.
Phaawulos mana hidhaatii yommuu gadhiifamu, obboloota Kiristiyaanaa
ilaaluuf bakka baay’ee dhaqeera. Haata’u malee, Phaawulos ammas Roomaat-
ti hidhame. Yeroo kanatti akka ajjeeffamu beeka ture. Kanaafuu, Ximotewos
dafee garasaa akka dhufu barreesseef. Phaawulos: ‘Ani Waaqayyoof ama-
namaa ta’eera. Waaqayyos na badhaasa’ jedhee barreesse. Phaawulos erga
ajjeefamee waggoota muraasa booda, Yerusaalem ammas ni balleeffamte; Ye-
roo kanatti kan balleeffamte warra Roomaatiin ture.
Haata’u malee, wantonni Macaafa Qulqulluu keessatti caqasaman baay’ee-
dha. Yihowaan, Yohannis ergamaan macaafa Mul’ataa dabalatee, macaafota-
saa warra dhumaa akka barreessu godheera. Kutaa Macaafa Qulqulluu kan ta’e
macaafni Mul’ataa waa’ee gara fulduraa ni dubbata. Amma, wanta gara fuldu-
raatti ta’u haa ilaallu. Hojii Ergamootaa. 28:16-31; Filiphisiiyus 1:13; 2:19-30; 4:18-23;
Ibroota 13:23; Filemon 1-25; Qolosaayis 4:7-9; 2 Ximotewos 4:7-9.
 KUTAA 8

Wanti Macaafni Qulqulluun

Raajesse Ni Raawwatama
Macaafni Qulqulluun wanta kanaan dura raawwata-
me qofaa utuu hin ta’in, wanta gara fulduraatti ta’-
us ni dubbata. Namoonni wanta gara fulduraatti ta’u
dubbachuu hin danda’an. Macaafni Qulqulluun Sagalee
Waaqayyoo ta’uusaa kanaan beekuu dandeenya. Waa’-
ee gara fulduraa ilaalchisee Macaafni Qulqulluun maal
jedha?
Waa’ee waraana Waaqayyoo isa guddaa nutti hima.
Waaqayyo waraana kanaan guutummaatti hammee-
nya lafarraa balleessa; warra isa tajaajilan garuu ni
hambisa. Mootiin Waaqayyo dibe Yesus Kiristos yeroo
ta’u, innis tajaajiltoonni Waaqayyoo nagaafi gamma-
chuu akka argatan, akka hin dhukkubsanneefi akka hin
duune godha.
Waaqayyo lafarratti jannata haaraa qopheessuunsaa
baay’ee nu hin gammachiisuu? Ta’uyyuu, jannata kana
keessa jiraachuuf wanta tokko gochuu nu barbaachi-
sa. Waaqayyoo wantoota gaarii namoota isa tajaaji-
laniif qopheesse argachuuf maal gochuun akka nurraa
barbaadamu seenaa dhumaa kitaaba kanaarratti ni
baranna. Kanaafuu, KUTAA 8 dubbisiitii, Macaafni
Qulqulluun waa’ee gara fulduraa maal akka dubbatu
baradhu.
 DHUMA HAMMEENYA HUNDAA 114

SIRRATTI maal argita? Eyyee, loltoonni kun fardeen adiirra taa’anii-

A ru. Garuu eessaa dhufaa akka jiran hubadhu. Fardeen kun samiirraa
gara lafaatti duumessarra gulufaa jiru! Dhugumaan fardeen samii keessa
jiruu?
Lakki, kun fardeen dhugaa miti. Sababiinsaas, fardeen duumessarra
gulufuu waan hin dandeenyeefi; danda’uuree? Haata’u malee, Macaafni
Qulqulluun waa’ee fardeen samirra jiranii ni dubbata. Maaliif akka ta’e
beektaa?
Bara durii namoonni waraanarratti yeroo bobba’an fardeeniin fayyada-
mu turan. Kanaafuu, Macaafni Qulqulluun, Waaqayyoo namoota hamoo
lafarra jiran akka waraanu fakkeenyaan argisiisuuf, namoonni samiir-
raa gara lafaatti fardaan gulufaa akka dhufan dubbata. Bakki waraanichaa
maal akka jedhamu beektaa? Armaagedoon jedhama. Waraanichi ham-
meenya hundumaa lafarraa balleessuuf kan godhamudha.
Waraana Armaagedoon kan geggeessu Yesusidha. Yihowaan, bulchiin-
sasaarratti mootii godhee kan filate Yesusiin ta’uusaa yaadadhu. Yesus
mataasaatti gonfoo mootii kan godhate kanaafidha. Billichis diinoota Waa-
qayyoo akka balleessu kan argisiisudha. Waaqayyo namoota hamoo kan
balleessu ta’uunsaa nu dinqisiisaa?
Mee duubatti deebi’iitii Seenaa 10ffaa ilaali. Achirratti maal argita? Ey-
yee, lolaa cimaa namoota hamoo balleesse argita. Lolaa sana kan fide ee-
nyu? Yihowaadha. Ammammoo, Seenaa 15ffaa ilaali. Achirrattoo, maaltu
ta’aa jira? Sodoomiifi Gomoraan ibidda Yihowaan ergeen balleeffamaa jiru.
Gara Seenaa 33ffaatti haa dabarru. Fardeeniifi konkolaataa waraanaa
warra Gibxiirra wanta ga’e ilaali. Bishaanichi akka isaan liqimsu kan
godhe eenyu? Yihowaadha. Sabasaa eeguuf jedhee kana godhe. Seenaa
76ffaas ilaali. Achirrattimmoo, Yihowaan, sabasaa kan ta’an Israa’eloonni
hamoo ta’uusaaniitiin akka badan gochuusaa argita.
Kanaaf, Yihowaan loltootasaa warra samirraa, namoota hamoo lafarra
jiran hundaa akka balleessan erguunsaa nu dinqisiisuu hin qabu. Haata’u
malee, kana jechuun maal jechuu akka ta’u yaadi! Fuula kana galagalchii-
tii mee waa’ee kanaa haa ilaallu. Mul’ata 16:16; 19:11-16.
 JANNATA HAARAA LAFARRATTI 115
DHAABAMTU
EE muka dhedheeraa, abaaboowwan mimmiidhaganiifi gaaraw-
M wan gurguddaa kana ilaali. Hin bareedanii? Gadamsa harka mu-
caa xinnoorraa nyaatu kana ilaali. Leencotaafi fardeen dirree sanarra
dhaabatanii jiranis ilaali. Mana bakka akkasiitti ijaarame keessa jiraa-
chuu hin barbaadduu?
Waaqayyo lafa jannata taate keessa bara baraaf akka jiraattu barbaa-
da. Dhukkubootaafi dhibeewwan adda addaa yeroo ammaa nama dhi-
phisan akka sirra ga’an hin barbaadu. Macaafni Qulqulluun, namoota
jannata haaraa keessa jiraataniif akkas jechuudhaan abdii kenna: ‘Waa-
qayyo isaanii wajjin ta’a. Duunis ta’e gaddi hin jiraatu. Wanti kanaan
dura ture darbeera.’
Yesus jijjiiramni dinqisiisaan akkasii akka raawatamu ni godha. Kana
kan godhu yoom akka ta’e beektaa? Hammeenyaafi namoota hamoo la-
farraa erga balleessee boodadha. Yesus yeroo lafarra turetti, namoota
dhukkuba kaminiyyuu qabaman fayyiseera;
kan du’anillee kaaseera. Yesus kana kan go-
dhe, yeroo Mootii mootummaa Waaqayyoo
ta’utti kana hundumaa guutummaa lafaar-
ratti akka raawwatu argisiisuuf jedheeti.
Jannata haaraa lafarratti dhaabattu kees-
sa haalli gammachiisaan akkamii akka jiraa-
tu mee yaadi! Yesus namoota muraasa filatee
wajjin samiirra taa’ee ni bulcha. Bulchitoon-
ni kun fedhii namoota lafarra jiran hundaa
ni guutu; akkasumas gammadoo isaan taasi-
su. Waaqayyo, jannata haaraa dhaabu kees-
satti jireenya bara baraa akka nuu kennuuf
maal gochuu akka qabnu mee haa ilaallu.
Mul’ata 21:3, 4; 5:9, 10; 14:1-3.
 Kitaaba Koo Isan
SEENAA
MAC A A FA
QULQULLUU
ITTIIN BARADHU
ll fa
qu a a
uu
ul c
Q Ma
Macaafa
Qulqulluu
 BARA BARAAF JIRAACHUU KAN 116
DANDEENYU AKKAMITTI?

M UCAA xinnoon kuniifi hiriyoonnishee maal dubbisaa akka jiran beek-

taa? Eeyyee, kitaabuma ati qayyabachaa jirtu—Kitaaba Koo Isan
Seenaa Macaafa Qulqulluu Ittiin Baradhu jedhamu dubbisaa jiru. Akkasu-
mas, seenaadhuma ati amma qayyabachaa jirtu, mataduree “Bara Baraaf Ji-
raachuu kan Dandeenyu Akkamitti?” jedhu dubbisaa jiru.
Maal akka barachaa jiran beektaa? Jireenya bara baraa argachuu yoo bar-
baanne, jalqaba waa’ee Yihowaafi waa’ee Ilmasaa Yesus Kiristos beekuun
kan nu barbaachisu ta’uusaa barachaa jiru. Macaafni Qulqulluun, ‘Jireenya
bara baraa argachuuf waa’ee Waaqayyo isa tokkichaafi waa’ee Ilmasaa isa
inni gara lafaatti erge beekuun’ barbaachisaa akka ta’e dubbata.
Waa’ee Yihowaafi waa’ee Ilmasaa Yesus akkamitti barachuu dandeenya?
Karaan inni tokko, kitaaba, Kitaaba Koo Isan Seenaa Macaafa Qulqulluu
Ittiin Baradhu jedhamu jalqabaa hanga dhumaatti dubbisuudhaani. Waa’ee
Yihowaafi Yesus waan baay’ee nutti hima; mitii ree? Wantoota baay’ee ka-
naan dura godhaniifi gara fulduraatti gochuuf jedhan nutti hima. Haata’u
malee, kitaaba kana dubbisuu caalaa wanti gochuu qabnu jira.
Kitaaba lafa jiru kana argitaa? Macaafa Qulqulluudha. Namni tokko ku-
taawwan Macaafa Qulqulluu seenaawwan kun irraa fudhataman akka siif
dubbisu gaafadhu. Macaafni Qulqulluun, beekumsa karaa sirrii ta’een Yiho-
waa tajaajiluufi jireenya bara baraa argachuuf nu dandeessisu nuu kenna.
Kanaafuu, yeroo hundumaa Macaafa Qulqulluu qayyabachuu amaleeffachuu
nu barbaachisa.
Ta’uyyuu, waa’ee Yihowaafi waa’ee Yesus Kiristos beekuun qofti ga’aa
miti. Waa’eesaaniifi waa’ee barumsasaanii beekumsa baay’ee qabaannuyyuu,
jireenya bara baraa argachuu dhiisuu dandeenya. Wanti barbaachisu gara
biraan maal akka ta’e beektaa?
Wantoota baranne hojiirra oolchuun nu barbaachisa. Yihudaa isa biyya
Asqorot ni yaadattaa? Namoota kudhalamaan Yesus ergamoota godhee fila-
te keessaa isa tokko ture. Yihudaan waa’ee Yihowaafi waa’ee Yesus beekum-
sa baay’ee qaba ture. Haata’u malee maaltu irra ga’e? Yeroo booda ofittoo
ta’uudhaan, qarshii 30tti Yesusiin gurgure. Kanaafuu, Yihudaan jireenya
bara baraa hin argatu.
 Seenaa 69ffaarratti waa’ee Gehaaz qayyabachuu keenyahoo ni yaadattaa?
Wayyaafi qarshii kansaa hin taane fudhachuu barbaade. Kanaafuu, wantoo-
ta kana argachuuf jedhee soba dubbate. Yihowaan garuu isa adabe. Nuyis
seerawwansaatiif hin ajajamnu taanaan Yihowaan nu adaba.
Haata’u malee, Yihowaan namoota gaarii yeroo hundumaa amanamum-
maadhaan isa tajaajilan baay’ee qaba. Nuyi akkasaanii ta’uu barbaadna; mi-
tiiree? Mucaa xinnoo kan ture Saamu’el fakkeenya gaarii nuuf ta’a. Seenaa
55ffaarratti akkuma arginetti, Saamu’el mana qulqullummaa keessatti tajaa-
jiluu yeroo jalqabetti mucaa waggaa 4 ykn 5 akka ture yaadadhu. Kanaafuu,
hammam xinnoo taatuyyuu Yihowaa tajaajilu ni dandeessa.
Dhugumaan, fakkeenyi hundi keenya duukaa bu’uu qabnu fakkeenya Ye-
sus ta’uunsaa beekamaadha. Seenaa 87ffaarratti akka arginetti, utuu mucaa
ta’ee jiruu mana qulqulluummaa keessa taa’ee waa’ee Abbaasaa isa samii
warra kaanitti hima ture. Nuyis fakkeenyasaa haa hordofnu. Waa’ee Yiho-
waa, Waaqa keenya isa guddaafi waa’ee Yesus Kiristos hanga dandeenye na-
moota baay’eetti haa himnu. Kana yoo goone, jannata haaraa Waaqayyo
dhaabu keessatti bara baraaf jiraachuu dandeenya.
Yohannis 17:3; Faarfannaa 145:1-21.
 Kitaaba Koo Isan Seenaa Macaafa Qulqulluu
Ittiin Baradhu Jedhamuuf Gaaffiiwwan
Qayyabannaadhaaf Qophaa’an
Seenaa 1
Waaqayyo Wantoota Adda Addaa
Uumuu Jalqabe
1. Wantoonni gaariin hundinuu eessaa dhufan? Fak-
keenya kennuu ni dandeessaa?
2. Wanti Waaqayyo jalqaba uume maalidha?
3. Ergamaan inni jalqaba uumame adda kan ture
maaliifi?
4. Lafti yeroo jalqabaa maal akka fakkaattu ibsi.
(Fakkicha ilaali.)
5. Waaqayyo, lafa bineensotaafi namootaaf qophees-
suu kan jalqabe akkamitti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Ermiyaas 10:12 dubbisi.
Wantoonni Waaqayyo uume amalawwansaa warra
kam argisiisu? (Isa. 40:26; Rom. 11:33)
2. Qolosaayis 1:15-17 dubbisi.
Yesus hojii uumamaarratti ga’ee maalii qaba? Kunoo
ilaalcha isaaf qabnu kan tuqu akkamitti? (Qol. 1:
15-17)
3. Uumama 1:1-10 dubbisi.
(a) Lafti kan uumamte akkamitti? (Uma. 1:1)
(b) Waaqayyo guyyaa uumamaa isa jalqabaatti maal-
tu haa ta’u jedhe? (Uma. 1:3-5)
(c) Guyyaa uumamaa isa lammaffaatti maal raawwa-
te? (Uma. 1:7, 8)
Seenaa 2
Jannata Bareedduu
1. Waaqayyo lafti bakka jireenyaa akka nuuf taatu
kan qopheesse akkamitti?
2. Bineensota gosa adda addaa Waaqayyo uume ibsi.
(Fakkicha ilaali.)
3. Dhaabni Eeden adda kan ture maaliifi?
4. Waaqayyo guutummaan lafaa maal akka taatu
barbaada ture?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 1:11-25 dubbisi.
(a) Waaqayyo guyyaa uumamaa isa sadaffaatti maal-
faa uume? (Uma. 1:12)
(b) Guyyaa afuraffaattoo maaltu raawwatame? (Uma.
1:16)
(c) Waaqayyo guyyaa shanaffaafi ja’affaatti bineenso-
ta akkamii uume? (Uma. 1:20, 21, 25)
2. Uumama 2:8, 9 dubbisi.
Waaqayyo, jannata keessatti mukkeetii adda ta’an
lama akkamii biqilche? Mukkeetiin kunoo maal kan
argisiisan turan?
Seenaa 3
Dhiiraafi Dubartii Jalqabaa
1. Fakkiin Seenaa 3ffaa, fakkii Seenaa 2ffaarraa
adda kan ta’e akkamitti?
2. Namicha jalqabaa kan uume eenyu? Maqaan na-
michaahoo eenyu?
3. Waaqayyo Addaamiif hojii akkamii kenne?
4. Waaqayyo Addaamittii hirriba cimaa kan buuse
maaliifi?
5. Addaamiifi Hewwaan hammam jiraachuu danda’u
turan? Yihowaan maal akka hojjetan barbaada ture?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Faarfannaa 83:18 dubbisi.
Maqaan Waaqayyo eenyu? Guutummaa biyya lafaar-
rattihoo aangoo adda ta’e akkamii qaba? (Er. 16:21;
Dan. 4:17)
2. Uumama 1:26-31 dubbisi.
(a) Wantoota Waaqayyo guyyaa ja’affaatti uume kees-
saa inni dhumaa maalidha? Uumamni kunoo bineen-
sotarraa adda kan ture akkamitti? (Uma. 1:26)
(b) Yihowaan namaafis ta’e bineensotaaf qophii akka-
mii godhe? (Uma. 1:30)
3. Uumama 2:7-25 dubbisi.
(a) Addaam bineensotaaf maqaa akka moggaasuuf
hojiin kennameef maal kan dabalatu ture? (Uma.
2:19)
(b) Uumamni 2:24, ilaalcha Yihowaan gaa’elaaf, gar-
gar ba’uufi wal hiikuuf qabu hubachuuf kan nu gar-
gaaru akkamitti? (Mat. 19:4-6, 9)
Seenaa 4
Iddoo Jireenyaasaaniitii kan
Baafaman Maaliifi?
1. Fakkicharraa akka ilaaltutti, Addaamiifi Hewwaa-
nirra maaltu ga’aa jira?
2. Yihowaan maaliif isaan adabe?
3. Bofti tokko Hewwaaniin maal jedhe?
4. Bofichi Hewwaanitti akka dubbatu kan godhe ee-
nyu?
5. Addaamiifi Hewwaan iddoo jireenyaasaanii kan
taate Jannata keessaa kan baafaman maaliifi?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 2:16, 17 fi 3:1-13, 24 dubbisi.
(a) Bofichi gaaffii Hewwaaniif dhiheesseen waa’ee
Yihowaa soba kan dubbate akkamitti? (Uma. 3:1-5;
1 Yoh. 5:3)
(b) Hewwaan fakkeenya akeekkachiisaa kan nuuf
taatu akkamitti? (Filp. 4:8; Yaq. 1:14, 15; 1 Yoh. 2:16)
(c) Addaamiifi Hewwaan balleessaa hojjetaniif itti
gaafatamummaa jalaa ba’uuf kan yaalan akkamitti?
(Uma. 3:12, 13)
(d) Kiruubelonni bakka dhaaba Eeden bira karaa
baha biiftuu dhaabatan, olaantummaa Yihowaa kan
kabajchiisan akkamitti? (Uma. 3:24)
2. Mul’ata 12:9 dubbisi.
Seexanni, ilmaan namootaa bulchiinsa Waaqayyoor-
raa jal’isuun kan isaaf mijaa’e akkamitti? (1 Yoh.
5:19)
Seenaa 5
Jireenya Ulfaataa Ta’e Jiraachuutu
Jalqabame
1. Jireenyi Addaamiifi Hewwaan bakka dhaaba Ee-
denii alatti maal fakkaata ture?
2. Addaamiifi Hewwaan maal ta’uu jalqaban? Maa-
liif?
3. Ijoolleen Addaamiifi Hewwaan kan dulloomaniifi
kan du’an maaliifi?
4. Addaamiifi Hewwaan Waaqayyoof utuu ajajamanii-
ru ta’ee, jireenyisaaniis ta’e kan ijoolleesaanii maal
fakkaata ture?
5. Hewwaan ajajamuu diduunshee rakkina kan itti
fide akkamitti?
6. Maqaan ijoollee Addaamiifi Hewwaan warra jalqa-
baa lamaan eenyu?
7. Ijoolleen fakkicharra jiran garabiraanoo eenyu fa’i?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 3:16-23 fi 4:1, 2 dubbisi.
(a) Lafti abaaramuunshee jireenya Addaamirratti
miidhaa kan geessise akkamitti? (Uma. 3:17-19; Rom.
8:20, 22)
(b) Maqaan Hewwaan jedhu hiiknisaa “Jiraattuu” ta’-
uunsaa sirrii kan ta’e maaliifi? (Uma. 3:20)
(c) Addaamiifi Hewwaan cubbuu erga hojjetanii boo-
dallee, Yihowaan akka isaaniif yaadu kan argisiise
akkamitti? (Uma. 3:7, 21)
2. Mul’ata 21:3, 4 dubbisi.
“Wanti duraa” yeroo badu wanti arguuf hawwitu
maalidha?
Seenaa 6
Mucaa Gaarii Ta’e Tokkoofi Mucaa
Hamaa Ta’e Tokko
1. Hojiin Qaayiniifi Abeel maal ture?
2. Qaayiniifi Abeel, Yihowaadhaaf kennaawwan ak-
kamii dhiheessan?
3. Yihowaan kennaa Abeelitti kan gammade maalii-
fi? Kennaa Qaayinittihoo kan hin gammanne maa-
liifi?
4. Qaayin nama akkamii ture? Yihowaanoo isa sir-
reessuu kan yaale akkamitti?
5. Qaayin obboleessasaa wajjin kophaasaanii dirreer-
ra yeroo turanitti maal godhe?
6. Qaayin obboleessasaa erga ajjeesee booda waan
isarra ga’e ibsi.
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 4:2-26 dubbisi.
(a) Yihowaan haalli Qaayin keessa jiru balaa akka
isarraan ga’u kan ibse akkamitti? (Uma. 4:7)
(b) Qaayin fedhii garaasaa keessa jiru kan mul’ise ak-
kamitti? (Uma. 4:9)
(c) Dhiiga nama balleessaa hin qabnee dhangalaasuu
ilaalchisee, Yihowaan ilaalcha akkamii qaba? (Uma.
4:10; Isa. 26:21)
2. 1 Yohannis 3:11, 12 dubbisi.
(a) Qaayin baay’ee kan aare maaliifi? Kunoo yeroo ha-
r’aatti akeekkachiisa kan nuuf ta’u akkamitti? (Uma.
4:4, 5; Fak. 14:30; 28:22)
(b) Macaafni Qulqulluun, miseensonni maatii kee-
nyaa hundi yoo Yihowaa mormanillee, jabaannee
dhaabachuu akka dandeenyu kan argisiisu akkamit-
ti? (Far. 27:10; Mat. 10:21, 22)
3. Yohannis 11:25 dubbisi.
Yihowaan namoota qajeelummaadhaaf jedhanii du’a-
niif abdii amansiisaa akkamii kenneera? (Yoh. 5:24)
Seenaa 7
Nama Ija Jabeessa Ta’e
1. Henok namoota yeroo sana turanirra adda kan ture
akkamitti?
2. Namoonni bara Heenok turan wantoota baay’ee ga-
dhee ta’an kan hojjetan maaliifi?
3. Wantoota gadhee akkamii hojjetu turan? (Fakki-
cha ilaali.)
4. Henok ija jabeessa ta’uun kan isa barbaachise maa-
liif?
5. Namoonni bara sanaa hammam jiraatu turan? He-
nok garuu hammam jiraate?
6. Henok erga du’ee maaltu ta’e?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 5:21-24, 27 dubbisi.
(a) Henok Yihowaa wajjin walitti dhufeenya akkamii
qaba ture? (Uma. 5:24)
(b) Macaafni Qulqulluun akka jedhutti, namni na-
moota lafarra jiraatan hundumaa caalaa umurii
dheeraa jiraate eenyu? Yommuu du’u umuriinsaa
meeqa ture? (Uma. 5:27)
2. Uumama 6:5 dubbisi.
Henok erga du’ee booda hammeenyi lafarratti kan
baay’ate akkamitti? Kun yeroo amma keessa jiraan-
nu kanaa wajjin kan walfakkaatu akkamitti? (2 Xim.
3:13)
3. Ibroota 11:5 dubbisi.
Amala Henok isa kamtu ‘Waaqayyoon gammachiise?’
Bu’aansaahoo maal ta’e? (Uma. 5:22)
4. Yihudaa 14, 15 dubbisi.
Yeroo har’aa Kiristiyaanonni waraana Armaagedoon
isa fulduratti dhufu ilaalchisee, yommuu namoota
akeekkachiisan, akka Henok ija jabeeyyii ta’uu kan
danda’an akkamitti? (2 Xim. 4:2; Ibr. 13:6)
Seenaa 8
Namoota Dhedheeroofi Humna
Guddaa Qaban
1. Ergamoota Waaqayyoo keessaa tokko tokko Seexa-
na yommuu dhaggeeffatan maaltu ta’e?
2. Ergamoonni tokko tokko hojiisaanii isa samiirraa
dhiisanii gara lafaatti kan dhufan maaliifi?
3. Ergamoonni gara lafaa dhufanii qaama namaa uf-
fachuunsaanii dogoggora kan ta’e maaliifi?
4. Ijoolleen Ergamoota sanaa warra kaanirra adda
kan turan maaliini?
5. Akka fakkicharratti argitutti, ijoolleen ergamoota
sanaa yommuu guguddatanitti maal gochuu jalqa-
ban?
6. Henokin booda, namni gaariin lafarra jiraate ee-
nyu? Waaqayyo kan isa jaallatehoo maaliifi?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 6:1-8 dubbisi.
Akkaataan amala keenyaa, miira Yihowaa kan tuqu
ta’uusaa Uumamni 6:6 kan ibsu akkamitti? (Far. 78:
40, 41; Fak. 27:11)
2. Yihudaa 6 dubbisi.
Ergamoonni bara Nohi, “lafa taa’umsa isaanii gad
dhiisan” bara keenyatti akeekkachiisa kan nuuf ta’-
an akkamitti? (1 Qor. 3:5-9; 2 Phe. 2:4, 9, 10)
Seenaa 9
Nohi Markaba Hojjete
1. Maatiin Nohi meeqa turan? Maqaan ijoolleesaa sa-
danihoo eenyu fa’i?
2. Waaqayyo Nohiif hojii haaraa akkamii kenneef?
Maaliifi?
3. Nohi waa’ee markabichaa yeroo isaanitti himetti,
ollaawwansaa deebii akkamii kennan?
4. Waaqayyo Nohi bineensota maal akka godhu itti
hime?
5. Waaqayyo balbala markabichaa erga cufee booda,
Nohiifi maatiinsaa maal gochuu qabu turan?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 6:9-22 dubbisi.
(a) Nohi, Waaqa dhugaa waaqeffachuudhaan fakkee-
nya gaarii kan ta’e akkamitti? (Uma. 6:9, 22)
(b) Yihowaan humnaan walirratti ka’uudhaaf ilaal-
cha akkamii qaba? Kunoo bashannana filannu kan
tuqu akkamitti? (Uma. 6:11, 12; Far. 11:5)
(c) Qajeelfamni jaarimiyaa Yihowaarraa yommuu
nuu kennamu, fakkeenya Nohi hordofuu kan dandee-
nyu akkamitti? (Uma. 6:22; 1 Yoh. 5:3)
2. Uumama 7:1-9 dubbisi.
Yihowaan, nama gonkummaa hin qabaanne Nohiin
akka qajeelaatti ilaaluunsaa, yeroo har’aa kan nu jaj-
jabeessu akkamitti? (Uma. 7:1; Fak. 10:16; Isa. 26:7)
Seenaa 10
Bishaan Badiisaa Isa Guddaa
1. Erga bokkichi roobuu jalqabee booda, namni tok-
koyyuu gara markabaatti seenuu kan hin dandeenye
maaliifi?
2. Yihowaan bokkicha kan roobse guyyaa meeqaafi
halkan meeqaafidha? Bishaanichihoo lafarraa ham-
mam ol ka’ee ture?
3. Bishaanichi lafarra guutaa yeroo adeemutti mar-
kabichi maal ta’e?
4. Ijoolleen ergamootaa sun Bishaan Badiisaa sana
jalaa oolaniiruu? Abbootiinsaaniihoo maal ta’an?
5. Ji’oota shan booda markabichi maal ta’e?
6. Nohi, qurruu sana markaba keessaa baasee kan
erge maaliifi?
7. Nohi bishaan lafarraa hir’achaa akka jiru akkamit-
ti bare?
8. Iniifi maatiinsaa markabicha keessa waggaa tok-
koo ol erga turanii booda, Waaqayyo Nohiin maal je-
dheen?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 7:10-24 dubbisi.
(a) Lubbuun lafarratti argamu hundi guutummaatti
kan balleeffame akkamitti? (Uma. 7:23)
(b) Bishaan Badiisaa lafarraa hir’achuuf yeroo ham-
mamii fudhate? (Uma. 7:24)
2. Uumama 8:1-17 dubbisi.
Uumamni 8:17 kaayyoon Yihowaan lafaaf qabu akka
hin jijjiiramne kan argisiisu akkamitti? (Uma. 1:22)
3. 1 Phexros 3:19, 20 dubbisi.
(a) Ergamoonni hamoon gara samiitti yommuu dee-
bi’an firdii akkamiitu itti faradame? (Yih. 6)
(b) Seenaan Nohiifi maatiisaa, dandeettii Yihowaan
sabasaa oolchuuf qaburratti amantaa qabnu kan
nuuf jabeessu akkamitti? (2 Phe. 2:9)
Seenaa 11
Sabbata Jalqabaa
1. Fakkicharraa akka arginutti, Nohi akkuma mar-
kaba keessaa ba’een jalqaba maal godhe?
2. Bishaan Badiisaa booda, Waaqayyo Nohiifi maatii-
saatiif abboommii maalii kenneef?
3. Waaqayyo waadaa maalii gale?
4. Yeroo sabbata Waaqaa arginu maal yaadachuu
qabna?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 8:18-22 dubbisi.
(a) Yeroo har’aatti, “foolii isa garaa ciibsu” Yihowaa-
dhaaf dhiheessuu kan dandeenyu akkamitti? (Uma.
8:21; Ibr. 13:15, 16)
(b) Yihowaan yaada garaa namootaa ilaalchisee maal
hubateera? Kanaafuu of eeggannoo maalii gochuu
qabna? (Uma. 8:21; Mat. 15:18, 19)
2. Uumama 9:9-17 dubbisi.
(a) Yihowaan uumama lafarra jiru hundumaa wajjin
kakuu maalii gale? (Uma. 9:10, 11)
(b) Kakuun sabbata Waaqaa kan itti fufu hanga yoo-
miitti? (Uma. 9:16)
Seenaa 12
Namoonni Gamoo Guddaa Ijaaran
1. Naamrud eenyu ture? Waaqayyo akkamitti isa ilaa-
la ture?
2. Akka fakkicharratti arginutti, namoonni suphee
kan tolchan maaliifi?
3. Yihowaan ijaarsasaanii kanatti kan hin gamman-
ne maaliif ture?
4. Waaqayyo hojii ijaarsaa gamoo kana kan dhaabsi-
se akkamitti?
5. Maqaan magaalattiin ittiin waamamtu maal ture?
Hiikni maqaa kanaahoo maalidha?
6. Waaqayyo erga afaansaanii waliin makee booda
jarri akkam ta’an?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 10:1, 8-10 dubbisi.
Naamrud amalawwan akkamii argisiise? Kunoo
akeekkachiisa akkamii nuuf ta’a? (Fak. 3:31)
2. Uumama 11:1-9 dubbisi.
Gamoo kana ijaaruuf kan isaan kakaase maal ture?
Ijaarsisaanii utuu fiixaan hin ba’in kan hafe maalii-
fi? (Uma. 11:4; Fak. 16:18; Yoh. 5:44)
Seenaa 13
Michuu Waaqayyoo Kan Ture
Abrahaam
1. Magaalaa Ur keessa namoota akkamiitu jiraata
ture?
2. Namni fakkii kanarratti argitu eenyudha? Yoom
dhalate? Kan jiraatuho eessa ture?
3. Waaqayyo Abrahaam maal akka godhu itti hime?
4. Abrahaam michuu Waaqayyoo jedhamee kan waa-
mame maaliifi?
5. Abrahaam biyya Urii yommuu ba’etti, eenyufaatu
isaa wajjin adeeme?
6. Abrahaam biyya Kana’aan yommuu ga’etti Waa-
qayyo maal itti hime?
7. Abrahaam umuriinsaa 99 yeroo turetti, Waaqayyo
kakuu akkamii galeef?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 11:27-32 dubbisi.
(a) Abrahaamifi Loox firooma maalii qabu turan?
(Uma. 11:27)
(b) Taaraan maatiisaa gara Kana’aanitti geessuun-
saa kan beekamu ta’uyyuu, adeemsa kana kan jalqa-
be Abrahaam ta’uusaa akkamitti beekna? Abrahaam
akkas kan godhehoo maaliifi? (Uma. 11:31; HoE. 7:
2-4)
2. Uumama 12:1-7 dubbisi.
Abrahaam erga biyya Kana’aanitti galee booda, Yi-
howaan dabalataan abdii akkamii isaaf kenne? (Uma.
12:7)
3. Uumama 17:1-8, 15-17 dubbisi.
(a) Abraam yommuu umuriinsaa 99 ta’etti maqaan-
saa eenyutti jijjiirame? Maaliif? (Uma. 17:5)
(b) Yihowaan fulduratti Saaraa eebbisuuf waadaa
maalii gale? (Uma. 17:15, 16)
4. Uumama 18:9-19 dubbisi.
(a) Uumama 18:19rratti abbootiidhaaf itti gaafata-
mummaa akkamiitu kenname? (Kes. 6:6, 7; Efe. 6:4)
(b) Muuxannoo Saaraa isa kamtu waan tokkoyyuu
Yihowaa jalaa dhoksuu akka hin dandeenye argisii-
sa? (Uma. 18:12, 15; Far. 44:21)
Seenaa 14
Waaqayyo Amantii Abrahaam Qore
1. Waaqayyo Abrahaamiif waadaa maalii gale? Kana-
hoo kan raawwate akkamitti?
2. Akkuma fakkii kanarratti argamutti, Waaqayyo
amantii Abrahaam kan qore akkamitti?
3. Abrahaam Waaqayyo maaliif akka isa abboome hu-
bachuu baatus maal godhe?
4. Abrahaam yommuu ilmasaa qaluuf haaduu fudhet-
ti maaltu ta’e?
5. Amantiin Abrahaam Waaqayyorratti qabu ham-
mam jabaa ture?
6. Waaqayyo, Abrahaam aarsaa akka dhiheessuuf
maal isaaf qopheesse? Akkamitti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 21:1-7 dubbisi.
Abrahaam ilmasaa guyyaa saddeettaffaatti kan
dhagna qabe maaliifi? (Uma. 17:10-12; 21:4)
2. Uumama 22:1-18 dubbisi.
Yisihaq abbaasaa Abrahaamiif akka abboomamu kan
argiisiise akkamitti? Kunoo wanta guddaa fuuldu-
ratti raawwatamuuf fakkeenya kan ta’e akkamitti?
(Uma. 22:7-9; 1 Qor. 5:7; Filp. 2:8, 9)
Seenaa 15
Haati Manaa Loox Gara Duubaa Ilaalte
1. Abrahaamiifi Loox kan gargar ba’an maaliifi?
2. Loox biyya Sodoom keessa jiraachuu kan filate
maaliifi?
3. Namoonni Sodoom namoota akkamii turan?
4. Ergamoonni lama Looxiif akeekkachiisa akkamii
kennan?
5. Haati manaa Loox utubaa soogiddaa kan taate
maaliifi?
6. Wanta haadha manaa Looxirra ga’erraa barumsa
maalii arganna?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 13:5-13 dubbisi.
Wal dhabiinsa nu gidduutti uumamu akkaataa itti
hiiknu ilaalchisee Abrahaamirraa barumsa akkamii
argachuu dandeenya? (Uma. 13:8, 9; Rom. 12:10; Filp.
2:3, 4)
2. Uumama 18:20-33 dubbisi.
Haalli itti Yihowaan Abrahaamiin qabe, Yihowaanii-
fi Yesus qajeelummaadhaan akka faradan kan nuuf
mirkaneessuu akkamitti? (Uma. 18:25, 26; Mat. 25:
31-33)
3. Uumama 19:1-29 dubbisi.
(a) Seenaan Macaafa Qulqulluu kun, Waaqayyo, saal-
qunnamtii namoota saala walfakkaatu qaban gid-
duutti godhamuf ilaalcha maalii akka qabu ibsa?
(Uma. 19:5, 13; Lew. 20:13)
(b) Akkaataa Abrahaamifi Loox qajeelfama Waaqay-
yootiif deebii itti kennanirratti garaagarummaa maa-
lii argina? Kanarraahoo maal barachuu dandeenya?
(Uma. 19:15, 16, 19, 20; 22:3)
4. Luqaas 17:28-32 dubbisi.
Haati manaa Loox qabeenyaaf ilaalcha akkamii qab-
di turte? Kunoo nuuf akeekkachiisa kan ta’u akka-
mitti? (Luq. 12:15; 17:31, 32; Mat. 6:19-21, 25)
5. 2 Phexros 2:6-8 dubbisi.
Fakkeenya Loox fudhachuudhaan, addunyaa Waa-
qayyo malee jiraatuufi nu marsee jiru kanaaf, ilaal-
cha akkamii qabaachuu qabna? (His. 9:4; 1 Yoh. 2:
15-17)
Seenaa 16
Yisihaq Haadha Manaa Gaarii Argate
1. Namichiifi dubartiin fakkii kanarra jiran eenyu-
fa’i?
2. Abrahaam ilmasaatiif haadha manaa argachuuf
maal godhe? Kan akkas godhehoo maaliifi?
3. Kadhannaan hojjetaa Abrahaam dhiheesse deebii
kan argate akkamitti?
4. Ribqaan, Yisihaqitti heerumuuf fedhii qabaachuu-
shee yommuu gaafatamtu deebii akkamii laatte?
5. Yisihaqiin maaltu gaddasaa isa irraanfachiise?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 24:1-67 dubbisi.
(a) Ribqaan boolla bishaanii biratti hojjetaa Abrahaa-
miin yommuu argitetti, amalawwan gaarii akkamii
argisiiste? (Uma. 24:17-20; Fak. 31:17, 31)
(b) Qophiin Abrahaam Yisihaqif godhe Kiristiyaano-
ta yeroo har’aatti argamaniif fakkeenya gaarii akka-
mii ta’a? (Uma. 24:37, 38; 1 Qor. 7:39; 2 Qor. 6:14)
(c) Akkuma Yisihaq godhe, nuyis xiinxaluuf yeroo ra-
maduu kan qabnu maaliifi? (Uma. 24:63; Far. 77:12;
Filp. 4:8)
Seenaa 17
Lakkuu Wal Hin Fakkaanne
1. Esaawuufi Yaaqoob eenyu fa’i? Addadda kan tura-
noo akkamitti?
2. Esaawuufi Yaaqoob yeroo akaakayyuunsaanii Ab-
rahaam du’etti, umuriinsaanii meeqa ture?
3. Esaawu wanta haadhaafi abbaasaa baay’ee gaddi-
siisu akkamii hojjete?
4. Esaawu obboleessasaa Yaaqoobitti baay’ee kan
aare maaliifi?
5. Yisihaq ilmasaa Yaaqoobiif qajeelfama maalii ken-
neef?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 25:5-11, 20-34 dubbisi.
(a) Yihowaan ijoollee dhiiraa lamaan Ribqaan deessu
ilaalchisee raajii maalii dubbate? (Uma. 25:23)
(b) Mirga hangafummaa ilaalchisee, ilaalcha Yaaqoo-
biifi Esaawu gidduu addaddummaa akkamiitu ture?
(Uma. 25:31-34)
2. Uumama 26:34, 35; 27:1-46; fi 28:1-5 dubbisi.
(a) Esaawu wantoota hafuuraatiif dinqisiifannaa
akka hin qabaanne kan argisiise akkamitti? (Uma.
26:34, 35; 27:46)
(b) Yaaqoob eebba Waaqayyoo akka argatuuf Yisihaq
maal akka godhu itti hime? (Uma. 28:1-4)
3. Ibroota 12:16, 17 dubbisi.
Fakkeenyi Esaawu, namoonni wantoota qulqulluu
tuffatan bu’aansaanii maal akka ta’e argisiisa?
Seenaa 18
Yaaqoob Gara Kaaraan Dhaqe
1. Shamarreen fakkii kanarra jirtu eenyudha? Yaa-
qoob maal godheef?
2. Yaaqoob Raaheliin fuudhuuf jecha maal gochuuf
walii gale?
3. Yeroon Yaaqoob Raaheliin itti fuudhu ennaa ga’u
Laabaan maal godhe?
4. Yaaqoob Raaheliin fuudhuuf maal gochuuf walii
gale?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 29:1-30 dubbisi.
(a) Yeroo Laabaan isa gowwoomsettillee Yaaqoob gar-
raamii ta’uusaa kan argisiise akkamitti? Nuyi kanar-
raa maal barachuu dandeenya? (Uma. 25:27; 29:26-
28; Mat. 5:37)
(b) Fakkeenyi Yaaqoob garaagarummaa jaalala dhu-
gaafi jaalala sinsinnii gidduu jiru kan nu hubachii-
su akkamitti? (Uma. 29:18, 20, 30; Wed. 8:6)
(c) Dubartoonni arfan miseensa maatii Yaaqob ta’a-
niifi boodas ijoollee isaaf da’an eenyu fa’i? (Uma. 29:
23, 24, 28, 29)
Seenaa 19
Yaaqoob Maatii Guddaa Qaba
1. Maqaan ijoolleen Yaaqoob, Liyaa haadha manaa-
saa ishee jalqabaarraa godhate ja’an eenyu fa’i?
2. Hojjettuun Liyaa, Zilfaan Yaaqoobiif ijoollee la-
maan kam deesse?
3. Hojjettuun Raahel, Bilhaan Yaaqoobiif ijoollee la-
maan kam deesse?
4. Ijoolleen lamaan Raahel deesse eenyufa’i? Haata’u
malee, mucaa isa lammaffaa yommuu deessetti maal-
tu ta’e?
5. Akka fakkicharratti arginutti Yaaqoob ijoollee
meeqa qaba? Isaanirraahoo maaltu argame?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 29:32-35; 30:1-26; fi 35:16-19 dubbisi.
Akka maqaa ijoollee Yaaqoob 12aanirraa hubachuu
dandeenyutti, bara duriitti, maqaan ilmaan Ibrootaa
kan moggaafamu akkamitti ture?
2. Uumama 37:35 dubbisi.
Macaafa Qulqulluu keessatti kan caqafame maqaa
Dhinee qofaa ta’us, Yaaqoob ijoollee durbaa garabi-
raas akka qabu akkamitti beekuu dandeenya? (Uma.
37:34, 35)
Seenaa 20
Dhineen Rakkoorra Buute
1. Abrahaamiifi Yishaq ijoolleensaanii namoota biy-
ya Kana’aanitti akka hin heerumne ykn akka hin
fuune kan barbaadan maaliifi?
2. Yaaqoob, intallisaa durboota Kana’aan hiriyyaa go-
dhachuusheetti gammadee turee?
3. Fakkicharratti namni Dhinee ilaalaa jiru eenyu-
dha? Innoo wanta gadhee akkamii raawwate?
4. Obboloonni Dhinee, Shimi’ooniifi Lewwiin wanta
raawwatame yommuu dhaga’an maal godhan?
5. Yaaqoob wanata Shimi’ooniifi Lewwiin godhanitti
gammadeeraa?
6. Maatiinsaanii hundi rakkina keessa galuu kan jal-
qabe akkamitti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 34:1-31 dubbisi.
(a) Dhineen ijoollee durbaa biyya Kana’aanii wajjin
hiriyoomuunshee waan al tokko ta’edhamoo wanta
irra deddeebi’amedha? Ibsi. (Uma. 34:1 NW)
(b) Dhineen durbummaashee dhabuusheetiin kan itti
gaafatamu ishumadha kan jennu maaliifi? (Gal. 6:7)
(c) Dargaggoonni yeroo har ’aa jiran, fakkee-
nya akeekkachiisaa Dhineerraa argatan qalbeef-
fachuusaanii argisiisuu kan danda’an akkamitti?
(Fak. 13:20; 1 Qor. 15:33; 1 Yoh. 5:19)
Seenaa 21
Obboloonni Yoseef Isa Jibban
1. Obboloonni Yoseef kan isatti hinaafan maaliifi?
Boodahoo maal godhan?
2. Obboloonni Yoseef maal isa gochuu barbaadu tu-
ran? Ruuben garuu maal jedhe?
3. Daldaltoonni biyya Ishmaa’el yommuu karaa sa-
narra dhufan maaltu ta’e?
4. Obboloonni Yoseef, abbaansaanii Yoseef du’eera je-
dhee akka amanu gochuuf maal godhan?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 37:1-35 dubbisi.
(a) Kiristiyaanonni wanta dogoggoraa hojjetamu gu-
miitti beeksisuudhaan, fakkeenya Yoseef hordofuu
kan danda’an akkamitti? (Uma. 37:2; Lew. 5:1; 1 Qor.
1:11)
(b) Obboloonni Yoseef akka isarratti hammaatan kan
isaan godhe maali? (Uma. 37:11, 18; Fak. 27:4; Yaq. 3:
14-16)
(c) Yaaqoob gaddasaa karaa baramaa ta’e isa kamiin
ibse? (Uma. 37:35)
Seenaa 22
Yoseef Mana Hidhaa Gale
1. Yoseef gara biyya Gibxiitti yeroo geessame umu-
riinsaa meeqa ture? Yommuu achi ga’u maaltu ta’e?
2. Yoseef mana hidhaa kan gale maaliifi?
3. Mana hidhaa keessatti Yoseefiif itti gaafatamum-
maa akkamiitu kenname?
4. Yoseef mana hidhaatti, nama mootii Gibxiif dhu-
gaatii dhiheessuufi nama buddeena isaaf tolchuuf
maal godhe?
5. Namichi dhugaatii dhiheessu mana hidhaatii erga
gadhiifamee booda maaltu ta’e?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 39:1-23 dubbisi.
Bara Yoseefitti, ejjuun dogoggora ta’uusaa ilaalchisee
seerri Waaqayyo barreessise kan hin jirre erga ta’ee,
Yoseef haadha manaa Phoxiifaar jalaa akka baqatu
kan isa godhe maalidha? (Uma. 2:24; 20:3; 39:9)
2. Uumama 40:1-23dubbisi.
(a) Abjuun namicha mootii Gibxiif dhugaatii dhihees-
suu maal akka tureefi hiikni abjuu kanaa Yihowaan
Yoseefiif ibsee maal akka ta’e gabaabsii ibsi. (Uma.
40:9-13)
(b) Namichi buddeena tolchu maal abjoote? Hiikni-
saahoo maal ture? (Uma. 40:16-19)
(c) Yeroo har’aatti, kutaan hojjetaa amanamaa-
fi ogeessi fakkeenya Yoseef kan hordofe akkamitti?
(Uma. 40:8; Far. 36:9; Yoh. 17:17; HoE. 17:2, 3)
(d) Uumamni 40:20 guyyaa dhalootaa kabajuu ilaal-
chisee, ilaalchi Kiristiyaanotaa maal ta’u akka qabu
kan ibsu akkamitti? (Lal. 7:1; Mar. 6:21-28)
Seenaa 23
Abjuu Fara’oon
1. Gaaf tokko halkan mootii warra Gibxiirra maaltu
ga’e?
2. Namichi dhugaatii dhiheessu dhumarratti Yosee-
fiin kan yaadate maaliifi?
3. Fakkicharraa akka arginutti, Mootiin warra Gib-
xii abjuuwwan akkamii lama abjoote?
4. Yoseef abjicha maal jedhee hiike?
5. Yoseef, Fara’oonitti aanee biyya Gibxii keessatti
nama aangoo guddaa qabu kan ta’e akkamitti?
6. Obboloonni Yoseef gara biyya warra Gibxii kan
dhaqan maaliifi? Kan isa wallaalanoo maaliifi?
7. Yoseef abjuusaa isa kam yaadate? Kunoo maal
akka hubatu isa gargaareera?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 41:1-57 dubbisi.
(a) Yoseef Yihowaadhaaf ulfina kan kenne akkamit-
ti? Yeroo har’aa Kiristiyaanonni fakkeenyasaa hordo-
fuu kan danda’an karaa kamiini? (Uma. 41:16, 25, 28;
Mat. 5:16; 1 Phe. 2:12)
(b) Biyya Gibxii keessatti waggoonni quufaa, itti
aanseemmoo waggoonni beelaa kan turan ta’uun-
saa, haala sabni Yihowaafi Sabni Kiristiyaanaa yeroo
har’aa karaa hafuuraa keessa jiranii wajjin kan wal
bira qabamu akkamitti? (Uma. 41:29, 30; Amo 8:11, 12
2. Uumama 42:1-8fi 50:20 dubbisi.
Waaqeffattoonni Yihowaa, aadaa biyya sanaa yoo ta’e
nama aangoo qabu tokko kabajuuf qomma’uunsaanii
dogoggoradhaa? (Uma. 42:6)
Seenaa 24
Yoseef Obbolootasaa Qore
1. Yoseef isin gaaddota jedhee obbolootasaatiin kan
morme maaliifi?
2. Yaaqoob, ilmisaa Beniyaamin inni quxisuun gara
Gibxii akka dhaqu kan heyyame maaliifi?
3. Xoofoon meetii Yoseef qalqalloo Beniyaamin kees-
sa kan kaa’ame akkamitti?
4. Yihudaan, Beniyaamiiniin gadhiisisuuf maal go-
dhe?
5. Obboloonni Yoseef kan jijjiiraman akkamitti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 42:9-38 dubbisi.
Jechi Yoseef Uumama 42:18rrtti dubbate, namoota
yeroo har’aatti jaarmiyaa Yihowaa keessatti itti gaa-
fatamummaa qabaniif yaadachiisa gaarii kan ta’u ak-
kamitti? (Nah. 5:15; 2 Qor. 7:1, 2)
2. Uumama 43:1-34 dubbisi.
(a) Hangafa kan ture Ruuben ta’us, obbolootasaa bak-
ka bu’uudhaan kan dubbate Yihudaa ta’uusaa akka-
mitti beekuu dandeenya? (Uma. 43:3, 8, 9; 44:14, 18;
1 Sen. 5:2)
(b) Yoseef obbolootasaa kan qore akkamitti? Maaliif?
(Uma. 43:33, 34)
3. Uumama 44:1-34 dubbisi.
(a) Yoseef obboloonnisaa akka isa hin barre go-
chuuf, mala akkamiitiin gargaarame? (Uma. 44:5, 15;
Lew. 19:26)
(b) Obboloonni Yoseef, hinaaffaa dura obboleessasaa-
niirratti qaban dhiisuusaanii kan argisiisan akka-
mitti? (Uma. 44:13, 33, 34)
Seenaa 25
Maatichi Gibxiitti Gale
1. Yoseef eenyummaasaa obbolootasaatti yommuu
himu maaltu ta’e?
2. Yoseef gaarummaadhaan obbolootasaatti maal
hime?
3. Mootiin warra Gibxii waa’ee obboloota Yoseef ye-
roo dhaga’e maal jedhe?
4. Maatiin Yaaqoob gara biyya Gibxiitti yommuu dha-
qan hammam baay’atu turan?
5. Maatiin Yaaqoob eenyu jedhamee waamame? Maa-
liif?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Uumama 45:1-28 dubbisi.
Seenaan Macaafa Qulqulluu waa’ee Yoseef dubbatu,
Yihowaan hammeenya tajaajiltootasaarratti karoor-
fame waan gaaritti jijjiiruu akka danda’u kan argi-
siisu akkamitti? (Uma. 45:5-8; Isa. 8:10; Filp. 1:12-14)
2. Uumama 46:1-27 dubbisi.
Yaaqoob yommuu gara Gibxii dhaqu Yihowaan maal
jedhee waadaa galeef ? (Uma. 46:1-4)
Seenaa 26
Iyoob Waaqayyoof Amanamaa Ture
1. Iyoob eenyu ture?
2. Seexanni maal gochuuf yaale? Haata’u malee, isaaf
mijaa’eeraa?
3. Yihowaan Seexanni maal akka godhu isaaf heyya-
me? Maaliif?
4. Haati manaa Iyoob “Waaqayyoon arrabsii du’i!”
kan isaan jette maaliifi? (Fakkicha ilaali.)
5. Fakkii isa lammaffaarratti akka argitutti, Yiho-
waan Iyoobiin kan eebbise akkamitti? Maaliif?
6. Nuyis akkuma Iyoob Yihowaadhaaf amanamoo yoo
taane eebba akkamii arganna?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Iyoob 1:1-22 dubbisi.
Yeroo har’aatti Kiristiyaanonni fakkeenya Iyoob hor-
dofuu kan danda’an akkamitti? (Iyo. 1:1; Filp. 2:15;
2 Phe. 3:14)
Iyoob 2:1-13 dubbisi.
Iyoobiifi haati manaasaa ari’atama Seexanarraa
isaanirra ga’eef deebii kan kennan karaa lamaan ad-
daddaa kamiini? (Iyo. 2:9, 10; Fak. 19:3; Mik. 7:7; Mil.
3:14)
3. Iyoob 42:10-17 dubbisi.
(a) Badhaasni Iyoob Yihowaarraa argateefi Yesus ji-
reenyasaa guutuutti amanamaa ta’uusaatiin argate
kan walfakkaatu akkamitti? (Iyo. 42:12; Filp. 2:9-11)
(b) Iyoob Waaqayyoof amanamaa ta’ee dhaabachuu-
saatiin eebbifamuunsaa kan nu jajjabeessu akkamit-
ti? (Iyo. 42:10, 12; Ibr. 6:10; Yaq. 1:2-4, 12; 5:11)
Seenaa 27
Mootii Hamaan Tokko Biyya Gibxii
Bulchuu Jalqabe
1. Fakkii kanarratti, namichi qaccee qabate eenyu-
dha? Kan inni reebaa jiruhoo eenyunidha?
2. Yoseef erga du’ee booda Israa’elootarra maaltu
ga’e?
3. Warri Gibxii Israa’eloota kan sodaatan maaliifi?
4. Fara’oon dubartoota Israa’eloota deessisaniif ajaja
akkamii kenne?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Ba’uu 1:6-22 dubbisi.
(a) Yihowaan kakuu Abrahaamiif gale raawwachuu
kan jalqabe karaa kamiini? (Bau. 1:7; Uma. 12:2;
HoE. 7:17)
(b) Deessistoonni Ibrootaa sun lubbuudhaaf ulfina
akka kennan kan argisiisan akkamitti? (Bau. 1:17;
Uma. 9:6)
(c) Deessistoonni sun Yihowaadhaaf amanamuusaa-
niitiin kan kiisaman akkamitti? (Bau. 1:20, 21;
Fak. 19:17)
(d) Seexanni, sanyii karaa Abrahaam abdachiifame
ilaalchisee kaayyoo Yihowaan baase fashaleessuuf
yaalii kan godhe akkamitti? (Bau. 1:22; Mat. 2:16)
Seenaa 28
Akkaataa Museen Itti Oole
1. Mucaan fakkii kanarra jiru eenyu? Kan inni qaba-
te jiruhoo quba eenyuuti?
2. Haati Musee mucaashee du’arraa oolchuuf maal
goote?
3. Intalli xinnoon fakkii kanarra jirtu eenyudha?
Isheenoo maal gochaa jirti?
4. Intalli Fara’oon mucicha yommuu argattutti, Miir-
yaam yaada maalii dhiheessiteef?
5. Intalli mootichaa haadha Museetiin maal jette?
Gaaffii dabalataa:
1. Ba’uu 2:1-10 dubbisi.
Haati Musee yeroo inni mucaa xinnoo turetti isa leen-
jisuufi isa barsiisuuf carraa akkamii argattee turte?
Kunoo warra yeroo har’aa argamaniif fakkeenya ak-
kamii ta’a? (Bau. 2:9, 10; Kes. 6:6-9; Fak. 22:6; Efe.
6:4; 2 Xim. 3:15)
Seenaa 29
Museen kan Baqate Maaliifi
1. Museen eessatti guddate? Haata’u malee, waa’ee
warrasaa maal beeka ture?
2. Museen umuriinsaa waggaa 40 yeroo turetti maal
godhe?
3. Museen, namicha Israa’el isa obboleessasaarra
miidhaa geessisaa tureen maal jedhe? Namichoo
maal jedhee deebiseef?
4. Museen biyya Gibxii kan baqate maaliifi?
5. Museen garamitti baqate? Achittoo eenyuu wajjin
wal bare?
6. Museen erga biyya Gibxii baqatee booda, waggaa
40af maal hojjechaa ture?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Ba’uu 2:11-25 dubbisi.
Museen waggoota hedduudhaaf ogummaa warra Gib-
xii kan barate ta’us, Yihowaafi sabasaatiif amanamaa
ta’uusaa kan argisiise akkamitti? (Bau. 2:11, 12; Ibr.
11:24)
2. Hojii Ergamootaa 7:22-29 dubbisi.
Museen kophaasaa garbummaa warra Gibxii jalaa
Israa’eloota baasuuf yaalii inni godherraa barumsa
maalii argachuu dandeenya? (HoE. 7:23-25; 1 Phe. 5:
6, 10)
Seenaa 30
Huuxxii Boba’u
1. Maqaan gaara fakkii kanarratti argitu maal je-
dhama?
2. Museen hoolotasaa qabatee gara gaara kanaatti
yommuu ol ba’u waan haaraa akkamii akka arge ibsi.
3. Sagaleen tokko huuxxii gubatu keessaa maal je-
dhe? Sagalichi kan eenyuu ture?
4. Museen Saba Waaqayyoo biyya Gibxii akka baasu
yommuu Waaqayyo isatti himetti maal jedhe?
5. Waaqayyo, sabni Israa’el eenyutu si erge jedhanii
yoo Musee gaafatan, maal jedhee akka isaaniif dee-
bisu itti hime?
6. Museen Waaqayyo kan isa erge ta’uusaa kan isaa-
niif mirkaneesse akkamitti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Ba’uu 3:1-22 dubbisi.
Hojii ti’ookraasii nuuf kenname raawwachuuf ga’ees-
sota akka hin taane yoo nutti dhaga’ame, fakkeenyi
Musee Yihowaan akka nu gargaaru kan nuuf mirka-
neessu akkamitti? (Bau. 3:11, 13; 2 Qor. 3:5, 6)
2. Ba’uu 4:1-20 dubbisi.
(a) Museen waggaa 40 biyya Miidiyaanitti dabarse,
ilaalchasaarratti jijjiirama akkamii godhe? Obboloon-
ni gumii keessatti mirga argachuuf carraaqan kanar-
raa maal barachuu danda’u? (Bau. 2:11, 12; 4:10, 13;
Mik. 6:8; 1 Xim. 3:1, 6, 10)
(b) Yihowaan karaa jaarmiyaasaa kan nu adabu ta’-
us, fakkeenyi Musee amantaa akkamii akka qabaan-
nu nu godha? (Bau. 4:12-14; Far. 103:14; Ibr. 12:4-11)
Seenaa 31
Museefi Aaron Fara’oon
Duratti Dhihaatan
1. Dinqiiwwan Museefi Aaron hojjetan Israa’elootar-
ratti dhiibbaa maalii geessisan?
2. Museefi Aaron Fara’ooniin maal jedhaniin? Fara’-
oonoo maal jedhee deebiseef?
3. Akkuma fakkicharratti arginutti, Aaron uleesaa
lafatti yommuu darbatu maaltu ta’e?
4. Yihowaan Fara’ooniif barumsa kan kenne akka-
mitti? Deebiin Fara’oonoo maal ture?
5. Dha’icha kurnaffaa booddee maaltu ta’e?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Ba’uu 4:27-31 fi 5:1-23 dubbisi.
Fara’oon: “Ani Waaqayyoon hin beeku” ennaa jedhu
maal jechuusaa ture? (Bau. 5:2; 1 Sam. 2:12; Rom.
1:21)
2. Ba’uu 6:1-13, 26-30 dubbisi.
(a) Yihowaan, Abrahaamiif, Yisihaqiifi Yaaqoobiif
kan hin beekamne karaa kamiini? (Bau. 3:13, 14; 6:3;
Uma. 12:8)
(b) Museen hojii Yihowaan isatti kenne raawwachuuf
ga’aa akka hin taane itti dhaga’amus, Yihowaan isat-
ti gargaaramuunsaa maal akka nutti dhaga’amu go-
dha? (Bau. 6:12, 30; Luq. 21:13-15)
3. Ba’uu 7:1-13 dubbisi.
(a) Museefi Aaron ija jabinaan firdii Yihowaa Fara’-
oonitti himuusaaniitiin, tajaajiltoota Waaqayyoo ye-
roo har’aa jiraniif fakkeenya kan ta’an akkamitti?
(Bau. 7:2, 3, 6; HoE. 4:29-31)
(b) Yihowaan, waaqolii Gibxiirratti olaantummaasaa
kan argisiise akkamitti? (Bau. 7:12; 1 Sen. 29:12)
 Seenaa 32
Dha’ichawwan Kurnan
1. Fakkiiwwan asirra jiran ilaaluudhaan, dha’ichi jal-
qabaa sadan Yihowaan biyya Gibxiirratti fide ibsi.
2. Dha’ichi sadan jalqabaafi dha’ichi kaan garaaga-
rummaa maalii qabu?
3. Dha’ichi arfaffaan, shanaffaaniifi ja’affaan maal-
faa turan?
4. Dha’ichi torbaffaan, saddeettaffaaniifi sagalaffaan
maal akka ta’an ibsi.
5. Yihowaan, dha’icha kurnaffaa dura Israa’eloonni
maal akka godhan itti hime?
6. Dha’ichi kurnaffaan maal ture? Sanaan boodahoo
maaltu ta’e?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Ba’uu 7:19–8:23 dubbisi.
(a) Qaallonni Gibxii dha’icha jalqabaa lamaan Yiho-
waan buuse isaanis fiduu danda’aniyyuu, dha’icha sa-
daffaa booda maal amanuuf dirqamaniiru? (Bau. 8:
18, 19; Mat. 12:24-28)
(b) Dha’ichi arfaffaan, Yihowaan sabasaa eeguuf dan-
deettii akka qabu kan argisiise akkamitti? Sabni
Waaqayyoo kana beekuunsaanii, yeroo “rakkina gud-
daa” ni dhufa jedhame dura dhaabatanitti maal akka
isaanitti dhaga’amu godha? (Bau. 8:22, 23; Mul. 7:
13, 14; 2 Sen. 16:9)
2. Ba’uu 8:24; 9:3, 6, 10, 11, 14, 16, 23-25; fi 10:13-15,
21-23 dubbisi.
(a) Dha’icha Kurnanirratti gareewwan gargar baafa-
man lamaan kam fa’i? Kun ilaalcha gareewwan bara
keenya jiraniif qabnu kan xuqu akkamitti? (Bau. 8:
10, 18, 19; 9:14)
(b) Yaadni Ba’uu 9:16rratti argamu, Yihowaan, See-
xanni hanga ammaatti akka turu maaliif akka hey-
yame hubachuuf kan nu gargaaru akkamitti? (Rom.
9:21, 22)
3. Ba’uu 12:21-32 dubbisi.
Waaqayyo, hangafoota warra Gibxii yeroo balleesset-
ti, manneen Israa’elootaa bira darbuunsaa namoon-
ni hedduun akka oolan kan godhe akkamitti? Ku-
noo maaliif fakkeenya ta’a? (Bau. 12:21-23; Yoh. 1:29;
Rom. 5:18, 19, 21; 1 Qor. 5:7)
Seenaa 33
Galaana Diimaa Ce’uu
1. Dhiironni Israa’el dubartootaafi ijoollee wajjin biy-
ya Gibxiitii ennaa ba’an meeqa turan? Isaanii wajji-
noo eenyufaatu ba’e?
2. Israa’eloonni erga ba’anii booda Fara’oonitti maal-
tu dhaga’ame? Kanaaf maal godhe?
3. Yihowaan, warri Gibxii sabasaa miidhuu akka
dhaaban gochuuf maal godhe?
4. Museen uleesaa Galaana Diimaarratti yommuu di-
riirsetti maaltu ta’e? Israa’eloonnihoo maal godhan?
5. Warri Gibxii Israa’eloota duukaa ariitiidhaan ga-
laanichatti yeroo nam’an maaltu ta’e?
6. Israa’eloonni badiisa jalaa ooluusaaniitti gamma-
duusaaniifi Yihowaa galateeffachuusaanii kan argi-
siisan akkamitti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Ba’uu 12:33-36 dubbisi.
Yihowaan, waggoota baay’ee biyya Gibxii keessat-
ti garbummaadhaan erga dabarsanii booda sabasaa
kan eebbise akkamitti? (Bau. 3:21, 22; 12:35, 36)
2. Ba’uu 14:1-31 dubbisi.
Wanti Museen Ba’uu 14:13, 14rratti dubbate, tajaajil-
toonni Yihowaa yeroo ammaa jiran waraana Armaa-
gedoon dura yeroo dhaabatanitti kan isaan tuqu ak-
kamitti? (2 Sen. 20:17; Far. 91:8)
3. Ba’uu 15:1-8, 20, 21 dubbisi.
(a) Tajaajiltoonni Yihowaa, faarfannaa galataa isaaf
faarfachuu kan qaban maaliifi? (Bau. 15:1, 2; Far. 105:
2, 3; Mul. 15:3, 4)
(b) Yihowaa faarfachuu ilaalchisee Miiryaamiifi du-
bartoonni Galaana Diimaa biratti faarfatan, dubar-
toota Kiristiyaanaa yeroo ammaatiif fakkeenya maa-
lii ta’u? (Bau. 15:20, 21; Far. 68:11)
Seenaa 34
Nyaata Haaraa
1. Fakkii kanarratti namoonni lafaa maal funaanna-
chaa jiru? Maqaansaa maal jedhama?
2. Mannaa funaannachuu ilaalchisee Museen Israa’-
elootaaf qajeelfama akkamii kenne?
3. Yihowaan, sabni Israa’el guyyaa ja’affaatti maal
akka godhan itti hime? Maaliif?
4. Mannaan guyyaa torbaffaadhaaf funaanamee en-
naa bulu Yihowaan dinqii maalii hojjete?
5. Yihowaan Israa’eloota mannaa kan nyaachise ye-
roo hammamiitiifi?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Ba’uu 16:1-36 fi Lakkoobsa 11:7-9 dubbisi.
(a) Namoota gumii keessatti itti gaafatamummaa qa-
baniif ajajamuu ilaalchisee, Ba’uun 16:8 maal nu hu-
bachiisa? (Ibr. 13:17)
(b) Lafa onaa keessatti, Yihowaarratti amanamuu
ilaalchisee Israa’elootaaf guyyaa guyyaadhaan yaa-
dachiisni kan kennamu akkamitti ture? (Bau. 16:14-
16, 35; Kes. 8:2, 3)
(c) Yesus maannaadhaaf hiika fakkeenyaa maal je-
dhu kenne? “Buddeena waaqa irraa” faayidaa kan ar-
gannu akkamitti? (Yoh. 6:31-35, 40)
2. Iyaasuu 5:10-12 dubbisi.
Israa’eloonni mannaa kan nyaatan waggoota meeqaaf
ture? Kunoo kan isaan qore akkamitti? Seenaa ka-
narraa maal baranna? (Bau. 16:35; Lak. 11:4-6; 1 Qor.
10:10, 11)
Seenaa 35
Yihowaan Seerasaa Kenne
1. Israa’eloonni Gibxii erga ba’anii gara ji’a lamaa
booddee eessa qubatan?
2. Yihowaan Israa’eloonni maal akka godhan akka
barbaadu itti hime? Deebiinsaaniihoo maal ture?
3. Yihowaan gabateewwan dhagaa lama Museetti
kan kenne maaliifi?
4. Yihowaan Israa’elootaaf Abboommiiwwan Kurnan
malees seerawwan kan biraa kam kenneef?
5. Yesus Kiristos seerota lamaan kamtu gurguddaa-
dha jedhee dubbate?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Ba’uu 19:1-25; 20:1-21; 24:12-18; fi 31:18 dubbisi.
Yaadni Ba’uu 19:8rra jiru Yihowaadhaaf of murtees-
suun maal akka dabalatu hubachuuf kan nu gargaa-
ru akkamitti? (Mat. 16:24; 1 Phe. 4:1-3)
2. Keessa Deebii 6:4-6; Lewwoota 19:18; fi Maatewos
22:36-40 dubbisi.
Kiristiyaanonni jaalala Waaqayyoofi ollaawwansaa-
niitiif qaban kan argisiisan akkamitti? (Mar. 6:34;
HoE. 4:20; Rom. 15:2)
Seenaa 36
Dibicha Warqeerraa Tolfame
1. Fakkii kanarratti namoonni kun maal gochaa jiru?
Maaliif?
2. Yihowaan kan aare maaliifi? Museenoo waan jar-
ri kun gochaa jiran yommuu argu maal godhe?
3. Museen namoonni tokko tokko maal akka godhan
itti hime?
4. Seenaa kanarraa maal baranna?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Ba’uu 32:1-35 dubbisi.
(a) Seenaan kun waaqeffannaa dhugaafi amantii so-
baa waliin makuu ilaalchisee, ilaalcha Yihowaan
qabu kan argisiisu akkamitti? (Bau. 32:4-6, 10; 1 Qor.
10:7, 11)
(b) Kiristiyaanonni bashannana akka sirbaafi ra-
gadaa yommuu filatan ofeeggannoo maalii gochuu
qabu? (Bau. 32:18, 19; Efe. 5:15, 16; 1 Yoh. 2:15-17)
(c) Gosni Lewwii qajeelummaadhaaf dhaabachuu-
dhaan fakkeenya gaarii kan nuuf ta’u akkamitti?
(Bau. 32:25-28; Far. 18:25)
Seenaa 37
Dunkaana Waaqeffannaadhaaf
Tajaajilu
1. Manni fakkii kanarra jiru maal jedhama? Maaliif
tajaajila?
2. Yihowaan, Museen dunkaanichi bubuqqa’ee sal-
phumatti akka gargar baafamutti akka hojjetu kan
itti hime maaliifi?
3. Saanduqni kutaa xinnoo dunkaanichaa isa dhu-
maa argamu keessa jiru maalinni? Saanduqichi maal
qabatee jira?
4. Yihowaan hangafa lubootaa akka ta’uf kan filate
eenyuuni? Hojiin hangafa lubootaa maalidha?
5. Wantoota sadan kutaa bal’aa dunkaanichaa kees-
sa jiran maqaa dha’i.
6. Wantoonni lamaan dallaa mana qulqullummaa
keessa jiran maal fa’i? Faayidaansaaniihoo maalidha?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Ba’uu 25:8-40; 26:1-37; 27:1-8; fi 28:1 dubbisi.
Kiruubelonni “saanduuqa dhuga baatuu irra” turan
maal kan argisiisanidha? (Bau. 25:20, 22; Lak. 7:89;
2 Mot. 19:15)
2. Ba’uu 30:1-10, 17-21; 34:1, 2; fi Ibroota 9:1-5 dubbisi.
(a) Yihowaan, luboonni mana qulqullummaatti ta-
jaajilan, qulqullina qaamasaanii eeguun barbaachi-
saa ta’uusaa jabeessee kan itti hime akkamitti? Ka-
narraahoo maal baranna? (Bau. 30:18-21; 40:30, 31;
Ibr. 10:22)
(b) Phaawulos yeroo Kiristiyaanota Ibrootaatiif xala-
yaa barreessetti, manni qulqullummaafi Seerri Mu-
see kan yeroon itti darbe akka ta’an kan argisiise ak-
kamitti? (Ibr. 9:1, 9; 10:1)
Seenaa 38
Gaaddota Kudha Lamaan
1. Waa’ee ija wayinii fakkiirra jiru kanaa maal hubat-
teetta? Wayiniin kun eessaa dhufe?
2. Museen gaaddota 12 gara Kana’aanitti kan erge
maaliifi?
3. Gaaddonni kurnan gara Museetti deebi’anii gabaa-
sa akkamii dhiheessan?
4. Gaaddonni lama Yihowaatti amanamuusaanii kan
argisiisan akkamitti? Maqaansaanii eenyu?
5. Yihowaan maaliif aare? Museedhaanoo maal je-
dheen?
Gaaffiiwan dabalataa:
1. Lakkoobsa 13:1-33 dubbisi.
(a) Biyyattii gaaduuf kan filataman eenyufa’i? Isaa-
noo carraa guddaa maalii qabu turan? (Lak. 13:2, 3,
18-20)
(b) Ilaalchi Iyaasuufi Kaaleb gaaddoota warra kaa-
niirraa adda kan ta’e maaliifi? Kunoo barumsa maa-
lii nuuf dabarsa? (Lak. 13:28-30; Mat. 17:20; 2 Qor.
5:7)
2. Lakkoobsa 14:1-38 dubbisi.
(a) Namoota Yihowaan lafarratti bakka buufaterrat-
ti gungumuu ilaalchisee akeekkachiisa kam hojiirra
oolchuu qabna? (Lak. 14:2, 3, 27; Mat. 25:40, 45; 1 Qor.
10:10)
(b) Lakkoobsi 14:24 Yihowaan tokkoo tokkoon tajaa-
jiltootasaatiif akka yaadu kan argisiisu akkamitti?
(1 Mot. 19:18; Fak. 15:3)
Seenaa 39
Uleen Aaron Abaaboo Baaste
1. Aangoo Museefi Aaron kan morman eenyufa’i? Mu-
seedhaanoo maal jedhan?
2. Museen, Qoraahiifi namoonnisaa 250 ta’an maal
akka godhan itti hime?
3. Museen namootaan maal jedhe? Akkuma inni dub-
batee fixeenoo maaltu ta’e?
4. Qoraahiifi namootasaa 250 ta’anirra maaltu ga’e?
5. Ilma Aaron kan ture Ele’azaar, qodaa ixaanaa war-
ra du’an sanaa maal godhe? Kana kan godhehoo maa-
liif?
6. Yihowaan uleen Aaron abaaboo akka baastu kan
godhe maaliifi? (Fakkicha ilaali.)
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Lakkoobsa 16:1-49 dubbisi.
(a) Qoraahiifi namoonnisaa maal godhan? Kun Yiho-
waa mormuu kan ture maaliifi? (Lak. 16:9, 10, 18;
Lew. 10:1, 2; Fak. 11:2)
(b) Qoraahiifi namoonni 250ni ‘geggeessitoota waldaa’
turan ilaalcha dogoggoraa akkamii qabu turan? (Lak.
16:1-3; Fak. 15:33; Isa. 49:7)
2. Lakkoobsa 17:1-11 fi 26:10 dubbisi.
(a) Uleen Aaron abaaboo baasuunshee maal kan ar-
gisiisu ture? Yihowaan ulichi saanduqa kakuu kees-
sa akka kaa’amu kan ajajehoo maaliifi? (Lak. 17:5,
8, 10)
(b) Mallattoo ulee Aaronirraa barumsa guddaa akka-
mii arganna? (Lak. 17:10; HoE. 20:28; Filp. 2:14; Ibr.
13:17)
Seenaa 40
Museen Katticha Rukute
1. Israa’eloonni lafa onaa keessa yeroo turanitti Yiho-
waan kan isaan kunuunse akkamitti?
2. Israa’eloonni Qaadeshitti safaranii yommuu jiran
maal jedhanii gunguman?
3. Yihowaan Israa’elootaafi horiiwwansaaniitiif bi-
shaan kan kenne akkamitti?
4. Fakkii kanarratti namichi quba ofitti qabee jiru ee-
nyu? Kana kan gochaa jiru maaliifi?
5. Yihowaan Museefi Aaronitti kan aare maaliifi?
Kan adabamanoo akkamitti?
6. Tulluu Hoorirratti maaltu ta’e? Eenyutu hangafa
lubootaa Israa’el ta’e?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Lakkoobsa 20:1-13, 22-29 fi Keessa Deebii 29:5 dub-
bisi.
(a) Akkaataa Yihowaan lafa onaa keessatti Israa’eloo-
ta kunuunserraa maal baranna? (Kes. 29:5; Mat. 6:
31; Ibr. 13:5; Yaq. 1:17)
(b) Museeniifi Aaron saba Israa’el duratti isaaf ulfi-
na kennuu dhiisuusaanii Yihowaan kan ilaale akka-
mitti? (Lak. 20:12; 1 Qor. 10:12; Mul. 4:11)
(c) Akkaataa Museen adaba Yihowaan isaaf kenne
fudhaterraa maal baranna? (Lak. 12:3; 20:12, 27, 28;
Kes. 32:4; Ibr. 12:7-11)
Seenaa 41
Bofa Sibiila Diimaarraa Hojjetame
1. Fakkii kanarratti wanti utubaarratti marame kun
maalinni? Museen utubaa kanarratti akka isa fanni-
su Yihowaan kan itti hime maaliifi?
2. Sabni Israa’el waan Yihowaan isaaniif godhe hun-
dumaaf kan hin galateeffanne akkamitti?
3. Erga Yihowaan isaan adabuuf bofoota hadhaa qa-
ban ergee booda, sabni Israa’el Museen maal akka
godhu isa kadhatan?
4. Yihowaan, Museen sibiila diimaarraa bofa akka
tolchu kan isatti hime maaliifi?
5. Seenaa kanarraa maal baranna?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Lakkoobsa 21:4-9 dubbisi.
(a) Israa’eloonni qophiiwwan Yihowaan isaaniif go-
dherratti gungumuunsaanii akeekkachiisa akkamii
nuuf ta’a? (Lak. 21:5, 6; Rom. 2:4)
(b) Bara sanaan boodaatti, Israa’eloonni bofa sibiila
diimaarraa tolfame maaliif itti gargaaramu turan?
Hisqiyaas Mootichihoo tarkaanfii akkamii fudhate?
(Lak. 21:9; 2 Mot. 18:1-4)
2. Yohannis 3:14, 15 dubbisi.
Bofni sibiila diimaarraa hojjetame sun utubaarratti
fannifamuunsaa, Yesus Kiristos mukarratti fannifa-
muusaa wajjin kan walfakkaatu akkamitti? (Gal. 3:
13; 1 Phe. 2:24)
Seenaa 42
Harreen Tokko Ni Dubbatte
1. Balaaq eenyudha? Bala’aamin kan waamsisehoo
maaliifi?
2. Harreen Bala’aam karaarra kan ciiste maaliifi?
3. Bala’aam harreensaa maal ennaa jettu dhaga’e?
4. Ergamaan tokko Bala’aamiin maal jedhe?
5. Bala’aam Israa’eloota abaaruuf yommuu yaalu
maaltu ta’e?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Lakkoobsa 21:21-35 dubbisi.
Israa’eloonni, Sihoon mootii Amoorotaafi Oog mootii
Baashaan kan mo’an maaliifi? (Lak. 21:21, 23, 33, 34)
2. Lakkoobsa 22:1-40 dubbisi.
Bala’aam Israa’eloota abaaruuf akka yaalu kan isa
kakaase maalidha? Nuhoo kanarraa barumsa maalii
argachuu dandeenya? (Lak. 22:16, 17; Fak. 6:16, 18;
2 Phe. 2:15; Yih. 11)
3. Lakkoobsa 23:1-30 dubbisi.
Bala’aam akka Yihowaa waaqeffatu dubbatuyyuu,
wanti inni godhe jechisaa kun soba ta’uusaa kan ar-
gisiisu akkamitti? (Lak. 23:3, 11-14; 1 Sam. 15:22)
4. Lakkoobsa 24:1-25 dubbisi.
Seenaan Macaafa Qulqulluu kun, Yihowaan kaayyoo-
saa akka galmaan ga’u amantii qabnu kan nuu ja-
beessu akkamitti? (Lak. 24:10; Isa. 54:17)
Seenaa 43
Iyaasuun Geggeessaa Ta’e
1. Fakkicharratti namoonni lamaan Musee wajjin
dhaabatan eenyufa’i?
2. Yihowaan Iyaasuudhaan maal jedheen?
3. Museen fiixee Tulluu Nebootti kan ol ba’e maalii-
fi? Yihowaanoo achitti maal isaan jedhe?
4. Museen yommuu du’u umuriinsaa meeqa ture?
5. Israa’eloonni kan gaddan maaliifi? Haata’u malee,
gammadoo ta’uuf sababii maalii qabu?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Lakkoobsa 27:12-23 dubbisi.
Yihowaan Iyaasuudhaaf hojii guddaa akkamii ken-
neef? Yeroo har’aahoo Yihowaan sabasaa akka ku-
nuunsu kan mul’ate akkamitti? (Lak. 27:15-19; HoE.
20:28; Ibr. 13:7)
2. Keessa Deebii 3:23-29 dubbisi.
Yihowaan, Museeniifi Aaron biyyattii abdachiifam-
tetti akka hin galle kan godhe maaliifi? Nuyi kanar-
raa barumsa maalii arganna? (Kes. 3:25-27; Lak. 20:
12, 13)
3. Keessa Deebii 31:1-8, 14-23 dubbisi.
Museen ennaa du’uuf jedhu wanti Israa’elootatti dub-
bate, adaba Yihowaan kenneef gad of qabuudhaan fu-
dhachuusaa kan argisiisu akkamitti? (Kes. 31:6-8, 23)
4. Keessa Deebii 32:45-52 dubbisi.
Sagaleen Waaqayyoo jireenya keenya kan tuqu akka-
mitti? (Kes. 32:47; Lew. 18:5; Ibr. 4:12)
5. Keessa Deebii 34:1-12 dubbisi.
Museen kallattumaan bifa Yihowaa kan hin argine
ta’uyyuu, Keessa Deebii 34:10 walitti dhufeenya inni
Yihowaa wajjin qabu ilaalchisee maal argisiisa? (Bau.
33:11, 20; Lak. 12:8)
Seenaa 44
Rahaab Gaaddota Dhoksite
1. Rahaab eessa jiraatti turte?
2. Namoonni lamaan fakkii kanarra jiran eenyufa’i?
Gara Yerikoo kan dhaqan maaliifi?
3. Mootiin Yerikoo Rahaab maal akka gootu ishee aja-
je? Isheenoo maal jettee deebiste?
4. Rahaab jara lamaan kana kan gargaarte akkamit-
ti? Isaanis maal akka isheedhaaf godhan gaafatte?
5. Gaaddonni lamaan Rahaabiif waadaa maalii gala-
niif?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Iyaasuu 2:1-24 dubbisi.
Yeroo Israa’eloonni Yerikoo waraanuuf dhufanitti, ab-
dii Yihowaan Ba’uu 23:27rratti kenne kan raawwa-
tame akkamitti? (Iya. 2:9-11)
2. Ibroota 11:31 dubbisi.
Fakkeenyi Rahaab amantaan barbaachisaa ta’uusaa
kan argisiisu akkamitti? (Rom. 1:17; Ibr. 10:39; Yaq.
2:25)
Seenaa 45
Laga Yordaanos Ce’uu
1. Israa’eloonni Laga Yordaanos akka ce’aniif Yiho-
waan dinqiiwwan akkamii hojjete?
2. Israa’eloonni Laga Yordaanos ce’uuf amantaa ak-
kamii argisiisuu qabu turan?
3. Yihowaan, Iyaasuun dhagaa 12 laga keessaa akka
walitti qabu kan itti hime maaliifi?
4. Akkuma luboonni Laga Yordaanos keessaa ba’a-
niin maaltu ta’e?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Iyaasuu 3:1-17 dubbisi.
(a) Seenaan kun akka argisiisutti, gargaarsaafi eeb-
ba Yihowaa argachuuf maal gochuutu nu barbaachi-
sa? (Iya. 3:13, 15; Fak. 3:5; Yaq. 2:22, 26)
(b) Israa’eloonni Laga Yordaanos ce’anii Biyyattii Ab-
dachiifamtetti ennaa galan lagichi maal ta’ee ture?
Kunoo maqaan Yihowaa akka kabajamu kan godhe
akkamitti? (Iya. 3:15; 4:18; Far. 66:5-7; Iya. 4:23, 24)
2. Iyaasuu 4:1-18 dubbisi.
Dhagaawwan kudhalamaan Laga Yordaanos keessaa
walitti qabamanii Giilgal keessa dhaabaman kaayyoo
maaliitiif tajaajilan? (Iya. 4:4-7)
Seenaa 46
Masaraa Yerikoo
1. Yihowaan, loltoonniifi luboonni guyyaa ja’aaf maal
akka godhan itti hime?
2. Namoonni kun guyyaa torbaffaatti maal gochuu
qabu?
3. Akka fakkicharratti argitu mandarri Yerikoo maal
ta’aa jirti?
4. Fo’aa diimaan foddaa kanarratti kan rarraafame
maaliifi?
5. Iyaasuun, loltoonnisaa namoota Yerikoofi manda-
rattii maal akka godhan itti hime? Meetii, warqee,
sibiila diimaafi sibiila maal gochuu qabu turan?
6. Gaaddonni lamaan maal akka godhan itti himame?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Iyaasuu 6:1-25 dubbisi.
(a) Haalli Israa’eloonni guyyaa torbaffaatti Yerikoo
itti marsan, sochii Dhugaa Baatonni Yihowaa bara
dhumaa kanatti hojii lallabaarratti godhaniin kan
walfakkaatu akkamitti? (Iya. 6:15, 16; Isa. 60:22; Mat.
24:14; 1 Qor. 9:16)
(b) Raajiin Iyaasuu 6:26rratti dubbatame, waggoota
500 booda kan raawwatame akkamitti? Kun waa’ee
sagalee Yihowaa maal nu barsiisa? (1 Mot. 16:34; Isa.
55:11)
Seenaa 47
Hattuu Israa’el Keessa Ture
1. Fakkii kanarratti, namni qabeenya Yerikoodhaa
fudhate awwaalaa jiru kun eenyu? Jarri isa gargaa-
raa jiranoo eenyufa’i?
2. Wanti Aakaaniifi maatiinsaa raawwatan cubbuu
guddaa kan ture maaliifi?
3. Warri Aayi Israa’eloota kan mo’an maaliif akka ta’e
Iyaasuun ennaa gaafatu Yihowaan maal jedhe?
4. Aakaaniifi maatiinsaa gara Iyaasuutti erga geef-
famanii booda maaltu isaanirra ga’e?
5. Firdiin Aakaanirratti faradame barumsa barbaa-
chisaa akkamii nuu kenna?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Iyaasuu 7:1-26 dubbisi.
(a) Kadhannaan Iyaasuun dhiheesse, Uumaasaa kan
ta’e Yihowaa wajjin walitti dhufeenya akkamii akka
qabu argisiisa? (Iya. 7:7-9; Far. 119:145; 1 Yoh. 5:14)
(b) Fakkeenyi Aakaan maal argisiisa? Kun akeekka-
chiisa kan nuuf ta’uhoo akkamitti? (Iya. 7:11, 14, 15;
Fak. 15:3; 1 Xim. 5:24; Ibr. 4:13)
2. Iyaasuu 8:1-29 dubbisi.
Yeroo har’aa gumii Kiristiyaanaa ilaalchisee dhuun-
faatti itti gaafatamummaa maalii qabna? (Iya. 7:13;
Lew. 5:1; Fak. 28:13)
Seenaa 48
Giibe’onota Gamnoota Turan
1. Namoonni Giibe’on namoota Kana’aan keessa jira-
nirraa adda kan turan akkamitti?
2. Akka fakkii kanarratti kaa’ametti, Giibe’ononni
maal godhan? Kan akkas godhanoo maaliifi?
3. Iyaasuuniifi geggeessitoonni Israa’el Giibe’onotaaf
maal jedhanii kakataniif? Haata’u malee, guyyaa
sadi booda maal hubatan?
4. Mootonni magaalota kan biraa, Giibe’ononni Is-
raa’elootaa wajjin nagaa uumuusaanii yommuu dha-
ga’an maaltu ta’e?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Iyaasuu 9:1-27 dubbisi.
(a) Yihowaan sabni Israa’el ‘warra biyya sana keessa
jiraatan hundumaa akka balleessan’ ajajee utuu ji-
ruu, Giibe’onota oolchuunsaa amalawwansaa warra
kam kan argisiisudha? (Iya. 9:22, 24; Mat. 9:13; HoE.
10:34, 35; 2 Phe. 3:9)
(b) Iyaasuun kakuu Giibe’onotaaf gale eeguudhaan,
Kiristiyaanota yeroo har’aatiif fakkeenya gaarii kan
ta’u akkamitti? (Iya. 9:18, 19; Mat. 5:37; Efe. 4:25)
2. Iyaasuu 10:1-5 dubbisi.
Yeroo har’aa, tuutni sonaan baay’ee fakkeenya Giibe’-
onotaa kan hordofan akkamitti? Kunoo maaliif isaan
saaxila? (Iya. 10:4; Zak. 8:23; Mat. 25:35-40; Mul.
12:17)
Seenaa 49
Biiftuun Bakka Jirtutti Dhaabatte
1. Fakkicharratti Iyaasuun maal jechaa jira? Maalii-
foo?
2. Yihowaan, Iyaasuufi loltoota isaa wajjin jiran kan
gargaare akkamitti?
3. Iyaasuun mootota diinaa meeqa mo’e? Kunoo ye-
roo hammamii itti fudhate?
4. Iyaasuun biyya Kana’aan kan qoqqoode maaliifi?
5. Iyaasuun yommuu du’u umuriinsaa meeqa ture?
Erga inni du’ee booda sabni Israa’el maal ta’e?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Iyaasuu 10:6-15 dubbisi.
Yihowaan biiftuuniifi addeessi saba Israa’eliif bakka
jiranitti akka dhaabatan gochuusaa beekuun keenya,
yeroo ammaa amantaa akkamii akka qabaannu nu
godha? (Iya. 10:8, 10, 12, 13; Far. 18:3; Fak. 18:10)
2. Iyaasuu 12:7-24 dubbisi.
Mootota Kana’aan 31n mo’uuf dhugumaan itti gaafa-
tamaa kan ta’e eenyu ture? Yeroo har’aa kun nuuf
barbaachisaa kan ta’e maaliifi? (Iya. 12:7; 24:11-13;
Kes. 31:8; Luq. 21:9, 25-28)
3. Iyaasuu 14:1-5 dubbisi.
Biyyattiin gosoota Israa’eliif kan qoqqoodamte akka-
mitti? Kun Jannata gara fulduraatti dhaallu ilaalchi-
see maal argisiisa? (Iya. 14:2; Isa. 65:21; His. 47:21-
23; 1 Qor. 14:33)
4. Abboota Firdii 2:8-13 dubbisi.
Akkuma Iyaasuun Israa’el keessatti gochaa ture, ye-
roo ammaa gantummaa kan ittisu eenyudha? (Abo.
2:8, 10, 11; Mat. 24:45-47; 2 Tas. 2:3-6; Tit. 1:7-9; Mul.
1:1; 2:1, 2)
Seenaa 50
Dubartoota Ija Jabeeyyii Ta’an
Lamaan
1. Hojiin abbootii firdii maal ture? Isaan keessaa ma-
qaa warra tokko tokkoo waami.
2. Deboraan mirga addaa akkamii qabdi turte? Ku-
noo maal kan dabalatudha?
3. Yaabiin Mootichiifi hangafa loltootasaa kan ta’e
Siiseraan Israa’eloota yommuu sodaachisan, Yiho-
waan Deboraan abbaa firdii kan ta’e Baaraaqitti er-
gaa akkamii akka himtu godhe? Injifannoo argata-
niif galata kan argatu eenyudha jette?
4. Yaa’el ija jabeettii ta’uushee kan argisiiste akka-
mitti?
5. Erga Yaabiin Mootichi du’ee booda maaltu ta’e?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Abboota Firdii 2:14-22 dubbisi.
Israa’eloonni aariin Yihowaa akka isaanirratti boba’u
kan godhan akkamitti? Nuyi kanarraa barumsa maa-
lii argachuu dandeenya? (Abo. 2:20; Fak. 3:1, 2; His.
18:21-23)
2. Abboota Firdii 4:1-24 dubbisi.
Obboleettonni Kiristiyaanaa yeroo ammaa jiran,
amantaafi ija jabina ilaalchisee fakkeenya Deboraafi
Yaa’elirraa maal barachuu danda’u? (Abo. 4:4, 8, 9,
14, 21, 22; Fak. 31:30; 1 Qor. 16:13)
3. Abboota Firdii 5:1-31 dubbisi.
Faarfannaan injifannoo Baaraaqiifi Deboraan faar-
fatan, waraana Armaagedoon isa dhufu ilaalchisee
akka kadhannaatti dhihaachuu kan danda’u akka-
mitti? (Abo. 5:3, 31; 1 Sen. 16:8-10; Mul. 7:9, 10; 16:16;
19:19-21)
Seenaa 51
Ruutiifi Naa’omii
1. Naa’omiin gara biyya Mo’aab kan dhufte akka-
mitti?
2. Ruutiifi Orphaan eenyufa’i?
3. Naa’omiin gara sabasheetti akka deebitu yommuu
isaanitti himtu Ruutiifi Orphaan maal jedhan?
4. Bo’az eenyudha? Innoo Ruutiifi Naa’omii kan gar-
gaare akkamitti?
5. Mucaan Bo’aziifi Ruut godhatan eenyu jedhama?
Isa dagachuu kan hin qabnehoo maaliifi?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Ruut 1:1-17 dubbisi.
(a) Ruut jecha jaalala dhugaa argisiisu akkamii dub-
batte? (Ruut 1:16, 17)
(b) Ilaalchi Ruut, ilaalcha ‘hoolonni kan biraan’ di-
bamtoota yeroo har’aa lafarra jiraniif qaban akka gaa-
riitti kan ibsu akkamitti? (Yoh. 10:16; Zak. 8:23)
2. Ruut 2:1-23 dubbisi.
Ruut shamarree yeroo ammaatti argamaniif fakkee-
nya akkamii taati? (Ruut 2:17, 18; Fak. 23:22; 31:15)
3. Ruut 3:5-13 dubbisi.
(a) Bo’az, Ruut nama isarra dargaggeessa ta’ee man-
naa isatti heerumuuf walii galuusheetti maaltu isat-
ti dhaga’ame?
(b) Ilaalcha Ruut jaalala amanamaadhaaf qabdurraa
maal baranna? (Ruut 3:10; 1 Qor. 13:4, 5)
4. Ruut 4:7-17 dubbisi.
Obboloonni dhiiraa yeroo har’aa jiran, fakkeenya Bo’-
azin hordofuu kan danda’an akkamitti? (Ruut 4:9, 10;
1 Xim. 3:1, 12, 13; 5:8)
Seenaa 52
Giidewoniifi Namoota 300
1. Israa’elootarra rakkinni guddaan kan ga’e akkamit-
ti? Maaliif?
2. Yihowaan, loltoonni Giidewon duukaa jiran baay’-
ee akka ta’an kan itti hime maaliifi?
3. Giidewon warri sodaatan gara manasaaniitti akka
deebi’an erga itti himee booda nama meeqatu isa bi-
ratti hafe?
4. Fakkicha ilaaliitii, Yihowaan loltoota Giidewon waj-
jin turan gara 300tti kan hir’ise akkamitti akka ta’e
ibsi.
5. Giidewon namoota dhibba sadan kan qindeesse ak-
kamitti? Israa’eloonni waraanicharratti kan mo’an
akkamitti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Abboota Firdii 6:36-40 dubbisi.
(a) Giidewon fedhiin Yihowaa maal akka ta’e kan bee-
ke akkamitti?
(b) Yeroo har’aa nuyi fedhiin Yihowaa maal akka ta’e
kan beeknu akkamitti? (Fak. 2:3-6; Mat. 7:7-11; 2 Xim.
3:16, 17)
2. Abboota Firdii 7:1-25 dubbisi.
(a) Warra dantaa dhabummaa argisiisan sanaarraa
haala faallaa ta’een, namoota dhibba sadan damma-
qoo turanirraa barumsa maalii arganna? (Abo. 7:3, 6;
Rom. 13:11, 12; Efe. 5:15-17)
(b) Namoonni dhibba sadan Giidewoniin ilaaluu-
dhaan akkuma baratan, nuyis Yesus Kiristos Giide-
won Guddicha ilaaluudhaan barachuu kan dandeenyu
akkamitti? (Abo. 7:17; Mat. 11:29, 30; 28:19, 20; 1 Phe.
2:21)
(c) Yaadni Abboota Firdii 7:21 (NW) irratti, “tokkoon
tokkoonsaanii bakka ramadaman dhaabatan” jedhu,
jaarmiyaa Yihowaa keessatti eessattiyyuu yoo rama-
damne gammachuudhaan akka tajaajillu kan nu gar-
gaaru akkamitti? (1 Qor. 4:2; 12:14-18; Yaq. 4:10)
3. Abboota Firdii 8:1-3 dubbisi.
Obboloota keenyaa wajjin walii galuun yoo nu rakki-
se, akkaataa Giidewon mormii namoota Efreemii waj-
jin qabu itti hiikerraa maal baranna? (Fak. 15:1; Mat.
5:23, 24; Luq. 9:48)
Seenaa 53
Wareega Yiftaan Wareege
1. Yiftaan eenyudha? Kan jiraatehoo yeroo kamitti?
2. Yiftaan Yihowaadhaaf maal wareege?
3. Yiftaan warra Amoonotaarratti injifannoo argatee
gara manasaatti yommuu deebi’u kan gadde maaliifi?
4. Intalli Yiftaa wareega abbaashee yommuu dhagees-
su maal jette?
5. Namoonni intala Yiftaa kan jaallatan maaliif ture?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Abboota Firdii 10:6-18 dubbisi.
Israa’eloonni Yihowaadhaaf amanamuu dhiisuunsaa-
nii akeekkachiisa akkamii nuuf ta’a? (Abo. 10:6, 15, 16;
Rom. 15:4; Mul. 2:10)
2. Abboota Firdii 11:1-11, 29-40 dubbisi.
(a) Yiftaan intalasaa “qalma gubamu” godhee ken-
nuunsaa, ibiddaan gubee ishee dhiheesse jechuu akka
hin taane akkamitti beekna? (Abo. 11:31; Lew. 16:24;
Kes. 18:10, 12)
(b) Yiftaan intalasaa aarsaa godhee kan dhiheesse ak-
kamitti?
(c) Yiftaan wanta Yihowaadhaaf wareegeef ilaalcha
qaburraa maal baranna? (Abo. 11:35, 39; Lal. 5:4, 5;
Mat. 16:24)
(d) Tajaajila yeroo guutuu hordofuu ilaalchisee intal-
li Yiftaa dargaggoota Kirsitiyaanaatiif fakkeenya gaa-
rii kan taatu akkamitti? (Abo. 11:36; Mat. 6:33; Filp.
3:8)
Seenaa 54
Nama Humna Guddaa Qabu
1. Namoota hanga ammaatti jiraatan caalaatti nam-
ni humna guddaa qabu eenyu jedhama? Humna gud-
daa kanahoo kan kenneef eenyudha?
2. Akka fakkii kanarratti argitutti, yeroo tokko Siim-
son leenca guddaa tokko maal godhe?
3. Fakkii kanarratti Siimson Deliilaatti iccitii maal je-
dhu itti himaa jira? Kunoo Filisxeemonni akka isa qa-
ban kan godhe akkamitti?
4. Siimson gaafa du’e sana diinota 3,000 kan ajjeese
akkamitti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Abboota Firdii 13:1-14 dubbisi.
Maano’aaniifi haati manaasaa ijoollee guddisuu-
dhaan warraaf fakkeenya kan ta’an akkamitti? (Abo.
13:8; Far. 127:3; Efe. 6:4)
2. Abboota Firdii 14:5-9 fi 15:9-16 dubbisi.
(a) Siimson leenca ajjeesuunsaa, funyoo haaraa ittiin
hidhamee ture kutuunsaafi lafee mangaagaa harree-
tiin namoota 1,000 ajjeesuunsaa hojii hafuura qulqul-
luu Yihowaa kan argisiisu akkamitti?
(b) Yeroo har’aa hafuurri qulqulluun kan nu gargaa-
ru akkamitti? (Abo. 14:6; 15:14; Zak. 4:6; HoE. 4:31)
3. Abboota Firdii 16:18-31 dubbisi.
Hiriyaa gadheen Siimsonirratti dhiibbaa kan geesse
akkamitti? Nuyi kanarraa maal baranna? (Abo. 16:
18, 19; 1 Qor. 15:33)
Seenaa 55
Mucaa Xinnoo Waaqayyoon Tajaajile
1. Mucaan xinnoon fakkii kanarra jiru maqaansaa ee-
nyu? Warri kaanoo eenyufa’i?
2. Gaaf tokko Haannaan gara mana qulqullummaa
dhaqxee kadhannaa maal jedhu dhiheessite? Yiho-
waan kadhannaashee kan deebiseefoo akkamitti?
3. Saamu’el dunkaana Yihowaa keessatti akka tajaaji-
luuf yommuu geessamu umuriinsaa meeqa ture? Haa-
tisaahoo waggaa waggaadhaan maal isaaf gooti turte?
4. Maqaan ijoollee Elii eenyufaadha? Isaanoo namoo-
ta akkamii turan?
5. Yihowaan Saamu’eliin kan waame akkamitti?
Achiihoo ergaa akkamii kenneef?
6. Saamu’el yommuu guddate maal ta’e? Yeroo dulloo-
mettihoo maaltu isa mudate?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 1 Saamu’el 1:1-28 dubbisi.
(a) Waaqeffannaa dhugaa keessatti dursa fudhachuu
ilaalchisee, Elqaanaan mataawwan maatiitiif fakkee-
nya kan ta’u akkamitti? (1 Sam. 1:3, 21; Mat. 6:33;
Filp. 1:10)
(b) Haalli rakkisaan tokko yeroo nu mudatu fakkee-
nya Haannaarraa maal baranna? (1 Sam. 1:10, 11;
Far. 55:22; Rom. 12:12)
2. 1 Saamu’el 2:11-36 dubbisi.
Eliin Yihowaa caalaa ijoolleesaatiif ulfina kan kenne
akkamitti? Kunoo akeekkachiisa akkamii nuuf ta’a?
(1 Sam. 2:22-24, 27, 29; Kes. 21:18-21; Mat. 10:36, 37)
3. 1 Saamu’el 4:16-18 dubbisi.
Oduu gaddisiisaa akkamiitu bakka waraanaatii Elii-
dhaaf dhufe? Kana dhaga’uunsaahoo maal isarraan
geessise?
4. 1 Saamu’el 8:4-9 dubbisi.
Israa’eloonni, Yihowaa baay’ee kan gaddisiisan akka-
mitti? Nutihoo yeroo har’aatti amanamummaadhaan
Mootummaasaa deggaruu kan dandeenyu akkamitti?
(1 Sam. 8:5, 7; Yoh. 17:16; Yaq. 4:4)
Seenaa 56
Mootii Israa’el Isa Jalqabaa kan Ta’e
—Saa’ol
1. Fakkicharratti Saamu’el maal gochaa jira? Kana
kan godhuhoo maaliif?
2. Yihowaan Saa’oliin kan jaallate maaliifi? Innoo
nama akkamii ture?
3. Ilmi Saa’ol eenyu jedhama? Ilmisaa kun maal go-
dhe?
4. Saa’ol, Saamu’eliin eeguu mannaa ofiisaatiin aar-
saa kan dhiheesse maaliifi?
5. Seenaa waa’ee Saa’ol dubbaturraa maal baranna?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 1 Saamu’el 9:15-21 fi 10:17-27 dubbisi.
Saa’ol amala gad of qabummaa qabaachuunsaa, na-
moonni tokko tokko waa’eesaa tuffiidhaan yommuu
dubbatan yeruma sana tarkaanfii fudhachuurraa kan
isa eege akkamitti? (1 Sam. 9:21; 10:21, 22, 27;
Fak. 17:27)
2. 1 Saamu’el 13:5-14 dubbisi.
Saa’ol Giilgalitti cubbuu akkamii hojjete? (1 Sam.
10:8; 13:8, 9, 13)
3. 1 Saamu’el 15:1-35 dubbisi.
(a) Haala Agaag mootii Amaaleqiin wal qabateen
Saa’ol cubbuu guddaa akkamii hojjete? (1 Sam. 15:2,
3, 8, 9, 22)
(b) Saa’ol cubbuu hojjeteef sababii dhiheessuufi nama
biraatti qabachuuf kan yaale akkamitti? (1 Sam.
15:24)
(c) Yeroo har’aa gorsi ennaa nuu kennamu akeekka-
chiisa kam qalbeeffachuu qabna? (1 Sam. 15:19-21;
Far. 141:5; Fak. 9:8, 9; 11:2)
Seenaa 57
Waaqayyo Daawitiin Filate
1. Mucaan fakkii kanarra jiru maqaansaa eenyu? Ija
jabeessa ta’uusaahoo maaliin beekna?
2. Daawit eessa jiraachaa ture? Maqaan abbaasaafi
akaakayyuusaa eenyudha?
3. Yihowaan, Saamu’el gara mana Iseyi gara Betlihem
akka dhaqu kan itti hime maaliifi?
4. Iseyi ijoolleesaa torban gara Saamu’elitti yommuu
fidu maaltu ta’e?
5. Daawit ennaa achi fidamu Yihowaan Saamu’eliin
maal jedhe?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 1 Saamu’el 17:34, 35 dubbisi.
Yeroo kanatti Daawit ija jabeessaafi kan Yihowaatti
amanamu ta’uunsaa kan mul’ate akkamitti? (1 Sam.
17:37)
2. 1 Saamu’el 16:1-14 dubbisi.
(a) Yaadni 1 Saamu’el 16:7rra jiru, akka namoota wal
hin caalchisneefi bifasaanii arginee itti faraduurraa
akka of qusannu kan nu gargaaru akkamitti? (HoE.
10:34, 35; 1 Xim. 2:4)
(b) Fakkeenyi Saa’ol, Yihowaan hafuurasaa isa qul-
qulluu yommuu namarraa fudhatu hafuurri xuraa’-
aan iddoo sanatti akka guutu, ykn waan dogoggora
ta’e raawwachuuf akka nama kakaasu kan argisiisu
akkamitti? (1 Sam. 16:14; Mat. 12:43-45; Gal. 5:16)
 Seenaa 58
Daawitiifi Goliyaad
1. Goliyaad loltoota Israa’el kan sossodaachise akka-
mitti?
2. Goliyaad hammam ga’a ture? Saa’ol Mootichi, nama
Goliyaadiin ajjeeseef maalan godha jedhee waadaa
gale?
3. Saa’ol, Daawit Goliyaadiin loluu akka hin dandee-
nye ennaa itti himu Daawit maal jedhe?
4. Daawit deebii Goliyaadiif kenneen Yihowaatti ama-
namuusaa kan argisiise akkamitti?
5. Akkuma fakkii kanarratti argitu, Daawit Goliyaa-
diin ajjeesuuf maalitti gargaarame? Sanaan booda Fi-
lisxeemonni maal ta’an?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 1 Saamu’el 17:1-54 dubbisi.
(a) Daawitiin ija jabeessa kan isa godhe maali? Nu-
hoo akkasaa ija jabeeyyii ta’uu kan dandeenyu akka-
mitti? (1 Sam. 17:37, 45; Efe. 6:10, 11)
(b) Kiristiyaanonni tapha tokko yommuu taphatan
ykn yommuu bashannanan, amala dorgommii Go-
liyaad argisiiserraa fagaachuu kan qaban maaliifi?
(1 Sam. 17:8; Gal. 5:26; 1 Xim. 4:8)
(c) Jechoonni Daawit, gargaarsa Waaqayyorrat-
ti amantaa akka qabu kan argisiisan akkamitti?
(1 Sam. 17:45-47; 2 Sen. 20:15)
(d) Seenaan kun, waraanni kan godhame loltoota wa-
raanaa diina ta’an gidduutti qofaa utuu hin ta’in,
waraana waaqolii sobaafi Waaqa dhugaa kan ta’e
Yihowaa gidduutti godhame ta’uusaa kan argisiisu
akkamitti? (1 Sam. 17:43, 46, 47)
(e) Dibamtoonni lafarratti argaman, Yihowaarratti
amanamuudhaan fakkeenya Daawit kan hordofan ak-
kamitti? (1 Sam. 17:37; Er. 1:17-19; Mul. 12:17)
Seenaa 59
Daawit Baqachuu kan Qabu Maaliifi
1. Saa’ol Daawititti kan hinaafe maaliifi? Ilmisaa Yo-
naataan garuu adda kan ture akkamitti?
2. Gaaf tokko Daawit Saa’oliif kiraara utuma tapha-
tuu maaltu ta’e?
3. Saa’ol, Daawit intalasaa Mikaal haadha manaa go-
dhee fudhachuusaa dura maal gochuu akka qabu dub-
bate? Saa’ol akkas kan jedhe maaliifi?
4. Akka fakkii kanarratti arginutti, Daawit Saa’oliif
kiraara taphachaa utuu jiruu yeroo sadaffaadhaaf
maaltu ta’e?
5. Mikaal lubbuu Daawit kan oolchite akkamitti?
Achiihoo, Daawit waggoota torbaaf maal gochuutu
isarra jira ture?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 1 Saamu’el 18:1-30 dubbisi.
(a) Jaalalli cimaan Yonaataan Daawitiif qabu, jaala-
la cimaa “hoolota kan biraa” fi “karra xinnayyoo” gid-
duu jiruuf fakkeenya kan ta’u akkamitti? (1 Sam. 18:1;
Yoh. 10:16; Luq. 12:32; Zak. 8:23)
(b) Akka seerasaatti mootummaa Saa’ol kan dhaalu
Yonaataan ta’uyyuu, Yonaataan, nama mootii ta’uuf
filatameef akka bitamu 1 Saamu’el 18:4 kan argisii-
su akkamitti?
(c) Fakkeenyi Saa’ol, hinaaffaan cubbuu guddaa hoj-
jechuutti akka nama geessu kan argisiisu akkamitti?
Kunoo akeekkachiisa akkamii nuuf ta’a? (1 Sam. 18:
7-9, 25; Yaq. 3:14-16)
2. 1 Saamu’el 19:1-17 dubbisi.
Yonaataan yeroo Saaoliin mormetti, lubbuusaa ba-
laarra buusee kan ture akkamitti? (1 Sam. 19:1, 4-6;
Fak. 16:14)
Seenaa 60
Abigaayiliifi Daawit
1. Fakkii kanarratti, dubartiin gara Daawit dhuftu
kun eenyudha? Isheenoo nama akkamiiti?
2. Naabaal eenyu?
3. Daawit, Naabaal waan gaarii tokko akka isaaf go-
dhu kan itti erge maaliifi?
4. Naabaal namoota Daawit ergeen maal jedhe? Daa-
witoo maaltu itti dhaga’ame?
5. Abigaayil dubartii ogummaa qabdu ta’uushee kan
argisiiste akkamitti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 1 Saamu’el 22:1-4 dubbisi.
Gumii Kiristiyaanaa keessatti gargaarsa waliif go-
chuu ilaalchisee maatiin Daawit fakkeenya gaarii kan
nuuf ta’an akkamitti? (Fak. 17:17; 1 Tas. 5:14)
2. 1 Saamu’el 25:1-43 dubbisi.
(a) Naabaal akka nama ulfinni isaaf hin taaneetti kan
ibsame maaliifi? (1 Sam. 25:2-5, 10, 14, 21, 25)
(b) Yeroo har’aa haadholiin manaa Kiristiyaana ta’-
an, fakkeenya Abigaayilirraa maal barachuu danda’u?
(1 Sam. 25:32, 33; Fak. 31:26; Efe. 5:24)
(c) Abigaayil, Daawit wantoota hamoo lamaan kam
hojjechuurraa isa deebiste? (1 Sam. 25:31, 33; Rom.
12:19; Efe. 4:26)
(d) Yaada Abigaayil dhiheessiteef deebiin Daawit ken-
ne, yeroo har’aa dhiironni dubartootaaf ilaalcha Yi-
howaan qabu akka qabaatan kan isaan gargaaru ak-
kamitti? (HoE. 21:8, 9; Rom. 2:11; 1 Phe. 3:7)
Seenaa 61
Daawit Mootii Ta’e
1. Saa’ol buufaticha gidduu rafee utuu jiruu Daawitii-
fi Abiishaayi maal godhan?
2. Daawit, Saa’oliin gaaffii akkamii gaafate?
3. Daawit Saa’ol biraa erga deemee booda garam
dhaqe?
4. Daawitiin wanti baay’ee isa aarsee faarfannaa akka
barreessu isa godhe maalidha?
5. Daawit Kebroonitti mootii yommuu ta’u umuriin-
saa meeqa ture? Maqaan ijoolleessaa tokko tokko ee-
nyufa’i?
6. Booddeehoo Daawit mootii ta’ee kan bulche ees-
satti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 1 Saamu’el 26:1-25 dubbisi.
(a) Wanti Daawit 1 Saamu’el 26:11rratti dubbate, na-
moota aboorra jiraniif ilaalcha akkamii qabaachuu
akka qabnu argisiisa? (Far. 37:7; Rom. 13:2)
(b) Gaarummaa argisiisuuf carraaqqii guddaa goo-
nuyyuu, galata yeroo dhabnutti, yaadni Daawit 1 Saa-
mu’el 26:23rratti dubbate ilaalcha gaarii qabaachuuf
kan nu gargaaru akkamitti? (1 Mot. 8:32; Far. 18:20)
2. 2 Saamu’el 1:26 dubbisi.
Akkuma Daawitiifi Yonaataan, yeroo har’aa Kiristi-
yaanonni ‘jaalala ho’aa waliif qabaachuu’ kan danda’-
an akkamitti? (1 Phe. 4:8; Qol. 3:14; 1 Yoh. 4:12)
3. 2 Saamu’el 5:1-10 dubbisi.
(a) Daawit waggoota meeqaaf mootii ta’ee bulche? Ye-
roon kunoo kan qoqqoodame akkamitti? (2 Sam. 5:
4, 5)
(b) Jabinni Daawit eessaa kan argamedha? Kunoo
maal nu hubachiisa? (2 Sam. 5:10; 1 Sam. 16:13; 1 Qor.
1:31; Filp. 4:13)
Seenaa 62
Rakkoo Maatii Daawitirra Ga’e
1. Gargaarsa Yihowaatiin dhumarratti biyyi Kana’-
aan eenyuuf taate?
2. Gaaf tokko galgala Daawit bantii mana Mootum-
maasaarra utuu jiruu maaltu ta’e?
3. Yihowaan Daawititti baay’ee kan aare maaliifi?
4. Fakkii kanarratti Yihowaan, Daawititti cubbuusaa
akka himuuf eenyuun erge? Namichi sun Daawitirra
maaltu akka ga’u dubbate?
5. Daawitirra rakkina akkamiitu ga’e?
6. Daawititti aanee mootii Israa’el kan ta’e eenyudha?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 2 Saamu’el 11:1-27 dubbisi.
(a) Tajaajila Yihowaatiin qabamuun keenya eegumsa
kan nuuf ta’u akkamitti?
(b) Daawitiin cubbuu hojjechuutti kan isa geesse
maali? Kunoo, yeroo har’aa tajaajiltoota Yihowaatiif
akeekkachiisa akkamii ta’a? (2 Sam. 11:2; Mat. 5:27-
29; 1 Qor. 10:12; Yaq. 1:14, 15)
2. 2 Saamu’el 12:1-18 dubbisi.
(a) Jaarsoliin gumiifi warri, akkaataa Yonaataan
Daawitiif gorsa kennuuf itti dhihaaterraa maal bara-
chuu danda’u? (2 Sam. 12:1-4; Fak. 12:18; Mat. 13:34)
(b) Yihowaan Daawitiif dhiifama kan godhe maaliifi?
(2 Sam. 12:13; Far. 32:5; 2 Qor. 7:9, 10)
Seenaa 63
Mootii Ogeessa kan Ta’e Solomoon
1. Yihowaan Solomooniin maal gaafate? Innoo maal
jedhee deebise?
2. Yihowaan, wanta Solomoon isa gaafatetti waan
gammadeef, maal isaaf kennuuf waadaa gale?
3. Rakkoo guddaan dubartoonni lamaan Solomoonit-
ti dhiheessan maalidha?
4. Akkuma fakkii kanarratti argitutti, Solomoon rak-
kina kana kan hiike akkamitti?
5. Bulchiinsi Solomoon maal fakkaata ture? Kun kan
ta’ehoo maaliifi?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 1 Mootota 3:3-28 dubbisi.
(a) Namoonni yeroo har’aa jaarmiyaa Waaqayyoo
keessatti itti gaafatamummaa qaban, yaada Solo-
moon 1 Mootota 3:7rratti garaasaatii dubbaterraa
maal barachuu danda’u? (Far. 119:105; Fak. 3:5, 6)
(b) Waa’ee maalii kadhachuun sirrii akka ta’e ilaal-
chisee, kadhannaan Solomoon dhiheesse fakkeenya
gaarii kan nuuf ta’u akkamitti? (1 Mot. 3:9, 11;
Fak. 30:8, 9; 1 Yoh. 5:14)
(c) Akkaataan Solomoon waldhabiinsa dubartoota la-
maan gidduutti uumame itti hiike, Solomoon Isa
Guddaa kan ta’e bulchiinsa Yesus Kiristos ilaalchi-
see amantaa akkamii akka qabaannu nu gargaara?
(1 Mot. 3:28; Isa. 9:6, 7; 11:2-4)
2. 1 Mootota 4:29-34 dubbisi.
(a) Kadhannaa, Solomoon ajajamuu ilaalchisee dhi-
heesseef Yihowaan deebii akkamii kenne? (1 Mot.
4:29)
(b) Namoonni ogummaa Solomoon dhaga’uuf carraaq-
qii gochuusaanii yeroo ilaallu, nuyis Sagalee Waaqay-
yoo qayyabachuuf ilaalcha akkamii qabaachuu qab-
na? (1 Mot. 4:29, 34; Yoh. 17:3; 2 Xim. 3:16)
Seenaa 64
Solomoon Mana Qulqullummaa Ijaare
1. Solomoon mana qulqullummaa Yihowaa ijaaree fi-
xuuf yeroo hammamii itti fudhate? Manichi qarshii
baay’ee kan fixe maaliifi?
2. Manni qulqullummaa sun kutaawwan gurguddaa
meeqa qaba ture? Kutaa isa keessaa keessa maaltu
kaa’ama ture?
3. Manni qulqullummaa ijaaramee yommuu dhumu
Solomoon kadhannaa maal jedhu dhiheesse?
4. Yihowaan kadhannaa Solomoonitti gammaduusaa
kan argisiise akkamitti?
5. Dubartoonni Solomoon maal akka godhuuf isa ka-
kaasan? Booddeehoo Solomoon maal ta’e?
6. Yihowaan Solomoonitti kan aare maaliifi? Yiho-
waan maal isaan jedhe?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 1 Seenaa 28:9, 10 dubbisi.
Akkuma Daawit 1 Seenaa 28:9, 10rratti dubbatet-
ti, yeroo hundumaa maal gochuuf carraaquu qabna?
(Far. 19:14; Filp. 4:8, 9)
2. 2 Seenaa 6:12-21, 32-42 dubbisi.
(a) Solomoon, galmi namni ijaare kamiyyuu Waaqa
Hundaa Ol ta’e baachuu akka hin dandeenye kan ar-
gisiise akkamitti? (2 Sen. 6:18; HoE. 17:24, 25)
(b) Jechoonni Solomoon 2 Seenaa 6:32, 33rratti dub-
bate waa’ee Yihowaa maal ibsu? (HoE. 10:34, 35; Gal.
2:6)
3. 2 Seenaa 7:1-5 dubbisi.
Israa’eloonni ulfina Yihowaa yeroo arganitti galata
qaban ibsuuf akkuma kaka’an, yeroo har’aas nuyi
Yihowaan sabasaatiif eebba dhangalaasuusaarrat-
ti yaaduun keenya kan nu tuquu qabu akkamitti?
(2 Sen. 7:3; Far. 22:22; 34:1; 96:2)
4. 1 Mootota 11:9-13 dubbisi.
Muuxannoon Solomoon, hamma dhumaatti amana-
moo ta’anii jiraachuun barbaachisaa ta’uusaa kan
ibsu akkamitti? (1 Mot. 11:4, 9; Mat. 10:22; Mul. 2:10)
Seenaa 65
Mootummichi Ni Qoqqoodame
1. Namoonni fakkii kanarratti argitu lamaan ma-
qaansaanii eenyu? Hojiinsaanihoo maal ture?
2. Ahiiyaan wayyaa uffate maal godhe? Kana go-
chuunsaahoo maal kan argisiisu ture?
3. Solomoon, Yerobi’aamiin maal gochuu barbaadee
ture?
4. Namoonni, Yerobi’aamiin gosoota kurnanirratti
mootii kan godhan maaliifi?
5. Yerobi’aam jabbilee lama warqeerraa kan tolche
maaliifi? Utuu hin turin biyyattiin sun maal taate?
6. Mootummaan gosoota lamaaniifi manni qulqullum-
maa Yihowaa Yerusaalem keessa jiru maal ta’an?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 1 Mootota 11:26-43 dubbisi.
Yerobi’aam nama akkamii ture? Yihowaan, utuu Yero-
bi’aam seerawwan Waaqayyoo eegee maal akka isaaf
godhu waadaa galeef? (1 Mot. 11:28, 38)
2. 1 Mootota 12:1-33 dubbisi.
(a) Warroonniifi jaarsoliin seera malee aangootti fay-
yadamuu ilaalchisee, fakkeenya gadhee Rehobiyaa-
mirraa maal baratu? (1 Mot. 12:13; Lal. 7:7; 1 Phe.
5:2, 3)
(b) Dargaggoonni jireenyasaanii keessatti murtoo
guddaa yommuu godhan, qajeelfama amanamaa ta’e
argachuuf garam dhaquu qabu? (1 Mot. 12:6, 7; Fak. 1:
8, 9; 2 Xim. 3:16, 17; Ibr. 13:7)
(c) Yerobi’aam jabbilee warqee waaqeffannaadhaaf
bakka lamatti akka dhaabu kan isa kakaase maali-
dha? Kunoo Yihowaarratti amantaa dhabuusaa kan
argisiisu akkamitti? (1 Mot. 11:37; 12:26-28)
(d) Mootummaan gosoota kurnanii waaqeffannaa
dhugaarratti akka ka’an kan isaan godhe eenyu?
(1 Mot. 12:32, 33)
Seenaa 66
Mootii Hamtuu kan Taate Iizaabel
1. Iizaabel eenyu turte?
2. Ahaab Mootichi gaaf tokko baay’ee kan gaddee
maaliifi?
3. Iizaabel, abbaan manaashee Ahaab iddoo dhaaba
wayinii Naabot akka argatuuf maal goote?
4. Yihowaan Iizaabeliin adabuuf eenyuun erge?
5. Akka fakkicharratti argitutti, ennaa Yehuun mana
Iizaabel ga’u maaltu ta’e?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 1 Mootota 16:29-33 fi 18:3, 4 dubbisi.
Yeroo Ahaab Mootichi bulchaa turetti haalli Israa’e-
loonni keessa turan gaarii kan hin turre akkamitti?
(1 Mot. 16:33)
2. 1 Mootota 21:1-16 dubbisi.
(a) Naabot ija jabummaafi Yihowaadhaaf amanamaa
ta’uusaa kan argisiise akkamitti? (1 Mot. 21:1-3;
Lew. 25:23-28)
(b) Wanti nu aarsu ennaa nu mudatu fakkeenya
Ahaabirraa maal barachuu dandeenya? (1 Mot. 21:4;
Rom. 5:3-5)
3. 2 Mootota 9:30-37 dubbisi.
Fedhii Yihowaa raawwachuudhaan hinaaffaa Yehuun
argisiiserraa maal baranna? (2 Mot. 9:4-10; 2 Qor. 9:
1, 2; 2 Xim. 4:2)
Seenaa 67
Yoshaafaax Yihowaatti Amaname
1. Yoshaafaax eenyu? Kan jiraatehoo bara kam ture?
2. Israa’eloonni kan sodaatan maaliif ture? Baay’een-
saaniihoo maal godhan?
3. Yihowaan kadhannaa Yoshaafaaxiif deebii akkamii
kenne?
4. Yihowaan waraanicha dura maaltu akka ta’u go-
dhe?
5. Yoshaafaaxirraa maal baranna?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 2 Seenaa 20:1-30 dubbisi.
(a) Yoshaafaax, tajaajiltoonni Waaqayyoo warri ama-
namoo ta’an yeroo doorsisni isaanirra ga’u maal go-
chuu akka qaban kan argisiise akkamitti? (2 Sen.
20:12; Far. 25:15; 62:1)
(b) Yihowaan yeroo hundumaa sabasaa wajjin wal
qunnamuuf daandii walitti dhufeenyaatiin waan fay-
yadamuuf, yeroo har’aa daandii akkamiitiin gargaa-
rama? (2 Sen. 20:14, 15; Mat. 24:45-47; Yoh. 15:15)
(c) Waaqayyo, “lola guyyaa isa guddicha kan Waaqay-
yoo” yeroo jalqabu, haalli keenya haala Yoshaafaaxii
wajjin kan wal fakkaatu akkamitti? (2 Sen. 20:15, 17;
32:8; Mul. 16:14, 16)
(d) Fakkeenya Lewwotaa, qajeelchitootaafi misiyoono-
taa hordofuudhaan yeroo har’aa hojii lallabaa addu-
nyaa maratti hojjetamu deggaruu kan dandeenyu ak-
kamitti? (2 Sen. 20:19, 21; Rom. 10:13-15; 2 Xim. 4:2)
Seenaa 68
Ijoollee Dhiiraa Du’aa Ka’an Lama
1. Namoonni sadan fakkii kanarra jiran eenyu fa’i?
Mucaa isa xinnorrahoo maaltu ga’ee ture?
2. Eliyaas mucicha ilaalchisee maal jedhee kadhate?
Itti aanseehoo maaltu ta’e?
3. Maqaan gargaaraa Eliyaas eenyu?
4. Elsaa’i gara mana dubartii biyya Shuneemitti kan
waamame maaliifi?
5. Elsaa’i maal godhe? Mucichi du’ehoo maal ta’e?
6. Akka Eliyaasiifi Elsaa’irraa arguun danda’ametti
Yihowaan humna akkamii qaba?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 1 Mootota 17:8-24 dubbisi.
(a) Ajajamummaafi amantaan Eliyaas kan qorame
akkamitti? (1 Mot. 17:9; 19:1-4, 10)
(b) Dubartiin abbaan manaashee irraa du’eefi Sa-
raaphtaa keessa jiraattu amantaanshee baay’ee gud-
daa kan ture maaliifi? (1 Mot. 17:12-16; Luq. 4:25, 26)
(c) Muuxannoon dubartiin abbaan manaashee irraa
du’eefi Saraaphtaa keessa jiraattuu, jechoonni Yesus
Maatewos 10:41, 42rratti dubbate dhugaa ta’uusaanii
kan argisiisu akkamitti? (1 Mot. 17:10-12, 17, 23, 24)
2. 2 Mootota 4:8-37 dubbisi.
(a) Keessummoota simachuu ilaalchisee, dubartiin
biyya Shuneem fakkeenya akkamii nuuf taati? (2 Mot.
4:8; Luq. 6:38; Rom. 12:13; 1 Yoh. 3:17)
(b) Yeroo har’aatt tajaajiltoota Waaqayyootti gaarum-
maa argisiisuu kan dandeenyu akkamitti? (HoE.
20:35; 28:1, 2; Gal. 6:9, 10; Ibr. 6:10)
Seenaa 69
Intalli Tokko Nama Jabaa
Tokko Gargaarte
1. Fakkicharratti, intalli xinnoon kun dubartittiitti
maal himaa jirti?
2. Dubartiin fakkii kanarra jirtu eenyu? Intalattiinoo
mana dubartii kanaatii maal hojjetti?
3. Elsaa’i hojjetaansaa Na’amaanitti maal akka himu
itti hime? Na’amaanoo kan aare maaliifi?
4. Na’amaan waan hojjettoonnisaa itti himan yommuu
dhaga’u maaltu ta’e?
5. Elsaa’i kennaa Na’amaan fudhachuu kan dide maa-
liifi? Gehaazoo maal godhe?
6. Gehaazirra maaltu ga’e? Nuyi kanarraa maal ba-
ranna?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 2 Mootota 5:1-27 dubbisi.
(a) Fakkeenyi intala xinnoo biyya Israa’el, dargaggoo-
ta yeroo har’aatti argaman kan jajjabeessu akkamit-
ti? (2 Mot. 5:3; Far. 8:2; 148:12, 13)
(b) Gorsi Macaafa Qulqulluurratti hundaa’e yeroo nuu
kennamu fakkeenya Na’amaan yaadachuun keenya
gaarii kan ta’e maaliifi? (2 Mot. 5:15; Ibr. 12:5, 6; Yaq.
4:6)
(c) Fakkeenya Elsaa’iifi Gehaaz walbira qabuudhaan
barumsa akkamii argachuu dandeenya? (2 Mot. 5:9,
10, 14-16, 20; Mat. 10:8; HoE. 5:1-5; 2 Qor. 2:17)
Seenaa 70
Yoonaasiifi Qurxummii Guddicha
1. Yoonaas eenyu? Yihowaan maal akka hojjetu isatti
hime?
2. Yoonaas, bakka Yihowaan dhaqi isaan jedhe dha-
quu waan hin barbaadneef maal godhe?
3. Yoonaas bubbichi akka dhaabatuuf warra marka-
ba oofaniin maal godhaa jedhe?
4. Akkuma fakkii kanarratti arguu dandeessutti, Yoo-
naas bishaan keessa lixuu yeroo jalqabu maal ta’e?
5. Yoonaas garaa qurxummichaa keessa hammam
ture? Achii keessattoo maal godhe?
6. Yoonaas garaa qurxummicha keessaa erga ba’ee
booda eessa dhaqe? Kunoo maal nu barsiisa?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Yoonaas 1:1-17 dubbisi.
Yoonaas hojii namoota Nanawweetti akka lallabuuf
isatti kenname ilaalchisee maaltu itti dhaga’ame?
(Yon. 1:2, 3; Fak. 3:7; Lal. 8:12)
2. Yoonaas 2:1, 2, 10 dubbisi.
Muuxannoon Yoonaas, Yihowaan kadhannaa kee-
nyaaf akka deebii kennu kan nuu mirkaneessu akka-
mitti? (Far. 22:24; 34:6; 1 Yoh. 5:14)
3. Yoonaas 3:1-10 dubbisi.
(a) Yoonaas yeroo jalqabaa hojii Yihowaan isatti ken-
ne hojjechuu baatus, Yihowaan isatti gargaaramuu-
saa itti fufuunsaa kan nu jajjabeessu akkamitti? (Far.
103:14; 1 Phe. 5:10)
(b) Warra Nanawwee ilaalchisee muuxannoon Yoo-
naas, namoota naannoo keenya keessa jiranirratti
dursinee akka hin faranne kan nu barsiisu akkamit-
ti? (Yon. 3:6-9; Lal. 11:6; HoE. 13:48)
Seenaa 71
Waaqayyo Jannata Akka Fidu
Abdii Kenneera
1. Isaayaas eenyu ture? Kan jiraatehoo bara kamitti?
Yihowaan maal isatti argisiise?
2. Jechi “jannata” jedhu maal jechuudha? Maal si yaa-
dachiisa?
3. Yihowaan Isaayaas waa’ee Jannata haaraa maal
akka barreessu itti hime?
4. Addaamiifi Hewwaan iddoo jireenyaasaanii isa ba-
reedaa maaliif dhaban?
5. Yihowaan namoota isa jaallataniif abdii maalii
kenne?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Isaayaas 11:6-9 dubbisi.
(a) Sagaleen Waaqayyoo, nagaa addunyaa haaraa
keessatti bineensotaafi namoota gidduu jiraatu kan
ibsu akkamitti? (Far. 148:10, 13; Isa. 65:25; His. 34:25)
(b) Yeroo har’aatti, jecha Isaayaas isa kamtu saba Yi-
howaa gidduutti karaa hafuuraatiin raawwiisaa ar-
gachaa jira? (Rom. 12:2; Efe. 4:23, 24)
(c) Ammas ta’e addunyaa haaraa keessatti amala na-
mootaarratti jijjiiramni gaariin mul’achuusaatiif ga-
lateeffatamuu kan qabu eenyu? (Isa. 48:17, 18; Gal. 5:
22, 23; Filp. 4:7)
2. Mul’ata 21:3, 4 dubbisi.
(a) Waaqayyo namootaa wajjin ni jiraata jechuun, lafa
kanaaf xiyyeeffannaa ni kenna jechuu malee, qaa-
maan gara lafaa dhufa jechuu akka hin taane Ma-
caafni Qulqulluun kan argisiisu akkamitti? (Lew. 26:
11, 12; 2 Sen. 6:18; Isa. 66:1; Mul. 21:2, 3, 22-24)
(b) Imimmaaniifi dhibee akkamiitu balleeffama?
(Luq. 8:49-52; Rom. 8:21, 22; Mul. 21:4)
 Seenaa 72
Waaqayyo Hisqiyaas Mooticha
Gargaare
1. Namichi fakkii kanarra jiru eenyu? Dhiphinni gud-
daan kan isarra ga’ehoo maaliifi?
2. Xalayaawwan Hisqiyaas Waaqayyo dura kaa’e maa-
lidha? Hisqiyaas maal jedhee kadhannaa dhiheesse?
3. Hisqiyaas mootii akkamii ture? Yihowaanoo karaa
Isaayaas raajichaa ergaa akkamii isatti erge?
4. Akka fakkii kanarratti arginutti, ergamaan Yiho-
waa tokko Asorotarra maal geessise?
5. Mootummaan gosoota lamaanii yeroo xinnoodhaaf
nagaadhaan kan jiraate ta’uyyuu, Hisqiyaas erga du’-
ee booda maaltu ta’e?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 2 Mootota 18:1-36 dubbisi.
(a) Sagale-dabarsituu Asorotaa kan ture Rabshaa-
qeen amantaa Israa’elootaa dadhabsiisuu kan bar-
baade akkamitti? (2 Mot. 18:19, 21 [1899]; Bau. 5:2;
Far. 64:3)
(b) Mormitootaaf deebii kennuu ilaalchisee, Dhu-
gaa Baatonni Yihowaa fakkeenya Hisqiyaas hordofuu
kan danda’an akkamitti? (2 Mot. 18:36; Far. 39:1;
Fak. 26:4; 2 Xim. 2:24)
2. 2 Mootota 19:1-37 dubbisi.
(a) Yeroo har’aatti, Dhugaa Baatonni Yihowaa rak-
kinni yommuu isaanirra ga’u fakkeenya Hisqiyaas
hordofuu kan danda’an akkamitti? (2 Mot. 19:1, 2;
Fak. 3:5, 6; Ibr. 10:24, 25; Yaq. 5:14, 15)
(b) Senaaheriib Mootichi, karaa sadan kamiin mo’-
ame? Innoo eenyuuf fakkeenya ta’a? (2 Mot. 19:32,
35, 37; Mul. 20:2, 3)
3. 2 Mootota 21:1-6, 16 dubbisi.
Minaaseen, mootota Yerusaalemiin bulchan hundu-
maa caalaa baay’ee hamaa ture jechuu kan dandee-
nyu maaliifi? (2 Sen. 33:4-6, 9)
Seenaa 73
Mootii Gaarii Isa Dhumaa
1. Yosiyaas yeroo mootii ta’etti umuriinsaa meeqa
ture? Mootummaasaarra waggaa torba erga turee
booda maal gochuu jalqabe?
2. Fakkii jalqabaarratti Yosiyaas yommuu maal go-
dhu argita?
3. Namoonni mana qulqullummaa utuu suphaa jira-
nii hangafni lubootaa tokko maal argate?
4. Yosiyaas wayyaasaa kan tarsaase maaliifi?
5. Raajittiin Huldaa jedhamtu Yihowaarraa ergaa
maal jedhu fiddee Yosiyaasitti himte?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 2 Seenaa 34:1-28 dubbisi.
(a) Yosiyaas, ijoollee maatii Yihowaadhaaf hin aja-
jamne keessatti argamaniif fakkeenya akkamii ta’a?
(2 Sen. 33:21-25; 34:1, 2; Far. 27:10)
(b) Yosiyaas bulchiinsasaa waggaa 8ffaa, 12ffaafi
18ffaatti, waaqeffannaa dhugaa babal’isuuf tarkaan-
fii guddaa akkamii fudhate? (2 Sen. 34:3, 8)
(c) Galmawwan Mootummaa haaromsuu ilaalchisee,
fakkeenya Yosiyaas Mootichaafi Hangafa Luboo-
taa Hilqiyaasirraa maal baranna? (2 Sen. 34:9-13;
Fak. 11:14; 1 Qor. 10:31)
Seenaa 74
Nama Ija Jabeessa Ta’e
1. Dargaggeessi fakkii kanarra jiru eenyu?
2. Ermiyaas raajii ta’uusaa ilaalchisee maaltu isatti
dhaga’amee ture? Ta’uyyuu Yihowaan maal jedheen?
3. Ermiyaas ergaa maal jedhu namootatti himuusaa
itti fufe?
4. Luboonni, Ermiyaas hojiisaa akka dhaabu gochuuf
kan yaalan akkamitti? Inni garuu akka hin sodaan-
ne kan argisiise akkamitti?
5. Israa’eloonni karaasaanii isa jal’aarraa yeroo dee-
bi’uu didanitti maaltu isaanirra ga’e?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Ermiyaas 1:1-8 dubbisi.
(a) Akka fakkeenyi Ermiyaas argisiisutti, nama tok-
ko tajaajila Yihowaatiif ga’aa kan isa godhu maali-
dha? (2 Qor. 3:5, 6)
(b) Fakkeenyi Ermiyaas, dargaggoota Kiristiyaanaa
yeroo har’aatti argaman kan jajjabeessu akkamitti?
(Lal. 12:1; 1 Xim. 4:12)
2. Ermiyaas 10:1-5 dubbisi.
Ermiyaas waaqolii tolfamanitti amanamuun gow-
wummaa ta’uusaa argisiisuuf, fakkeenya gaarii akka-
miitiin gargaarame? (Er. 10:5; Isa. 46:7; An. 2:19)
3. Ermiyaas 26:1-16 dubbisi.
(a) Dibamtoonni lafarratti hafan yeroo har’aa er-
gaa akeekkachiisaa yommuu himan, abboommii Yi-
howaan Ermiyaasiin “wanta ani si abboomu kana
hundumaa keessaa tokko illee hin hambisin!” jechuu-
dhaan isatti hime kan hin daganne akkamitti? (Er.
26:2; Kes. 4:2; HoE. 20:27)
(b) Akeekkachiisa Yihowaan kenne sabootaaf lalla-
buu ilaalchisee, Ermiyaas Dhugaa Baatota Yihowaa
yeroo har’aatti argamaniif fakkeenya gaarii akkamii
kaa’eera? (Er. 26:8, 12, 14, 15; 2 Xim. 4:1-5)
4. 2 Mootota 24:1-17 dubbisi.
Sabni Yihudaa Yihowaadhaaf amanamoo ta’uu dhii-
suusaanitiin waan gaddisiisaa akkamiitu isaanirra
ga’e? (2 Mot. 24:2-4, 14)
Seenaa 75
Ijoollee Dhiiraa Arfan Baabilon
Keessa Turan
1. Dargaggoonni arfan fakkii kanarra jiran eenyufa’i?
Gara biyya Baabilon kan dhufan maaliifi?
2. Nebukadnezaar dargaggoota arfan kana ilaalchisee
karoora maalii qaba ture? Hojjettootasaatiifoo ajaja
akkamii kenne?
3. Daani’el, nyaataaf dhugaatii isaafi hiriyotasaa sa-
daniif dhihaatu ilaalchisee gaaffii maalii dhiheesse?
4. Daani’eliifi hiriyoonnisaa sadan guyyaa kudhaniif
kuduraalee qofaa erga nyaatanii booda, warra kaanii
wajjin walbiratti yeroo ilaalaman akkam ta’anii arga-
man?
5. Daani’elifi hiriyoonnisaa sadan mana mootichaa
keessa jiraachuu kan danda’an akkamitti? Lubootaa-
fi ogeeyyota kaanirra kan caalanoo karaa kamiini?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Daani’el 1:1-21 dubbisi.
(a) Rakkoowwan nurra ga’aniifi dadhabbii keenya
mo’uu yoo barbaadne, carraaqqii akkamii gochuu qab-
na? (Dan. 1:8; Uma. 39:7, 10; Gal. 6:9)
(b) Dargaggoonni yeroo har’aatti argaman nyaataw-
wan namoonni tokko tokko akka ‘nyaata mootti’ ilaa-
lan nyaachuuf akka qoraman dhiibbaan kan isaanir-
ra ga’u akkamitti? (Dan. 1:8; Fak. 20:1; 2 Qor. 6:17–7:1)
(c) Seenaan Macaafa Qulqulluu waa’ee dargaggoota
Ibrootaa arfanii dubbatu, beekumsa biyya lafaa qa-
baachuu ilaalchisee, maal akka hubannu nu gargaa-
ra? (Dan. 1:20; Isa. 54:13; 1 Qor. 3:18-20)
Seenaa 76
Yerusaalem Ni Balleeffamte
1. Fakkicharratti akka arginutti, Yerusaalemiifi Is-
raa’elootarra maaltu ga’aa jira?
2. Hisqi’el eenyudha? Yihowaan wantoota nama suu-
kanneessan akkamii isatti argisiise?
3. Yihowaan Israa’eloonni isa kabajuu waan didaniif
maal gochuuf kakate?
4. Nebukadnezaar Mootichi erga Israa’eloonni isar-
ratti fincila kaasanii booda maal godhe?
5. Yihowaan badiisni guddaan akkasii Israa’elootarra
akka ga’u kan heyyame maaliifi?
6. Biyyi Israa’el ona taatee kan hafte akkamitti? Ye-
roo hammamiitiifoo?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 2 Mootota 25:1-26 dubbisi.
(a) Zedeqiiyaan eenyu? Maaltu isarra ga’e? Kun ta’-
uunsaa raajiin Macaafa Qulqulluu akka raawwatamu
kan godhe akkamitti? (2 Mot. 25:5-7; His. 12:13-15)
(b) Israa’eloonni amanamoo ta’uu diduusaaniitiif Yi-
howaan kan itti gaafatamaa godhe eenyuuni? (2 Mot.
25:9, 11, 12, 18, 19; 2 Sen. 36:14, 17)
2. Hisqi’el 8:1-18 dubbisi.
Sabni Kiristiyaanaa, Israa’eloota gantoota aduu waa-
qeffatan kan fakkaatan akkamitti? (His. 8:16; Isa. 5:
20, 21; Yoh. 3:19-21; 2 Xim. 4:3)
Seenaa 77
Fakkichaaf Hin Sagadne
1. Mootiin biyya Baabilon Nebukadnezaar jiraattota
biyyattiitiif abboommii maalii kenne?
2. Hiriyoonni Daani’el sadan fakkii warqeerraa tolfa-
me kanaaf kan hin sagadne maaliifi?
3. Ibroonni sadan akka sagadaniif Nebukadnezaar
carraa dabalataa isaaniif kennus, Yihowaatti amana-
muusaanii kan argisiisan akkamitti?
4. Nebukadnezaar, namoonnisaa Shaadraak, Meshaa-
kiifi Abed-Neegoo maal akka godhan ajaje?
5. Nebukadnezaar gara ibiddichaa yommuu ilaalu
maal arge?
6. Mootichi, Waaqayyo isa kan Shaadraak, Meshaa-
kiifi Abed-Neegoo kan jaje maaliifi? Isaanoo fakkee-
nya akkamii nuuf ta’u?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Daani’el 3:1-30 dubbisi.
(a) Tajaajiltoonni Waaqayyoo hundi ejjennoonsaanii
yommuu qoramutti, amala dargaggoonni Ibrootaa sa-
dan argisiisan isa kam hordofuu qabu? (Dan. 3:17, 18;
Mat. 10:28; Rom. 14:7, 8)
(b) Yihowaan Nebukadnezaariif barumsa barbaachi-
saa akkamii kenne? (Dan. 3:28, 29; 4:34, 35)
Seenaa 78
Barreeffama Keenyanirratti
Harkaan Barreeffame
1. Mootiin Baabilon, nyaachisa guddaa qopheesseef
finjaalaafi saanii golboo mana qulqullummaa Yiho-
waa isa Yerusaalem keessa jiru keessaa fuudhetti
utuu fayyadamaa jiruu maaltu ta’e?
2. Belshaazaar beektotasaatiin maal jedheen? Isaan
garuu maal gochuu dadhaban?
3. Haati mootichaa maal akka godhu isatti himte?
4. Akka Daani’el mootichatti himetti, Waaqayyo qub-
ni tokko keenyanirratti akka barreessu kan godhe
maaliifi?
5. Daani’el jechoota keenyanirratti barreeffaman kan
ibse akkamitti?
6. Utuma Daani’el dubbachaa jiruu maaltu ta’e?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Daani’el 5:1-31 dubbisi.
(a) Waaqayyoon sodaachuufi sodaan Belshaazaar ye-
roo keenyanirratti barreeffamicha arge itti dhaga’a-
me gidduu garaagarummaa jiru ibsi. (Dan. 5:6, 7; Far.
19:9; Rom. 8:35-39)
(b) Daani’el, Belshaazaariifi gurguddootasaa duratti
yommuu dubbatu ija jabeessa ta’uusaa kan argisiise
akkamitti? (Dan. 5:17, 18, 22, 26-28; HoE. 4:29)
(c) Daani’el boqonnaan 5 olaantummaa Yihowaan uu-
mama cufarratti qabu kan mirkaneessu karaa kamii-
ni? (Dan. 4:17, 25; 5:21)
Seenaa 79
Daani’el Boolla Leencaa Keessatti
1. Daariyoos eenyudha? Daani’eliifoo ilaalcha akka-
mii qaba ture?
2. Namoonni hinaafan tokko tokko Daariyoos maal
akka godhu godhan?
3. Daani’el seerri haaraan ba’uusaa yeroo dhaga’e
maal godhe?
4. Daariyoos hamma hirriba isa dhowwutti kan aare
maaliifi? Borumtaasaa ganama maal godhe?
5. Daani’el Daariyoosiif deebii kan kenne akkamitti?
6. Namoota hamoo Daani’eliin ajjeesuu yaalanirra
maaltu ga’e? Achiihoo Daariyoos namoota mootum-
maasaa keessa jiraniif maal jedhee barreesse?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Daani’el 6:1-28 dubbisi.
(a) Koratni Daani’elirratti godhame, wanta mormi-
toonni yeroo keenyatti hojii Dhugaa Baatota Yihowaa
dhaabsisuuf godhan kan nu yaadachiisu akkamitti?
(Dan. 6:7; Far. 94:20; Isa. 10:1; Rom. 8:31)
(b) Tajaajiltoonni Waaqayyoo yeroo har’aatti argaman
“warra biyya bulchuudhaaf aboo qabaniif” abbooma-
muudhaan Daani’eliin fakkaachuu kan danda’an ak-
kamitti? (Dan. 6:5, 10; Rom. 13:1; HoE. 5:29)
(c) Daani’el ‘ittuma fufee’ Yihowaa tajaajiluudhaan
fakkeenya nuu kaa’e hordofuu kan dandeenyu akka-
mitti? (Dan. 6:16, 20; Filp. 3:16; Mul. 7:15)
Seenaa 80
Sabni Waaqayyoo Baabilonii Ba’e
1. Akka fakkicharratti fakkeenyaan kaa’ametti Israa’-
eloonni maal gochaa jiru?
2. Qiiros, raajii Yihowaan karaa Isaayaas dubbate
kan raawwate akkamitti?
3. Qiiros, Israa’eloota gara Yerusaalemitti deebi’uu
hin dandeenyeen maal jedhe?
4. Qiiros, sabni Israa’el gara Yerusaalemitti maal fu-
dhatanii akka deebi’an godhe?
5. Israa’eloonni Yerusaalemitti deebi’uuf yeroo ham-
mamii isaanitti fudhate?
6. Biyyattiin guutummaatti ona taatee kan turte wag-
goota meeqaafi?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Isaayaas 44:28 fi 45:1-4 dubbisi.
(a) Yihowaan, raajiin waa’ee Qiiros dubbatu raawwa-
tamuunsaa akka hin oolle kan mirkaneesse akkamit-
ti? (Isa. 55:10, 11; Rom. 4:17)
(b) Raajiin Isaayaas Qirosiin ilaalchisee dubbate,
wanta fuulduratti raawwatamu dubbachuu ilaalchi-
see dandeettii Yihowaan qabu kan argisiisu akkamit-
ti? (Isa. 42:9; 45:21; 46:10, 11; 2 Phe. 1:20)
2. Izraa 1:1-11 dubbisi.
Fakkeenya warra Yerusaalemitti deebi’uu hin dan-
deenye sanaa hordofuudhaan, nuyis yeroo har’aatti
obboloota yeroo guutuu tajaajiluu danda’an ‘gargaa-
ruu’ kan dandeenyu akkamitti? (Iz. 1:4, 6; Rom. 12:13;
Qol. 4:12)
Seenaa 81
Gargaarsa Waaqayyootti Amanamuu
1. Baabilonii ka’anii gara Yerusaalem dhaquuf karaa
dheeraa sana kan deeman namoota meeqadha? Haa-
ta’u malee yeroo achi ga’an maal argan?
2. Israa’eloonni erga achi ga’anii booda maal ijaaruu
jalqaban? Diinonnisaaniihoo maal godhan?
3. Haageefi Zakaariyaas eenyu? Saba sanattoo maal
himan?
4. Taatanaayi gara Baabilonitti xalayaa kan erge
maaliifi? Achiihoo deebii akkamiitu deebi’eef?
5. Izraan, manni qulqullummaa Waaqayyoo haarom-
famuu akka qabu yommuu dhaga’u maal godhe?
6. Fakkicharratti Izraan waa’ee maalii kadhachaa
jira? Kadhannaasaatiif deebii kan argate akkamitti?
Kunoo maal nu barsiisa?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Izraa 3:1-13 dubbisi.
Bakka gumiin saba Waaqayyoo hin argamne utuu ji-
raannee maal gochuu keenya itti fufuu qabna? (Iz. 3:
3, 6; HoE. 17:16, 17; Ibr. 13:15)
2. Izraa 4:1-7 dubbisi.
Amantii waliin makuu ilaalchisee Zarubaabel saba
Yihowaatiif fakkeenya akkamii ta’a? (Bau. 34:12;
1 Qor. 15:33; 2 Qor. 6:14-17)
3. Izraa 5:1-5, 17 fi 6:1-22 dubbisi.
(a) Mormitoonni, ijaarsi mana qulqullummaa akka
dhaabatu gochuu kan hin dandeenye maaliifi? (Iz. 5:5;
Isa. 54:17)
(b) Tarkaanfiin jaarsoliin warra Yihudootaa fudha-
tan, jaarsoliin gumii Kiristiyaanaa yeroo mormiin
isaanirra ga’u qajeelfama Yihowaa akka gaafatan kan
isaan jajjabeessu akkamitti? (Iz. 6:14; Far. 32:8; Rom.
8:31; Yaq. 1:5)
4. Izraa 8:21-23, 28-36 dubbisi.
Hojii tokko jalqabuu keenya dura fakkeenya Izraa
isa kam hordofuu keenyatu gaariidha? (Iz. 8:23; Far.
127:1; Fak. 10:22; Yaq. 4:13-15)
Seenaa 82
Mordekaayiifi Asteer
1. Mordekaayiifi Asteer eenyu?
2. Ahashweros Mootichi haadha manaa haaraa kan
barbaade maaliifi? Kan inni filatehoo eenyuuni?
3. Haamaan eenyudha? Wanti baay’ee isa aarsehoo
maali?
4. Seera akkamiitu baafamee ture? Asteeroo ergaa
Mordekaayi biraa dhufe erga fudhattee booda maal
goote?
5. Haamaanirra maaltu ga’e? Mordekaayihoo maal
ta’e?
6. Israa’eloonni diinotasaanii jalaa kan oolan akka-
mitti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Asteer 2:12-18 dubbisi.
Asteer amala “garraamummaa fi gabii” horachuun
barbaachisaa ta’uusaa kan argisiiste akkamitti? (As.
2:15; 1 Phe. 3:1-5)
2. Asteer 4:1-17 dubbisi.
Asteer waaqeffannaa dhugaaf jecha tarkaanfii akka
fudhattu akkuma heyyamameefii ture hundaa, nuyis
yeroo har’aa amanamummaa Yihowaadhaaf qabnuu-
fi kan isaaf bulle ta’uu keenya argisiisuuf carraan ak-
kamii nuu kennameera? (As. 4:13, 14; Mat. 5:14-16;
24:14)
3. Asteer 7:1-6 dubbisi.
Akkuma Asteer goote hundaa, sabni Yihowaa yeroo
har’aatti argaman baay’eenis ari’atamaaf kan of saa-
xilan akkamitti? (As. 7:4; Mat. 10:16-22; 1 Phe. 2:12)
Seenaa 83
Masaraawwan Yerusaalem
1. Israa’eloonni, magaalaan Yerusaalem masaraa
dhabuusheetti maaltu isaanitti dhaga’ame?
2. Nahimiiyaan eenyu?
3. Hojiin Nahimiiyaa maal ture? Kunoo barbaachisaa
kan ture maaliifi?
4. Nahimiiyaa kan gaddisiise oduu akkamiiti? Achii-
hoo maal godhe?
5. Ahashweros Mootichi Nahimiiyaatti gaarummaa
kan argisiise akkamitti?
6. Diinonni Israa’el hojicha dhaabsisuu akka hin dan-
deenyetti, Nahimiiyaan hojii ijaarsichaa kan qindees-
se akkamitti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Nahimiiyaa 1:4-6 fi 2:1-20 dubbisi.
Nahimiiyaan qajeelfama Yihowaa kan barbaade ak-
kamitti? (Nah. 2:4, 5; Rom. 12:12; 1 Phe. 4:7)
2. Nahimiiyaa 3:3-5 dubbisi.
Jaarsoliiniifi tajaajiltoonni gumii, garaagarummaa
warra Teqo’aafi ‘gurguddootasaanii’ gidduu jirurraa
maal barachuu danda’u? (Nah. 3:5, 27; 2 Tas. 3:7-10;
1 Phe. 5:5)
3. Nahimiiyaa 4:1-23 dubbisi.
(a) Israa’eloonni mormii guddaan utuma jiruu ijaar-
sasaanii akka itti fufan kan isaan kakaase maalidha?
(Nah. 4:6, 8, 9; Far. 50:15; Isa. 65:13, 14)
(b) Fakkeenyi Israa’elootaa yeroo har’aatti kan nu jaj-
jabeessu karaa kamiini?
4. Nahimiiyaa 6:15 dubbisi.
Dallaawwan Yerusaalem ji’a lama gidduutti ijaara-
manii dhumuunsaanii humna amantaan qabu kan ar-
gisiisu akkamitti? (Far. 56:3, 4; Mat. 17:20; 19:26)
Seenaa 84
Ergamaan Tokko Maariyaamiin
Haasofsiise
1. Durbi fakkii kanarratti argamtu eenyu?
2. Gabri’el Maariyaamitti maal hime?
3. Gabri’el, Maariyaamiin dhiira kan hin beekne taa-
tuyyuu mucaa akka godhattu kan ibseef akkamitti?
4. Maariyaam firashee Elsaabexiin yommuu daaw-
wattetti maaltu ta’e?
5. Yoseef, Maariyaamiin akka ulfoofte erga baree boo-
da maal gochuuf yaade? Yaadasaa kan geeddarehoo
maaliifi?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Luqaas 1:26-56 dubbisi.
(a) Yeroo lubbuun Ilma Waaqayyoo samiirraa gara ga-
dameessasheetti geeddarametti, cubbuu Maariyaam
Addaamirraa dhaalte ilaalchisee Luqaas 1:35 maal
argisiisa? (Hag. 2:11-13; Yoh. 6:69; Ibr. 7:26; 10:5)
(b) Yesus utuu gadameessa haadhasaa keessa jiruul-
lee ulfina kan argate akkamitti? (Luq. 1:41-43)
(c) Maariyaamiin, Kiristiyaanota yeroo har’aa mirgi
tajaajilaa adda ta’e argataniif fakkeenya gaarii akka-
mii taati? (Luq. 1:38, 46-49; 17:10; Fak. 11:2)
2. Maatewos 1:18-25 dubbisi.
Maqaan Yesus ittiin waamamu Amaanu’el ta’uu baa-
tuyyuu, yeroo inni nama ta’ee lafarratti dabarset-
ti hiikni maqaa kanaa kan raawwatame akkamitti?
(Mat. 1:22, 23; Yoh. 14:8-10; Ibr. 1:1-3)
Seenaa 85
Yesus Moonaa Keessatti Dhalate
1. Mucaa xinnoon fakkii kanarra jiru eenyu? Maari-
yaam eessa isa ciibsaa jirti?
2. Yesus moonaa keessa bakka horiin jiranitti kan
dhalate maaliifi?
3. Fakkicharratti, namoonni gara moonichaa seenaa
jiran eenyufa’i? Ergamaan tokko maal jedhee isaanit-
ti hime?
4. Yesus adda kan ture maaliifi?
5. Yesus Ilma Waaqayyoo jedhamee kan waamame
maaliifi?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Luqaas 2:1-20 dubbisi.
(a) Awugusxos Mootichi, raawwii raajii waa’ee dha-
lachuu Yesus ilaalchisee dubbatame keessatti ga’ee
maalii qaba ture? (Luq. 2:1-4; Mik. 5:2)
(b) Namni tokko warra “namoota Waaqayyo itti gam-
madu” jedhaman keessaa tokko ta’uu kan danda’u ak-
kamitti? (Luq. 2:14; Mat. 16:24; Yoh. 17:3; HoE. 3:19;
Ibr. 11:6)
(c) Tiksoonni warra Yihudaa amala gad of qabuu qa-
ban sun Fayyisaan dhalachuusaatti erga gammada-
nii, tajaajiltoonni Waaqayyoo yeroo ammaa jiran gam-
maduuf sababii guddaa akkamii qabu? (Luq. 2:10, 11;
Efe. 3:8, 9; Mul. 11:15; 14:6)
Seenaa 86
Namoota Urjiidhaan Geggeeffaman
1. Jarreen fakkii kanarra jiran eenyufa’i? Inni tokko
gara urjii ifu kanaatti qubasaa kan qabe maaliifi?
2. Herodis Mootichi kan aare maaliifi? Kanaaf maal
godhe?
3. Urjiin ifu kun namoota kana garamitti geesse?
Haata’u malee, karaa biraarra goranii gara biyyasaa-
niitti kan deebi’an maaliifi?
4. Herodis ajaja akkamii kenne? Maaliif?
5. Yihowaan Yoseef maal akka godhu itti hime?
6. Urjiin haaraan kun akka ifu kan godhe eenyu?
Kana kan godhehoo maaliifi?
Gaaffii dabalataa:
1. Maatewos 2:1-23 dubbisi.
Namoonni urjii lakkaa’an isa ilaaluu yommuu dhu-
fan, Yesus umuriinsaa meeqa ture? Kan jiruhoo ees-
sa ture? (Mat. 2:1, 11, 16)
 Seenaa 87
Yesus Mana Qulqullummaa Keessatti
1. Fakkii kanarratti yommuu ilaaltu Yesus umuriin-
saa meeqa ta’a? Yeroo kanatti eessa jira ture?
2. Yoseef wagga waggaadhaan maatiisaatii wajjin
maal godha ture?
3. Yoseefiifi Maariyaam gara biyyasaaniitti deebi’uuf
adeemsa guyyaa tokkoo erga adeemanii booda, gara
Yerusaalemitti kan deebi’an maaliifi?
4. Yoseefiifi Maariyaam Yesusiin eessatti argatan?
Namoonni achi turan baay’ee kan dinqisiifatan maa-
liifi?
5. Yesus Maariyaamiin maal jedhe?
6. Waa’ee Waaqayyoo barachuudhaan Yesusiin fak-
kaachuu kan dandeenyu akkamitti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Luqaas 2:41-52 dubbisi.
(a) Akka Seerichaatti ayyaanicharratti akka arga-
man kan ajajaman warra dhiiraa qofaa ta’aniyyuu,
Yoseefiifi Maariyaam warra yeroo har’aa argama-
niif fakkeenya gaarii akkamii ta’u? (Luq. 2:41; Kes.
16:16; 31:12; Fak. 22:6)
(b) Yesus, dargaggoonni yeroo har’aatti argaman
warrasaaniitiif akka ajajamaniif fakkeenya gaarii
kan ta’u akkamitti? (Luq. 2:51; Kes. 5:16; Fak. 23:22;
Qol. 3:20)
2. Maatewos 13:53-56 dubbisi.
Obboloonni Yesus arfan Macaafa Qulqulluu keessat-
ti caqafaman eenyufa’i? Booddeehoo lamaansaanii
gumii Kiristiyaanaa keessatti kan tajaajilan akka-
mitti? (Mat. 13:55; HoE. 12:17; 15:6, 13; 21:18; Gal. 1:
19; Yaq. 1:1; Yih. 1)
Seenaa 88
Yohannis Yesusiin Cuuphe
1. Namoonni fakkii kanarra jiran lamaan eenyufa’i?
2. Namni tokko kan cuuphamu akkamitti?
3. Yohannis duraan namoota akkamii cuuphaa ture?
4. Yesus Yohannisiin na cuuphi kan jedhe kaayyoo
adda ta’e maaliitiifi?
5. Waaqayyo Yesus cuuphamuusaatti akka gammade
akkamitti argisiise?
6. Yesus guyyaa 40f kophaasaa gara lafa onaa yeroo
dhaqetti maaltu ta’e?
7. Duuka buutota ykn bartoota Yesus warra duraa
keessaa tokko tokko eenyufa’i? Dinqiin inni jalqaba
raawwatehoo maal ture?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Maatewos 3:13-17 dubbisi.
Yesus akkaataa bartoonnisaa itti cuuphaman ilaal-
chisee fakkeenya maalii kaa’e? (Far. 40:7, 8; Mat. 28:
19, 20; Luq. 3:21, 22)
2. Maatewos 4:1-11 dubbisi.
Yesus Caaffata Qulqullaa’ootti karaa bu’a qabeessa
ta’een gargaaramuunsaa, guyyaa guyyaadhaan Ma-
caafa Qulqulluu akka qayyabannu kan nu jajjabees-
su akkamitti? (Mat. 4:5-7; 2 Phe. 3:17, 18; 1 Yoh. 4:1)
3. Yohannis 1:29-51 dubbisi.
Yohannis Cuuphaan bartootasaa gara eenyuutti
erge? Nuhoo yeroo har’aatti fakkeenyasaa hordofuu
kan dandeenyu akkamitti? (Yoh. 1:29, 35, 36; 3:30;
Mat. 23:10)
4. Yohannis 2:1-12 dubbisi.
Dinqiin Yesus inni jalqabaa, Yihowaan tajaajiltoota-
saa waan gaarii tokkoyyuu akka hin dhoowwanne
kan argisiisu akkamitti? (Yoh. 2:9, 10; Far. 84:11;
Yaq. 1:17)
Seenaa 89
Yesus Namoota Gadhee Mana
Qulqullummaa Keessaa Ari’e
1. Horiiwwan mana qulqullummaa keessatti kan
gurguraman maaliifi?
2. Yesusiin maaltu aarse?
3. Akka fakkii kanarratti argitutti, Yesus maal go-
dhe? Namoota gugee gurguraniifoo ajaja maalii
kenne?
4. Bartoonni Yesus waan inni gochaa jiru yommuu
argan maal yaadatan?
5. Yesus gara Galiilaatti yommuu deebi’u karaa ma-
gaalaa kamii darbe?
Gaaffii dabalataa:
1. Yohannis 2:13-25 dubbisi.
Yesus warra mana qulqullummaa keessatti dalda-
lanitti aaruusaa yommuu ilaallu, Galma Mootum-
maa keessatti wantoota daldalaa wajjin wal qabatan
gochuun akkamitti ilaalamuu qaba? (Yoh. 2:15, 16;
1 Qor. 10:24, 31-33)
Seenaa 90
Dubartii Tokkoo Wajjin Boolla
Bishaanii Biratti
1. Yesus biyya Samaariyaatti boolla bishaanii tok-
kotti kan gore maaliifi? Dubartii bishaanicha bira
jirtuunoo maal jechaa jira?
2. Dubartittiin kan dinqisiifamte maaliifi? Yesus
maal isheedhaan jedhe? Maaliif?
3. Dubartittiin, Yesus waa’ee bishaan isa kamii kan
dubbatu itti fakkaatee ture? Inni garuu kan dubba-
tu waa’ee bishaan isa kamii ture?
4. Dubartittii kan dinqisiise Yesus waa’eeshee maal
beekuusaati? Innoo kana beekuu kan danda’e akka-
mitti?
5. Seenaa waa’ee dubartii boolla bishaanii bira turte
dubbaturraa barumsa maalii arganna?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Yohannis 4:5-43 dubbisi.
(a) Fakkeenya Yesus hordofuudhaan, namoota sa-
nyiifi akkaataa guddinaa addaddaa qabaniif ilaalcha
akkamii qabaachuu qabna? (Yoh. 4:9; 1 Qor. 9:22;
1 Xim. 2:3, 4; Tit. 2:11)
(b) Namni barataa Yesus ta’u karaa hafuuraa faa-
yidaawwan akkamii argata? (Yoh. 4:14; Isa. 58:11;
2 Qor. 4:16)
(c) Akka dubartii Samaariyaa waan baranne warra
kaaniif hiruuf fedhii qabnu sanaatti dinqisiifannaa
argisiisuu kan dandeenyu akkamitti? (Yoh. 4:7, 28;
Mat. 6:33; Luq. 10:40-42)
Seenaa 91
Yesus Gaara Tokkorratti Barsiise
1. Fakkii kanarratti, Yesus eessatti barsiisaa jira?
Warri isatti dhihaatanii taa’an eenyufa’i?
2. Maqaan ergamoota Yesus kudha lamaanii eenyu?
3. Mootummaan Yesus lallabe maalidha?
4. Yesus namoonni maal jedhanii akka kadhatan
barsiise?
5. Yesus namoonni akkamitti waliin jiraachuu akka
qaban yeroo barsiisuu maal jedhe?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Maatewos 5:1-12 dubbisi.
Qophiiwwan hafuuraatiif fedhii qabaachuu kee-
nya argisiisuu kan dandeenyu karaawwan kamiini?
(Mat. 5:3; Rom. 10:13-15; 1 Xim. 4:13, 15, 16)
2. Maatewos 5:21-26 dubbisi.
Maatewos 5:23, 24, walitti dhufeenyi obboloota kee-
nyaa wajjin qabnu, walitti dhufeenya Yihowaa wajjin
qabnu kan tuqu ta’uusaa kan addeessu akkamitti?
(Mat. 6:14, 15; Far. 133:1; Qol. 3:13; 1 Yoh. 4:20)
3. Maatewos 6:1-8 dubbisi.
Kiristiyaanonni akkaataawwan of tuulummaa akka-
miirraa fagaachuu qabu? (Luq. 18:11, 12; 1 Qor. 4:
6, 7; 2 Qor. 9:7)
4. Maatewos 6:25-34 dubbisi.
Wantoota karaa foonii nu barbaachisaniif Yihowaat-
ti amanamuu ilaalchisee Yesus maal barsiise? (Bau.
16:4; Far. 37:25; Filp. 4:6)
5. Maatewos 7:1-11 dubbisi.
Fakkeenyi Maatewos 7:5rra jiru maal nu barsiisa?
(Fak. 26:12; Rom. 2:1; 14:10; Yaq. 4:11, 12)
Seenaa 92
Yesus Namoota Du’an Kaase
1. Abbaan intala fakkii kanarra jirtuu eenyu? Ab-
baansheefi haatishee baay’ee kan dhiphatan maa-
liifi?
2. Yaayiros Yesusiin yommuu arge maal godhe?
3. Yeroo Yesus mana Yaayiros dhaqaa jiru maal-
tu uumame? Utuma karaarra jiranii Yaayiros ergaa
maaliitu isa ga’e?
4. Namoonni mana Yaayiros turan Yesusitti kan kol-
fan maaliifi?
5. Yesus bartootasaa sadan, abbaafi haadha intalat-
tii gara kutaa intalattiin duute ciistetti erga ol galee
booda maal godhe?
6. Kana malees Yesus eenyuun du’aa kaaseera? Kun
maal argisiisa?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Luqaas 8:40-56 dubbisi.
Yesus dubartii dhiignishee dhangala’u tokkoof akka
oo’eefi sababi qabeessa ta’uusaa kan argisiise ak-
kamitti? Jaarsoliin gumii yeroo har’aatti argaman
kanarraa maal barachuu danda’u? (Luq. 8:43, 44,
47, 48; Lew. 15:25-27; Mat. 9:12, 13; Qol. 3:12-14)
2. Luqaas 7:11-17 dubbisi.
Namoonni warra jaallatan du’aan dhaban, deebii Ye-
sus dubartii Naayin ishee abbaan manaa irraa du’-
eef kenneen jajjabaachuu kan danda’an akkamitti?
(Luq. 7:13; 2 Qor. 1:3, 4; Ibr. 4:15)
3. Yohannis 11:17-44 dubbisi.
Yesus nama du’eef gadduun waanuma jiru ta’uusaa
kan argisiise akkamitti? (Yoh. 11:33-36, 38; 2 Sam.
18:33; 19:1-4)
Seenaa 93
Yesus Namoota Baay’ee Nyaachise
1. Yohannis Cuuphaarra wanta nama suukannees-
su akkamiitu irra ga’e? Kanaan kan ka’e Yesusitti
maaltu itti dhaga’ame?
2. Yesus namoota baay’ee isa duukaa turan kan
nyaachise akkamitti? Kan isaanirraa hafehoo nyaa-
ta hammamiiti?
3. Halkan tokko bartoonni kan sodaatan maaliif
ture? Phexirosiinoo maaltu mudate?
4. Yesus yeroo lammataatiif namoota kumaan lak-
kaa’aman kan nyaachise akkamitti?
5. Yesus Mootii Waaqayyo dibe ta’ee lafa kana yeroo
bulchu kan nama gammachiisu kan ta’u maaliifi?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Maatewos 14:1-32 dubbisi.
(a) Seenaan Maatewos 14:23-32rra jiru waa’ee amala
Phexros maal nu hubachiisa?
(b) Macaafni Qulqulluun, Phexros ga’eessa akka tu-
reefi jarjaruusaa akka dhiise kan argisiisu akkamit-
ti? (Mat. 14:27-30; Yoh. 18:10; 21:7; HoE. 2:14, 37-40;
1 Phe. 5:6, 10)
2. Maatewos 15:29-38 dubbisi.
Yesus kennaa foonii abbaasaarraa dhufeef ulfina
kan kenne akkamitti? (Mat. 15:37; Yoh. 6:12; Qol.
3:15)
3. Yohannis 6:1-21 dubbisi.
Haala bulchiinsa biyya lafaatiin wal qabateen Ki-
ristiyaanonni har’aa fakkeenya Yesus hordofuu kan
danda’an akkamitti? (Yoh. 6:15; Mat. 22:21; Rom.
12:2; 13:1-4)
Seenaa 94
Yesus Ijoollee Xixinnoo Ni Jaallata
1. Ergamoonni Yesus yeroo karaa dheeraa adeemanii
dhufan waa’ee maalii waliin mormaa dhufan?
2. Yesus mucaa xinnoo tokko waamee ergamoota gid-
duu kan dhaabe maaliifi?
3. Ergamoonni Yesus akka ijoollee xixinnoo ta’uu
kan qaban karaa kamiini?
4. Ji’oota muraasa booda Yesus ijoollee xixinnoo
akka jaallatu kan argisiise akkamitti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Maatewos 18:1-4 dubbisi.
Yesus yommuu barsiisu fakkeenyaan kan fayyadame
maaliifi? (Mat. 13:34, 36; Mar. 4:33, 34)
2. Maatewos 19:13-15 dubbisi.
Eebba Mootummattiin argamsiisturraa hirmaachuu
yoo barbaanne amala ijoollee xixinnoo isa kam hor-
dofuu qabna? (Far. 25:9; 138:6; 1 Qor. 14:20)
3. Maarqos 9:33-37 dubbisi.
Bakka guddaa qabaachuu ilaalchisee Yesus bartoo-
tasaa maal barsiise? (Mar. 9:35; Mat. 20:25, 26; Gal.
6:3; Filp. 2:5-8)
4. Maarqos 10:13-16 dubbisi.
Yesus itti dhihaachuun kan nama hin sodaachisne
kan ture akkamitti? Jaarsoliin gumiihoo fakkeenya-
saarraa maal barachuu danda’u? (Mar. 6:30-34; Filp.
2:1-4; 1 Xim. 4:12)
Seenaa 95
Akkaataa Yesus Itti Barsiise
1. Namni tokko Yesusiin gaaffii akkamii gaafate?
Maaliif?
2. Yesus yeroo tokko tokko yommuu barsiisu maaliin
gargaarama ture? Kanaan dura waa’ee Yihudootaafi
warra Samaariyaa maal barannee ture?
3. Seenaa Yesus dubbaterratti, nama Yihudaa karaa
Yerikootti geessurra deemu tokkorra maaltu ga’e?
4. Lubni amantaa Yihudiifi namni Lewwii tokko ka-
raa sanarra yeroo darban maaltu ta’e?
5. Fakicharratti namicha Yihudaa miidhame gargaa-
raa kan jiru eenyu?
6. Yesus seenicha dubbatee erga fixee booda maal je-
dhee gaafate? Namichihoo maal jedhee deebiseef?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Luqaas 10:25-37 dubbisi.
(a) Yesus barsiisaa seeraa kanaaf kallattiidhaan dee-
bii kennuu mannaa, dhimma sanarratti yaadee ofu-
masaatiif akka bira ga’u kan godhe akkamitti? (Luq.
10:26; Mat. 16:13-16)
(b) Yesus dhaggeeffattoonnisaa namoota akkasu-
maan ilaalanii akka itti hin faranne barsiisuuf
fakkeenyaan kan gargaarame akkamitti? (Luq. 10:
36, 37; 18:9-14; Tit. 1:9)
Seenaa 96
Yesus Warra Dhukkubsatan Fayyise
1. Yesus yeroo guutummaa biyyattii keessa adeemet-
ti maal godhe?
2. Yesus erga cuuphamee waggaa sadi booda erga-
mootasaatti maal hime?
3. Namoonni fakkii kanarra jiran eenyufa’i? Yesus
dubartii kanaaf maal gochaa jira?
4. Deebiin Yesus geggeessitoota amantii yaada mor-
mii kaasaniif kenne kan isaan saalfachiise maaliifi?
5. Yesusifi ergamoonnisaa naannoo Yerikoo yommuu
turanitti, Yesus namoota iji isaanii hin argine la-
maan karaarra taa’anii kadhataniif maal godhe?
6. Yesus dinqiiwwan kan hojjete maaliifi?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Maatewos 15:30, 31 dubbisi.
Humna Yihowaa isa dinqisiisaa kamtu karaa Yesus
mul’ate? Kunoo abdii Yihowaan addunyaa haaraa
keessatti raawwatu ilaalcisee hubannaa kan nuu da-
balu akkamitti? (Far. 37:29; Isa. 33:24)
2. Luqaas 13:10-17 dubbisi.
Yesus guyyaa Sanbataatti dinqiiwwan addaddaa hoj-
jechuunsaa, Bulchiinsasaa isa Waggaa Kumaatti il-
maan namaatiif boqonnaa akkamii akka fidu kan
argisiisu akkamitti? (Luq. 13:10-13; Far. 46:9; Mat.
12:8; Qol. 2:16, 17; Mul. 21:1-4)
3. Maatewos 20:29-34 dubbisi.
Seenaan kun Yesus namoota gargaaruuf tasumaa
yeroo dhabee akka hin beekne kan argisiisu akka-
mitti? Nuyi kanarraa maal baranna? (Kes. 15:7; Yaq.
2:15, 16; 1 Yoh. 3:17)
Seenaa 97
Yesus Mootii Ta’ee Dhufe
1. Yesus gara mandara xinnoo Yerusaalem bira jirtu
tokkoo yeroo dhufu, bartoonnisaa maal akka godhan
itti hime?
2. Fakkicharratti akka arginutti, yeroo Yesus ma-
gaalaa Yerusaalem bira ga’uuf jedhu maaltu ta’e?
3. Ijoollee xixinnoon, Yesus namoota ijisaanii hin ar-
gineefi naafa ta’an fayyisuusaa yommuu argan maal
godhan?
4. Yesus luboota aaranii turaniin maal jedheen?
5. Nuyi akka ijoollee Yesusiin galateeffatan sanaa
ta’uu kan dandeenyu akkamitti?
6. Bartoonni maal beekuu barbaadanii turan?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Maatewos 21:1-17 dubbisi.
(a) Haalli Yesus Mootii ta’ee gara Yerusaalem itti
gale, haala ajajaa waraanaa bara warra Roomaat-
ti injifannoo argaturraa kan adda ta’e akkamitti?
(Mat. 21:4, 5; Zak. 9:9; Filp. 2:5-8; Qol. 2:15)
(b) Ijoollee Israa’elootaa warra yeroo Yesus gara
Yerusaalem seenetti Faarfannaa 118 caqasanirraa,
dargaggoonni yeroo ammaa maal barachuu danda’u?
(Mat. 21:9, 15; Far. 118:25, 26; 2 Xim. 3:15; 2 Phe.
3:18)
2. Yohannis 12:12-16 dubbisi.
Namoonni Yesusiin galateeffatan damee muka
meexxiitti gargaaramuunsaanii maal argisiisa?
(Yoh. 12:13; Filp. 2:10; Mul. 7:9, 10)
Seenaa 98
Gaara Ejersaarratti
1. Fakkicharratti Yesus isa kami? Namoonni isaa
wajjin jiranoo eenyufa’i?
2. Mana qulqullummaa keessatti luboonni Yesusiin
maal gochuuf yaalanii turan? Innoo maal jedheen?
3. Ergamoonni Yesusiin maal gaafatan?
4. Yesus Mootii ta’ee samiirratti yommuu bulchu,
wantoota lafa kanarratti ta’an tokko tokko ergamoo-
tasaatti kan hime maaliifi?
5. Yesus hammeenya lafarraa haxaa’ee balleessuu-
saa dura maaltu ta’a jedhee dubbate?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Maatewos 23:1-39 dubbisi.
(a) Caaffanni Qulqullaa’oon namoota aboo qaban
maqaawwan ulfinaatiin waamuun sirrii ta’uusaa
dubbatus, gumii Kiristiyaanaa keessatti maqaaw-
wan ulfinaatti gargaaramuu ilaalchisee wanta Yesus
Maatewos 23:8-11rratti dubbaterraa maal baranna?
(HoE. 26:25; Rom. 13:7; 1 Phe. 2:13, 14)
(b) Fariisonni, namoonni Kiristiyaanota akka hin
taane gochuuf kan yaalan akkamitti? Yeroo ammaat-
tis geggeessitoonni amantii maluma akkasiitiin kan
gargaaraman akkamitti? (Mat. 23:13; Luq. 11:52;
Yoh. 9:22; 12:42; 1 Tas. 2:16)
2. Maatewos 24:1-14 dubbisi.
(a) Maatewos 24:13rratti barbaachisummaan jabaa-
tanii dhaabachuu kan ibsame akkamitti?
(b) Jechi Maatewos 24:13rratti ‘dhuma’ jedhu maal
argisiisa? (Mat. 16:27; Rom. 14:10-12; 2 Qor. 5:10)
3. Maarqos 13:3-10 dubbisi.
Ibsa Maarqos 13:10rra jiru isa kamtu misiraachicha
lallabuun ariifachiisaa ta’uusaa argisiisa? Jechoonni
Yesus kun kan nu tuquu qabanoo akkamitti? (Rom.
13:11, 12; 1 Qor. 7:29-31; 2 Xim. 4:2)
Seenaa 99
Kutaa Fooqii Tokko Keessatti
1. Akka fakkicharratti arginutti, Yesusiifi ergamoon-
nisaa kudha lamaan fooqii kanarraa maal godhu?
2. Namichi isaan biraa ba’aa jiru eenyu? Maal go-
chuuf adeema?
3. Erga Irbaanni ayyaana Faasikaa nyaatamee boo-
da Yesus irbaata akkamii jalqabe?
4. Ayyaanni Faasikaa Israa’eloonni maal akka yaa-
datan isaan godha? Irbaanni adda ta’e kunoo duuka
buutonni Yesus maal akka yaadatan godha?
5. Erga Irbaata Gooftaa nyaatanii booda Yesus duu-
ka buutotasaatti maal hime? Isaanoo maal godhan?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Maatewos 26:14-30 dubbisi.
(a) Maatewos 26:15, Yihudaan Yesusiin dabarsee kan
kenne beekaa akka ta’e kan argisiisu akkamitti?
(b) Dhiigni Yesus dhangala’unssaa kaayyoowwan la-
maan kamiif tajaajile? (Mat. 26:27, 28; Er. 31:31-33;
Efe. 1:7; Ibr. 9:19, 20)
2. Luqaas 22:1-39 dubbisi.
Seexanni Yihudaatti kan gale akkamitti? (Luq. 22:3;
Yoh. 13:2; HoE. 1:24, 25)
3. Yohannis 13:1-20 dubbisi.
(a) Akka Yohannis 13:2rratti ibsametti, Yihudaan
wanta raawwateef itti gaafatamuu danda’aa? Tajaa-
jiltoonni Waaqayyoo kanarraa maal baratu? (Uma.
4:7; 2 Qor. 2:11; Gal. 6:1; Yaq. 1:13, 14)
(b) Yesus fakkeenya hojiirra ooluu danda’u akkamii
nuu kaa’e? (Yoh. 13:15; Mat. 23:11; 1 Phe. 2:21)
4. Yohannis 17:1-26 dubbisi.
Yesus bartoonnisaa “tokko akka ta’aniif” yeroo ka-
dhatu maal jechuusaati? (Yoh. 17:11, 21-23; Rom.
13:8; 14:19; Qol. 3:14)
Seenaa 100
Yesus Dhaaba Ashaakiltii Keessatti
1. Yesusiifi ergamoonnisaa fooqii sanarraa erga bu’a-
nii booda garam dhaqan? Innoo maal akka godhan
isaanitti hime?
2. Yesus gara ergamootasaa yeroo deebi’ee dhufu
utuu maal godhanii arge? Kunoo al meeqa ta’e?
3. Gara dhaaba kanaa eenyufaatu dhufe? Akka fak-
kicharratti argitutti Yihudaan inni biyya Keriyot
maal godhe?
4. Yihudaan Yesusiin kan dhungate maaliifi? Phex-
rosoo maal godhe?
5. Yesus Phexrosiin maal jedheen? Haata’u malee,
Yesus Waaqayyo ergamoota akka isaaf ergu kan hin
kadhanne maaliifi?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Maatewos 26:36-56 dubbisi.
(a) Akkaataan Yesus bartootasaa itti gorse, jaarsolii
yeroo har’aatti gumii Kiristiyaanaa keessatti arga-
maniif fakkeenya gaarii kan ta’u akkamitti? (Mat.
20:25-28; 26:40, 41; Gal. 5:17; Efe. 4:29, 31, 32)
(b) Yesus, namootarratti meeshaa waraanaa kaasuu
akkamitti ilaala? (Mat. 26:52; Luq. 6:27, 28; Yoh.
18:36)
2. Luqaas 22:39-53 dubbisi.
Ergamaan tokko Yesusiin jajjabeessuuf bakka dhaa-
ba Getesemaaneetti isatti mul’achuunsaa Yesus
amantaa dhabee akka ture kan argisiisudhaa? Ibsi.
(Luq. 22:41-43; Isa. 49:8; Mat. 4:10, 11; Ibr. 5:7)
3. Yohannis 18:1-12 dubbisi.
Yesus bartoonnisaa diinotasaa jalaa akka oolan kan
isaan eege akkamitti? Nuhoo fakkeenya kanarraa
maal barachuu dandeenya? (Yoh. 10:11, 12; 18:1, 6-9;
Ibr. 13:6; Yaq. 2:25)
Seenaa 101
Yesus Ni Ajjeefame
1. Yesus ajjeefamuusaatiif itti gaafatamummaa kan
fudhatu eenyudha?
2. Geggeessitoonni amantii yommuu Yesusiin qaban
ergamoonni Yesus maal godhan?
3. Mana Qayyaafaa, isa hangafa lubootaatti maaltu
raawwatame?
4. Phexros gadi ba’ee hirqinfatee kan boo’e maaliifi?
5. Erga Yesus gara Philaaxositti deebifamee booda
hangafni lubootaa maal jedhee iyye?
6. Gaafa Jimaataa sa’aatii booda Yesus maal
godhame? Saamtuu isa biratti fannifameefoo waadaa
maalii gale?
7. Jannanni Yesus waa’eeshee dubbate eessatti ar-
gamti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Maatewos 26:57-75 dubbisi.
Miseensonni mana murtii olaanaa warra Yihudoo-
taa hamoo ta’uusaanii kan argisiisan karaa kamiini?
(Mat. 26:59, 67, 68)
2. Maatewos 27:1-50 dubbisi.
Yihudaan kan gaabbe garaasaatii hin turre jechuu
kan dandeenyu maaliifi? (Mat. 27:3, 4; Mar. 3:29;
14:21; 2 Qor. 7:10, 11)
3. Luqaas 22:54-71 dubbisi.
Halkan Yesus qabamee hidhametti Phexros isa ga-
nuusaarraa barumsa akkamii arganna? (Luq. 22:60-
62; Mat. 26:31-35; 1 Qor. 10:12)
4. Luqaas 23:1-49 dubbisi.
Murtoo jal’aa isarratti godhameef deebiin Yesus
maal ture? Nuyi kanarraa maal baranna? (Luq. 23:
33, 34; Rom. 12:17-19; 1 Phe. 2:23)
5. Yohannis 18:12-40 dubbisi.
Phexros yeroodhaaf sodaa namootaatiin duubatti je-
dhuyyuu, booddee jabaachuudhaan ergamaa Yesus
isa cimaa ta’uunsaa maal argisiisa? (Yoh. 18:25-27;
1 Qor. 4:2; 1 Phe. 3:14, 15; 5:8, 9)
6. Yohannis 19:1-30 dubbisi.
(a) Yesus wantoota karaa fooniitiif ilaalcha sirrii ak-
kamii qaba ture? (Yoh. 2:1, 2, 9, 10; 19:23, 24; Mat.
6:31, 32; 8:20)
(b) Jechoonni Yesus yeroo du’uuf jedhu dubbate
olaantummaa Yihowaa deeggaruusaa kan argisiisan
akkamitti? (Yoh. 16:33; 19:30; 2 Phe. 3:14; 1 Yoh. 5:4)
Seenaa 102
Yesus Du’aa Ka’e
1. Dubartiin fakkii kanarra jirtu eenyu? Namoonni
lamaan kunoo eenyufa’i? Yeroo kanatti eessa jiru?
2. Philaaxos luboonni eegdota lama erganii awwaala
Yesus akka eegsisan kan godhe maaliifi?
3. Erga Yesus du’ee booda guyyaa sadaffaatti erga-
maan tokko maal godhe? Luboonni garuu maal go-
dhan?
4. Dubartoonni tokko bakka awwaalaa Yesus yom-
muu ilaalan kan na’an maaliifi?
5. Phexrosifi Yohannis bakka awwaala Yesusitti kan
fiigan maaliifi? Achiihoo maal argatan?
6. Reeffi Yesus akkam ta’e? Haata’u malee, du’aa ka’-
uusaa bartootasaatti argisiisuuf maal godhe?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Maatewos 27:62-66fi 28:1-15 dubbisi.
Yeroo Yesus du’aa ka’etti, hangafoonni lubootaa,
Faarisonniifi maanguddoonni hafuura qulqulluur-
ratti cubbuu kan hojjetan akkamitti? (Mat. 12:24,
31, 32; 28:11-15)
2. Luqaas 24:1-12 dubbisi.
Seenaan waa’ee du’aa ka’uu Yesus dubbatu, Yi-
howaan dubartoota akka immaanyii amanamoot-
ti akka ilaalu kan argisiisu akkamitti? (Luq. 24:4,
9, 10; Mat. 28:1-7)
3. Yohannis 20:1-12 dubbisi.
Raajiin Macaafa Qulqulluu tokko akkamitti akka
raawwatamu guutummaatti hubachuu yoo dadhab-
ne, Yohannis 20:8, 9 obsi barbaachisaa ta’uusaa hu-
bachuuf kan nu gargaaru akkamitti? (Fak. 4:18;
Mat. 17:22, 23; Luq. 24:5-8; Yoh. 16:12)
Seenaa 103
Mana Cufame Keessatti
1. Maariyaam namicha iddoo dhaabaa eegu isheetti
fakkaate tokkoon maal jette? Booddee garuu Yesus
ta’uusaa kan beekte akkamitti?
2. Bartoota lamaan gara mandara Emaahus deemaa
turan maaltu isaan mudate?
3. Bartoonni lama Yesusiin arguusaanii ergamootat-
ti ennaa himan wanta dinqisiisaa akkamiitu ta’e?
4. Yesus duuka buutotasaatti al meeqa mul’ate?
5. Toomaas, bartoonni Gooftaa arguusaanii ennaa
dhaga’u maal jedhe? Haata’u malee guyyaa saddeet
booda maaltu ta’e?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Yohannis 20:11-29 dubbisi.
Yesus Yohannis 20:23rratti ennaa dubbatu namoon-
ni cubbuu namaa dhiisuuf aangoo qabu jechuusaa
turee? Ibsi. (Far. 49:2, 7; Isa. 55:7; 1 Xim. 2:5, 6;
1 Yoh. 2:1, 2)
2. Luqaas 24:13-43 dubbisi.
Dhugaa Macaafa Qulqulluu fudhachuuf laphee kee-
nya qopheessuu kan qabnu akkamitti? (Luq. 24:
32, 33; Iz. 7:10; Mat. 5:3; HoE. 16:14; Ibr. 5:11-14)
Seenaa 104
Yesus Gara Samiitti Deebi’e
1. Yeroo tokkotti Yesusiin kan argan bartoota meeqa
turan? Innoo waa’ee maalii isaanitti hime?
2. Mootummaan Waaqayyoo maalidha? Yesus wag-
gaa kumaaf lafarratti Mootii ta’e ennaa bulchu jiree-
nyi lafarraa maal fakkaata?
3. Yesus guyyoota meeqaaf bartootasaatti mul’ate?
Amma garuu yeroonsaa kan maal itti godhudha?
4. Yesus bartootasaa dhiisee deemuusaa dura maal
akka godhan itti hime?
5. Fakkii kanarratti maal argita? Yesus argaasaanii
duraa kan dhokatehoo akkamitti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. 1 Qorontos 15:3-8 dubbisi.
Phaawulos waa’ee du’aa ka’uu Yesus mirkanaa’aa
ta’ee dubbachuu kan danda’e maaliifi? Yeroo har’aa-
hoo Kiristiyaanonni waa’ee maalii mirkanaa’oo ta’a-
nii dubbachuu danda’u? (1 Qor. 15:4, 7, 8; Isa. 2:2, 3;
Mat. 24:14; 2 Xim. 3:1-5)
2. Hojii Ergamootaa 1:1-11 dubbisi.
Akka Hojii Ergamootaa 1:8rratti ibsametti hojiin lal-
labaa hammam babal’atee ture? (HoE. 6:7; 9:31; 11:
19-21; Qol. 1:23)
Seenaa 105
Yerusaalem Taa’anii Eeggachuu
1. Akka fakkicharratti arginutti, bartoota Yesus
warra Yerusaalem taa’anii eeggachaa turaniif maal-
tu bu’e?
2. Keessummoonni gara Yerusaalem dhufanii turan
dinqii akkamii argan?
3. Phexros jarreeniif maal jedhee ibsa kenneef?
4. Keessummoonni sunoo Phexrosin erga dhaggeef-
fatanii booda maaltu isaanitti dhaga’ame? Innoo
maal akka godhan itti hime?
5. Bara 33 Dhaloota Kiristos booda guyyaa Phenxe-
qosteetti namoota meeqatu cuuphame?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Hojii Ergamootaa 2:1-47 dubbisi.
(a) Wanti Phexros Hojii Ergamootaa 2:23, 36rratti
dubbate, du’a Yesusiif guutummaan saba Yihudoo-
taa akka itti gaafataman kan argisiisu akkamitti?
(1 Tas. 2:14, 15)
(b) Caaffatawwan Qulqullaa’oorraa caqasanii xiin-
xalsiisuu ilaalchisee, Phexros fakkeenya gaarii kan
nuu ta’u akkamitti? (HoE. 2:16, 17, 29, 31, 36, 39;
Qol. 4:6)
(c) Phexros “Banaa mootummaa waaqaa” isa jalqa-
baafi Yesus isaaf kennuuf waadaa galeefitti kan fay-
yadame akkamitti? (HoE. 2:14, 22-24, 37, 38; Mat.
16:19)
Seenaa 106
Mana Hidhaatii Gadhiifamuu
1. Phexrosifi Yohannis gaaf tokko waaree booda gara
mana qulqullummaa ennaa dhaqan maaltu isaanir-
ra ga’e?
2. Phexros namicha hir’ina qaamaa qabuun maal je-
dhe? Phexros wanta qarshii caalu akkamii kenneef?
3. Geggeessitoonni amantii kan aaran maaliifi?
Phexrosiifi Yohannisiinoo maal godhan?
4. Phexros geggeessitoota amantiitiin maal jedheen?
Ergamoota Yesusiifoo akeekkachiisa akkamiitu ken-
nameef?
5. Geggeessitoonni amantii kan hinaafan maaliif
ture? Ta’uyyuu ergamoonni yeroo lammataatiif
mana hidhaa ennaa galan maaltu ta’e?
6. Ergamoonni yaa’ii duratti ennaa dhiheeffaman
maal jedhanii deebisan?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Hojii Ergamootaa 3:1-10 dubbisi.
Yeroo har’aatti dinqiiwwan hojjechuu baannuyyuu,
wanti Phexros Hojii Ergamootaa 3:6rratti dubbate
ergaa Mootummattitiif bakka guddaa akka kenninu
kan nu gargaaru akkamitti? (Yoh. 17:3; 2 Qor. 5:18-
20; Filp. 3:8)
2. Hojii Ergamootaa 4:1-31 dubbisi.
Tajaajilarratti mormiin yommuu nu mudatu, fakkee-
nya obboloota keenya warra jaarraa jalqabaa hordo-
fuu kan dandeenyu akkamitti? (HoE. 4:29, 31; Efe. 6:
18-20; 1 Tas. 2:2)
3. Hojii Ergamootaa 5:17-42 dubbisi.
Namoonni Dhuga Baatota hin taane tokko tokko, du-
ris ta’e yeroo ammaatti hojii lallabaatiif ilaalcha sir-
rii akka qaban kan argisiisan akkamitti? (HoE. 5:
34-39)
Seenaa 107
Isxifaanos Dhagaadhaan Rukutame
1. Isxifaanos eenyudha? Waaqayyo maal akka godhu
isa gargaare?
2. Isxifaanos wanta geggeessitoota amantii aarsu
maal dubbate?
3. Namoonni Isxifaanosiin gad harkisanii mandarat-
tiidhaa erga baasanii booda maal isa godhan?
4. Fakkicharratti dargaggeessi uffata bira dhaabatee
jiru eenyu?
5. Isxifaanos du’uusaa dura maal jedhee Yihowaa
kadhate?
6. Fakkeenya Isxifaanos hordofuudhaan, namni tok-
ko waan gadhee yoo nurratti raawwate maal gochuu
qabna?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Hojii Ergamootaa 6:8-15 dubbisi.
Geggeessitoonni amantii, hojii Dhugaa Baatota Yi-
howaa dhaabsisuuf gochawwan sobaa akkamiitti
gargaaraman? (HoE. 6:9, 11, 13)
2. Hojii Ergamootaa 7:1-60 dubbisi.
(a) Isxifaanos yaa’ii duratti yeroo dhiheeffame, misi-
raachicha deeggaruudhaan ennaa dubbatu bu’a qa-
beessa akka ta’u kan isa gargaare maali? Nuyi-
hoo fakkeenya kanarraa maal barachuu dandeenya?
(HoE. 7:51-53; Rom. 15:4; 2 Xim. 3:14-17; 1 Phe. 3:15)
(b) Namoota hojii keenya mormaniif ilaalcha akka-
mii qabaachuu qabna? (HoE. 7:58-60; Mat. 5:44; Luq.
23:33, 34)
Seenaa 108
Karaa Gara Damaasqoo Geessurratti
1. Erga Isxifaanos ajjeefamee booda Saa’ol maal go-
dhe?
2. Saa’ol gara Damaasqoo adeemaa utuu jiruu, wan-
ta dinqisiisaa akkamiitu raawwatame?
3. Yesus Saa’ol maal akka godhu itti hime?
4. Yesus Anaaniiyaasiif qajeelfama akkamii kenneef?
Phaawulos ijisaa arguufii kan danda’e akkamitti?
5. Saa’ol maqaa eenyu jedhamuun moggaafame?
Kan tajaajilehoo akkamitti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Hojii Ergamootaa 8:1-4 dubbisi.
Mormii cimaan gumii Kiristiyaanaa reefu dhaaba-
te bittinneesse, amantiin Kiristiyaanummaa akka
babal’atuuf karaa banee kan ture akkamitti? Bara
keenyattoo waan kanaan wal fakkaatu akkamiitu
ta’e? (HoE. 8:4; Isa. 54:17)
2. Hojii Ergamootaa 9:1-20 dubbisi.
Yesus hojiiwwan Phaawulosiif kennuuf jedhu sadan
kam sammuutti qabatee ture? (HoE. 9:15; 13:5; 26:1;
27:24; Rom. 11:13)
3. Hojii Ergamoota 22:6-16 dubbisi.
Akka Anaaniiyaa ta’uu kan dandeenyu akkamitti?
Kunoo barbaachisaa kan ta’e maaliifi? (HoE. 22:12;
1 Xim. 3:7; 1 Phe. 1:14-16; 2:12)
4. Hojii Ergamootaa 26:8-20 dubbisi.
Phaawulos Kiristiyaanummaatti jijjiiramuunsaa, ob-
boloota yeroo har’aa hiriyaa gaa’elaa hin amanne qa-
ban kan jajjabeessu akkamitti? (HoE. 26:11; 1 Xim.
1:14-16; 2 Xim. 4:2; 1 Phe. 3:1-3)
Seenaa 109
Phexros Gara Mana
Qorneelewos Dhaqe
1. Namichi fakkii kanarratti jilbeenfatee sagadaa
jiru eenyu?
2. Ergamaan tokko Qorneelewosiin maal jedhe?
3. Phexros Yopheetti mana Simoon isa fooqiirra utuu
jiruu Waaqayyo maal isatti argisiise?
4. Phexros, Qorneelewos isaaf sagaduufi isa waaqef-
fachuu akka hin qabne kan itti hime maaliifi?
5. Bartoota warra Yihudii Phexrosii wajjin turan
maaltu isaan dinqisiise?
6. Phexros gara Qorneelewos dhaquunsaa barumsa
guddaa akkamii nuu kenna?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Hojii Ergamootaa 10:1-48 dubbisi.
Misiraachoo Mootummattii lallabuu ilaalchisee,
wanti Phexros Hojii Ergamootaa 10:42rratti dubbate
maal argisiisa? (Mat. 28:19; Mar. 13:10; HoE. 1:8)
2. Hojii Ergamootaa 11:1-18 dubbisi.
Phexros Saba Warra kan Waaqayyoo Hin Taa-
ne ilaalchisee qajeelfama Yihowaa ennaa dhaga’u,
maaltu isatti dhaga’ame? Nuhoo fakkeenyasaa hor-
dofuu kan dandeenyu akkamitti? (HoE. 11:17, 18;
2 Qor. 10:5; Efe. 5:17)
Seenaa 110
Gargaaraa Phaawulos Isa Haaraa kan
Ta’e Ximotewos
1. Dargaggeessi fakkii kanarra jiru eenyu? Eessa ji-
raata? Maqaan haadhasaafi akkoosaahoo eenyu je-
dhama?
2. Phaawulos, Ximotewos isaafi Siilaasii wajjin id-
doowwan fagoo dhaqee tajaajiluuf fedhii qabaachuu-
saa yommuu isa gaafatu, Ximotewos maal jedhe?
3. Duuka buutonni Yesus yeroo jalqabaatiif Kiristi-
yaanota kan jedhaman eessatti?
4. Phaawulos, Siilaasiifi Ximotewos Lisxiraadhaa
baanii gara magaalaawwan kamfaa dhaqan?
5. Ximotewos Phaawulosin kan gargaare akkamitti?
Dargaggoonni yeroo ammaa jiranoo maal jedhanii of
gaafachuu qabu?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Hojii Ergamootaa 9:19-30 dubbisi.
Yeroo misiraachicharratti mormiin ka’etti, Phaawu-
los hubannaa qabaachuusaa kan argisiise akkamit-
ti? (HoE. 9:22-25, 29, 30; Mat. 10:16)
2. Hojii ergamootaa 11:19-26 dubbisi.
Seenaan Hojii Ergamootaa 11:19-21, 26rratti arga-
mu, hafuurri Yihowaa hojii misiraachoo kana kan
geggeessu ta’uusaa kan argisiisu akkamitti?
3. Hojii Ergamootaa 13:13-16, 42-52 dubbisi.
Hojiin Ergamootaa 13:51, 52, bartoonni Yesus mor-
mii isaanirra ga’een akka duubatti hin jenne kan
argisiisu akkamitti? (Mat. 10:14; HoE. 18:6; 1 Phe.
4:14)
4. Hojii Ergamootaa 14:1-6, 19-28 dubbisi.
Jechi ‘jaarsolii fo’aman harka gooftaatti hadaraa
kennan’ jedhu, yeroo namoota haaraa gargaarrutti
wanta rakkisaa nu mudatu kan nurraa hir’isu akka-
mitti? (HoE. 14:21-23; 20:32; Yoh. 6:44)
5. Hojii Ergamootaa 16:1-5 dubbisi.
Ximotewos dhagna qabamuuf walii galuunsaa, ‘wan-
geelaaf jennee waan hundumaa gochuun’ kee-
nya barbaachisaa ta’uusaa kan addeessu akkamitti?
(HoE. 16:3; 1 Qor. 9:23; 1 Tas. 2:8)
6. Hojii Ergamootaa 18:1-11, 18-22 dubbisi.
Hojii Ergamootaa 18:9, 10 Yesus hojii lallabaa geg-
geessuurratti dhuunfaadhaan hirmaannaa akka
qabu kan argisiisu akkamitti? (Mat. 28:20)
Seenaa 111
Mucaa Muge
1. Fakkii kanarratti mucaan lafatti kufe kun eenyu?
Kan kufehoo maaliifi?
2. Phaawulos mucichi du’uusaa ennaa argu maal go-
dhe?
3. Phaawulos, Ximotewosiifi namoonni isaanii waj-
jin jiran eessa dhaqaa jiru? Ennaa Miilexos ga’anoo
maaltu ta’e?
4. Agaabos raajichi Phaawulosin maal jedhee akeek-
kachiise? Akkuma raajichi dubbate kan ta’ehoo ak-
kamitti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Hojii Ergamootaa 20:7-38 dubbisi.
(a) Akka Phaawulos Hojii Ergamootaa 20:26, 27rrat-
ti dubbatetti, dhiiga nama hundumaatti akka “itti
hin gaafatamne” gochuu kan dandeenyu akkamitti?
(His. 33:8; HoE. 18:6, 7)
(b) Jaarsi gumii tokko ennaa barsiisu “dubbicha isa
amanamaa sanatti jabaatee qabamuun” kan isarra
jiru maaliifi? (HoE. 20:17, 29, 30; Tit. 1:7-9; 2 Xim.
1:13)
2. Hojii Ergamootaa 26:24-32 dubbisi.
Phaawulos hojii lallabaa Yesus kenneef raawwa-
chuuf, lammii biyya Roomaa ta’uusaatti kan fay-
yadame akkamitti? (HoE. 9:15; 16:37, 38; 25:11, 12;
26:32; Luq. 21:12, 13)
Seenaa 112
Markabni Tokko Biyya Bishaan Gidduu
Jirtu Tokko Biratti Cabe
1. Markabni Phaawulos yaabbate tokko utuma biyya
bishaan gidduu Qareexis bira darbaa jiranii maal
taate?
2. Phaawulos namoota markabicharra turaniin maal
jedhe?
3. Markabichi caccabee kan hurraa’e akkamitti?
4. Ajajaan dhibbaa aangoo qabu tokko qajeelfama
maal jedhu kenne? Namoota meeqatu utuu homaa
hin ta’in gara qarqara bishaanichaatti ba’e?
5. Biyya bishaan gidduu eenyu jedhamtu buufatan?
Qilleensichi gaarii ta’aa ennaa dhufu Phaawulos
maal godhame?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Hojii Ergamootaa 27:1-44 dubbisi.
Waa’ee adeemsa Phaawulos isa gara Roomaa en-
naa dubbisnu, seenaawwan Macaafa Qulqulluurrat-
ti galmeeffaman sirrii ta’uusaaniitiif amantaan qab-
nu kan jabaatu akkamitti? (HoE. 27:16-19, 27-32;
Luq. 1:3; 2 Xim. 3:16, 17)
2. Hojii Ergamootaa 28:1-14 dubbisi.
Jiraattonni Malaaxiyaa warri Waaqayyoon hin beek-
nellee Phaawulosiifi warra markabicharra isaa waj-
jin turaniif “jaalala guddaa” argisiisuuf erga kaka’a-
nii, Kiristiyaanonni maal argisiisuuf kaka’uu qabu?
Keessumaammoo karaa kamiin kana gochuu qabu?
(HoE. 28:1, 2; Ibr. 13:1, 2; 1 Phe. 4:9)
Seenaa 113
Phaawulos Roomaa Keessatti
1. Phaawulos biyya Roomaatti mana hidhaa keessa
utuu jiruu eenyuuf dhugaa ba’e?
2. Keessummaan fakkicharratti argamu kun eenyu?
Innoo Phaawulosiif maal gochaa jira?
3. Ephafrodixos eenyudha? Gara Filiphisiiyusitti en-
naa deebi’u maal fudhatee deebi’e?
4. Phaawulos michuusaa Filemoniif xalayaa kan
barreesse maaliifi?
5. Phaawulos mana hidhaatii ennaa gadhiifamu
maal godhe? Booddeehoo maaltu isarra ga’e?
6. Yihowaan macaafota kutaa dhumaa Macaafa Qul-
qulluu ta’an barreessisuuf eenyutti gargaarame?
Macaafni Mul’ataa waa’ee maalii dubbata?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Hojii Ergamootaa 28:16-31fi Filiphisiiyus 1:13
dubbisi.
Phaawulos Roomaatti hidhamee yeroo turetti yeroo-
saa kan fayyadame akkamitti? Amantii jabaa qabaa-
chuunsaa gumii Kiristiyaanaarratti dhiibbaa maalii
geessiseera? (HoE. 28:23, 30; Filp. 1:14)
2. Filiphisiiyus 2:19-30 dubbisi.
Phaawulos dinqisiifannaa Ximotewosiifi Ephafrodi-
xosiif qabu kan ibse akkamitti? Nuhoo fakkeenyasaa
hordofuu kan dandeenyu akkamitti? (Filp. 2:20, 22,
25, 29, 30; 1 Qor. 16:18; 1 Tas. 5:12, 13)
3. Filemon 1-25 dubbisi.
(a) Phaawulos Filemon waan sirrii ta’e akka godhu
kan isa gorse sababii maalitiini? Kunoo jaarsolii gu-
mii yeroo ammaatiif qajeelfama kan kennu akkamit-
ti? (Film. 9; 2 Qor. 8:8; Gal. 5:13)
(b) Dubbiin Phaawulos Filemon 13, 14rratti dubbate,
dhageettii yaada garaa warra gumii keessa jiranii
akka kabaju kan argisiisu akkamitti? (1 Qor. 8:7, 13;
10:31-33)
4. 2 Ximotewos 4:7-9 dubbisi.
Akkuma Phaawulos nuyis hamma dhumaatti ama-
namoo yoo taane, Yihowaan akka nu kiisu amanuu
kan dandeenyu akkamitti? (Mat. 24:13; Ibr. 6:10)
Seenaa 114
Dhuma Hammeenya Hundaa
1. Macaafni Qulqulluun waa’ee fardeen samiirraa
kan dubbatu maaliifi?
2. Waraanni Waaqayyo namoota hamoo lafarra jira-
nii wajjin godhu maal jedhama? Kaayyoon waraana
kanaahoo maali?
3. Akka fakkicharratti arginutti, waraanicha kan
geggeessu eenyu? Innoo gonfoo kan godhate maalii-
fi? Billaansaahoo kan maal argisiisudha?
4. Akka Seenaa 10, 15fi 33rratti barannetti, Waaqay-
yo namoota hamoo kan balleessu ta’uunsaa kan nu
hin dinqisiisne maaliifi?
5. Namoonni hamoon Waaqayyoon ni waaqeffanna
jedhanii dubbatanille Waaqayyo akka isaan ballees-
su Seenaan 36fi 76 kan argisiisu akkamitti?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Mul’ata 19:11-16 dubbisi.
(a) Caaffanni Qulqullaa’oon, Yesus Kiristos farda
adiirra taa’ee akka gulufu kan addeessan akkamitti?
(Mul. 1:5; 3:14; 19:11; Isa. 11:4)
(b) Dhiigni uffata Yesusirratti faca’e, injifannoon
inni argatu quubsaafi kan irra hin deebi’amne ta’uu-
saa kan argisiisu akkamitti? (Mul. 14:18-20; 19:13)
(c) Yesus farda adiirra taa’ee ennaa gulufu isa duu-
kaa kan bu’an eenyufa’i? (Mul. 12:7; 19:14; Mat. 25:
31, 32)
Seenaa 115
Jannata Haaraa Lafarratti Dhaabamtu
1. Akka Macaafni Qulqulluun dubbatutti lafa Jan-
nata taaturratti haala gammachiisaa akkamiitu ji-
raata?
2. Namoota Jannata keessa jiraataniif Macaafni Qul-
qulluun abdii akkamii kenna?
3. Yesus jijjiirama dinqisiisaa akkasii kana kan fidu
yoomi?
4. Yesus Mootii Mootummaa Waaqayyoo ennaa ta’u
waan godhu argisiisuuf yeroo lafarra turetti maal
godhe?
5. Yesusiifi warri isaa wajjin bulchan, samiirra taa’-
anii lafa kana yeroo bulchanitti maal godhu?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Mul’ata 5:9, 10 dubbisi.
Warri Waggaa Kumaaf lafa kana bulchan, mooto-
taafi luboota gara laaftotaafi oo’a qaban akka ta’an
amantaa qabaachuu kan dandeenyu akkamitti? (Efe.
4:20-24; 1 Phe. 1:7; 3:8; 5:6-10)
2. Mul’ata 14:1-3 dubbisi.
Maqaan Abbaafi maqaan Hoolichaa adda namoota
144,000rratti barreeffamuunsaa maal kan argisiisu-
dha? (1 Qor. 3:23; 2 Xim. 2:19; Mul. 3:12)
Seenaa 116
Bara Baraaf Jiraachuu kan
Dandeenyu Akkamitti?
1. Bara baraaf jiraachuu yoo barbaanne maal bee-
kuutu nu barbaachisa?
2. Akka intala xinnoo fakkicharra jirtuufi hiriyoota-
sheetti waa’ee Yihowaafi Yesus barachuu kan dan-
deenyu akkamitti?
Odeeffannoo dabalataa argachuu barbaaddaa?
Weeb saayitii Dhugaa Baatota Yihowaa www.jw.org jedhamu ilaali.
3. Fakkicharratti kitaaba kan biraa kam argita? Ye-
roo hundumaa isa dubbisuu kan qabnuhoo maaliifi?
4. Jireenya bara baraa argachuuf waa’ee Yihowaafi
Yesus barachuu malees maal gochuu qabna?
5. Seenaa 69ffaarraa maal baranna?
6. Fakkeenyi gaariin Saamu’el Seenaa 55ffaarratti
ibsame maal argisiisa?
7. Fakkeenya Yesus Kiristos hordofuu kan dandee-
nyu akkamitti? Kunoo gara fulduraatti maal go-
chuuf nu dandeessisa?
Gaaffiiwwan dabalataa:
1. Yohannis 17:3 dubbisi.
Beekumsa Yihowaafi Yesus Kiristos argachuu je-
chuun, akkasumaan wanta dhugaa ta’e beekuu qo-
faa akka hin taane Caaffattoonni Qulqulluun kan
argisiisan akkamitti? (Mat. 7:21; Yaq. 2:18-20; 1 Yoh.
2:17)
2. Faarfannaa 145:1-21 dubbisi.
(a) Sababiiwwan hedduu Yihowaa itti galateeffannu
keessaa tokko tokko maal fa’i? (Far. 145:8-11; Mul.
4:11)
(b) Yihowaan “nama hundumaaf gaarii” kan ta’e ak-
kamitti? Kunoo caalaatti garasaatti kan nu dhihees-
su akkamitti? (Far. 145:9; Mat. 5:43-45)
(c) Garaa keenyatti Yihowaa yoo jaallanne maal go-
chuuf kakaana? (Far. 119:171, 172, 175; 145:11, 12, 21)