Professional Documents
Culture Documents
1
SEENSA:
Barreessaan Phaawuloosii dha. Inni ergamoota 12 keessa hin turre. Ergamaa kan
inni ta’e Kiristoosiin ture HoE 9:3-9, 22:6-11, 26:12-18. Phaawuloos adeemsa
ofiif hin dhaabin kanneen akka waldaa biyya Roomaatii fi Qolosaayisiif xalayaa
dura ergaman. Ergaan gara warra Roomaa kunis kan barraa’e bara 55 DK.K.B ture.
Bakki inni taa’ee barreesses magaalaa Giriik kan taate Qorontoos keessa taa’eeti.
jala turan. Magaalaan Roomaa magaalaa guddoo Xaaliyaan kan yeroo sanaatii fi
yeroo ammaati. Kaayyoon ergaa kanaas kakuu haaraa keessatti ergaa wangeela
A. Seensa (1:1-17)
2
c) Qajeelummaa Waaqayyoo (3:21-31)
G. Gudunfaa (15:14-16:27)
3
BOQONNAA 1
1:1-7: Nagaa Gaafachuu: ergamaa jechuun angoo tajaajilaa kan kakuu haaraa
warroota wangeela lallabanii fi waldaa dhaabaniif kennamu yoo ta’u, angoo kanas
Kiristoosirraa akka fudhate dubbata. Kunis ergamoota 12 keessa waan hin jirreef
fudhata akka argatuuf ture. Sabani isaas yeroo sanatti angoon nama tajaajiluu tokko
fudhata isaatiif iddoo ol aanaa waan qabuuf. Sababni inni ergamaa ta’eefis warren
yihudoota hin ta’in gara Waaqayyootti fiduuf akka ta’es ni dubbata. Kana erga
ibseen booda nagaa isaa isaaniif dhiheessa. Kanas “…warra Waaqayyo jaallatee isaaf
akka qulqullooftaniif isin waame” jedhee isaan ibsa. Kunis ibsa Kiristiyaanotaa isa
sirriidha.
biyya gara garaarraa yeroo baay’ee gara roomaatti waan deemaniif “… amantiin
keessan guutummaa biyya lafaatti waan beekameef” jechuun isaa sirrii ture.
inni jedhe, nurras bifaan, sanyiidhaan, teessuma lafaatiin, afaaniin utuu adda hin
4
wangeela dhaga’uun jireenya fida. Wangeelichis hojiin dinqisiisaan karaa
jiraachuu yoo ta’u kunis Waaqayyootti amanuu diduudha. Akkuma 1Qor 1:18-21
gowwummaadha, nuyi warra karaa fayyinaa irra jirruuf garuu, inni human
Waaqayyooti” jedhutti, warra Waaqayyoo hin qabne kajeellaa garaa isaaniittis
dabarsee akka kenne dubbata. Kutaa kana keessatti si’a sadi (24,26 fi 28 irratti)
BOQONNAA 2
Keessumattuu yihudoota saba isatiif, kunis ofii isaanii warra kaan caalaa qulqulloota
akka ta’anitti waan of laakka’aniif, akkasumas namoota kaan ofii gaditti waan
dhufa.
namnin Waaqayyootti dhi’aachuu akka hin danda’in gaaffilee garaa garaatiin isaan
hubachiisuuf yaala.
5
BOQONNAA 3
yihudootaa ta’ee dubbata. Asittis gaafillee gara garaa kaasa. Faayidaan yihudii ta’uus
“sagaleen abdii Yihudootatti kennamuu isaati” jedha. Kanas kan godheef yaada
caalaatti akka mul’isu dubbata. Namoonni tokkoo tokko garuu cubbuu baay’ee yoo
3:9-20: Namni Qajeelaan Tokko Ille Hin Jiru: kanas yihudootaa fi warra
yihudoota hin taane gidduu garaagarummaan akka hin jirre argisiisuuf dubbate.
Kana qofas osoo hin taane nuu fi saboota saboota olla keenyaa gidduu garaa
garummaan akka hin jirree fi dhala namaa hundumaaf ilaalcha gaarii akka
3:21-31: Akka Itti Waaqayyo Qajeelaa Nama Godhu: kunis seeraan osoo
6
BOQONNAA 4
Abrihaamiif kenname addunyaa hundaaf kan inni ta’u seera eeguudhaan osoo hin
raawwatama.
BOQONNAA 5
keenyaan Waaqayyoo wajjiin nagaa qabna. Kunis isa wajjiin araaramuu keenyaan
“Nuyi amma illee of dadhaboo taanee jirruu yeroon yaadame yommuu ga’etti
Kiristoos warra akkuma keenya Waaqayyoo irraa fagaatan hundumaaf du’e. Tarii
namni nama waan gaarii godhe tokkoof du’uuf fedha qaba ta’a malee…”
Dadhaboota jechuun isaa, diduudhaafis seerichaaf bitamuudhaafis human kan hin
qabne jechuudha. Kanaaf yeroo Waaqayyo diina kee jaaladhu jedhu dinqisiifachuun
Duuni gara ilmaan namaa hundumaa dhufee ture. Muusee fi Abrihaam gidduu
7
waaggaa 400 tu jira. Seerri garuu muuseef kenname. Seerri cubbuun maal akak ta’e
namatti hima. Seera irraan darbuun cubbuudha. Namnoota seera qaban seeratu itti
farada. Seera dura kanneen jiran seera Waaqayyo laphee isaaniirra kaa’e dhaga’uu
yoo baatan du’atu isaaniif qophaa’eera. Kunis ilma namaa kan ta’e hundi karaa
Addaam waan du’uuf. Nuuf garuu jireenyi argameera innis karaa Yesuus
Kiristoosiitiin mul’ate.
BOQONNAA 6
duuneerra. Jireenya keenya isa kana booda jiru Kiristoosiif malee cubbuudhaaf hin
jiraannu.
hin danda’amu.
BOQONNAA 7
1500 dura yihudootaaf karaa Muusee kennamee ture. Namoonni barreesseef kunis
baay’een isaanii yihudoota turan. Sababnis “ isin warra seera hubattanitti nan
8
dubbadha” yeroo jedhu yihudoota ta’uu argisiisa. Seera akka abbaa manaatti,
yihudootas akka haadha manaatti fudhatee isaan barsiisa. Hanga abbaan manaa sun
jirutti haati manaa isatti hidhamtee akka inni jiru, erga inni du’ee booda hiikamtee
akka jirtu isaanis beeku. Kanaafis yihudoonni seera jalaa ba’anii gara ayyaana karaa
Kiristoos argamuuttu akka dhufuu qabanii fi kunis yakkaa akka hin taane dubbata.
7:7-13: Hojii Seeraa: cubbuun maal akka ta’e kan beeksisu seera dha. Du’a kan
fide garuu seera osoo hin taane cubbuu dha. Seerri qulqulluu, qajeelaa fi gaarii akka
ta’e dubbata.
7:14-25: Wal’aansoo Nama Keessaa: falmii kun osoo hin amanin ta’ee erga
isa moofaa waan fannisnuuf garbicha cubbuu ta’uu hin dandeenyu. “ cubbuu isa na
keessa jirutu na hijjachiisa…” kan inni jedhu miira cubbuu keessa namaa jiru
jechuudha. “ana nama gadadamaa, foon isa gara du’aatti na geessu kana harkaa
ibsamee jira. Galanni Waaqayyoof haa ta’u. fannoo Kiristoos jalatti baqannee fedhii
BOQONNAA 8
yihudootaaf kenname firdii qaba. Firdichis du’adha. Kana jalaas kan nu baasu
“eegaa amma firdiin warra Kiristoos Yesuusitti qabamanii jiraatanitti faradamu hin
jiru” isa jedhuu dha. Qajeelummaan nuuf lakkaa’amus kan keenya osoo hin taane
9
kan Kiristoosii ti. Sababni isaas inni osoo cubbuu tokkolle hin qabaatin fannoorratti
8:18-29: Ulfina Isa Mul’achuuf Jiru: namni akka Phaawuloosiitti rakkinni irra
ga’e muraasa dha 2Qor 6:4-10, 11:23-28. Garuu garuu yeroo ulfina isa dhufuuf
jiru saniin wal bira qabamu inni kun homaa miti. Kanaaf nuutis ulfina sana of
nurraa eegama. Uumamni hundinuu mul’achuu keenya eegaa jira. Nuuti garuu
abdii keenya sana bira ammayyuu hin geenye. Lafarra hamma jiruutti foon keenya
kanaan rakkina baay’ee argina. Kanaafis Waaqayyoo kannaa nuuf kenne qaba.
Innis:
wajjiin jiraannaan wanti nuun mormu hin jiru. Jireenya qajeellummaa keessatti
itti nuuf dabalamu. Kanaaf nuutis jireenya keenya keessatti wanta Waaqayyoodhaan
olitti jaalannu qabaachuu hin qabnu. Kanas jireenya keenya keessa ilaallee
10
BOQONNAA 9
foo’ame ta’us, kennaa Waaqayyo karaa Kiristoos isaaniif kenne beekuu dhabuu
waan hin diigamneef eebbi Abrihaam warra Kiristoositti amanan hundumaaf karaa
amantii ta’eera.
isa dha’uun maaliif akkas na goota akka hin jenne, inni kaan meeshaa ulfinaatiif,
kaan meeshaa salphinaatiif hojjata. Akkamille taanaan Waaqayyo hojii isaatiin hin
BOQONNAA 10
Kiristoos xumura seeraati. Kanaafis erga Kiristoos dhufe booda gara Waaqayyootti
dhi’aachuudhaaf seera hordofuun bara kakuu haaraatti sirrii miti. Inni karaa sirrii
keenyaa ti. Isa barbaaduudhaafis namoonni akka ol hin bane inni gad bu’eera. Gara
si’ooliittis akka hin buuneef inni du’aa ka’eera. Kanaaf fayyina argachuudhaaf
“Yesuus gooftaa akka ta’e afaan keetiin yo beeksifte, Waaqayyo du’aa akka isa
11
BOQONNAA 11
fayyinaa akka qabanii fi warri yihudoota hin taanes akka ol of hin qabne dubbata.
nama hundumaaf akka inni ta’e dubbata. Israa’eloonnis abdii akka qaban macaafa
BOQONNAA 12
keessaa inni guddaan namummaa ofii aarsaa godhanii Waaqayyoof dhi’eessuu dha.
Namummaan keenya kuni isa moofaa osoo hin taane isa haaraa ta’uu qaba. Hamma
Jaalala qabaachuu
Wal gargaaruu
12
Keessummaa wal fudhachuu
BOQONNAA 13
Waaqayyoo biraa waan dhufuuf warra isin irratti aboo qabaniif abboomamaa. Fak
diduu dha. Isaan warra Waaqayyo nama hamaa hojjatan ittiin adabuudhaaf
kaa’atee dha. Gaaffiin guddaan asitti ka’u, “ yoo isaan waan hamaa Waaqayyoof hin
taane hojjatan ta’e hoo?” kan jedhuu dha. Deebiin isaas abboomamuu hin qabnu
kan jedhuu dha. Isaaniif osoo hin taane yaada Waaqayyootiif abboomamuu qabna.
13:8-10: Waan Waliif Gochuun Ta’u: jaalalli gudunfaa seeraa waan ta’ee
jaalala yoo ta’e malee gatii walirraa qabaachuu akka hin qabne dubbata. Kana
jechuun walirraa hin liqeeffatinaa jechuu miti. Nama liqeeffatuus liqeessaa waan
jedhamneef liqeeffachuun cubbuu hin ta’u. Garuu yoo liqeeffanne dafnee deebisuu
qabna. Gatiin nurra jiraachuu qabu kan jaalalaa qofa ta’uu qaba. Nama biro
13
keenya akkuma hattuu, halkaniin tasa dhufa. Guyyaa dhufatii isaan Abbaa malee kan
BOQONNAA 14
14:1-12: Yaada Waliitti Dafanii Akka Hin Faranne: eroo baay’ee namoonni
amantiitti jajjaboo ta’an kanneen dadhaboo ta’anitti dafanii faradu. Kun garuu
dadhabina hafuuraatiif nama kamittuu faraduu akka hin qabnee fi Waaqayyo isaa
keessumattu seera nyaataatiin gufuu walitti ta’uu akka hin qabne dubbata. Wanta
gara keessaatti seenu osoo hin taane keessa namaatii ba’utu nama xureessa. Sababni
BOQONNAA 15
baachuu qabu malee ofii isaanii qofa gammachiisuudhaaf jiraachuu hin qaban.
yihudoonni warra yihudoota hin taane akka simataniif, garaa garummaa tokko
14
15:14-21: Sababii Akkasitti Caafeef Mul’isuu Isaa: hafuurri qulqulluu isa
wajjiin ta’ee hojii guddaa warra yihudoota hin taane gidduutti waan hojjateef.
fuudhee warra Iyerusaalem jiraniif geessu achumaan isaan argee yaada isaatti akka
boqotuuf ture.
BOQONNAA 16
hundumaaf dhiheessa.
fidaanii fi daandii keessanirra gufuu kaa’an irraa fagaadhaa, waan gaarii gochuuf
ogeessota ta’aa jedhee isaan gorsa. Xaalayaa kana kan barreesseef nama Xerxiwos
galateeffatee xumura.
15