U.D.

5
POR QUE SOMOS DIFERENTES?

CONCEPCIÓN VILLAR MOURE

1. XENÉTICA MENDELIANA

Gregor Mendel (1822-1884) é considerado o “pai” da xenética.

Realizou experiencias de hibridación con plantas (Pisum
sativum).

Estuda a herdanza biolóxica:

• Como se transmite a información de pais a fillos?
• En que tipo de moléculas se almacena esta información?
• Como se utiliza esta información para que se manifesten os caracteres?
 PRINCIPAIS CONCEPTOS

a) CARÁCTER:
●
Cada un dos rasgos físicos dun ser vivo.

b) XENE:
●
Fragmento de ADN que controla un determinado carácter.
●
Situado nos cromosomas, nun lugar chamado locus (loci en plural)
e) ALELOS:

●
Distintas “versións” que pode ter un xen.
●
Represéntanse por letras iguais: maiúscula para o alelo dominante (A) e a mesma letra en
minúscula para o alelo recesivo (a)
f) HOMOCIGÓTICO e HETEROCIGÓTICO:
Como nas nosas células hai 2 alelos, un paterno e outro materno, estos poden ser iguais ou
diferentes.
➢
Se son iguais → raza pura ou homocigoto (AA, aa)→ esa característica sempre se manifesta.
➢
Se son distintos → híbrido ou heterocigoto (Aa)→ só se expresa o carácter dominante,
quedando oculto o recesivo, aínda que poida pasar á descendencia.
c) XENOTIPO: conxunto de xenes dun individuo.

d) FENOTIPO: aspecto que observamos nun individuo. Depende do xenotipo e de factores

ambientais.

Actividades 1,2, 3 e 4.
 2. EXPERIENCIAS E LEIS DE MENDEL

MATERIAL

Mendel realizou as súas investigacións co

chícharo (Pisum sativum), por varios motivos:

1) Presentaba variedades con sete

características facilmente observables e que
podían aparecer en 2 formas distintas.

2) É unha planta fácil de cultivar e de rápido

crecemento; podía estudar a transmisión en
varias xeracións en pouco tempo.

3) Presenta tanto autofecundación como

fecundación cruzada.
 MÉTODO MENDELIANO

1) Escollía plantas que se diferenciaban nun só carácter (como a cor da flor).

2) Realizaba cruzamentos controlados.
3) Estudaba a transmisión do carácter á descendencia o longo de varias xeracións.
4) Cada cruzamento repetíao moitas veces.
5) Os resultados sometíaos a un tratamento estadístico axeitado.

Os resultados resumiunos en 3 leis:

 1º EXPERIMENTO:

Cruzou plantas de flores vermellas con plantas de flores blancas → a 1ª xeración filial (F 1) é de
flores vermellas, desaparecendo o carácter “blanco”.
 Explicación:
A cor depende dun xen con dous alelos: (R, r)
O carácter vermello é dominante.
As plantas de flor vermella son RR. As de flor
blanca son rr.
• Plantas de flor vermella→ gametos R.
• Plantas de flor blanca → gametos r.
Ao fecundarse os gametos, os alelos R e r
xúntanse → plantas fillas serán híbridas (Rr).

1º Lei da uniformidade:
Cando se cruzan dúas variedades de líneas
puras, os descendentes son todos
heterocigotos de xenotipo e fenotipo
idéntico.
2º EXPERIMENTO:

Ao cruzar entre si plantas da F1, obtén a 2º xeración filial (F2): plantas de flores vermellas
(3/4) e plantas de flores blancas (1/4).
 Explicación:

Cada planta da F1 (Rr) produce un 50% de

gametos R e un 50% de gametos r.
Na fecundación hai 3 posibilidades:
 Que se combinen dous gametos R → plantas
RR (flores vermellas).
 Que un gameto R se una a outro r → Rr
(vermellas).
 Que se unan dous gametos r → rr (blancas).

2º Lei da segregación: os alelos dun xene

sepáranse cando se forman os gametos e
poden volver a reunirse na fecundación.

Actividades 5-11
 RETROCRUZAMENTO
OU CRUZAMENTO PROBA

Método co que se pode averiguar se un individuo é homocigótico dominante ou

heterocigótico, xa que presentan o mesmo fenotipo. Consiste en estudar a descendencia
resultante do cruzamento entre un individuo problema (AA ou Aa) e outro homocigótico
recesivo (aa).

➢ Se todos os descendentes do cruzamento proba son de fenotipo dominante; o

individuo problema debe ser, necesariamente, homocigótico.
➢ Polo contrario, se a metade da descendencia presenta o fenotipo dominante e a outra
metade é recesivo, o individuo problema é heterocigótico.

Actividade 12.
3º EXPERIMENTO:

Estudou a herdanza simultánea de dous caracteres.

Cruzou plantas de sementes amarelas e lisas (AALL), con plantas de sementes verdes e
rugosas (aall).

Na F1 obtivo só plantas
“amarelas-lisas” (AaLl), pola
combinación de gametos AL e
gametos al.
Pero ao cruzar plantas AaLl da F1
obtivo as seguintes
combinacións na F2:
9/16 “amarelo-liso”
3/16 “amarelo-rugoso”.
3/16 “verde-liso”.
1/16 “verde-rugoso”.
 Explicación: a clave está na formación dos gametos das plantas AaLl.

As parellas de alelos combínanse

entre si como se foran
independentes, formando 4 tipos de
gametos diferentes: AL, Al, aL e al.
Ao fecundarse ó azar, forman todas
as combinacións de caracteres
posibles.

3º Lei da transmisión
independente dos caracteres:
os alelos de un xene que determinan
cada carácter hérdanse de forma
independente uns de outros.

Actividades 13-17
 As leis de Mendel cúmplense cando:

1. O carácter está deteminado por un xene con dous alelos. Pero existen casos de:
➔
Alelismo múltiple: un carácter está determinado por máis de dous alelos (grupo
sanguíneo ABO)
➔
Herdanza polixénica: un carácter está determinado por moitos xenes e a influencia do
medio (peso, altura…)

2. A dominancia é completa dun alelo sobre outro.

➔
Noutros casos a relación entre os alelos é diferente: codominancia e herdanza
intermedia.

3. A herdanza dos xenes é independente nos casos de xenes que se encontran en distintos
cromosomas.
➔
Sen embargo, os xenes situados nun mesmo cromosoma tenden a herdarse
conxuntamente: xenes ligados.
3. HERDANZA INTERMEDIA e CODOMINANCIA

Os dous alelos expresan por igual a súa información:

a) o fenotipo do individuo heterocigótico é unha mestura da combinación de ambos alelos:
herdanza intermedia.
b) no fenotipo do individuo heterocigótico poden observarse características de ambos os
proxenitores: codominancia.

Actividades 18-21.
 4. ALELISMO MÚLTIPLE: GRUPO ABO

O carácter está controlado por tres alelos: A, B e O.

Entre eles hai distintos grados de dominancia: A e B son dominantes sobre O e codominantes
entre si.

Actividades 22-24
5. HERDANZA DO SEXO

O sexo está determinado polo cromosoma sexual que aporta o espermatozoide (X ou Y), xa
que todos os óvulos aportan o cromosoma X.
Existe a mesma probabilidade de xerar un neno que unha nena (50%)
 6. HERDANZA LIGADA AO SEXO
Os cromosomas X e Y teñen partes homólogas e partes que non o son.

Parte homóloga: segmento homólogo ou apareante: posúen os mesmos xenes e permite o

entrecruzamento durante a meiose.

 Parte non homóloga: segmento diferencial: posúe xenes exclusivos.

Caracteres que dependen do segmento diferencial

de Y → só se transmiten de pais a fillos homes.
Son moi poucos.

Caracteres que dependen do segmento diferencial

de X → transmítense a homes e mulleres aínda
que a súa manifestación pode ser distinta. → caso
de daltonismo e hemofilia
 HEMOFILIA (HERDANZA LIGADA AO CROMOSOMA X)
Alteración na coagulación do sangue.
XH é o xene normal e Xh o xene recesivo causante da hemofilia.

Na muller:
XHXH → normal
XHXh → normal, portadora
XhXh → hemofílica

No home:
XHY → normal
XhY → hemofílico
 DALTONISMO (HERDANZA LIGADA AO CROMOSOMA X)

Consiste na dificultade para distinguir o vermello e o verde.

O alelo responsable é recesivo (Xd); o alelo normal é dominante (XD).

Na muller:
XDXD (normal
XDXd (normal, portadora)
XdXd (daltónica)

No home:
XDY (normal).
XdY (daltónico)

Actividades 25-30
REPASO XERAL (1-11)