ბიოლოგიური ომის ანალიზი ერთა ლიგის მიერ 1925 წლამდე

პირველ მსოფლიო ომამდე არსებობდა რამოდენიმე შეთანხმება „მომწამვლელი“ იარაღის

აკრძალვის გამოყენების თაობაზე: სტრანსბურგის შეთანხმება გერმანიას და საფრანგეთს შორის
(1675), ჰააგის მშვიდობის კონფერენცია (1899 და 1907). ამ შეთანხმებებში აკრძალული იყო
მშვიდობიანი მოსახლეობის სასმელი წყლის დაბინძურება მომწამვლელი ნივთიერებებით. ყველა
ამ შეთანხმებაში ძირითადი ყურადღება უფრო ექცეოდა ქიმიურ და არა ბიოლოგიურ იარაღს.
ვაშინგტონის 1922 წლის შეთანხმებაში აკრძალულია ქიმიური იარაღის გამოყენება და არაფერია
ნათქვამი ბიოლოგიურ იარაღზე. ერთა ლიგის ანსამბლეაზე მიღებული რეზოლუციის თანახმად
აუცილებელი იყო ვაშინგტონის შეთანხმებაში შესწორებების შეტანა. ამისთვის ერთა ლიგამ
შექმნა კომისია, რომელიც შეისწავლიდა არა ტრადიციული საბრძოლო იარაღის კერძოდ,
ქიმიური და ბიოლოგიური იარაღის მოქმედების შედეგებს. კომისიამ გამოიტნა დასკვნა რომ
ქიმიური იარაღი წარმოადგენს მნიშვნელოვან საშიშროებას მოსახლეობისათვის, მაშინ როდესაც
ბიოლოგიური იარაღი არ იწვევს მყისიერ დამანგრეველ შედეგებს. თუმცა აქვე იყო
განმარტებული რომ ეს დასკვნა განპირობებული იყო ბიოლოგიური იარაღის გამოყენების შესახებ
მწირი მონაცემებით. აგრეთვე მათი აზრით ბიოლოგიური იარაღი არ წარმოადგენდა
გამანადგურებელ საშიშროებას მოსახლეობისათვის იმიტომ რომ: ა) თანამედროვე ჰიგიენურმა
საშუალებებმა შესაძლებელია გააუვნებელყონ უმეტესობა აგენტებისა; ბ)ბიოლოგიური იარაღმა
შეიძლება უფრო დიდი დარტყმა მიაყენოს მის გამომყენებელს უნებლიედ მის ტერიტორიაზე
ბიოლოგიური აგენტის გავრცელების შემთხვევაში; გ)ბიოლოგიური აგენტების ჩანერგვა იარაღში
საკმაოდ დიდ სირთულეებთან არის დაკავშირებული. ყველა ამ დებულების გათვალისწინებით
არ არის გასაკვირი ის ფაქტი რომ ჟენევის 1925 წლის კონფერენციამდე ნებისმიერ შესაბამის
დოკუმენტში ძირითადი ყურადღება გამახვილებული იყო ქიმიურ და არა ბიოლოგიურ იარაღზე.

პოლონეთის როლი ბიოლოგიური იარაღის აკრძალვის მოთხოვნაში

ჟენევის საერთშორისო 1925 წლის კონფერენციაზე, რომელიც ეძღვნებოდა საბრძოლო იარაღით

და საბრძოლო ტექნიკით ვაჭრობის რეგულაციებს, აშშ-ს დელეგატმა სენატორმა ტეოდორ
ბარტონმა წამოაყენა წინადადება „მხუთავი, მომწამვლელი და მავნე გაზების“ გამოყენების
აკრძალვის თაობაზე. მას მხარი დაუჭირა რამოდენიმე დელეგატმა, მათ შორის პოლონელმა
გენერალმა კაზიმირ სასნოვსკიმ. მისი აზრით „ ამ ბარბაროსული იარაღის აკრძალვა
აუცილებელია იმისათვის, რომ ნებისმიერი ომის გამანადგურებელი შედეგი ოდნავ მაინც ნაკლებ
შემაძრწუნებელი გახდეს“, აგრეთვე გენერალმა სასნოვსკიმ წამოაყენა წინადადება რომ ქიმიური
იარაღის მიმართ გათვალისწინებული აკრძალვები ასევე გავრცელებული ყოფილიყო
ბიოლოგიური იარაღის მიმართ.
1925 წლის 8 მაისს ჟენევის კონფერენციის საერთო საბჭოს გენერალურმა პრეზიდენტმა
დელეგატებს წარუდგინა შესწორებული რეზოლუცია სადაც ეწერა: „ ამერიკელი დელეგაციის
მიერ შემოთავაზებული მასალების, რომელიც ეხება ქიმიური იარაღის გამოყენებას, და
პოლონეთის დელეგაციის წინადადების გათვალისწინებით, ყველა ის აკრძალვა რაც მიღებული
იქნება ქიმიური იარაღის შესახებ ასევე გავრცელდება ბიოლოგიურ იარაღზე, რადგანაც ეს
სავსებით მიუღებელია თანამედროვე ცივილიზაციისათვის“. პრეზიდენტის რეკომენდაციით ეს
შესწორებული რეზოლუცია განსახილველად გადაეგზავნა სამხედრო, საზღვაო და საჰაერო
ტექნიკურ კომისიებს.

პოლონეთის მიერ მოწოდებული შესწორება 1925 წლის 8 მაისს გადაეგზავნა იურიდიულ და

სამხედრო კომიტეტებსაც. ამ შესწორების განხილვის დროს ქიმიური იარაღის აკრძალვამ
წარმოშვა რიგი წინააღმდეგობები ვაჭრობის კონტროლის სფეროში. ეს აკრძალვა უნდა
განხილული ყოფილიყო იმ ეკონომიკური ეფექტების გათვალისწინებით რასაც იგი იქონიებდა
სხვადასხვა ქვეყნებზე. კერძოდ ქიმიური პროდუქტს ორმაგი დანიშნულება აქვს ქიმიური
ნივთიერებები ფართოდ გამოიყენება მრეწველობაში, სოფლის მეურნეობასა და სხვადასხვა
წარმოებებში. პირველი ქიმიური იარაღის გამოყენების ფაქტი 1925 წლამდე, დაფიქსირებული
იყო იპრში, 1915 წლის 22 აპრილს, სადაც გამოყენებული იყო მომწამვლელი გაზები. ერთადერთი
აკრძალვა რომელიც 1899 წელს ჰააგის კონფერენციის რეზოლუციაში დაფიქსირდა ეხებოდა; „
ნებისმიერი სახის ჭურვის გამოყენებას, რომლის ერთადერთ დანიშნულებას წარმოადგენს
მომწამლავი და მხუთავი გაზების გავრცელება“ ეს პუნქტი მრავალ ხარვეზს შეიცავდა რადგანაც
არ იყო საკმარისად კომპლექსური. გარდა ამისა პირველ მსოფლიო ომში მრავალჯერ იყო
დარღვეული ეს პირობები. ამიტომაც აუცილებელი გახდა ახალი დოკუმენტის შემუშავება სადაც
კარგად იქნებოდა ჩამოყალიბებული ქიმიური პროდუქტის აკრძალვა საბრძოლო
დანიშნულებით. კომიტეტების ხანგრძლივი მუშაობის შედეგად შემუშავდა ახალი დოკუმენტი,
რომელიც წარმოადგენდა ვაშინგტონის ხელშეკრულების შესწორებას ქიმიური იარაღის
აკრძალვის საკითხში. თუმცა ამ შესწორებაში არაფერი იყო ნახსენები ბაქტერიოლოგიურ
იარაღზე. ამ შესწორების ერთ-ერთ პუნქტში ვკითხულობთ: „ ვითვალისწინებთ რა
საზოგადოების აზრს, რომელსაც ემხრობა მრავალი ქვეყნის მთავრობა ვთვლით რომ მხუთავი,
მომწამვლელი ან სხვა ტიპის გაზების და აგრეთვე მათი ანალოგი მყარი თუ თხევადი
ნივთიერებების გამოყენება აკრძალული უნდა იქნეს ყველა საბრძოლო მოქმედების დროს და ეს
აკრძალვა საყოველთაოდ უნდა იქნას აღიარებული საერთაშორისო კანონის მიერ აკრძალვების
შესახებ. ვაცხადებთ რომ მოლაპარაკების მხარეები, რომლებიც ჯერ არ არიან ამ ხელშეკრულების
მონაწილეები, ვალდებულები არიან მიიღონ ეს აკრძალვა და აღიარონ ამ კანონის უზენაესობა .“

გენერალურმა კომიტეტმა განიხილა ეს შესწორება 8 ივნისს გამართულ სხდომაზე. გენერალმა

სოსნოვსკიმ აღნიშნა ამ შესწორების ნაკლოვანი მხარე, კერძოდ ის რომ მასში არაფერი იყო
ნახსენები ბიოლოგიური იარაღის გამოყენების შესახებ. თავის ვრცელ გამოსვლაში მან ხაზი
გაუსვა იმ ფაქტს რომ ბიოლოგიური იარაღის შექმნა უფრო ადვილია: „იგი საჭიროებს ნაკლებ
დანახარჯებს და რაც მთავარია მისი წარმოება გაცილებით უფრო კონსპირაციულადაა
შესაძლებელი ვიდრე ნებისმიერი სხვა ტიპის იარაღის. მომწამვლელი გაზებისაგან განსხვავებით,
რომლის მოქმედების ხანგრძლივობა საკმაოდ მცირეა, ბაქტერიების კულტურა, რომელიც
ერთხელ მაინც იქნება გავრცელებული ნებისმიერ ადგილას, გამრავლების მაღალი ხარისხის და
ვირულენტობის გაზრდის გამო წარმოშობს სწრაფად გავრცელებად ეპიდემიას, რაც გავლენას
მოახდენს მოსახლეობაზე, ფაუნაზე და ფლორაზე. გარდა ამისა ბიოლოგიური იარაღი უფრო
საშიშია რადგან მისი წარმოება შეუძლია ერთ ადამიანსაც კი საკმაოდ ფარულად, თუ მას ხელთ
ექნება შესაბამისი ბაქტერიული კულტურა და მისი გამრავლებისათვის აუცილებელი პირობები.
მიუხედავად იმისა რომ სამედიცინო დარგში ბოლო ათწლეულის განმავლობაში დიდი
წარმატებებია მიღწეული, მრავალი დაავდება ჯერ კიდევ შეუსწავლელია, ან კიდევ არ არის
შემუშავებული ის ზომები რომლის საშულებებითაც შესაძლებელი გახდება სხვადასხვა
ვირუსული დაავადებების გავრცელების თავიდან აცილება. ამიტომ ბიოლოგიური იარაღის მიერ
მიყენებული ზარალი, რომლის შედეგადაც დაზარალდება მოსახლეობა, ცხოველთა და
მცენარეული სამყარო, გაცილებით უფრო შემაშფოთებელი და დიდი ზიანის მომტანი იქნება
ვიდრე სხვა საბრძოლო იარაღით მიყენებული ზარალი. ყველა ზემოთ თქმულიდან გამომდინარე
ვთვლი რომ აუცილებელია შემდეგი შესწორებების შეტანა ჩვენს მიერ ხელთ არსებულ პროექტში.
კერძოდ: პროექტის მესამე პარაგრაფში, სადაც საუბარია ქიმიურ იარაღზე აუცილებელია
ჩაიწეროს, რომ ჩვენ, მონაწილე მხარეები სრულად ვაღიარებთ ამ აკრძალვებს რომელიც
გავრცელებული იქნება აგრეთვე ბიოლოგიური იარაღის მიმართაც“

სოსნოვსკის გამოსვლას მხარი დაუჭირა სენატორ ბარტონმა, ჩინეთის და საფრანგეთის

დელეგაციამ. 10 ივნისს კონფერენციამ შეიმუშავა ახალი დოკუმენტი რომელშიც სრულად იყო
გათვალისწინებული პოლონელი დელეგატის მიერ წამოყენებული წინადადება. ამ დოკუმენტის
საბოლოო ვარიანტი კომიტეტმა დაამტკიცა 1925 წლის 17 ივნისს, და ჟენევის კონფერენციის
პროტოკოლში პოლონელი დელეგაციის წყალობით ხაზგასმით არის აღნიშნული ბაქტერიული
იარაღის აკრძალვა, ასვევე მხუთავი, მომწამვლელი და სხვა სახის გაზების გამოყენება საბრძოლო
მოქმედებებში. ამ ხელშეკრულებას ხელი მოაწერა ჟენევის კონფერენციის მონაწილე ყველა
მხარემ, ხოლო თვით კანონი ძალაში შევიდა 1928 წელის 8 თებერვალს.

ოფიციალურ მონაცემებზე დაყრდნობით გაუგებარია, თუ რატომ იყო პოლონეთი ამ ინიციატივის

ავტორი, თუმცა პოლონეთის გეოგრაფიული მდებარეობიდან გამომდინარე ეს ადვილი
ასახსნელია. პოლონეთი რომელიც ესაზღვრება რუსეთს და გერმანიას რა თქმა უნდა ვერ
გაუწევდა ამ უდიდეს ქვეყნებს კონკურენციას შეიარაღების სფეროში. გარდა ამისა პოლონეთს
თავის თავზე ჰქონდა გამოცდილი ეპიდემიის დამანგრეველი ბუნება. ესპანურმა გრიპმა
რომელმაც 1918 -1919 წლებში მოიცვა მრავალი ევროპის ქვეყანა და სხვა კონტინენტებიც, აგრეთვე
დიდი ზიანი მიაყენა პოლონეთსაც. ამ პანდემიის შედეგად დაიღუპა 50-100 მილიონი ადამიანი.
H1N1 ვირუსი იყო ამ გრიპის გამომწვევი. ასეთი საშინელი პანდემიის შემდეგ პოლონეთში 1920
წელს გავრცელდა ტიფი და ქოლერა. ყველაფერი ამის და კიდევ პოლონეთის არც თუ ისე
სახარბიელო სტრატეგიული მდებარეობის გათვალისწინებით არ არის გასაკვირი რომ პოლონეთი
ძალზედ სენსიტიური იყო ნებისმიერი არატრადიციული საბრძოლო იარაღის გამოყენების
მიმართ.

მე -18 საუკუნეში პოლონეთის ტერიტორიები ერთმანეთში გადაინაწილეს ავსტრიამ, პრუსიამ და

რუსეთმა. 1918 წელს მოკავშირეების გამარჯვების შემდეგ პოლონეთი აღდგა როგორც
დამოუკიდებელი სახელმწიფო, თუმცა ამან არ გადაჭრა მისი თავდაცვის პრობლემა. პოლონეთის
მეზობელი რუსეთი და გერმანია დიდ საშიშროებას წარმოადგენდნენ ამ ახლად შექმნილი
ეკონომიურად სუსტი ქვეყნისათვის. მიკრობიოლოგიაში მიღწეულმა წარმატებებმა და პირველ
მსოფლიო ომში გერმანიის მიერ გამოყენებულმა ბიოლოგიურმა იარაღმა რა თქმა უნდა
უსაფუძვლო არ გახადა პოლონეთის შიში იმის თაობაზე რომ იგი გახდებოდა ბიოლოგიური
იარაღის გამოყენების მუდმივი სამიზნე გერმანელების მხრიდან. მაშინ როდესაც სხვა ქვეყნები
უფრო სკეპტიკურდ უყურებდნენ ბიოლოგიური იარაღის საშიშროების საკითხებს პოლონეთმა
თავს უფლება არ მისცა იგნორირება გაეკეთებინა ამ საფრთხისათვის.

ეხლა, ჟენევის ხელშეკრულების მიღების მრავალი ათეული წლის შემდეგ კიდევ უფრო ცხადად
ჩანს ამ ხელშეკრულების აუცილებლობა და მისი დიდი მნიშვნელობა. გენერალ სასნოვსკის
წინასწარმეტყველება რომ ამ ხელშეკრულებას შეუერთდებოდა მრავალი სახელმწიფო საკმაოდ
ოპტიმისტური აღმოჩნდა. 1925-დან 1939 წლებამდე ამ ხელშეკრულების რატიფიცირება მოხდა
თითქმის ყველა წამყვან სახელმწიფოში, გამონაკლის წარმოადგენდნენ იაპონია და აშშ. თუმცა
შემდგომმა გამოაშკარავებულმა საიდულმო დოკუმენტებმა ცხადყვეს რომ ამ პერიოდში საბჭოთა
კავშირი და იაპონია აგრძელებდა ინტენსიურ მზადებას ბიოლოგიური ომისათვის. პოლონეთი ამ
პერიოდში კვლავ გამოთქვამდა შეშფოთებას ბიოლოგიური იარაღის წარმოების მიმართ და თავის
მხრივ აწარმოებდა ისეთ თავდაცვით ქმედებებს როგორიც იყო მაგალითად აირწინაღების
მასიური წარმოება.

არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება, იმისა რომ თვით პოლონეთი თავის მხრივ აწარმოებდა
რაიმე ბიოლოგიურ იარაღს ან იგი მონაწილეობდა ბიოლოგიური დივერსიის მოწყობაში
გერმანიის წინააღმდეგ. პირიქით 1918-1939 წლების დოკუმენტები ადასტურებენ იმ ფაქტს, რომ
ამ პერიოდში პოლონეთი არ აწარმოებდა არანაირ ბიოლოგიურ იარაღს. მისმა გეოპოლიტიკურმა
მდებარეობამ და ტექნოლოგიური განვითარების დაბალმა დონემ პოლონეთი განსაკუთრებით
სენსიტიური გახადა თავდაცვის და უსაფრთხოების მიმართ. რასაც კიდევ უფრო ამძაფრებდა
პირველი მსოფლიო ომის დასასრულისათვის პოლონეთში გავრცელებული სხადასხვა
ეპიდემიები. ამიტომაც პოლონეთმა გადაწყვიტა რომ ბიოლოგიური იარაღის საშიშროების
პრობლემა უფრო აქტუალური გაეხადა და ჟენევის კონფერენციის ყურადღების ცენტრში მოექცია.
პოლონეთის ეს ინიციატივა გაიზიარა ჟენევის კონფერენციის მონაწილე დელეგაციებმა რის
შედეგადაც მიღებული იქნა ისტორიაში პირველად ბიოლოგიური იარაღის აკრძალვის
რეზოლუცია.

1919-45 წლებში ბიოლოგიური იარაღის წარმოება საფრანგეთში

საფრანგეთის ბიოლოგიური იარაღის წარმოების, მისი შექმნისა და გამოყენების ისტორიული

დოკუმენტაცია ძალზედ მწირია. საარქივო მასალები რომელიც ეკუთვნოდა 1919-1940 წლების
საფრანგეთში ბიოლოგიური იარაღის წარმოების პროგრამას, 1940 წელს განადგურებული იყო
ომის მინისტრის მიერ საფრანგეთის კაპიტულაციის გამოცხადებისთანავე, რათა ეს საიდუმლო
მასალა ხელში არ ჩავარდნოდა გერმანელებს. მიუხედავად ამისა ვეტერინარმა ქირურგმა,
პოლკოვნიკმა სულიემ მოახერხა რამოდენიმე დოკუმენტის გადამალვა მეორე მსოფლიო ომის
პერიოდში. 1940 წლის აგვისტოში კიდევ ერთმა ვეტერინარმა პოლკოვნიკმა გილიოტმა რიგი
დოკუმენტების (50 თაბახი ფურცელი) გადასცა სამხედრო საკვლევ ლაბორატორიას ქალაქ
ტულუზაში.

საფრანგეთის სამხედრო ბიოლოგიური იარაღის წარმოების პროგრამა შეიძლება დაიყოს 3

ფაზად: ა) საფრანგეთის სამეცნიერო წრეების წარმომადგენლების მზარდი ინტერესი
ბაქტერიული იარაღის სამხედრო მიზნებით გამოყენებისადმი, 1921-26 წ; ბ) უმოქმედობის
(მიძინების) პერიოდი 1927-34 წ; გ) მნიშვნელოვანი აღორძინება სამხედრო და სამეცნიერო
სფეროში ბიოლოგიური იარაღის წარმოების თვალსაზრისით, 1935-40-წ.

ეს პროგრამა სრულყოფილად ასახავს საფრანგეთ-გერმანიის ურთიერთობებს, რაც უფრო

მძაფრდებოდა ურთიერთობები ბიოლოგიური იარაღის წარმოების პროგრამა უფრო წინ
მიიწევდა, ურთიერთობების გამოსწორებისას კი პროგრამის მსვლელობა ნელდებოდა.

საფრანგეთის მთავრობამ ბიოლოგიური იარაღის წარმოების მიმართ ინტერესი 1921 წელს

გამოავლინა, მაშინ როდესაც ომის მინისტრმა განიხილა სამეცნიერო კვლევების ჩატარების
აუცილებლობის და მართებულობის საკითხი. სპეციალურ სხდომაზე რომელსაც ესწრებოდნენ
როგორც სამხედრო პირები ასევე მეცნიერები გადაწყდა რომ ბიოლოგიური იარაღის შესწავლა
უნდა მომხდარიყო ქიმიური იარაღის შემსწავლელ კომისიასთან ერთად. ქიმიური იარაღის
კვლევის კომისიას ხელმძღვანელობდა ანდრე (ოგუსტ) ტრილანტი, რომელიც იმ დროისათვის
უკვე მუშაობდა ინფექციური დაავადებების ჰაერწვეთოვანი გზით გავრცელების პრობლემაზე და
სწორედ მან შემდგომში (1922-1934 წლები) შეიტანა დიდი წვლილი საფრანგეთის ბიოლოგიური
იარაღის წარმოებისათვის ჩატარებულ კვლევებში. მას დაევალა დეტალურად შეესწავლა
ბიოლოგიური იარაღის წარმოების შესაძლებლობა, ამ ირაღის ნაკლოვანი და უპირატესი
მხარეები და ანგარიში წარედგინა ქიმიური იარაღის კვლევის კომისის წევრებისათის. 6 თვიანი
დაუღალავი შრომის და კვლევის შემდეგ ტრილანტმა ქიმიური იარაღის კვლევის კომისიას
წარუდგინა თავისი დასკვნა, სადაც იგი მეცნიერულ დონეზე ასაბუთებდა ამ პროგრამის შექმნის
აუცილებლობას. მისი ვრცელი ანგარიში შედგებოდა რამოდენიმე თავისაგან. პირველი თავი
ეძღვნებოდა გერმანიში ბიოლოგიური იარაღის კვლევის საკითხებს. მიუხედავად იმისა, რომ
ტრილანტმა უარყო გერმანელების მიერ ჭურვების საშუალებით ქოლერის და ქოთაოს
ბაქტერიების გავრცელება მტრის ტერიტორიებზე პირველი მსოფლიო ომის დროს, მან
თვალნათლივ დაასაბუთა ის ფაქტი , რომ გერმანელებმა პირველებმა სცადეს ბაქტერიული
კულტურების საშუალებით ჯილეხის და ქოთაოს გავრცელება ბუქარესტში. აგრეთვე ტრილანტის
აზრით ის ფაქტი რომ სხვადასხვა ეპიდემიებთან საბრძოლველად გერმანიაში მიმდინარეობდა
საყოველთაო ვაქცინაცია, მიუთითებდა იმაზე რომ რომ გერმანიას, ომის შემდგომ პერიოდშიც,
არ შეუწყვიტავს ბიოლოგიურ იარაღზე მუშაობა. მან აღნიშნა რომ როდესაც 1919 წელს იგი
საფრანგეთის სამინისტროს მიერ მივლინებული იყო გერმანიაში რათა შემდგარიყო
გამოცდილების გაზიარება ქიმიური ტექნოლოგიების განვითარების შესახებ, ერთ-ერთ ქარხანაში
ყოფნისას მიკრობიოლოგიური ლაბორატორიის ხელმძღვანელმა მასთან საუბარში აღიარა რომ
ომის დროს იგი მონაწილეობას იღებდა მიკრობიოლოგიური კულტურების დამზადებაში,
რომელიც გამიზნული იყო ფრონტის ხაზზე სხადასხვა ინფექციური დაავადებების
გასავრცელებლად და რომ განიარაღების მიუხედავად ეს სამუშაოები გერმანიაში კვლავ
გრძელდებოდა.

ანგარიშის მეორე ნაწილში ტრილანტი აკეთებდა იმის შეფასებას თუ რამდენად დიდი

უპირატესობა, სამხედრო თვალსაზრისით, გააჩნდა ბიოლოგიურ იარაღს სხვა იარაღებთან
შედარებით. ანგარიშის ეს ნაწილი ორი ქვეპუნქტისაგან შედგება. ერთში აღწერილია საყოვეთაო
სამხედრო მოსაზრებები, ხოლო მოერე ნაწილში მოცემულია ექსპერიმენტების საფუძველზე
მოპოვებული ინფორმაცია. მაშინ როდესაც მისი მრავალი თანამედროვე „ბიოლოგიურ იარაღს“
უყურებდა როგორც ქიმიური იარაღის შედეგს ტრილანტი თვლიდა რომ ეს ორი იარაღი
ფუნდამენტურად განსხვვდება ერთმანეთისაგან. მათ გააჩნიათ სპეციფიური სამხედრო
თვისებები, კერძოდ ბიოლოგიური იარაღი შეყოვნებული მოქმედებისაა (ინკუბაციური
პერიოდის გამო) და მას შესაძლებელია უკუეფექტი ჰქონდეს რის გამოც იგი გამოყენებული უნდა
იქნას განსაზღვრულ დისტანციაზე. ტრილანტის აზრით ყველაზე უფრო ხელსაყრელი საშულება
ბაქტერიული იარაღის გავრცელების იყო ჭურვი და ბომბები, სადაც მოთავსებული იქნებოდა
ბაქტერიული კულტურის შემცველი სითხე და რომლის ამოფრქვევაც მოხდებოდა ჭურვების ან
ბომბების აფეთქბისას. ამას შესაძლებელია მოჰყვეს ჰაერის, სასმელი წყლის, საჭმელის,
ადამიანების და ცხოველების დაინფიცირება, რაც დამანგრეველ შედეგებს გამოიწვევს. რადგანაც
ამ იარაღის გამოყენებას აზრი არ აქვს ფრონტის ხაზზე, ტრილანტი თვლიდა რომ უპრიანი
იქნებოდა მისი გამოყენება მობილიზაციის პერიოდში მჭიდროდ დასახლებულ პუნქტებში,
ქარხნებთან და ფაბრიკებთან ახლომდებარე ტერიტორიებზე, წყალსადენთან ანუ ისეთ
ადგილებში სადაც მოხდებოდა დიდი რაოდენობით მოსახლების ინფიცირება და პარალიზება.
ტრილანტი გარდა იმისა რომ აქტიურად იყო ჩაბმული სხვადასხვა ბაქტერიული კულტურის
შექმნასა და შესწავლაში იგი ვერანაირ ზნეობრივ დანაშაულს ვერ ხედავდა ამ მზაკვრული
იარაღის გამოყენებაში. ტრილანტი უპირატესობას ანიჭებდა მიკრობების გავრცელების
ჰაერწვეთოვან მეთოდს და თვლიდა რომ ამ მეთოდის გამოყენების შემთხვევაში
გათვალისწინებული უნდა ყოფილიყო გარემოს სხვადასხვა პარამეტრი. მან დაასაბუთა რომ
„მიკრობების გასავრცელებლად მყარი მიკრობული მტვერის გამოყენება“ არ იქნებოდა
მიზანშეწონილი და იგი გეგმავდა ბაქტერიული ღრუბლის, რომელიც იქნებოდა ბუნებრივი
ღრუბლის ანალოგი-ს, შექმნას. ტრილანტმა აგრეთვე აღნიშნა რომ მექანიკური გამავრცელებელი
ისეთი ეფექტური ვერ იქნებოდა როგორც ასაფეთქებლების გამოყენება.

თავის ანგარიშში ტრილანტმა დიდი როლი მიაკუთვნა თავდაცვით საშუალებებს: ვაქცინაცია,

ანტისეპტიკური ღრუბლის გავრცელება და აირწინაღები. თუმცა იმ დროინდელი აირწინაღების
ფილტრები მაინც ატარებდნენ უმცირეს ბაქტერიულ ნაწილაკებს და საჭირო იყო უფრო
თანამედროვე და უსაფრთხო აირწინაღების შექმნა. ტრილანტი თავის ანგარიშში წერდა რომ მის
ლაბორატორიაში ჩატარებულ კვლევებზე დაყრდნობით სავსებით შესაძლებელი იყო
მიკრობული ღრუბლის შექმნა, რომლის განსხვავებაც ჩვეულებრივი ღრუბლისაგან შეუძლებელი
იქნებოდა და ასეთი ღრუბლის მოქმედების ხანგრძლივობა შეიძლება 2 საათამდე
გაგრძელებულიყო. ღრუბლის ეფექტიანობის ხანგრძლივობა ორ პარამეტრზე იყო
დამოკიდებული: დამაინფიცირებელი ბაქტერიების დოზა სუსპენზიაში და გარემოს ტენიანობა.
და ბოლოს, თავის დასკვნაში ტრილანტი ხაზგასმით აღნიშნავდა ამ ექპერიმენტების უფრო
ფართო მაშტაბიან ექსპერიმენტებად გადაქცევის აუცილებლობაზე, რადგან იგი თვლიდა რომ
ბიოლოგიური იარაღი ეს არის იდეალური იარაღი მტრის წინააღმდეგ და რომ „ამ იარაღის
გამოყენება ყოველგვარი სინდისის ქეჯნის გარეშე შეიძლება არსებული მტრის წინააღმდეგ“.

ბაქტერიოლოგიური კომისია

ტრილანტის ანგარიშის შემდეგ, ბაქტერიული იარაღის შემდგომი კვლევების სტრატეგიის

შესამუშავებლად საფრანგეთის ომის მინისტრმა 1922 წლის 5 დეკემბერს შექმნა სპეციალური
ბაქტერიული კომიტეტი სადაც შედიოდნენ როგორც სამხედრო პირები ასევე მეცნიერები. ამ
კომიტეტს მჭიდრო თანამშრომლობა უნდა ჰქონოდა ქიმიური იარაღის კვლევის კომიტეტთან, მას
უნდა განესაზღვრა თუ რა ტიპის კვლევები უნდა ჩატარებულიყო ბიოლოგიური იარაღის
კვლევის მიმართულებით და აგრეთვე უზრუნველყო ამ კვლევებისათვის აუცილებელი
სახსრების მოზიდვა. ამ საკითხზე მუშაობდა რამოდენიმე ლაბორატორია, მათ შორის იყო
როგორც სამეცნიერო ლაბორატორიები ასევე სამხედრო ბაზებზე არსებული ლაბორატორიები.
მათ შორის იყო სამხედრო-საზღვაო ლაბორატორია ტრილანტის ხელმძღვანელობით, სამხედრო
ვეტერინარული კვლევების ლაბორატორია პარიზში და პიროტექნიკური ლაბორატორია
ბუშეტში. სამოქალაქო ლაბორატორიები ლოკალიზებული იყო პასტერის ინსტიტუტში.
ბაქტერიული კომიიტეტის პირველი შეხვედრა შედგა 1923 წლის 18 მისს. პირველ შეხვედრაზე
განიხილეს ბაქტერიოლოგიური ომის წარმოების სხვადასვა საკითხი. დადგინდა რომ
ბატერიოლოგიური იარაღის წარმოების დროს შეუძლებელია ზღვარის გავლება თავდასხმით და
დაცვის საშუალებებს შორის. აქვე განიხილეს იმ ტოქსინების ნუსხა რომელთა შესწავლა უნდა
მომხდარიყო მათი იარაღში ჩანერგვის მიზნით. კომიტეტი ერთსულოვნად მივიდა
შეთანხმებამდე რომ საავიაციო ბომბები წარმოადგენდნენ საუკეთესო საშუალებას ბიოლოგიური
ომის საწარმოებლად. ლებურშეში ჩატარებულმა ექსპერიმენტებმა ნათელჰყო რომ ასაფეთქებელი
საშულებებით ბაქტერიების გავრცელება შესაძლებელი იყო შორ მანძილზე: აფეთქების
მექანიკური შოკი არ კლავს ბაქტერიებს და ისინი ინარჩუნებენ ვირულნტობას აფეთქებული
ჭურვიდან ან ბომბიდან ამოფრქვევის შემდეგ. რაც შეეხებოდა ეთიკურ და მორალურ ნორმებს
სხდომის თავმჯდომარემ განაცხადა, რომ ფრანგი მეცნიერები არ გადადიან იერიშზე არამედ
ისინი იკვლევენ თავდაცვის საშუალებებს.

1936 წელს ბაქტერიულმა კომიტეტმა კონსპირაციის მიზნით სახელი შეიცვალა და მას დაერქვა
პროფილაქტიკის კომიტეტი, რომელიც თითქოსდა მუშაობდა მხოლოდ თავდაცვითი
საშუალებების წარმოების საკითხებზე. საფრანგეთში 1922-26 წლებში ბიოლოგიური იარაღის
მიმართ დიდი ინტერესი გამოიჩინა აგრეთვე სამეცნიერო წრეებმა. ამ მიმართულებით
ჩასატარებელი კვლევებისათვის საკმაოდ დიდი თანხები იქნა გამოყენებული. ბაქტერიული
კომიტეტის მეორე შეხვედრა მოეწყო 1935 წელს, ეს არ ნიშნავს რომ სამუშაოები ბიოლოგიური
იარაღის კვლევებთან დაკავშირებით შეწყდა, თუმცა 27-35 წლებში ზოგჯერ შეიმჩნეოდა
ჩავარდნის პერიოდებიც რაც განპირობებული იყო კოორდინირებისა და შეთანხმებულობის არ
არსებობით, ან ზოგიერთ შემთხვევაში ფინანსური დაბრკოლებებით.
1923 წელს ტრილატის ლაბორატორიაში ტარდებოდა ექპერიმენტები, ცხოველებზე ღრუბელში
მოთავსებული პათოგენების გავლენის შესასწავლად. საველე ექსპერიმენტები ტარდებოდა
პარიზიდან 15 კილომეტრის დაშორებით სევრან-ლივრში. ღრუბლის მიღება წარმოებდა
მიკრობული სუსპენზიის ატომიზაციის შედეგად. ამ ექპერიმენტების საფუძველზე შესაძლებელი
იყო ეწარმოებინათ დაკვირვება თუ რა გავლენას ახდენდა ძლიერი აფეთქება მიკრობების
სიცოცხლის უნარიანობაზე და პათოგენების გავრცელების ხარისხზე, ღია ველში სხვადასხვა
წინააღმდეგობების არსებობისას. საექსპერიმენტო თაგვებს ათავსებდნენ ასაფეთქებელი
მოწყობილობის ახლოს, რომელიც შეიცავდა სალმონელას ბაქტერიას, რომელიც არის
ინფექციური დაავადების - პარატიფის გამომწვევი. ცდებში აგრეთვე იყენებდნენ ვირულენტური
ქოლერის შემცველ აეროზოლს. სიკვდილიანობის მაჩვენებელი ცხოველებში ძალიან მაღალი იყო.
1923 წლის 12 ივნისს, სერვან-ვილში გამოსცადეს ჭურვი რომელშიც მოთავსებული იყო 500 გრ
ბაქტერიული ემულსია (paratyphoid bacillus). ეს ექსპერიმენტი რომელიც ჩატარდა მღრღნელებზე
წარმატებულად შეფასდა. 1923-1924 წლებში ტრილატის და პასტერის ინსტიტუტის
ლაბორატორიული კვლევები ძირითადად მიმართული იყო ბაქტერიების ვირულენტობის
შენარჩუნებაზე. თავის ანგარიშში ტრილანტი წერს: „ჩვენი ექსპერიმენტებიდან გამომდინარე
მიკრობული ჭურვების შევსება უნდა მოხდეს მათ გამოყენებამდე რამოდენიმე საათით ადრე.
ამასთანავე აუცილებელია ისეთი ტექნოლოგიის შემუშავება, რაც უზრუნველყოფს ბაქტერიული
საკვები არის სტერილურობის შენარჩუნებას.“

1925 წელს სამხედრო საბჭომ გადაწყვიტა ახალი კვლევები ეწარმოებინა ასაფეთქებელი ბომბების
შესაქმნელად, რომლის შიგნითაც მოთავსებული იქნებოდა მიკრობული კულტურები. ამ
ბომბების აფეთქების შედეგად წარმოიქმნებოდა ღრუბელი შემდგარი ფრაგმენტირებული
მიკროორგანიზმებიდან, რომლებსაც შენარჩუნებული ექნებოდათ პათოგენური თვისებები. ამ
პროექტის განხორციელება მრავალ სირთულესთან იყო დაკავშირებული. ერთ-ერთ მთავარ
წინააღმდეგობას წარმოადგენდა ტემპერატურის ცვლილება, კერძოდ მაღალ სიმაღლეზე ყოფნის
დროს დიდი ალბათობა იყო იმისა რომ ბაქტერიული კულტურა გაიყინებოდა და შეუძლებელი
გახდებოდა აეროვანი მიკრობული ღრუბლის წარმოქმნა. ტრილატის ლაბორატორიაში დაიწყეს
მიკრობული კულტურის შემცველი ბომბის შექმნა, ამისათვის აუცილებელი იყო იმ დროის
განსაზღვრა რა დროშიც ბაქტერიული კულტურა შეინარჩუნებდა თავის ვირულენტობას. გარდა
ამისა ბომბის შევსება ბაქტერიული კულტურით ავტომატურ რეჟიმში უნდა წარმართულიყო,
რათა არ მომხდარიყო ოპერატორის დაინფიცირება. 9 ასეთი ბომბი იქნა შექმნილი და 1926 წელს
მოხდა მათი გამოცდა. ბომბები 1000 მეტრიდან იქნა ჩამოგდებული. შედეგი საკმაოდ
იმედმომცემი იყო და ტრილატის ლაბორატორიამ გააგრძელა კვლევები ამ მიმართულებით.

1926 წლის შემოდგომიდან 1934 წლის ივლისამდე საფრანგეთის სამხედრო ბიოლოგიური

პროგრამა ე.წ. მიძინების ფაზაში გადავიდა, ამის მიზეზი გახლდათ საფრანგეთის მთავრობის
მიერ ჟენევის პროტოკოლის რატიფიცირება, რომელიც კრძალავდა საომარ მოქმედებებში
მხუთავი, მომწამვლელი და სხვა ტიპის გაზების გამოყენებას და აგრეთვე ბიოლოგიური იარაღის
გამოყენებას. საფრანგეთმა 1925 წლის ჟენევის შეთანხმებას რატიფიცირება გაუკეთა 1926 წელს,
თუმცა ერთი შესწორებით იგი უფლებას იტოვებდა ბიოლოგიური იარაღის გამოყენებისა
საპასუხო თავდაცვის შემთხვევაში.
ტრილატის ლაბორატორიაში კვლავ მიმდინარეობდა კვლევები თუმცა ნაკლები ინტენსივობით
და ეს კვლევა უფრო მიმართული იყო ბიოლოგიური ომის შემთხვევაში თავდაცვითი
საშუალებების შემუშავებაზე. ამ მიმართულებით ექსპერიმენტული ჯგუფი მუშაობდა
მიკრობული ღრუბელის სტერილიზაციის პროცედურებზე. შეიქმნა ორი ტიპის ღრუბელი:
ანტისეპტიკური და სავაქცინაციო. ანუ სავაქცინაციო ღრუბელში ათავსებდნენ საექსპერიმენტო
ცხოველებს მათი სხვადასხვა პათოგენით დასაინფიცირებლად, ხოლო ანტისეპტიკური
ღრუბლის საშუალებით უნდა მომხდარიყო სავაქცინაციო ღრუბლის განეიტრალება. პირველ
შემთხვევაში გარკვეული წარმატებული შედეგები იქნა მიღებული. მაგრამ რაც შეეხება
ანტისეპტიკური ღრუბლის გამანეიტრალებელი ეფექტის მიღებას იგი ვერ მოხერხდა.

1933 წლის დასასრულს ევროპაში მდგომარეობა საკმაოდ დაიძაბა. 14 ოქტომბერს გერმანიის

დელეგაციამ დემონსტრაციულად დატოვა განიარაღების კონფერენცია და ერთი კვირის შემდეგ
იგი გამოვიდა ერთა ლიგიდანაც. 1934 წლის 17 აპრილს საფრანგეთმა მტკიცე უარი უთხრა
გერმანიას მხარი დაეჭირა მისთვის შეიარაღების პროცესში და განაცხადა რომ იგი თავად
იზრუნებდა საკუთარ თავდაცვაზე. ამ განცხადებიდან სამი თვის შემდეგ მინისტერიალის
გადაწყვეტილებით განახლდა ბაქტერიული კომიტეტის მუშაობა. ამ პერიოდში პრესაში ხშირად
ისმოდა გერმანიის მიმართ ბრალდებები სხვადასხვა ტიპის დივერსიებთან დაკავშირებით,
კერძოდ საუბარი იყო უცნობი ტიპის გაზის გაშვებაზე ლონდონის, ნიუ-იორკის და პარიზის
მეტროში. საფრანგეთის ბაქტერიულმა კომიტეტმა გადაწყვიტა გამოეკვლია ამ გაზის ბუნება.
კომისიამ გამოიტანა დასკვნა რომ გამოყენებული გაზი შეიცავდა ბოტულიზმის გამომწვევ
ბაქტერიას.

1935 წლამდე მიუხედავად ტრილატის მიერ ჩატარებული გამოკვლევებისა და პასტერის

ინსტიტუტის დიდი მხარდაჭერის, საფრანგეთის ბაქტერიული ბროგრამა არც თუ ისე ფართო
მაშტაბიანი იყო. მხოლოდ 1937 წელს მას შემდეგ რაც გერმანიასა და საფრანგეთს შორის
ურთიერთობა დაიძაბა ომის სამინისტრომ გადაწყვიტა უფრო გაერფართოვებინა და
გაეძლიერებინა ამ მიმართულებით სამუშაოები და ჩამოაყალიბა ლე ბურშეს პროფილაქტიკური
ლაბორატორია. ამ ლაბორატორიის ხელმძღვანელი გახდა ვეტერინარი პოლკოვნიკი ველუ,
რომელსაც უნდა მოემზადებინა ანგარიში ჩატარებული კვლევების შესახებ. გარდა ამისა ახალი
კვლევები დაიწყო ძლიერი მომწამვლელი ნივთიერების რიცინის შესაქმნელად. რიცინს შეიცავს
მცენარე Ricinus communis, რომელიც ძლიერ ტოქსიკურია და მისი უმნიშვნელო დოზა
სასიკვდილოა ადამიანისათვის. განსაკუთრებით საშიშია თუ ეს ნივთიერება ინექციის ან
აეროზოლის სახით მოხვდება ადამიანის ორგანიზმში. ამ მიმართულებით კვლევები დაიწყო ლე
ბურშეს ლაბორატორიაში თუმცა რიცინთან მუშაობა დიდ რისკებთან იყო დაკავშირებული. 1939
წლის 26 მაისს პროფილაქტიკის კომისიის სხდომაზე პროფესორმა მაგნემ გააკეთა მოხსენება
სადაც აღინიშნა რიცინის ინჰალაციის მაღალი ტოქსიური ეფექტი და რომ ექსპერიმენტები
წარმატებით მიმდინარეობდა. კერძოდ მუშავდებოდა ორი ვარიანტი: რიცინის იმპლემენტაცია
ბომბებში და რიცინის - პირდაპირ აეროზოლის სახით ჰაერში გაშვება. ამავე სხდომაზე იქნა
წამოყენებული წინადადება კოლორადოს ხოჭოების სამხედრო თვითნფრინავიდან გადმოყრის
შესახებ, მტრის კარტოფილის პლანტაციებზე რაც მნიშვნელოვან ზიანს მიაყენებდა გერმანიის
ეკონომიკას.
ამ პერიოდში საფრანგეთის სადაზვერვო სამსახურს ხელში ჩაუვარდა გერმანიის
ბაქტერიოლოგიური სამსახურის ანგარიში, სადაც ნათქვამი იყო რომ გერმანელებმა შექმნეს
ჭურვები, რომლებიც შეიცავდნენ ჯილეხის ბაქტერიულ კულტურას. ამან კიდევ უფრო
გააფართოვა და ინტენსიური გახადა საფრანგეთის ბაქტერიული კომიტეტის მუშაობა. კვლევები
დაიწყო ტეტანუსის, განგრენის და ძროხის ჭირის ბაქტერიებით შემცველი ბომბების
შესაქმნელად. ამავე დროს აღმოჩნდა რომ ჰაერში რიცინის შემცველი აეროზოლის გაშვება
სასურველ შედეგს არ აღწევდა და გარდა ამისა ამ მომწამვლელი ნივთიერების ანტიტოქსინის
შექმნა ვერ მოხერხდა, ამიტომაც ამ მიმართულებით კვლევები შეწყდა. სამაგიეროდ კვლევები
ბოტულიზმის, ჯილეხის და კოლორადოს ხოჭოს, როგორც ბიოლოგიური იარაღის საშუალებების
საკმაოდ წარმატებით მიმდინარეობდა.

1940 წლის დასაწყისში გერმანიიდან მოსულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით, საფრანგეთის

მთავრობა დიდ შეშფოთებას გამოთქვამდა, რომ როგორც სამხედროები ასვე მშვიდობიანი
მოსახლეობა შესაძლებელია გამხდარიყო გერმანიის მხრიდან მასიური ბიოლოგიური შეტევის
მსხვერპლი. ამიტომ საფრანგეთის მთვრობამ გადაწყვიტა პროფილაქტიკური და თვდაცვითი
ღონისძიებების გაძლიერება.

1940 წლის იანვარში საფრანგეთის პრემიერ მინისტრი თავის წერილში რომლის ადრესატი
სოფლის მეურნეობის მინისტრი იყო წერდა : „უცხოეთის სადაზვერვო სამსახურის მონაცემებზე
დაყრდნობით ვფლობთ ინფორმაციას, რომ როგორც სამხედრო ძალებზე ასევე მშვიდობიან
მოსახლეობაზე მტერმა შეიძლება განახორციელოს ბიოლოგიური თავდასხმა. კერძოდ
შესაძლებელია ბაქტერიული ვირულენტული კულტურების ან სხვა ტიპის ტოქსინების
გავრცელება სასმელ წყალში და საკვებ პროდუქტებში. ამიტომ აუცილებლად მიმაჩნია
გავაძლიეროთ და გავამკაცროთ სასმელი წყლის და საკვები პროდუქტების ინსპექცირების
ზომები, ბაქტერიოლოგიური და ტოქსიკოლოგიური თვალსაზრისით, რათა აღმოჩენილი და
გაუვნებელყოფილი იქნას არა მარტო ცოცხალი პათოგენები არამედ ტოქსინებიც“. ამ
პროფილაქტიკურ ღონისძიებაში აგრეთვე მონაწილეობას იღებდა საფრანგეთის ჯანდაცვის
სამინისტრო. განსაკუთრებული სიმკაცრით მოწმდებოდა სასმელი წყალი, პასტერიზებული რძე
და კონსერვირებული საკვები.

1940 წლის 28 თებერვალს შედგა კონფერენცია რომელსაც პროფილაქტიკის კომისიის გარდა

ესწრებოდა სოფლის მეურნეობის, ჯანმრთელობის და თავდაცვის სამინისტროების
წარმომადგენლები. კონფერენციის დღის წესრიგში განსახილველი იყო შემდეგი საკითხები:

ა)ბაქტერიოლოგიური ომის დაწყების შესაძლებლობა, თუ რომელ ორგანიზაციებს უნდა მიეღოთ

მონაწილეობა ამ ომის საწინააღმდეგო თავდაცვით ოპერაციებში და თუ რამდენად იყვნენ ეს
დაწესებულებები მზად მათზე დაკისრებული მოვალეობის შესრულებისათის
ბ) როგორ უნდა მომხდარიყო თავდაცვითი ღონისძიებების კოორდინირება და რომელ უწყებას
უნდა განეხორციელებინა კოორდინირების საკითხი
გ) უნდა შემუშავებულიყო ბრძანებულების გეგმა, რომელიც განსახილველად გაეგზავნებოდა
თავდაცვის მინისტრს, რომელიც ლეგალიზაციას გაუკეთებდა მაკოორდინირებელ
ორგანიზაციას.
კონფერენციაზე ვრცელი მოხსენებით გამოვიდა პროფილაქტიკის კომისიის გენერალური
მდივანი გილიოტი, რომელმაც დამსწრე საზოგადოებას მოახსენა ყველა იმ შესაძლებელ
ბაქტერიოლოგიური თუ ტოქსიური იარაღის გამოყენების საშიშროებაზე რისი მსხვერპლიც
შეიძლება საფრანგეთი გამხდარიყო. მან აგრეთვე თქვა რომ ასეთი საშიშროება არ უნდა იქნას
უგულვებელყოფილი და ყოველგვარი ზომები თვადაცვისათვის უნდა იქნას შემუშავებული.
კერძოდ მან ისაუბრა ტიფის, ქოლერის, დიზინტერიის და ჯილეხის გავრცელების
საშიშროებებზე და იმ პრევენციულ ზომებზე რომლის აუცილებლობაშიც მას ეჭვი არ ეპარებოდა.
კონფერენციამ შეიმუშავა დებულება რის თანახმადაც ბიოლოგიური ომის წარმოების და
თავდაცვის ღონისძიებების კოორდინირება უნდა ეწარმოებინა უშუალოდ თავდაცვის
სამინისტროს. 1940 წლის საფრანგეთის პრემიერ მინისტრის ალბერტ ლებრანის ხელმოწერით
გამოიცა საიდუმლო ბრძანებულება სადაც ნათქვამი იყო, რომ ბიოლოგიური შეტევის
შემთხვევაში კოორდინაციული და თავდაცვითი სამუშაოებისათვის უნდა ეხელმძღვანელა
თავდაცვის სამინისტროს. გარდა ამისა ამ ბრძანებულებაში მითითებული იყო ის
ვალდებულებები რაც უნდა შეესრულებინათ სხვა სამინისტროებს.
თავდაცვის სამინისტრო - დავდაცვითი ღონისძიებების წარმართვა და კოორდინირება;
ყოველგვარი ინფორმაციის (სადაზვერვო სამსახურების მიერ მოწოდებული) ცენტრალიზაცია;
ომის სამინისტრო - თავდაცვით სამუშაოებზე და ექპერიმენტების საფუძველზე მოპოვებული
ინფორმაციის გავრცელება პროგრამაში მონაწილე ყველა უწყებას შორის;
შინაგან საქმეთა სამინისტრო - ტერიტორიების გაძლიერებული კონტროლი, ნებისმიერი საეჭვო
ქმედების გამოსავლენად;
ჯანმრთელობის დაცვის სამინისტრო - ჯანმრთელობის მონიტორინგი ზღვასა და ხმელეთზე,
ვაქცინების და შრატების წარმოება;
სოფლის მეურნეობის სამინისტრო - საკვების და სასოფლო მეურნეობის პროდუქტის
მონიტორინგი, კონტროლი და დახარისხება.
განსაკუთრებული პასუხისმგებლობა ეკისრებოდა ჯანმრთელობის სამინისტრო, რომლის
მოვალეობაშიც შედიოდა მთელი ინფორმაციის ცენტრალიზაცია, წყლის მომარაგების
მონიტორინგი და გაწმენდა, ჯანმრთელობის მონიტორინგი არმიასა და მშვიდობიან
მოსახლებაში და შრატების და ვაქცინების წარმოების მონიტორინგი. სოფლის მეურნეობის
სამინისტროს ევალებოდა საკვები და სასოფლო სამეურნეო პროდუქტების კონტროლი,
მონიტორინგი და გადახარისხება. ანუ ეს დოკუმენტი საშულებას აძლევდა საფრანგეთის
მთავრობას ფართო მაშტაბიანი თავდაცვითი პროგრამის ამოქმედების. ამ პერიოდში ბუშეტის
ლაბორატორიაში გრძელდებოდა კვლევები ბიოლოგიური იარაღის შესაქმნელად. 1939 წლის
დეკემბრიდან 1940 წლის ივნისამდე ველუ, ვეტერინარ სულიესთან ერთად ატარებდა კვლვევბს
თუ როგორ იქნებოდა შესაძლებელი მიკრობული გაზების და ქიმიური იარაღის (მდოგვის და
ფოსგენის გაზები) შერწყმა და კომბინირებული იარღის შექმნა. მათ ნაწილობრივ დადებითი
შედეგი მიიღეს მაგრამ ეს იდეა ბოლომდე ვერ იქნა ხორცშესხმული.

მეორე მნიშვნელოვან საკითხს წარმოადგენდა სამხედრო პერსონილის თავდაცვითი

საშუალებების გაუმჯობესება, რაც გამოიხატებოდა გაუმჯობესებული აირწინაღების
კონსტრუირებაში. სწორედ ამ პერიოდში წარმოიქმნა ანგლო-ფრანგული კოლაბორაცია ბიო
უშიშროების სფეროში. ეს კოლაბორაცია მოიცავდა მხოლოდ თავდაცვით საშუალებებზე
წარმოებული ინფორმაციის გაზიარებას და აგრეთვე სადაზვერვო სამსახურების მიერ
მოპოვებული საიდუმლო მასალების გაცვლას გერმანიის მიერ წარმოებულ კვლევებზე. მაგრამ ეს
თანამშრომლობა მოიცავდა ნაკლებად სტრატეგიული ინფორმაციის გაცვლას ანუ ორივე მხარე
თავს იკავებდა დეტალიური ინფორმაცია მიეწოდებინათ ერთმანეთისათვის თუ რა კონკრეტული
მეცნიერული კვლევები მიმდინარეობდა ბიოლოგიური იარაღის შესაქმნელად. 1940 წლის
აპრილში ლე ბუშეტის ლაბორატორიაში მიმდინარეობდა ინტენსიური მუშაობა ბაქტერიული
ბომბების და ჭურვების შესაქმნელად, თუმცა ვინაიდან ასეთი ბომბების ტრანსპორტირება
გარკვეულ სიძნელეებთან იყო დაკავშირებული ლაბორატორიაში აგრეთვე მიმდინარეობდა
შედარებით უფრო მცირე მოცულობის ასაფეთქებელი საშუალებების შექმნაც. სწორედ მცირე
გაბარიტიანი ასაფეთქებელი ჭურვების გამოცდა ჩატარდა 1940 წლის 7 მაისს, რომელმაც
წარმატებულად ჩაიარა, თუმცა ეს იყო საფრანგეთის ბიოლოგიური იარაღის პროგრამის ბოლო
სამუშაო. გერმანია აქტიურად უტევდა ევროპას და საფრანგეთის მთავრობამ გადაწყვიტა
გაენადგურებინა ამ პროგრამასთან დაკავშირებული ყველა საბუთი. მაგრამ კვლევითი
სამუშაოები კვლავ გრძელდებოდა მალულად ტულუზის უნივერსიტეტში 1942 წლამდე.

საფრანგეთის ბიოლოგიური იარაღის შექმნის პროგრამა თავის მხრივ წარმოადგენდა ინოვაციულ

და კარგად შემუშავებულ სტრატეგიულ გეგმას. მიუხედავად შეზღუდული დაფინანსებისა ანდრე
ტრილანტის ძალისხმევით ამ პროგრამამ ფართო განვითარება მიიღო. პროგრამა ახალ ფაზაში
შევიდა 1938 წელს როდესაც საფრანგეთი დადგა იმის საშიშროების წინაშე რომ ომის
გამოცხადების შემთხვევაში გერმანია გამოიყენებდა ბიოლოგიურ იარაღს მტრის წინაარმდეგ.
ტრილანტის მიერ წარმოებული კვლევები ცხადჰყოფდა რომ საფრანგეთი მზად იყო შეექმნა
სამეცნიერო და სამხედრო საფუძველი ბიოლოგიური იარაღის შექმნისათვის და თავდაცვითი
ღონისძიებების შემუშავებისათვის. მაგრამ დროის და ფინანსური რესურსების სიმცირის გამო,
აგრეთვე ზოგ შემთხვევაში პოლიტიკური მზაობის არ არსებობის გამო საფრანგეთმა ვერ შეძლო
საბრძოლო იარაღის ინდუსტრიალიზაცია, ანუ მასიურ წარმოებაში ჩაშვება. საფრანგეთის
მთავრობა 1921-1940 წლებში ხშირად გამოთქვამდა მოსაზრებას რომ მათ არ უნდა დაეწყოთ
ბიოლოგიური იარაღის წარმოება მანამ სანამ მტერი არ გამოიყენებდა ამ იარაღს.