ღვიძლის ციროზი

ღვიძლის ციროზი არის ღვიძლის სხვადასხვა ქრონიკული დაავადების საბოლოო პათოლოგიური შედეგი, ხოლო
ფიბროზი ციროზის წინამორბედია. მრავალი ტიპის უჯრედი, ციტოკინები და miRNA-ები მონაწილეობენ ღვიძლის
ფიბროზისა და ციროზის დაწყებასა და პროგრესირებაში. ღვიძლის ვარსკვლავური უჯრედების (HSCs) გააქტიურება
გადამწყვეტი მოვლენაა ფიბროზის დროს. ღვიძლის სინუსოიდური ენდოთელური უჯრედების დეფესტრაცია და
კაპილარიზაცია არის ღვიძლის ციროზის დროს ღვიძლის დისფუნქციის ძირითადი ხელშემწყობი ფაქტორები.
გააქტიურებული კუპფერის უჯრედები ანადგურებს ჰეპატოციტებს და ასტიმულირებს HSC-ების გააქტიურებას.
• ალკოჰოლით გამოწვეული ციროზი
ღვიძლის დაზიანება იწყება სტეატოზით, რაც იწვევს სტეატოჰეპატიტს, პროგრესირებად ფიბროზს და
საბოლოოდ, თუ შეუმოწმებელია, ციროზამდე. ცხოველებსა და ადამიანებში ცილოვან-კალორიული არასწორი კვება
იწვევს მხოლოდ სტეატოზს, რომელიც შეიძლება იყოს მძიმე და ფართო, მაგრამ არ გამოიწვიოს მნიშვნელოვანი
ფიბროზი დაარასოდეს ციროზს. სინამდვილეში, ღვიძლში წინასწარ ჩამოყალიბებული კოლაგენი იხსნება ცილის
დეფიციტით.

• B ჰეპატიტით გამოწვეული ციროზი

B ჰეპატიტი არის ვირუსული ინფექცია, რომელიც აზიანებს ღვიძლს და იწვევს როგორც მწვავე, ასევე ქრონიკულ
დაავადებას. ზოგ ინდივიდში B ჰეპატიტის ვირუსმა შეიძლება ღვიძლის ქრონიკული ინფექცია, რომლისგანაც
შემდგომში შეიძლება განვითარდეს ღვიძლის ციროზი ან ღვიძლის კიბო. B ჰეპატიტის ვირუსით ზრდასრულ
ინფიცირებულთა 90% გამოჯანმრთელდება და სრულად იკურნება 6 თვეში.
• C ჰეპატიტის ვირუსთან
დაკავშირებული ციროზი
HCV ადამიანის ორგანიზმში აღწევს ჰემატოგენური
გზით, ძირითადად სისხლის გადასხმით, HCV
ინფექცია, რომელიც ხშირად იწვევს ღვიძლის
ქრონიკულ დაავადებას, ძირითადად იწყება ბევრად
უფრო ხანდაზმულ ასაკში. ხშირად პროგრესირებს
ანთებიდან მუდმივ, შეუქცევად ნაწიბურამდე.
ნებისმიერ შემთხვევაში, ციროზის ყველაზე
გამორჩეული თვისება არის ღვიძლის ფიბროზი.
ღვიძლისმიერი
ფიბროზი არის დინამიური პროცესი, რომლის
დროსაც ღვიძლი რეაგირებს მუდმივი დაზიანების
პირობებზე, რაც იწვევს ფიბრილარული უჯრედგარე
მატრიქსის დეპონირებას, ჰეპატოციტების
რეგენერაციას,დარღვეული მიკროვასკულარული
არქიტექტურა და ტერმინალური ციროზი.
მრავლობითი ეტიოლოგიით გამოწვეული ციროზი ეტიოლოგიური
აგენტებს/ფაქტორებს, რომლებიც ხელმისაწვდომია ან არსებობს ფართო გეოგრაფიულ
ტერიტორიებზე რომლებიც იწვევს ციროზს, ასეთი კომბინირებული თავდასხმის შემთხვევაში
ციროზი ზოგადად ვითარდება უფრო სწრაფი და აქვს უარესი პროგნოზი, ვიდრე ერთი
ეტიოლოგიური აგენტით/ფაქტორით გამოწვეული
 • პორტული ჰიპერტენზია-პორტული ჰიპერტენზია არის წნევის მომატება
პორტული ვენის (კარის ვენის) ტოტებში. კარის ვენა დიდი ზომის ვენაა, რომელშიც სისხლი
ნაწლავებიდან ღვიძლისკენ მიედინება.
პორტულ სისხლძარღვებში წნევა შეიძლება გაზარდოს ორმა ფაქტორმა.
ესენია:
1. სისხლის მომატებული მოცულობა, რომელიც მიედინება სისხლძარღვებში;
2. სისხლის ნაკადის დინებისადმი ღვიძლის მომატებული რეზისტენტობა.
ბლოკირება შეიძლება იყოს ღვიძლშიგა (ღვიძლის ციროზის შედეგად) და ღვიძლგარეთა
(ელენთის ვენის თრომბოფლებიტი ბავშვებში, რომლებმაც ახალშობილობის პერიოდში
გადაიტანეს ჭიპისმიერი სეფსისი; კარის ვენის თანდაყოლილი პათოლოგია). ბავშვებში
ღვიძლგარეთა ბლოკირება საკმაოდ იშვიათია.
პორტული ჰიპერტენზიით გამოწვეული
ციროზი,
ღვიძლის უჯრედებზე ჩანს ცხიმის
ნარინჯისფერ-წითელი წვეთები,
უჯრედების ცხიმოვანი დისტროფია,
შემაერთებელი ქსოვილის ფენებში დიდი
რაოდენობით ცხიმების არსებობა
სუდანის შეღებვის მეთოდი 60X
A-გაცხიმოვნებული და დანეკროზებული ღვიძლის
უჯრედები გამოწვეული პორტული ჰიპერტენზიით
B-ღვიძლის დიდი უჯრედები რამდენიმე ბირთვით,
რეგენერაციული სიმპლასტებით
C-დარღვეულია ღვიძლის სტრუქტურა
ისინი მოწყვეტილია და გარშემორტყმულია
შემაერთებელი ქსოვილის ფენებით
პრეპარატი შეღებილია პიკროფუქსინით 60X
გამომწვევი მიზეზები
აუტოიმუნური ჰეპატიტი. ამ დროს იმუნურ სისტემას საკუთარი უჯრედები უცხო ჰგონია და მათ ომს უცხადებს.

მემკვიდრეობითი დაავადებები. ზოგიერთი ამგვარი პათოლოგია ამა თუ იმ მინერალის, მაგალითად, სპილენძის

ან რკინის, სიჭარბეს და ღვიძლში დაგროვებას იწვევს.
ნაღვლის სადინარების შეგუბება. ნაღველი ღვიძლში წარმოიქმნება, ნაღვლის ბუშტის გავლით
ნაწლავებში გადადის და ორგანიზმს ცხიმის გადამუშავებას უადვილებს. ზოგიერთი დაავადება
სადინარების ანთებას, დანაწიბურებას და დახშობას იწვევს, ღვიძლში ჩარჩენილი ნაღველი კი ამ
ორგანოს კარგს არაფერს უქადის. ახალშობილებს ციროზი ზოგჯერ ბილიარული ატრეზიის –
ნაღვლის სადინართა თანდაყოლილი დახშობის – შედეგად უყალიბდებათ.

ტოქსიკურ ნივთიერებებთან გახანგრძლივებული კონტაქტი. ღვიძლი ალკოჰოლის, წამლებისა და

სხვა ტოქსინების პირველი გამნეიტრალებელია. ზოგიერთ შხამთან, მაგალითად, დარიშხანთან
კონტაქტი ანდა ზოგიერთ მედიკამენტზე ძლიერი რეაქცია ზოგჯერ ღვიძლის მძიმე დაზიანებას
იწვევს.
 გართულებები
კარის ვენის სისტემაში წნევის მომატება (პორტული ჰიპერტენზია). ნაწლავებიდან, ელენთიდან და კუჭქვეშა
ჯირკვლიდან მთელი სისხლი ერთი დიდი სისხლძარღვით, ე. წ. კარის ვენით, ღვიძლში შედის. თუ ნაწიბუროვანმა
ქსოვილმა ღვიძლში ნორმალურ ცირკულაციას ხელი შეუშალა, სისხლი გროვდება და ვენაში წნევის მომატებას
იწვევს.
* ვენების გაფართოება (ვარიკოზი). როცა ჩვეულ გზაზე საცობია, სისხლი გამოცდილი მძღოლივით შემოვლით
გზებს ეძებს და პოულობს კიდეც: კუჭსა და საყლაპავში, ხანდახან – ჭიპის ირგვლივ ანდა სწორ ნაწლავში. ამ
სისხლძარღვებს თხელი კედელი აქვს და სისხლის აუტანელი წნევისგან ბევრად უფრო ადვილად სკდება. ისე
რომ, კუჭის ან საყლაპავის ვენებიდან სიცოცხლისთვის საშიში სისხლდენაც კი შეიძლება განვითარდეს.
*
სითხის შეკავება. კარის ვენის სისტემაში წნევის მომატება, ნივთიერებათა ცვლის მარეგულირებელი
ჰორმონებისა და მინერალების ცვლილებები შეშუპებას იწვევს. სითხე გროვდება ორგანიზმის ღრუებშიც
(მაგალითად, მუცლის ღრუში). ამას ასციტი ჰქვია და, როგორც წესი, ციროზის შორსწასული ფორმის ნიშანია.
* სისხლჩაქცევები და სისხლდენები. სისხლის შედედებაში მონაწილე მრავალი ცილა ღვიძლში წარმოიქმნება,
ამიტომ ციროზის დროს თრომბის წარმოქმნა გაძნელებულია. იკლებს თრომბოციტების რაოდენობაც და
პაციენტი სისხლდენისკენ ხდება მიდრეკილი.
სიყვითლე. როცა ღვიძლი ბებერი ერითროციტების მონარჩენ ბილირუბინს ვეღარ გარდაქმნის, ეს პიგმენტი
სისხლსა და ორგანიზმში გროვდება. სწორედ იგი აყვითლებს კანსა და სკლერებს. იმავე მიზეზით შარდი მუქი
ყავისფერი ხდება, განავალი კი, პირიქით, პიგმენტის ნაკლებობის გამო თიხისფერს იღებს.
* ქავილი. მას კანში დალექილი ნაღვლის მჟავები იწვევს.
* ღვიძლისმიერი ენცეფალოპათია. ციროზით დაზიანებულ ღვიძლს შხამებისგან ორგანიზმის გაწმენდა უჭირს. არ
არის აუცილებელი, ეს უკანასკნელნი იქ გარედან მოხვდნენ, – ადგილობრივი წარმოებისაც უხვად მოგვეპოვება.
თუნდაც ცილის დაშლის დროს წარმოქმნილი ამონიუმი, რომლის ჭარბი ოდენობა ტვინს აზიანებს და ფსიქიკური
მდგომარეობის, ქცევისა და პიროვნული თვისებების შეცვლას იწვევს. თავდაპირველად გულმავიწყობა,
დაბნეულობა და გუნება-განწყობის ხშირი ცვლილება იჩენს თავს, შორსწასულ შემთხვევებში კი დელირიუმი
(ცნობიერების აშლა ბოდვითა და ჰალუცინაციებით) და კომა.
*
სუსტი ძვლები (ოსტეოპოროზი). ციროზის დროს D ვიტამინისა და კალციუმის
ცვლაც ირღვევა, ისინი კი მეტად მნიშვნელოვანია ძვლების ზრდისა და
სიჯანსაღისთვის. ამიტომაც სუსტი, მსხვრევადი ძვლები ხშირად არის ციროზის
გართულება. ოსტეოპოროზის რისკის შემცირება კალციუმისა და D ვიტამინის
მიღებით შეიძლება.
* ღვიძლის კიბო. ციროზის დროს იზრდება ღვიძლის უჯრედების ავთვისებიანი
გადაგვარების რისკი.
დიაგნოზი
ციროზის დიაგნოზი, ჩვეულებრივ, ეფუძნება სიმპტომებს, ფიზიკური გამოკვლევის შედეგებს და რისკფაქტორების
(მაგალითად, ალკოჰოლიზმი) გათვალისწინებას. ფიზიკური გამოკვლევის დროს ექიმმა შეიძლება შეიგრძნოს მცირე ზომის
მკვრივი ღვიძლი, ზოგჯერ – მცირე ზომის კვანძები ღვიძლის ზედაპირზე ან გადიდებული ელენთა.

ღვიძლის ფუნქციების შეფასების მიზნით სისხლის ანალიზები ტარდება. შედეგები ხშირად ნორმალურია, რადგანაც კვლევის
ეს მეთოდი შედარებით ნაკლებად მგრძნობიარეა, ხოლო ღვიძლს ძალიან დიდი რეზერვები აქვს, მაშინაც კი შეუძლია თავისი
ფუნქციების შესრულება, როდესაც მისი საერთო აქტივობა ნორმის 85%-ით არის შემცირებული. ტარდება სისხლის
კლინიკური ანალიზი ანემიის ან სხვა გადახრების გამოსავლენად, ჰეპატიტის ან სხვა სავარაუდო მიზეზის დასადგენად.
ულტრაბგერამ და კომპიუტერულმა ტომოგრაფიამ შეიძლება გამოავლინოს ღვიძლის შეჭმუხვნა ან პათოლოგიური
კონფიგურაცია, რაც სავარაუდოს ხდის ციროზის არსებობას. რადიონუკლიდური სკანირების (გამოიყენება რადიოაქტიური
იზოტოპი) დროს შეიძლება განისაზღვროს, ღვიძლის რომელი ნაწილი ფუნქციონირებს ნორმალურად და რომელია
დანაწიბურებული. თუ დიაგნოზი ჯერ კიდევ დაუზუსტებელია, ტარდება ღვიძლის ბიოფსია (ქსოვილის ნიმუშის აღება მისი
მიკროსკოპით გამოკვლევის მიზნით). ეს უკანასკნელი და, ზოგჯერ, სისხლის ანალიზები გვეხმარება ციროზის მიზეზის
განსაზღვრაში.

თუ ციროზის დიაგნოზი დადასტურდა, ყოველ 6-12 თვეში უნდა ჩატარდეს გამოკვლევები ღვიძლის სიმსივნის გამოსავლენად;
იგულისხმება სისხლის ანალიზი ალფა-ფეტოპროტეინის დონის განსასაზღვრავად და ულტრასონოგრაფია. ალფა-
ფეტოპროტეინის (ნაყოფის ღვიძლის უმწიფარი უჯრედების მიერ წარმოქმნილი ცილა) დონე იმატებს, თუ ღვიძლში სიმსივნე
ვითარდება.
მკურნალობა

ციროზი, ჩვეულებრივ, პროგრესირებადი დაავადებაა. ალკოჰოლის

მიღების შეწყვეტა აფერხებს ღვიძლის შემდგომ დანაწიბურებას, მაგრამ
უკვე მიყენებული ზიანის შებრუნება არ ხდება. ალკოჰოლის მცირე
რაოდენობით მიღების გაგრძელებაც კი განაპირობებს დაავადების
პროგრესირებას და სერიოზულ გართულებებს, მათ შორის სისხლიან
ღებინებას, სითხის დაგროვებას მუცლის ღრუში. გამოსავალი
არაკეთილსაიმედოა.

ციროზის სამკურნალო მეთოდები არ არსებობს. პროგრესირების

შეფერხება შესაძლებელია ადრეულ სტადიებზე. აუცილებელია მიზეზის
მოცილება და გართულებების მკურნალობა.
მადლობა ყურადღებისთვის