სასუნთქი სისტემის ზოგადი მიმოხილვა;

სასუნთქი გზების ორგანოები. გარეთა ცხვირი, ცხვირის ღრუ,

ცხვირის ღრუსთან დაკავშირებული ანუ პარანაზალური წიაღები.

დოცენტი
ნაზაროვა დარია
 სასუნთქი სისტემა - Respiratory system
 ,,ადამიანის სასუნთქი ორგანოები წარმოადგენს ერთიმეორეზე თანმიმდევრობით
მიმყოლ სხვადასხვა ფორმის, აგებულებისა და მნიშვნელობის ღრუებსა და მილებს.
ეს ნაწილები დალაგებულია შემდეგი თანმიმდევრობით:

 თავის ნაწილი:
ცხვირის ღრუ – cavum nasi, ქოანები – choanae, ხახის ცხვირის ნაწილი – pars nasalis;
ხახის პირის ნაწილი – pars oralis.

 კისრის ნაწილი :
ხახის ხორხის ნაწილი – pars laringea pharyngis, ხორხი – larynx, სასულე – trachea (მისი
კისრის ნაწილი).

 გულმკერდის ნაწილი:
სასულე – trachea (მისი გულმკერდის ნაწილი);
ბრონქები – bronchi;
ბრონქიოლები – bronchiolae; } ფილტვი – pulmo - (სასუნთქი ორგანო)
ალვეოლები – alveollae;
პლევრის ღრუ – cavum pleurae. “
 სასუნთქი სისტემა - Respiratory system

 შედგება სასუნთქი გზებისა და თავად სასუნთქი ორგანოსაგან - ფილტვებისგან.

 1. უზრუნველყოფს გაზის გაცვლას ჩასუნთქულ ჰაერსა და სისხლს შორის.

 2. არის ხმის ფორმირების აპარატი.

 ეს არის ღრუ ორგანოები, რომლებიც ატარებენ ჰაერს ფილტვის ალვეოლებში.

 1. ზედა სასუნთქ გზებს მიეკუთვნება - გარეთა ცხვირი, ცხვირის ღრუ, ხახის ცხვირის
ნაწილი, ხახის პირის ნაწილი, ხორხი (ყიამდე- glottidis).

 2. ქვედა სასუნთქ გზებს მიეკუთვნება - ხორხი (ყიის ქვემოთ- infraglotticum), სასულე,

ბრონქები.
 ფუნქცია
 ცხვირის ღრუში ჰაერი თბება და ტენიანდება;

გასუფთავება;

 ბარიერული;

 ყნოსვითი;

 ხმის ფორმირება;

 გამომყოფი;

 აირების მიმოცვლა.

 ტრანსპორტირება (ჟანგბადის და ნახშირორჟანგის).

 ცხვირი - Nasus (rhinos)

ცხვირი – nasus (rhinos), სასუნთქი აპარატის საწყისი ნაწილია და ასევე

წარმოადგენს ყნოსვის ანალიზატორის პერიფერიულ ნაწილს.

გამოარჩევენ გარეთა ცხვირს - nasus externus და ცხვირის ღრუს - cavitas nasi.

 გარეთა ცხვირი - nasus externus

გარეთა ცხვირი შედგება შემდეგი ნაწილებისაგან:

 ცხვირის ფესვი – radix nasi,

 ცხვირის ზურგი – dorsum nasi,

 ცხვირის წვეტი – apex nasi,

 ცხვირის ფრთები - alae nasi,

 ნესტოები – nares,

 გარე ცხვირის ფუძეს ქმნის ცხვირის ძვლები, ყბის

ძვლები, შუბლის მორჩები, აგრეთვე მათთან
დაკავშირებული ჰიალინის ხრტილები.
ცხვირის ჩონჩხი შედგება ბოჭკოვანი ქსოვილისაგან, ხრტილისაგან და ძვლისაგან.
ბოჭკოვანი გარსი მდებარეობს ცხვირის ძგიდის წინ, დაფარულია კანით. ცხვირის
გვერდითი ხრტილები - მარჯვენა და მარცხენა, სამკუთხა ფორმისაა და ნესტოების
გვერდით კედლებს ქმნის. ისინი ერთად იზრდებიან ცხვირის უკანა მხარეს.

 დიდი და პატარა ხრტილები - მარჯვენა და მარცხენა, განლაგებულია ცხვირის

ფრთებში და ზღუდავს ნესტოებს. ძგიდის ხრტილი და ვომერონასალური ხრტილი
განლაგებულია ცხვირის ძგიდის ხრტილოვან ნაწილში. ყველა ხრტილი
დაკავშირებულია ერთმანეთთან და ძვლებთან სინდესმოზებით, რაც უზრუნველყოფს
ცხვირის წვერისა და ნესტოების კარგ მობილობას.

გარე ცხვირის ძვლის ფუძე იქმნება ცხვირის ძვლებისა და ზედა ყბის, შუბლისა და სასის
მორჩებით. შუბლის ძვლის ცხვირის ნაწილი, ცხავის და სოლისებრი ძვლები, სახნისი,
სასის ძვლები, ქვედა ნიჭარები დაკავშირებულია ბრტყელი, ხაზოვანი ქალის ნაკერებით.
ძვლოვან ჩონჩხს ემატება ცხვირის ხრტილები - cartilagines nasi.
 გარეთა ცხვირი - nasus externus

 გარეთა ცხვირი წარმოადგენს პიროვნების სპეციფიკურ თვისებას.

 გარეთა ცხვირი მაიმუნებშიც კი არ არის.

 არსებობს რასობრივი და ეთნიკური განსხვავებები ცხვირის ფორმებსა და

ზომებში.

 ინდივიდუალურად ის ძალიან ცვალებადია.

გარეთა ცხვირის ინდივიდუალური ცვალებადობა
რასობრივი ცვალებადობა
 ცხვირის ღრუ – cavitas nasi

 ცხვირის ღრუს აქვს ორი წყვილი ხვრელი:

 წინა ანუ შესასვლელი - ნესტოების მეშვეობით, ძვლის ჩონჩხზე - მსხლის ფორმის ხვრელის მეშვეობით;

 უკანა, გასასვლელი - ქოანას მეშვეობით - მარჯვნივ და მარცხნივ, რომლის საშუალებითაც ის ხახას

უერთდება.

 ძგიდე წარმოიქმნება სახნისით და ცხავით ძვლის პერპენდიკულარული ფირფიტით.

 ძგიდე ცხვირის ღრუს – cavum nasi, ყოფს ორ სიმეტრიულ ნაწილად. ცხვირის ძგიდეში არჩევენ 3 ნაწილს:

 1. აპკისებრი ნაწილი – pars membranacea, რომელიც განლაგებულია ცხვირის ზედა ნაწილში და ესაზღვრება
ნესტოებს.

 2. ძვლოვანი ნაწილი – pars ossea.

 3. ხრტილოვანი ნაწილი – pars cartilage.

 აპკისებრი ნაწილი წარმოქმნილია ცხვირის ხრტილებით – cartiiagines nasi.
ამასთან, აპკისებრი ძგიდის უდიდეს ნაწილს შეადგენს არასწორი ოთკუთხა
ფორმის ფირფიტა – ცხვირის ძგიდის ხრტილი – cartilage septi nasi, რომელიც
ერთვის სახნისის ძვლის წინა კიდესა და ცხავის ძვლის ვერტიკალურ
ფირფიტას; ხრტილი ცხვირის ნესტოებამდე არ აღწევს და ძგიდის დანარჩენი
ნაწილი შემაერთებელი ქსოვილითაა წარმოდგენილი.

 ცხვირის ზურგი – dorsum nasi, წარმოადგენს გარეთა ცხვირის – nasus externus,

ვიწრო ნაწილს ცხვირის ფესვიდან და ცხვირის წვეტამდე. ცხვირის ზურგი
წარმოქმნილია ცხვირის ძვლებით, ცხვირის ლატერალური ხრტილებითა და
ცხვირის ძგიდის ხრტილებით.
 ცხვირის ლატერალური ხრტილი – cartilage nasi lateralis, წყვილი, არასწორი სამკუთხა ფორმისაა, მონაწილეობს

ცხვირის გვერდითი კედლის წარმოქმნაში. ლატერალური ხრტილი უკანა კიდით უერთდება ცხვირის ძვლის წინა

კიდეს, შიგნითა კიდით კი, ზემო ნაწილში – მეორე, მოპირდაპირედ მდებარე ლატერალური ხრტილის კიდეს, ხოლო

ქვემო ნაწილში – ცხვირის ძგიდის ხრტილის ფირფიტას. ლატერალური ხრტილის ქვემო კიდე აღწევს ფრთის დიდი

ხრტილის ლატერალურ ფეხამდე. ცხვირის ფრთების დიდი ხრტილები – cartilages alaris major, წყვილი, მოდრეკილი

ფორმის ხრტილოვანი ფირფიტებია, რომლებიც შეზრდილი არიან ერთიმეორესთან შუა ხაზზე. დიდ ხრტილში

არჩევენ მედიალურ და ლატერალურ ფეხებს. ორივე დიდი ხრტილის მედიალური ფეხები – crus mediate,
ერთმანეთისაგან განაცალკევებს ნესტოებს; მათ შორის კი ცხვირის ძგიდის ხრტილის წინა ქვემო კიდეა

მოთავსებული; ცხვირის ფრთის დიდი ხრტილის ლატერალური ფეხი – crus laterals, მედიალურზე გრძელი და

განიერია, და წარმოადგენს ცხვირის ფრთის – ala nasi ხრტილოვან ჩონჩხს. ლატერალურ ფეხს უერთდება ცხვირის
ფრთების მცირე ხრტილები – cartiiagines alares minores, რომლებიც ფრთების უკანა ნაწილშია მოთავსებული.

ლატერალურ ფეხსა და ლატერალურ ხრტილს შუა უკან მოთავსებულია სხვადასხვა ზომის დამატებითი ხრტილები.

ცხვირის ხრტილები დაფარულია ხრტილსაზრდელათი – perichondrium, და მოსაზღვრე ძვლებთან და ერთმანეთთან

დაკაშირებულნი არიან ფიბროზული ქსოვილით.

ცხვირის ღრუში – cavum nasi, არჩევენ:

ცხვირის კარიბჭეს – vestibulum nasi, რომელიც დაფარულია გარეთა ცხვირის კანით, და

ცხვირის საკუთარ ღრუს, რომელიც ამოფენილია ლორწოვანი გარსით.

 ცხვირის კარიბჭე – vrstibulum nasi, ცხვირის საკუთარი ღრუსაგან შემოსაზღვრულია ცხვირის

ზღურბლით – limen nasi, რომელიც წარმოქმნილია ცხვირის დიდი ხრტილის ლატერალური
ფეხის ზემო კიდით. ცხვირის ღრუს გვერდით კედელზე მოთავსებულია სამი ნიჟარა:

 ცხვირის ზემო ნიჟარა – concha nasalis superior, ცხვირის შუა ნიჟარა – concha nasalis media,
ცხვირის ქვედა ნიჟარა – concha nasalis inferior.

 ცხვირის ღრუში არჩევენ ცხვირის სამ გასავალს: ზემო, შუა და ქვემო გასავლები – meatus nasi
superior, medius et inferior, რომლებიც ერთმანეთთან შეერთებულნი არიან ცხვირის ძგიდის
გვერდით მდებარე ცხვირის საერთო გასავლით – meatus nasi communis. ცხვირის ღრუს წინა
ნაწილში აღინიშნება გამობერილობა – ცხვირის მორგვი – agger nasi, რომელიც შუა ნიჟარის წინა
ბოლოდან მიიმართება ცხვირის ღრუს ზღურბლისაკენ. მორგვის უკან მდებარეობს შუა გასავლის
კარიბჭე – atrium meatus medii.
 ცხვირის ღრუ დაკავშირებულია ქალას ჰაეროვანი ძვლების
წიაღებთან.

 სოლისებრი წიაღი - sinus sphenoidalis და ცხავის ძვლის უკანა უჯრედები -

cellulae ethmoidales posteriores, იხსნება ცხვირის ზედა გასასვლელში – meatus
nasi superior.

 შუბლის - sinus frontalis და ზედა ყბის წიაღები - sinus maxilaris, ცხავის ძვლის
წინა და შუა უჯრედები - cellulae ethmoidales anterior et medialis, იხსნება ცხვირის
შუა გასასვლელში - meatus nasi medius.

 ცხვირის ქვედა გასასვლელში - meatus nasi inferior, იხსნება canalis nazolacrimalis.

 ცხვირის ღრუს კედლები
 ცხვირის ღრუს კედლები იყოფა ზედა, ქვედა, გვერდითი და მედიალური (ძგიდის)
კედლებად.

 ზედა კედელს წარმოადგენს ნაწილობრივ შუბლის ძვალი, სოლისებრი ძვლი და ცხავის

ძვალის დაცხრილული ფირფიტა – lamina cribrosa.

 ქვედა კედელს წარმოადგენს ზედა ყბის სასის მორჩები და სასის ძვლების

ჰორიზონტალური ფირფიტები.

 ლატერალურ კედელს წარმოადგენს ცხვირის ძვალი, ზედა ყბის შუბლის მორჩი,

ცრემლის ძვალი და სოლისებრი ძვლის ფრთისებრი მორჩის მედიალური ფირფიტა,
ზედა, შუა და ქვედა ცხვირის ნიჟარები, თავისი სამი ამავე სახელწოდების ცხვირის
გასასვლელებით.
ცხვირის ღრუს ლატერალური კედელი
ცხვირის ღრუს ლორწოვანი გარსი მჭიდროდაა შეზრდილი ღრუს ძვლოვან კედლებთან და
შესაბამისი ხვრელების საშუალებით აღწევს პარანაზალურ წიაღებში. წინა ნაწილებში ლორწოვანი
გარსი წარმოადგენს ცხვირის კარიბჭის კანის გაგრძელებას, რომელიც თანდათან გადადის
ლორწოვან გარსში; უკანა ნაწილებში ლორწოვანი გარსი ცხვირის უკანა გასავლების – ქოანების –
choanae, მეშვეობით გადადის ხახისა და რბილი სასის ლორწოვანში. ცხვირის ღრუსა და
პარანაზალური წიაღების ლორწოვან გარსში მდებარეობს ცხვირის ჯირკვლები – gl. nasales,
რომელთა ზომა, ფორმა და რაოდენობა ცხვირის ღრუს სხვადასხვა ნაწილში განსხვავებულია.
ღრუს ლორწქვეშა ქსოვილში დიდი რაოდენობითაა სისხლძარღვები და ლიმფური ძარღვები; შუა
და ქვემო ნიჟარების მიდამოში აღინიშნება წვრილი სისხლძარღვების ქსელი, რომლებიც
წარმოქმნიან ნიჟარების მღვიმოვანს წნულებს – plexus cavernosi concharum. ცხვირის ხრტილოვანი
ძგიდის წინა ქვემო ნაწილის ლორწოვან გარსზე, საჭრელი არხის – canalis incisivus, უკან და
ზემოთ, ზოგჯერ აღინიშნება მცირე ზომის ხვრელი, რომელიც გადის ბრმად დაბოლოებულ
არხში, და რომელსაც სახნის-ცხვირის ორგანო – organum vomeronasale ეწოდება. ლატერალური
მხრიდან მას მოსაზღვრავს სახნის-ცხვირის ხრტილი – cartilage vomeronasalis.
 ცხვირის ღრუს ლორწოვანში არჩევენ:

 ყნოსვისა და სუნთქვის მიდამოს – regio olfactoria et regio respiratoria.

 ყნოსვის მიდამო შეიცავს ზემო და შუა ნიჟარებისა და ძგიდის ზემო ნაწილის

ლორწოვან გარსს; ამ მიდამოს ლორწოვანში მდებარეობს ყნოსვის ჯირკვლები –
gl. olfactoriae, და ყნოსვის ნერვების – nn. olfactorii დაბოლოებები.

 ლორწოვანის დანარჩენი ნაწილი მიეკუთვნება სუნთქვის მიდამოს – regio

respiratoria.
 ცხვირის ღრუს ინერვაცია, სისხლით მომარაგება, ვენოზური და ლიმფური
დრენაჟი.

 a. sphenopalatine (a. maxillaris).

 ცხვირის ღრუს წინა ნაწილი аа. ethmoidales anterior et posterior - a. ophthalmica.

 v. nasus externus v. facialis и v. ophthalmica.

 v. cavitas nasi v. Sphenopalatina plexus pterygoideus.

 ლიმფური დრენაჟი გარეთა ცხვირიდან და ნესტოებიდან ყბის და ნიკაპის ლიმფურ კვანძებში ქვედა ყბის
ლიმფურ კვანძებისაკენ.

 ცხვირის ღრუს წინა ნაწილის ლორწოვანი გარსის ინერვაცია ხდება - n. ethmoidalis anterior - n.nasociliaris –
ophthalmica - n. trigeminus.

 დანარჩენი ნაწილი - ნიჟარები და ცხვირის ძგიდე - იღებენ ინერვაციას ganglion pterygopalatinum - n. maxilaris
- n. trigeminus - nn. nasales posteriores et n. nasopalatine.
 ცხვირის ღრუს ფუნქციები:

 1. ჰაერის გამტარი.

 2. ჰაერის ნაკადის რეგულირება.

 3. ჰაერის დამატენიანებელი და გათბობა.

 4. ჰაერის გაწმენდა უცხო ნაწილაკებისგან.

 5. მიღება.
ასაკობრივი მახასიათებლები
 გარე ცხვირისა და ცხვირის ღრუს ანომალიები

 არინია - არის ცხვირის თანდაყოლილი არარსებობა.

 დირინია - არის ცხვირის გაორმაგება, ხშირად მწვერვალის გაყოფა.

 ცხვირის ძგიდის გადახრილობა - არის ცხვირით სუნთქვის გაძნელება და

სითხის გადინება პარანასალური სინუსებიდან.

 ქოანალური ატრეზია - ცხვირით სუნთქვა შეუძლებელია.

მადლობა ყურადღებისთვის !