ს ი ლ ა ბ უ ს ი

საწავლო კურსის სახელწოდება:

შესავალი საკონსტიტუციო სამართალში

ავტორი:

ნანა ჭიღლაძე

ლექტორი:

ნანა ჭიღლაძე _ ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის

იურიდიული ფაკულტეტის პროფესორი;

ტელეფონი: 2 33 13 14; მობილური: 5 77 59 99 05;

ელ-ფოსტა: nana.chighladze@tsu.ge
სასწავლო კურსის კოდი:

სასწავლო კურსის სტატუსი:

იურიდიული ფაკულტეტი
სამართალმცოდნეობის საბაკალავრო პროგრამა
სავალდებულო

სასწავლო კურსის მიზნები:

შესავალი საკონსტიტუციო სამართალში საბაკალავრო პროგრამის პირველივე

სემესტრში ისწავლება. სასწავლო კურსის მიზანს წარმოადგენს სახელმწიფო
ხელისუფლების ორგანიზაციის _ სახელმწიფოს, მისი კონსტიტუციური
მახასიათებლების, იურიდიული ბუნების, კონსტიტუციურ-სამართლებრივ ცნებათა
კატალოგისა და შინაარსის, სახელმწიფოს არსებული მოდელებისა და დამკვიდრებული
კონსტიტუციური წესრიგის, ხელისუფლების განხორციელებაში ხალხის მონაწილეობის
ფორმების, სახელმწიფოს ჰორიზონტალური და ვერტიკალური დანაწილების სქემის,
სახელმწიფო ხელისუფლებასა და ადგილობრივ თვითმმართველობას შორის მიჯნის,
სახელმწიფოში პიროვნების სტატუსის შესწავლა. შესავალი საკონსტიტუციო სამართლის
ფარგლებში შეძენილი ცოდნა კონსტიტუციონალიზმის ზოგადი ცნებებისა და პრინციპების
შესახებ საფუძვლად დაედება მეორე სემესტრში პროგრამით გათვალისწინებული
საქართველოს საკონსტიტუციო სამართლის შესწავლას, გაამარტივებს ქართული ძირითადი
კანონით განსაზღვრული კონსტიტუციური პრინციპების აღქმადობას.
1
ECTS - კრედიტების რაოდენობა და საათების განაწილება სტუდენტის დატვირტვის
შესაბამისად:

5 კრედიტი (125 საათი), აქედან,

სტუდენტის საკონტაქტო მუშაობისთვის 26 + 26 საათი: 15 კვირიანი სემესტრის პერიოდში
26 საათი ლექცია, ანუ კვირის განმავლობაში 2 საათი; 26 საათი სამუშაო ჯგუფში მუშაობა,
ანუ კვირის განმავლობაში 2 საათი; 15 კვირის განმავლობაში ჩატარდება ერთი შუალედური
გამოცდა ორი კვირის მანძილზე, კერძოდ სემესტრის მეშვიდე და მერვე კვირის
განმავლობაში. 73 საათი განკუთვნილია დამოუკიდებელი მუშაობისთვის, ასევე
შუალედური და დასკვნითი გამოცდების ჩასაბარებლად.
დაშვების წინაპირობები:

არ არსებობს
სწავლის შედეგები:

ცოდნა და გაცნობიერება. ,,შესავალი საკონსტიტუციო სამართალში’’ კურსის

შესწავლის შემდეგ სტუდენტს ექნება ფართო ცოდნა და შეძლებს გააცნობიეროს
ზოგადად, საკონსტიტუციო სამართლის ძირითადი ცნებების შინაარსი,
კონსტიტუციური მოწყობის საფუძველი, სახალხო ხელისუფლების განხორციელების
ფორმები, მმართველობისა და ტერიტორიული მოწყობის მოდელის მახასიათებლები,
სახელმწიფო ხელისუფლების განხორციელების მექანიზმი და ხელისუფლების შტოთა
ურთიერთობის პრინციპები, არჩევნებისა და ადგილობრივი მართვის ორგანიზაციის
ძირითადი მიმართულებები და თავისებურებები, პიროვნების სტატუსი სახელმწიფოში.
ცოდნის პრაქტიკაში გამოყენების უნარი. მიღებული ცოდნის საფუძველზე სტუდენტი
შეძლებს კონსტიტუციურ-სამართლებრივი შინაარსის პრობლემების იდენტიფიცირებას
და გადაწყვეტას, კონკრეტულ კონსტიტუციურ-სამართლებრივ ინსტიტუტებთან და
ცალკეულ საკითხებთან დაკავშირებით ინფორმაციის მოძიებას, დამუშავებას და
ანალიზს, მიღებული ცოდნის პრაქტიკაში სრულყოფილად რეალიზაციას.
დასკვნის უნარი. ,,შესავალი საკონსტიტუციო სამართალში’’ შესწავლის შემდეგ
სტუდენტი შეძლებს შესაბამისი ინსტიტუტების მრავალმხრივ ანალიზს და
კონსტიტუციური მოწყობისა და პიროვნების სტატუსის საკითხებზე დასკვნების
ჩამოყალიბებას.
კომუნიკაციის უნარი. სასწავლო კურსის შესწავლის შემდეგ, სტუდენტს შეეძლება
როგორც ზეპირად, ისე წერილობით საკუთარი პოზიციის გამოხატვა, დაასაბუთება,
მსჯელობა. იმავდროულად, სტუდენტს გამოუმუშავდება კონსტიტუციური სამართლის
ცალკეულ საკითხებზე საჯარო დისკუსიის წარმართვის უნარიც.
ღირებულებები. შესავალი კონსტიტუციური სამართლის შესწავლის შედეგად
გამომუშავებული უნარები ერთ-ერთი წინაპირობაა მომავალი იურისტის
სამართლიანობის განცდის, დემოკრატიული ღირებულებების და, ზოგადად,
სამართლებრივი კულტურის ჩამოსაყალიბებლად.

2
სასწავლო კურსის შინაარსი:

სასწავლო კურსის შინაარსი მოცემულია დანართის სახით (იხ. დანართი #1

სწავლები/სწავლის მეთოდები:

გამოყენებულ იქნება სწავლება-სწავლის ისეთი მეთოდები, როგორიცაა ლექცია,

სამუშაო ჯგუფში მუშაობა, ასევე, დისკუსია, დებატები, დემონსტრირება, პრეზენტაცია და
სხვ.). სასწავლო კურსის შესწავლა მოხდება მეთოდებით, რომლებიც უზრუნველყოფენ
სტუდენტებისათვის კონსტიტუციურ-სამართლებრივ შინაარსის პრობლემათა
იდენტიფიცირების, დასმისა და გადაწყვეტის, კონკრეტულ კონსტიტუციურ-
სამართლებრივ ინსტიტუტებთან და ცალკეულ საკითხებთან დაკავშირებით
ინფორმაციის მოძიების, დამუშავების და ანალიზის, საკუთარი სამართლებრივი
პოზიციის გამოხატვისა და დასაბუთების, მიღებული ცოდნის პრაქტიკაში გამოყენების,
პროფესიული აზროვნების უნარ-ჩვევების გამომუშავებას. აღნიშნული სტუდენტს
აძლევს საშუალებას იყოს არა პასიური მსმენელი, არამედ სალექციო პროცესის
აქტიური მონაწილე.
ლექციის თემატიკის თავისებურებიდან გამომდინარე, სწავლების სხვადასხვა
მეთოდები შეიძლება გამოყენებულ იქნეს სინთეზურადაც და ინდივიდუალურადაც.
როგორც ლექციის, ისე სამუშაო ჯგუფში მუშაობის წარმართვისას გამოყენებული
იქნება შედარებით-სამართლებრივი ანალიზის, კონსტიტუციური ინსტიტუტების
ისტორიულ-სამართლებრივი ანალიზის, სამართლებრივ-ლოგიკური ანალიზის,
სიტუაციური მოდელირებისა და პრეზენტაციის მეთოდები. L
ლექციის წარმართვის მეთოდთაგან გამოყენებულ იქნება მონოლოგის, მსჯელობის,
დიალოგის მეთოდები. ლექციის კლასიკური ფორმის გამოყენების დროს ყოველი
შემდგომი ლექცია წინა ლექციის მასალის გამეორებით დაიწყება (5 წთ-ის ფარგლებში).
დროის გარკვეული მონაკვეთი წარიმართება მონოლოგის ფორმით. ლექციის
მსვლელობისას, ყოველი კონკრეტული საკითხის თავისებურებების გათვალისწინებით,
მონოლოგთან ერთად გათვალისწინებული იქნება დიალოგი, რაც ერთი მხრივ,
ლექტორს მისცემს საშუალებას დაასკვნას რამდენად სრულყოფილად იქნა აღქმული
შეთავაზებული თემატიკა, მეორე მხრივ, ხელს შეუწყობს სტუდენტის აქტიურობას,
დამოუკიდებელი აზროვნების, საკუთარი არგუმენტირებული პოზიციის წარმოჩენას,
დასკვნების და წინადადებების ჩამოყალიბებას. აქტიურად იქნება გამოყენებული ე. წ.
,,სოკრატეს მეთოდი’’, როდესაც სტუდენტს არ მიეწოდება მზა პასუხი განსახილველ
კონსტიტუციურ-სამართლებრივ ინსტიტუტზე, არამედ ლექტორის მიერ გამართული
დიალოგის დახმარებით, სტუდენტი თავად ახდენს პრობლემათა კომენტირებას და
დასკვნების ფორმირებას. გამოყენებული იქნება საპრეზენტაციო პროგრამები.
სამუშაო ჯგუფში მუშაობა ჩატრადება სხვადასხვა ფორმით. ჩატარდება
კონსტიტუციური პროცესების იმიტაციები, მაგალითად, საკანონმდებლო პროცესი,
იმპიჩმენტი, ნდობა - უნდობლობა, საკონსტიტუციო სამართალწარმოება და სხვა,

3
გაიმართება დისკუსიები საკონსტიტუციო სამართლის ფარგლებში არსებულ აქტუალურ
საკითხებზე, როგორიცაა მაგალითად, მმართველობის მოდელების კლასიფიკაციაზე, მათ
ნეგატიურ და პოზიტიურ ასპექტებზე, ტერიტორიული მოწყობის მოდელებზე,
პარლამენტის წევრის მანდატთან დაკავშირებულ პრობლემებზე, ხალხის მიერ
ხელისუფლების განხორციელების ფორმებსა და მნიშვნელობაზე, აქტუალურ და
პრობლემურ საკითხებზე რეფერატების მომზადება და პრეზენტაციები, საკონტროლო
ტესტირება და სხვა მეთოდები. ყოველი დასახელებული სახეობის სამუშაოს შეფასება
მოხდება ინდივიდუალურად განსაზღვრული წესით.
შეფასება:

დასკვნით გამოცდაზე დაშვების წინაპირობას წარმოადგენს სემესტრის განმავლობაში

არანაკლებ 21 ქულის დაგროვება. კრედიტების მინიჭების წინაპირობაა არანაკლებ 51
ქულის დაგროვება, რომელშიც სავალდებულო საბოლოო გამოცდის ხვედრითი წილი
უნდა წარმოადგენდეს არანაკლებ 20 ქულას.

,,შესავალი საკონსტიტუციო სამართალში’’ სასწავლო კურსის შესწავლის შეფასებისთვის

გამოიყენება შუალედური და დასკვნითი შეფასების ფორმები;

შეფასების კომპონენტებია: შუალედური შეფასება შედგება დასწრება-აქტიურობის 30 ქულისა და

შუალედური გამოცდის 30 ქულისგან. დასკვნითი გამოცდა 40 ქულიანია.

შეფასებისთვის გამოიყენება სხვადასხვა მეთოდები: შუალედური და დასკვნითი გამოცდა ფასდება

წერითი მეთოდით, აქტიურობა წერითი და ზეპირი მეთოდით. მითითებული მეთოდებით
შეფასებისას გამოიყენება სხვადასხვა კრიტერიუმები. უფრო კონკრეტულად,

დასწრება 5% 5ქულა _ ყველა მეცადინეობაზე (სამუშაო ჯგუფში

სამუშაო ჯგუფში მუშაობას ეთმობა 26 საათი) დასწრების ან მაქსიმუმ ორი
(5 ქულა) საათის გაცდენის შემთხვევაში;
4ქულა_სამი-შვიდი საათის გაცდენის შემთხვევაში;
3ქულა_რვა-ცამეტი საათის გაცდენის შემთხვევაში;
2ქულა_თოთხმეტი-ჩვიდმეტი საათის გაცდენის
შემთხვევაში;
1 ქულა_თვრამეტი-ოცდაორი საათის გაცდენის შემთხვევაში;
0 ქულა _ ოცდასამი და მეტი საათის გაცდენის
შემთხვევაში.
აქტიურობა 25% კონსტიტუციურ-სამართლებრივი პროცედურების
სამუშაო ჯგუფში იმიტაციები, ინდივიდუალური მუშაობის შედეგად
(25 ქულა) აქტუალურ და პრობლემურ საკითხებზე რეფერატების
მომზადება, დისპუტები, პრაქტიკული სამუშაოების
შესრულება, საკონტროლო ტესტირება და ა.შ.

შუალედური 30% თეორიული საკითხები (მსჯელობა პრობლემატურ

4
გამოცდა საკითხებზე)
(30 ქულა)
(5 + 5 + 5 + 5 + 5 + 5)

დასკვნითი 40% თეორიული საკითხები (მსჯელობა პრობლემატურ

გამოცდა საკითხებზე)
(40 ქულა)
(5 + 5 + 5 + 5 + 5 + 5 + 5 + 5)

5 ქულიანი შეფასების კრიტერიუმები:

5 ქულა: პასუხი სრულია. სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს პროგრამით

გათვალისწინებულ განვლილ მასალას, საფუძვლიანად აქვს ათვისებული როგორც
ძირითადი, ისე დამხმარე ლიტერატურა.

4 ქულა: პასუხი სრულია, თუმცა არაა განვრცობილი. არსებითი შეცდომა არ არის.

სტუდენტს დამუშავებული აქვს მხოლოდ ძირითადი ლიტერატურა.

3 ქულა: პასუხი არასრულია, საკითხი დამაკმაყოფილებლად არის გადმოცემული.

სტუდენტი ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ მასალას, მაგარამ აღინიშნება
ცალკეული ხარვეზები.

2 ქულა: პასუხი არასრულია. შესაბამისი მასალა გადმოცემულია შეზღუდულად;

სტუდენტს არასაკმარისად აქვს ათვისებული ძირითადი ლიტერატურა; აღინიშნება
ზოგიერთი არსებითი შეცდომაც. A

1 ქულა: პასუხი არსებითად მცდარია. გადმოცემულია საკითხის შესაბამისი მასალის

მხოლოდ ცალკეული ფრაგმენტები.

0 ქულა: პასუხი საკითხის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.

ძირითადი ლიტერატურა:

შესავალი საკონსტიტუციო სამართალში, (ავტორები: ვ. გონაშვილი, ქ. ერემაძე, გ.

თევდორაშვილი, გ. კახიანი, გ. კვერენჩხილაძე, ნ. ჭიღლაძე), თბილისი, 2016.

დამხმარე ლიტერატურა და სასწავლო მასალა:

5
 საქართველოს საკონსტიტუციო სამართალი, (ავტორთა კოლექტივი – დ. გეგენავა, ბ.
ქანთარია, ლ. ცანავა, თ. თევზაძე, ზ. მაჭარაძე, პ. ჯავახიშვილი, თ. ერქვანია, თ.
პაპაშვილი), დავით ბატონიშვილის სამართლის ინსტიტუტი, თბილისი, 2016;
 მ. ტაშნეტი, შედარებითი კონსტიტუციური სამართლის საწყისები, თბილისი, 2016.
 კონსტიტუციური სამართალი, სახელმძღვანელო, ავტორთა კოლექტივი, ა.
დემეტრაშვილის რედაქციით, თბილისი, 2005.
 პ. ცნობილაძე, საქართველოს კონსტიტუციური სამართალი, თბილისი, 2004, ტ. I.
 ზ. რუხაძე საქართველოს კონსტიტუციური სამართალი, ბათუმი 1999.
 ი.კობახიძე. საქართველოს კონსტიტუციური სამართალი. II ნაწილი. თბილისი, 2007.
 ი. კობახიძე, პოლიტიკურ გაერთიანებათა სამართალი,თბილისი, 2008.
 ანდრაშ შაიო, ხელისუფლების თვითშეზღუდვა, კონსტიტუციონალიზმის შესავალი,
თბილისი, 2003.
 ჰერმან შვარცი, კონსტიტუციური მართლმსაჯულების დამკვიდრება
პოსტკომუნისტურ ევროპაში, თბილისი, 2003.
 ქ. ერემაძე, ინტერესთა დაბალანსება დემოკრატიულ საზოგადოებაში, თბილისი,
2013.
 ო. მელქაძე, კონსტიტუციონალიზმი, თბილისი, 2005.
 ო. მელქაძე, სამოქალაქო საზოგადოება - ფორმირების პრობლემები, თბილისი, 2003.
 ო. მელქაძე, ო. მახარაძე - პოლიტიკური ხელისუფლების ორგანიზაცია
საპარლამენტო სისტემის ქვეყნებში (ქართულ პრობლემებთან დაკავშირებით),
თბილისი, 2001.
 ო. მელქაძე, გ. თევდორაშვილი, რეგიონალიზმი სახელმწიფოს ტერიტორიული
ორგანიზაციის ფორმა, თბილისი, 2003.
 ო. მელქაძე, კონსტიტუციონალიზმი, თეორიის საკითხები, თბილისი, 2003.
 ო. მელქაძე, ბ. დვალი, სასამართლო ხელისუფლება საზღვარგარეთის ქვეყნებში,
თბილისი, 2002.
 ო. მელქაძე, რესპუბლიკა: საპარლამენტო თუ საპრეზიდენტო, შედგენილი, თბილისი,
1996.
 აშშ კონსტიტუცია, კომპრომისის ხელოვნება, სამეც. რედ. მ. უგრეხელიძე, თბილისი,
1997.
 როგორ იქმნება კანონი (პ. ცნობილაძე, გ. ხუბუა, ვ. ხმალაძე, ნ. მეტრეველი, ო.
კაპანაძე), თბილისი, 2000.
 ლ. იზორია, საპრეზიდენტო, საპარლამენტო თუ ნახევრადსაპრეზიდენტო? გზა
დემოკრატიული კონსოლიდაციისკენ, თბილისი, 2010.
 ლ. იზორია, თანამედროვე სახელმწიფო თანამედროვე ადმინისტრაცია, თბილისი,
2009.
 გ. ხუბუა, ფედერალიზმი, როგორც ნორმატიული პრინციპი დაპოლიტიკური
წესრიგი, თბილისი, 2000.
 გ. გოგიაშვილი, შედარებითი კონსტიტუციური სამართალი, თბილისი, 2014.

6
 გ. გოგიაშვილი, შედარებითი ფედერალიზმი, თბილისი, 2000.
 რიჩარდ შრედერი, ნარკვევები ამერიკის ხელისუფლების შესახებ, თბილისი, 1998.
 ჯანდა, ბერი, გოლდმანი, ამერიკული დემოკრატია, ,,ჯისიაი’’, თბილისი, 1995.
 რა არის დემოკრატია, აშშ საინფორმაციო სააგენტო, თბილისი, 1991.
 ი. სურგულაძე, სახელმწიფო და სამართალი, თბილისი, 2002.
 ვ. გონაშვილი, პარლამენტის წევრის სტატუსი, თბილისი, 2003.
 Конституционное право, отв. ред. В. В. Лазарев, М. 2008 г.
 Конституционное (государственное) право в зарубежных странах, Под ред. Б. А.
Страшуна, М. 1996 г.
 Сравнительное конституционное право, Отв. ред. Б.Е. Чиркин, М. 1996 г.
 Конституционное право. Уг. пос. Хрестоматия, Под ред. А.М. Масалкина, Харков,
1997 г.
 Государсвенное право Германии, Исд. Й. Изензее, П. Киррхирст, т. II, M. 1994 г
 Медушевский, Сравнительное конституционное право, М. 2002 г.
 Der Rechtsstaat, Piazolo, Michael, 2002, 1. Auflage, München, Bayerische Landeszentrale
für Politische Bildungsarbeit;
 Das Staatsrecht der Bundesrepublik Deutschland, Band I, Stern, Klaus, 1997, München, C.H.
Beck;
 Das Staatsrecht der Bundesrepublik Deutschland, Band II, Stern, Klaus, 1980, München, C.H.
Beck;
 Das Staatsrecht der Bundesrepublik Deutschland, Band III/2, Stern, Klaus, 1988, München,
C.H. Beck;
 Das Staatsrecht der Bundesrepublik Deutschland, Band III/2, Stern, Klaus, 1994, München,
C.H. Beck;
 Das Grundgesetz, Kommentar für die politische Bildung, Hesselberger, Dieter, 2001, Bonn,
Luchterhand;
 Der Staat des Grundgesetze, Löw, Konrad, 1997, 2. Auflage, München, Bayerische
Landszentrale für politische Bildungarbeit;
 Casebook Verfassungsrecht, Richter, Schuppert, Bumke, 2001, 4. Auflage, München;
 Übungsfälle Staatsrecht Verwaltungsrecht Völkrrecht, ngo Von Münch, 1972, 4. Auflage,
Frankfurt am Main, Athenäum;
 Bundesverfassungsgerichtsgesetz, Mitarbeiterkommentar, Umbach, Clemens, Dollinger
(Hrsg.),2005, 2. Auflage, Heidelberg, C.F. Müller;
 Bundes Verfassungsgericht, Säcker, Horst, 1998, 2. Auflage, München, Bayerische
Landszentrale für politische Bildungarbeit;
 Staatshaftungsrecht, Windthorst/Sproll, 1994, München, C.H. Beck;
 Entscheidungen des Bundesverfassungsgerichts, Band (1 -89), Schwabe, Jürgen, 1994, 6.
Auflage, Hamburg, Werner;
 Das Bundesverfassungsgericht, Stellung, Verfahren, Entscheidungen, Schlaich/Korioth, 2004,
München, C.H. Beck;
 Das Verfassungsgericht, Limbach, Jutta, 2001, München, C.H. Beck;
 Staats - und Verwaltungsrecht, Fallösungsmethodik, Übersichten, Schemata, Haug, Volker,
7
 1998, 2. Auflage, Heidelberg, R.V Decker;
 Deutsches Staatsrecht, Maunz. Zippelius, 1998, 30. Auflage , München, C.H. Beck;
 Verfassungsrecht Schnell Erfasst, Kornbichler, Herdrik, Polster, Julian, Tiede, Wolfgang, Urabl,
armin, 2001, 2. Auflage, Berlin, Heidelberg, New York, Springer;
 Staatsbürgertaschenbuch, Model/Creifelds/Lichtenberger/Zierl, 28. Auflage , München, C.H.
Beck;
 Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland, Jarass/Pieroth, 3. Auflage , München, C.H.
Beck;
 Die 32 wichtigsten Fälle zum Staatsrecht, Hemmer/Wust/Kresser, 2004, 3. Auflage
Marktheidenfeld, Stern-Verlag;
 Grundesetz für Einsteiger und Fortgeschrittene, Scholz, Lothar,2004, Bonn, Bundeszentrale für
politische Bildung;
 Schlussbericht der Enquete-Komission Verfassungs- und Parlamentsreform, Schleswig-
Holsteinischer Landtag (Hrsg.), 1. Auflage, Baden-Baden, Nomos Verlagsgesellschaft;
 Das föderative System der Bundesrepublik Deutschland, Laufer/Münch, 1997, 7. Auflage,
München, Bayerische Landszentrale für politische Bildungarbeit;
 Staatsrecht I. Grundlagen, Verfassungsorgane, Staatsfunktionen, Maurer, Hartmut, 2001, 2.
Auflage, München, C.H. Beck;
 Grundgesetz. Kommentar. Band I. GG-Text-Art.5, Maunz-Dürig, 2004, München, C.H. Beck;
 Grundgesetz. Kommentar. Band II. Art.6 - Art. 16a, Maunz-Dürig, 2004, München, C.H. Beck;
 Grundgesetz. Kommentar. Band III. Art.17-Art.27, Maunz-Dürig, 2004, München, C.H. Beck;
 Grundgesetz. Kommentar. Band IV. Art.28-Art.69, Maunz-Dürig, 2004, München, C.H. Beck;
 Grundgesetz. Kommentar. Band V. Art.70-Art.99, Maunz-Dürig, 2004, München, C.H. Beck;
 Grundgesetz. Kommentar. Grundgesetz. Kommentar. Band VI. Art.100-Art.146
Sachverzeichnis, Maunz-Dürig, 2004, München, C.H. Beck;
 Grundgesetz. Das Verfassungsrecht der Bundesrepublik Deutschland in den Grundzügen,
Fürst/Günther, 1982, 3.Auflage, Stuttgart, Berlin, Köln, Mainz, W. Kohlhammer;
 Staatsrecht I. Staatsorganisationrecht, Staatsrecht I. StaatsorganisationrechtIpsen, Jörn, 1999,
11.Auflage, Neuwied, Luchterhand;
 Grundgesetz. Mitarbeiterkommentar. Band I. Art.1-37 GG, Umbach/Clemens (Hrsg.), 2002,
Heidelberg, C.F. Müller;
 Grundgesetz. Mitarbeiterkommentar. Band II. Art.38-146 GG, Umbach/Clemens (Hrsg.), 2002,
Heidelberg, C.F. Müller;
 Staatsrecht I, Staatsorganisationsrecht, psen, Jörn, 2007, 19. Auflage, Köln-München, Carl
Heymann;
 Staatrecht I, Staatsorganisationsrecht, Degenhart, Christoph, 2006, 22. Auflage, Heidelberg, C.F.
Müller;
 Staatsorganisationsrecht, Schmidt, Rolf, 2007, 9. Auflage, Bremen, Rolf Schmidt;

 Constitutional Law Cases and Other Problems, Freud, Paul A.; Sutherland, Arthur E; Howe,
Mark Dewolfe; Brown, Ernest J.;1977, Fourth Edition, Boston and Toronto, Little, Brown and
Company;
 Constitutional Law Cases and Other Problems, Kauper, Paul G, 1972, Fourth Edition, Boston,
Toronto, Little, Brown and Company; St. Paul, Minn. West Publishing Co;2006, The Hague -
8
 The Netherlands; T.M.C. Asser Press;2003, Hungary, Columbia Law School;
 Introduction to The American Public Law SyStem, Cases and Materials, Mashaw, Jerry L.;
Merrill, Richard A.;1975, St. Paul, Minn, West Publishing Co.
 European Constitution Law Review 2006 Volume 2 Issue I, Reede Joost De, Prakke, Lucas,
Martins, Ana (contributions)2006, The Hague - The Netherlands, T.M.C. Asser Press;
 Acces To Justice in Eastern Europe, Public Interest Law Initiative, Bulgarian Helsinki
Committee, Polish Helsinki Foundation for Human Rights, INTERIGHTS,2003, Hungary,
Columbia Law School;
 Pursuing The Public Interest, Rekosh, Edwin; Buchko, Kyra A.; Terzieva, Vessela.2001, New
Yourk, Columbia Law School;
 Forreign Affairs, Volume 83, Number 5, Flynn, Stephen, Diamond, Larry, Shifter, Michael,
Rieffel, Lex; Carter, Ashton,2004, USA, Canada;

შენიშვნა:

1. კონკრეტულ თემასთან დაკავშირებით სტუდენტს დამატებით მიეთითება

მონოგრაფიული მასალა და ინტერნეტ-რესურსები.

2. მითითებული ლიტერატურა ხელმისაწვდომია თსუ იურიდიული

ფაკულტეტის, უზენაესი სასამართლოს, ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის
და ლექტორის პირად ბიბლიოთეკაში.

9
დანართი 1

სასწავლო კურსის შინაარსი

ლექციის თემა სასწავლო მასალა

1 თემა 1. საკოსტიტუციო სამართლის არსი შესავალი საკონსტიტუციო სამართალში,
და მნიშვნელობა. კონსტიტუციის არსი და (ავტორები: ვ. გონაშვილი, ქ. ერემაძე, გ.
გადასინჯვა. თევდორაშვილი, გ. კახიანი, გ.
კვერენჩხილაძე, ნ. ჭიღლაძე), თბილისი,
კონსტიტუციონალიზმი, როგორც
2016, გვ. 15 – 46.
ხელისუფლების შეზღუდვის იდეა;
კონსტიტუციის იდეის სათავეებთან:
დამხმარე მასალა
კონსტიტუციური მნიშვნელობის აქტები,
მსოფლიოს პირველი კონსტიტუცია;
 საქართველოს საკონსტიტუციო
კონსტიტუციონალიზმის განვითარების
სამართალი, (ავტორთა კოლექტივი –
ეტაპები; კონსტიტუციის ცნება, ფორმა,
დ. გეგენავა, ბ. ქანთარია, ლ. ცანავა,
სტრუქტურა, მოქმედება; კონსტიტუციის
თ. თევზაძე, ზ. მაჭარაძე, პ.
პროექტის შემუშავება, გადასინჯვის
ჯავახიშვილი, თ. ერქვანია, თ.
ინიციატივა, მიღება და გადასინჯვა.
პაპაშვილი), დავით ბატონიშვილის
სამართლის ინსტიტუტი, თბილისი,
2016, გვ. 1 - 16.
 მ. ტაშნეტი, შედარებითი
კონსტიტუციური სამართლის
საწყისები, თბილისი, 2016, გვ. 5 – 57.
 გ. გოგიაშვილი, შედარებითი
კონსტიტუციური სამართალი,
თბილისი, 2014, გვ. 7 – 146.
 ა.დემეტრაშვილი, ი.კობახიძე,
კონსტიტუციური სამართალი,
თბილისი, 2011, გვ. 38-72.
 კონსტიტუციური სამართალი,
ავტორთა კოლექტივი, ა.
დემეტრაშვილის რედაქციით, თბ.
2005 წ, გვ. 58 – 72.
 ო. მელქაძე, კონსტიტუციონალიზმი,
თბილისი, 2005, გვ. 43-70;
 ა. შაიო, ხელისუფლების
10
 თვითშეზღუდვა, თბილისი, 2003, გვ.
1-61.
 პ. პაკტე, ფ. მელენ სუკრამანიანი,
კონსტიტუციური სამართალი,
თბილისი, 2012, გვ. 92 – 108.
2 თემა 2. კონსტიტუციური ძირითადი შესავალი საკონსტიტუციო სამართალში,
პრინციპების არსი და მნიშვნელობა. (ავტორები: ვ. გონაშვილი, ქ. ერემაძე, გ.
თანამედროვე სახელმწიფოს ცნება და თევდორაშვილი, გ. კახიანი, გ.
მისი მახასიათებლები. კვერენჩხილაძე, ნ. ჭიღლაძე), თბილისი,
2016, გვ. 56 – 127.
დემოკრატიული სახელმწიფოს
პრინციპი: სახელმწიფო სუვერენიტეტის
დამხმარე მასალა
პრინციპი, პოლიტიკური პლურალიზმი
და ლიბერალიზმი, პარტიული
 პ. პაკტე, ფ. მელენ სუკრამანიანი,
პლურალიზმი, გამოხატვის
კონსტიტუციური სამართალი,
თავისუფლება, კანონის წინაშე
თბილისი, 2012, გვ. 125 – 139.
თანასწორობა; სამართლებრივი
 ო. მელქაძე, კონსტიტუციონალიზმი,
სახელმწიფოს პრინციპი;
თბილისი, 2005, გვ. 70-109.
თანაზომიერების პრინციპი; კანონი და
 ა.შაიო, ხელისუფლების
კანონის ხარისხის მოთხოვნები;
თვითშეზღუდვა, თბილისი, 2003, გვ.
სოციალური სახელმწიფოს პრინციპი;
61-87.
თანამედროვე სახელმწიფოს არსი და
 კ. კუბლაშვილი, დემოკრატიული და
მისი წარმოშობის ძირითადი თეორიები;
სამართლებრივი სახელმწიფოს
თანამედროვე სახელმწიფოს ძირითადი
პრინციპები საქართველოს
მახასიათებლები.
კონსტიტუციაში, ჟ. ალმანახი, 2001,
16, გვ. 77-87.
 ა.შაიო, ხელისუფლების
თვითშეზღუდვა, თბილისი, 2003, გვ.
249-275.
3 თემა 3. სახელმწიფოს ფორმა. შესავალი საკონსტიტუციო სამართალში,
(ავტორები: ვ. გონაშვილი, ქ. ერემაძე, გ.
სახელმწიფო ფორმის ცნება და
თევდორაშვილი, გ. კახიანი, გ.
ელემენტები; სახელმწიფო
კვერენჩხილაძე, ნ. ჭიღლაძე), თბილისი,
მმართველობის მონარქიული ფორმა და
2016, გვ. 127 - 172.
მისი სახეები; სახელმწიფო
მმართველობის რესპუბლიკური ფორმა
დამხმარე მასალა
და მისი სახეები; სახელმწიფოს
 საქართველოს საკონსტიტუციო
ტერიტორიული მოწყობის ფორმა და
სამართალი, (ავტორთა კოლექტივი –
სახეები: უნიტარული, ფედერაციული,
დ. გეგენავა, ბ. ქანთარია, ლ. ცანავა,

11
რეგიონული. თ. თევზაძე, ზ. მაჭარაძე, პ.
ჯავახიშვილი, თ. ერქვანია, თ.
პაპაშვილი), დავით ბატონიშვილის
სამართლის ინსტიტუტი, თბილისი,
2016, გვ. 79 – 102.
 ო. მელქაძე, კონსტიტუციონალიზმი,
თბილისი, 2005, გვ. 114 -165.
 ა. დემეტრაშვილი, ი. კობახიძე,
კონსტიტუციური სამართალი,
თბილისი, 2011, გვ.114 -165;
 გ. გოგიაშვილი, შედარებითი
კონსტიტუციური სამართალი,
თბილისი, 2014, გვ. 314 - 424.
 კონსტიტუციური სამართალი,
სახელმძღვანელო, ავტორთა
კოლექტივი, ა. დემეტრაშვილის
რედაქციით, თბილისი, 2005, გვ. 151-
181;
 ოლივიე დუტეილე დე ლამოტი -
მართვის ნახევრადსაპრეზიდენტო
სისტემა, სახელმწიფოს
კონსტიტუციური ორგანიზაცია,
თბილისი, 2004, გვ. 21-34;
 ო. მელქაძე, გ. თევდორაშვილი,
რეგიონალიზმი სახელმწიფოს
ტერიტორიული ორგანიზაციის
ფორმა, თბილისი, 2003.
 ო. მელქაძე, რესპუბლიკა:
საპარლამენტო თუ საპრეზიდენტო,
შედგენილი, თბილისი, 1996.
 გ.თევდორაშვილი, ექსტერიტორია
ლური ავტონომია, ჟ. სამართალი,
2002, 9-10, გვ. 32-35.
 გ. თევდორაშვილი, რეგიონალიზმი -
ევროპული გამოცდილების
საყურადღებო პარალელები, ჟ.
ადამიანი და კონსტიტუცია, 2001, 4,
გვ. 24;

12
4 თემა 4. ადამიანი და სახელმწიფო. შესავალი საკონსტიტუციო სამართალში,
(ავტორები: ვ. გონაშვილი, ქ. ერემაძე, გ.
პიროვნების სამართლებრივი სტატუსი;
თევდორაშვილი, გ. კახიანი, გ.
ადამიანის ძირითადი უფლებები და
კვერენჩხილაძე, ნ. ჭიღლაძე), თბილისი,
თავისუფლებები; მოქალაქეობა;
2016, გვ. 172 - 220.
უცხოელთა სტატუსი; ომბუდსმენი.

დამხმარე მასალა
 მ. ტაშნეტი, შედარებითი
კონსტიტუციური სამართლის
საწყისები, თბილისი, 2016, გვ. 103 –
138.
 ქ. ერემაძე, ინტერესთა დაბალანსება
დემოკრატიულ საზოგადოებაში,
თბილისი, 2013.
 ო. მელქაძე, კონსტიტუციონალიზმი,
თბილისი, 2005, გვ. 165 - 196.
 ა. დემეტრაშვილი, ი. კობახიძე,
კონსტიტუციური სამართალი,
თბილისი, 2011, გვ. 73 – 98.
 კონსტიტუციური სამართალი,
სახელმძღვანელო, ავტორთა
კოლექტივი, ა. დემეტრაშვილის
რედაქციით, თბილისი, 2005, გვ. 151-
181.
 ა.შაიო, ხელისუფლების
თვითშეზღუდვა, თბილისი, 2003, გვ.
301-351.
 კ. კუბლაშვილი, ძირითადი
უფლებები, თბილისი, 2008, გვ. 1 – 69.
5 თემა 5. არჩევნები. შესავალი საკონსტიტუციო სამართალში,
(ავტორები: ვ. გონაშვილი, ქ. ერემაძე, გ.
არჩევნების არსი; საარჩევნო უფლების
თევდორაშვილი, გ. კახიანი, გ.
არსი და მნიშვნელობა; საარჩევნო
კვერენჩხილაძე, ნ. ჭიღლაძე), თბილისი,
სამართლის პრინციპები; საარჩევნო
2016, გვ. 222 - 272.
სისტემის არსი და სახეები;
მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემა,
დამხმარე მასალა
პროპორციული საარჩევნო სისტემა,
შერეული სისტემები; საარჩევნო
 ო. მელქაძე, კონსტიტუციონალიზმი,
პროცესი; საარჩევნო დავები.
თბილისი, 2005, გვ. 196 - 233.

13
  ა. დემეტრაშვილი, ი. კობახიძე,
კონსტიტუციური სამართალი,
თბილისი, 2011, გვ. 73 – 98.
 კონსტიტუციური სამართალი,
სახელმძღვანელო, ავტორთა
კოლექტივი, ა. დემეტრაშვილის
რედაქციით, თბილისი, 2005, გვ. 200
– 230.
 პ. პაკტე, ფ. მელენ სუკრამანიანი,
კონსტიტუციური სამართალი,
თბილისი, 2012, გვ. 139 - 266.
 ი. კობახიძე, პოლიტიკური
პარტიების სამართალი, თბილისი,
2008, გვ. 125 – 149.
 ნ. ჭიღლაძე, საყოველთაო
მონაწილეობის აქტუალური
საკითხები ქართულ საარჩევნო
კანონმდებლობაში, ადამიანის
უფლებათა დაცვის თანამედროვე
გამოწვევები, სტატიათა კრებული,
რედ. კ. კორკელია, თბილისი, 2009.

 ნ. ჭიღლაძე, უცხოელთა საარჩევნო

უფლება მუნიციპალურ დონეზე,
ადამიანის უფლებათა დაცვის
საერთაშორისო სტანდარტები და
საქართველო, სტატიათა კრებული,
რედ. კ. კორკელია, თბილისი, 2011.

 ნ. ჭიღლაძე, ქალთა საარჩევნო

უფლება, ადამიანის უფლებათა
დაცვა და სამართლებრივი რეფორმა
საქართველოში, სტატიათა კრებული,
რედ. კ. კორკელია, თბილისი, 2014.

6 თემა 6. საკანონმდებლო ხელისუფლება შესავალი საკონსტიტუციო სამართალში,

(ავტორები: ვ. გონაშვილი, ქ. ერემაძე, გ.
საკანონმდებლო ორგანოები და
თევდორაშვილი, გ. კახიანი, გ.
ხელისუფლების დანაწილების პრინციპი;
კვერენჩხილაძე, ნ. ჭიღლაძე), თბილისი,
პარლამენტის დამკვიდრება;
2016, გვ. 272 - 368.
პარლამენტის ცნება და მახასიათებლები;
14
პარლამენტის უფლებამოსილების
ერთგული; ერთპალატიანობა და დამხმარე მასალა
ორპალატიანობა; პარლამენტის მართვის
ორგანოები; პარლამენტის დამხმარე  ო. მელქაძე, კონსტიტუციონალიზმი,
ორგანოები; საპარლამენტო ფრაქცია; თბილისი, 2005, გვ. 259 - 285.
პარლამენტის წევრი; პარლამენტის  ა. დემეტრაშვილი, ი. კობახიძე,
მუშაობის ორგანიზაცია; პარლამენტის კონსტიტუციური სამართალი,
კომპეტენციები: საკანონმდებლო თბილისი, 2011, გვ. 197 – 210.
უფლებამოსილება, საკონტროლო  კონსტიტუციური სამართალი,
უფლებამოსილებები, სადამფუძნებლო სახელმძღვანელო, ავტორთა
უფლებამოსილებები, საფინანსო კოლექტივი, ა. დემეტრაშვილის
უფლებამოსილებანი, რედაქციით, თბილისი, 2005, გვ. 271
უფლებამოსილებები საგარეო სფეროში. – 312.
 ა.შაიო, ხელისუფლების
თვითშეზღუდვა, თბილისი, 2003, გვ.
131-211.
 ქ. ერემაძე, საკანონმდებლო და
აღმასრულებელი ხელისუფლების
ურთიერთდამოკიდებულება
შერეული მმართველობის მქონე
რესპუბლიკებში, ჟ. ადამიანი და
კონსტიტუცია, 4, 2002.
 ნ. ჭიღლაძე, პარლამენტის
კომიტეტების სამართლებრივი
მდგომარეობა, თბილისი, 1999 წელი.

 ნ. ჭიღლაძე, საპარლამენტო ფრაქციის

სტატუსი, თბილისი, 1999 წელი.

 ნ. ჭიღლაძე, ფრაქცია საპარლამენტო

მექანიზმში, სახელმწიფოსა და
სამართლის აქტუალური
პრობლემები, თბილისი, 2003 წელი.

 ნ. ჭიღლაძე, პარლამენტის
საქმიანობის კონსტიტუციური
საფუძვლები, ჟ. ადამიანი და
კონსტიტუცია, 3, 2005 წელი.

 ნ. ჭიღლაძე, დროებითი საგამოძიებო

კომისიის კონსტიტუციური სტატუსი,
15
 ქართული სამართლის აქტუალური
საკითხები, თბილისი, 2014.

 ნ.ჭიღლაძე, ,,წარმომადგენლობითო
ბის’’ განმაპირობებელი ფაქტორები
კონსტიტუციონალიზმში,
საიუბილეო კრებული, მ.
ლეკვეიშვილი, თბილისი, 2014.

 ვ. გონაშვილი, პარლამენტის წევრის

სტატუსი, თბილისი, 2003.

7 თემა 7. სახელმწიფოს მეთაური შესავალი საკონსტიტუციო სამართალში,

(ავტორები: ვ. გონაშვილი, ქ. ერემაძე, გ.
სახელმწიფოს მეთაურის ინსტიტუტის
თევდორაშვილი, გ. კახიანი, გ.
არსი; სახელმწიფოს მეთაური: ფორმა და
კვერენჩხილაძე, ნ. ჭიღლაძე), თბილისი,
კლასიფიკაცია; სახელმწიფოს მეთაური:
2016, გვ. 368 - 406.
განწესება, უფლებამოსილების შეწყვეტა,
პასუხისმგებლობა; სახელმწიფოს
დამხმარე მასალა
მეთაურის უფლებამოსილებანი.

 საქართველოს საკონსტიტუციო
სამართალი, (ავტორთა კოლექტივი –
დ. გეგენავა, ბ. ქანთარია, ლ. ცანავა,
თ. თევზაძე, ზ. მაჭარაძე, პ.
ჯავახიშვილი, თ. ერქვანია, თ.
პაპაშვილი), დავით ბატონიშვილის
სამართლის ინსტიტუტი, თბილისი,
2016, გვ. 228 – 237.
 ო. მელქაძე, კონსტიტუციონალიზმი,
თბილისი, 2005, გვ. 285 - 316.
 ა. დემეტრაშვილი, ი. კობახიძე,
კონსტიტუციური სამართალი,
თბილისი, 2011, გვ. 265 - 270.
 კონსტიტუციური სამართალი,
სახელმძღვანელო, ავტორთა
კოლექტივი, ა. დემეტრაშვილის
რედაქციით, თბილისი, 2005, გვ. 363
– 391.
 ლ. იზორია, საპრეზიდენტო,
საპარლამენტო თუ

16
 ნახევრადსაპრეზიდენტო? გზა
დემოკრატიული
კონსოლიდაციისკენ, თბილისი, 2010.
8 თემა 8. აღმასრულებელი ხელისუფლება შესავალი საკონსტიტუციო სამართალში,
(ავტორები: ვ. გონაშვილი, ქ. ერემაძე, გ.
აღმასრულებელი ხელისუფლება:
თევდორაშვილი, გ. კახიანი, გ.
ფუნქციები და მახასიათებლები;
კვერენჩხილაძე, ნ. ჭიღლაძე), თბილისი,
მთავრობა: ფორმირება და
2016, გვ. 406 - 434.
შემადგენლობა: მთავრობის ფორმირების
მოდელები; მთავრობის სტრუქტურა და
დამხმარე მასალა
შემადგენლობა; მთავრობის ფუნქციები
 საქართველოს საკონსტიტუციო
უფლებამოსილება; მთავრობის
სამართალი, (ავტორთა კოლექტივი –
პოლიტიკური და სამართლებრივი
დ. გეგენავა, ბ. ქანთარია, ლ. ცანავა,
პასუხისმგებლობა;
თ. თევზაძე, ზ. მაჭარაძე, პ.
ჯავახიშვილი, თ. ერქვანია, თ.
პაპაშვილი), დავით ბატონიშვილის
სამართლის ინსტიტუტი, თბილისი,
2016, გვ. 252 – 258.
 ო. მელქაძე, კონსტიტუციონალიზმი,
თბილისი, 2005, გვ. 316 - 346.
 ა. დემეტრაშვილი, ი. კობახიძე,
კონსტიტუციური სამართალი,
თბილისი, 2011, გვ. 287 - 313.
 კონსტიტუციური სამართალი,
სახელმძღვანელო, ავტორთა
კოლექტივი, ა. დემეტრაშვილის
რედაქციით, თბილისი, 2005, გვ. 414
– 438.
 ა. შაიო, ხელისუფლების
თვითშეზღუდვა, თბილისი, 2003, გვ.
211- 249;
 გ. კვერენჩხილაძე, კონტრასიგნაციის
ინსტიტუტი: ევროპული
გამოცდილება და ქართული
პერსპექტივები, სამართლის
ჟურმალი ,,სარჩევი’’, 1-2, 2012.

9 თემა 9. საკონსტიტუციო კონტროლი შესავალი საკონსტიტუციო სამართალში,

(ავტორები: ვ. გონაშვილი, ქ. ერემაძე, გ.
კონსტიტუცია და მისი სამართლებრივი
17
დაცვის მნიშვნელობა; საკონსტიტუციო თევდორაშვილი, გ. კახიანი, გ.
კონტროლის ცნება; საკონსტიტუციო კვერენჩხილაძე, ნ. ჭიღლაძე), თბილისი,
კონტროლის ფუნქციები; 2016, გვ. 436 - 458.
საკონსტიტუციო კონტროლის
მოდელები: ანგლოსაქსური მოდელი, დამხმარე მასალა
ევროპული მოდელი, შერეული მოდელი;  მ. ტაშნეტი, შედარებითი
საკონსტიტუციო კონტროლის სახეები. კონსტიტუციური სამართლის
საწყისები, თბილისი, 2016, გვ. 59 –
103.
 საქართველოს საკონსტიტუციო
სამართალი, (ავტორთა კოლექტივი –
დ. გეგენავა, ბ. ქანთარია, ლ. ცანავა,
თ. თევზაძე, ზ. მაჭარაძე, პ.
ჯავახიშვილი, თ. ერქვანია, თ.
პაპაშვილი), დავით ბატონიშვილის
სამართლის ინსტიტუტი, თბილისი,
2016, გვ. 292 – 298.
 ო. მელქაძე, კონსტიტუციონალიზმი,
თბილისი, 2005, გვ. 371 - 399.
 ა. შაიო, ხელისუფლების
თვითშეზღუდვა, თბილისი, 2003, გვ.
275 – 301.
 გ. კახიანი, საკონსტიტუციო
კონტროლი საქართველოში - თეორია
და საკანონმდებლო ანალიზი,
თბილისი, 2011.
 გ. კვერენჩხილაძე, კონსტიტუციის
სამართლებრივი დაცვა და
საკონსტიტუციო იუსტიციის
მოდელები (ზოგიერთი თეორიული
საკითხი), თბილისი, 2011.
 დ. გეგენავა, კონსტიტუციის
განმარტება და მასთან
დაკავშირებული ზოგიერთი
სამართლებრივ - პოლიტიკური
ასპექტი, ჟ. თანამედროვე სამართლის
მიმოხილვა, 1, 2013.

18
10 თავი 10. სასამართლო ხელისუფლება შესავალი საკონსტიტუციო სამართალში,
(ავტორები: ვ. გონაშვილი, ქ. ერემაძე, გ.
სასამართლო ხელისუფლების
თევდორაშვილი, გ. კახიანი, გ.
განხორციელების ფორმები; სასამართლო
კვერენჩხილაძე, ნ. ჭიღლაძე), თბილისი,
ორგანოთა სისტემა; ადმინისტრაციული
2016, გვ. 458 - 486.
სასამართლოები; საგანგებო
სასამართლოები; სამხედრო
დამხმარე მასალა
სასამართლოები; უზენაესი
 საქართველოს საკონსტიტუციო
სასამართლოების უფლებამოსილება და
სამართალი, (ავტორთა კოლექტივი –
ფორმირების წესი; სპეციალური
დ. გეგენავა, ბ. ქანთარია, ლ. ცანავა,
სასამართლო ორგანოები; მოსამართლის
თ. თევზაძე, ზ. მაჭარაძე, პ.
თანამდებობაზე განწესების ვადები;
ჯავახიშვილი, თ. ერქვანია, თ.
განწესებაზე უფლებამოსილი ორგანოები;
პაპაშვილი), დავით ბატონიშვილის
იუსტიციის უმაღლესი ორგანოები;
სამართლის ინსტიტუტი, თბილისი,
მოსამართლის იმუნიტეტი;
2016, გვ. 273 – 282.
მოსამართლის შეუთავსებლობა;
 ო. მელქაძე, კონსტიტუციონალიზმი,
მოსამართლის თანამდებობიდან
თბილისი, 2005, გვ. 346 - 371.
გათავისუფლება; მოსამართლის
 ო. მელქაძე, ბ. დვალი, სასამართლო
გადაყვანა.
ხელისუფლება საზღვარგარეთის
ქვეყნებში, თბილისი, 2002.
 მ. ტაშნეტი, შედარებითი
კონსტიტუციური სამართლის
საწყისები, თბილისი, 2016, გვ. 152 –
168.

11 თემა 11. ადგილობრივი შესავალი საკონსტიტუციო სამართალში,

თვითმმართველობა (ავტორები: ვ. გონაშვილი, ქ. ერემაძე, გ.
თევდორაშვილი, გ. კახიანი, გ.
ადგილობრივი თვითმმართველობის
კვერენჩხილაძე, ნ. ჭიღლაძე), თბილისი,
კონსტიტუციური რეგულირება;
2016, გვ. 486 - 502.
ადგილობრივი თვითმმართველობის
ცნება; მიჯნა ადგილობრივ
დამხმარე მასალა
მმართველობასა და თვითმმართველობას
 საქართველოს საკონსტიტუციო
შორის; თვითმმართველი ერთეულები;
სამართალი, (ავტორთა კოლექტივი –
ადგილობრივი ორგანოები;
დ. გეგენავა, ბ. ქანთარია, ლ. ცანავა,
ადგილობრივი ორგანოები;
თ. თევზაძე, ზ. მაჭარაძე, პ.
თვითმმართველობის კომპეტენცია;
ჯავახიშვილი, თ. ერქვანია, თ.
სასამართლო გარანტიები;
პაპაშვილი), დავით ბატონიშვილის
თვითმმართველობის საზღვრები;
სამართლის ინსტიტუტი, თბილისი,

19
ადგილობრვი ფინანსები; 2016, გვ. 348 - 355.
თვითმმართველობის გაერთიანებები;  ო. მელქაძე, კონსტიტუციონალიზმი,
ადმინისტრაციული ზედამხედველობა. თბილისი, 2005, გვ. 399 - 423.
 ა. დემეტრაშვილი, ი. კობახიძე,
კონსტიტუციური სამართალი,
თბილისი, 2011, გვ. 371 - 380.
 კონსტიტუციური სამართალი,
სახელმძღვანელო, ავტორთა
კოლექტივი, ა. დემეტრაშვილის
რედაქციით, თბილისი, 2005, გვ. 491
– 509.
 ნ. ჭიღლაძე, ადგილობრივი
თვითმმართველობის გარანტიები, ჟ.
ქართული სამართლის მიმოხილვა,
10 - 4, 2007 წელი.

20